Roi Vidal: “Non arriscar fai que moita xente acabe asociando teatro galego a humor chocalleiro”

Entrevista de Montse Dopico a Roi Vidal en Magazine Cultural Galego:
“(…) – Montse Dopico (MD): Por que chamas Teatro a un libro de poemas que non ten moito que ver co teatro?
– Roi Vidal (RV): Pois, unha, para que me fagades esa pregunta, por xogar e por provocar unha interrogación, claro. E tamén porque son teatreiro, ademais de poeta, polo que xogo co meu mundo, co que teño máis cerca. Dábame certo morbo chamar Teatro a un libro de poesía. Pero o certo é que , segundo eu o vexo, o libro si que ten moito que ver co teatro. (…)
– MD: O Ano Vidal Bolaño favoreceu avances mais quedan cousas por facer. Que balance xeral podes facer del?
– RV: O meu balance do ano Bolaño é moi negativo. Só se fixo o obrigado, e a maioría das cousas partiron de iniciativas demasiado achegadas a RVB, como o CDG, ou as compañías Antroido e Teatro do Aquí. En xeral, a profesión non se sentiu moi identificada. A excepción de cousas como a Santa Bolaña, que saca o teatro á rúa e o mete nos bares. Algo que me gustou moito, máis que toda esa vacua parafernalia das celebracións institucionais, é o feito de que a Asociación de Veciños As Brañas de Andrés, do barrio de Vista Alegre, lle pedise ao concello de Santiago poñerlle o nome de Saxo Tenor á praciña na que está a casa onde naceu meu pai. Quero velo como un síntoma de que a sociedade, polo menos a compostelá, ao contrario do que acontece co campo cultural, si toma a Vidal Bolaño como algo propia a reivindicar. E agora que se acabaron os fastos, o camiño debe ir por aí. De abaixo arriba, que é como se constrúen os mellores edificios. (…)”

Raúl Dans: “O verdadeiramente tráxico sería deixar de intentar unha e outra vez que todo funcione”

Entrevista de Montse Dopico a Raúl Dans no Magazine Cultural Galego:
“(…) – Montse Dopico (MD): Como en Chegamos despois a unha terra gris, en Unha corrente salvaxe hai unha relación construída desde a mentira e un segredo que se quere agochar. Volves a vellos temas, mais algo mudou no xeito de contalos, non si?
– Raúl Dans (RD): Todos agochamos algo, todos temos segredos. Todos temos unha face escura que non queremos que ninguén vexa, que nin sequera nós queremos ver. Pero ás veces sucede que esa face oculta acaba facéndose visible. Esa é a idea de inicio de Unha corrente salvaxe. Con esta obra quixen explorar ese momento, o momento no que se ilumina a zona de sombra dun ser humano sobre o que pensabas que o sabías todo e cambia a perspectiva que adoptaras para observalo e xulgar os seus actos.
Supoño que si, que os temas son os de sempre: a forza do destino, o fracaso, a procura da felicidade… Pero aquí quería sobre todo contar unha historia que enganchase, e que todas esas reflexións e todos ese temas quedasen nun segundo plano. Sempre tento facelo así, por outra banda. Gústame que o discurso e o pensamento queden diluídos na trama, procuro ser o máis sutil que podo nese aspecto. (…)
– MD: Un mosquito de nome Henri é, contas no propio libro, unha promesa que lles fixeras ás túas fillas… hai anos. Como foi enfrontarse a unha historia para público infantil?
– RD: Non foi unha promesa exactamente. Eu nunca expresei cando eran pequenas esa vontade de escribirlles algo para elas. Pero leslles contos todas as noites e ves canto lles gustan esas historias de outros. E sentes algo de envexa. Como escritor, quererías ser ti quen enchese por completo eses momentos felices, non ter que compartilos con outra persoa, co tipo que escribiu o conto que lles estás a ler. Resulta un pouco doloroso que as túas fillas citen a Roddy Doyle e a Roald Dahl como os escritores da súa infancia, en lugar de citarte a ti. Hai uns anos presentóuseme a oportunidade de cambiar esa situación. Carlota e Ángela eran xa mozas. O caso é que unha tarde a miña filla Ángela lle puxo nome a un mosquito que andaba sobrevoando as nosas cabezas, e empezamos os tres a tirar do fío. E logo retáronme a que escribise toda a historia dese mosquito de nome Henri. Foi unha experiencia moi divertida. (…)”

Xosé María Lema Suárez: “A nosa esperanza é que fronte á masa servil hai en cada período histórico unha minoría rebelde”

Entrevista de Montse Dopico a Xosé María Lema Suárez en Magazine Cultural Galego:
“(…) – Montse Dopico (MD): Publicaras antes moitos libros. Pero nunca unha novela de aventuras [Costa do Solpor]. Como foi o proceso de creación?
– Xosé María Lema Suárez (XMLS): O proceso foi longo. Disque García Márquez botara 17 anos pensando a súa obra mestra Cien años de soledad e 14 meses escribíndoa; pois eu seguro que botei ese mesmo tempo ou máis pensando Costa do Solpor e poucos menos escribíndoa, aínda que non de maneira continua, claro.
A idea dunha novela longa de aventuras de mar e terra, con piratas nun escenario tan acaído como a illada Costa da Morte, foi algo que durante anos me andaba buligando na cabeza. Confeso que a miña pretensión era facer unha narración de certo valor, cun léxico e cunha fraseoloxía o máis enxebres posibles, e non me importaba a demora. Se dei feito algo que valese a pena é cousa dos lectores. Teño para min que ó final tanta espera lle veu ben á novela, que con toda a información paralela que ten nunca a podería escribir ós 30 anos, nin tampouco ós 40, e estou seguro que tampouco ós primeiros 50. Iso explícase porque nela hai boa parte dos meus estudos e investigacións de toda a vida, propios e alleos: de historia, historia da arte, de etnografía e antropoloxía, de onomástica e toponimia e, loxicamente, de lexicografía. (…)
– MD: A través do pai de Mariña, transmítesenos a idea dunha Galicia pobre, atrasada, instalada na ignorancia e na resignación ante o poder. Mais, ao mesmo tempo, temos personaxes que se rebelan, precisamente comandados por Don Cristovo. Sospeito que é un dos principais obxectivos do libro: contestar o tópico da Galicia submisa, atrasada. Pode ser?
– XMLS: En todas partes hai cans descalzos, e non hai que se deixar levar polos tópicos -o andaluz gracioso, o catalán agarrado, o galego parvo e submiso…-. Nun lance da novela o indeciso na metade da escaleira é un inglés, non un galego. Xa advertín que tentei fuxir do maniqueísmo, pois na narración hai galegos tanto no bando dos bos coma no dos malos. Unha vila de infausto nome, habitada por xente covarde, guiadiña, que acepta de bo grao as migallas que os poderosos lles deixan caer da mesa, é a que recibe peor trato.
Ó final dise que esta vila maldita desapareceu da faz da terra, pero tamén que por desgraza deixou sementeira por Galicia adiante perpetuando o espírito servil, motivo polo que este noso país estea condenado a dar un paso adiante e outro (ou outros) atrás eternamente. A nosa esperanza é que fronte a esta masa abaixadiza, servil, hai en cada período histórico unha minoría rebelde que se ergue contra os abusos dos poderosos, reclama os seus dereitos e abre vieiros para o progreso. Na novela está liderada por un fidalgo e a súa filla, un crego e un mozo pegureiro, pero o protagonismo acábao levando a mocidade unida de tres colectivos parroquiais; mesmo os dous principais heroes –o Chavián e Mariña- renuncian ó seu liderado a prol da vitoria colectiva. (…)”

Xabier López: “É difícil escribir sobre Galicia sen que asomen algunhas ‘fracturas’ como a da diglosia”

Entrevista de Montse Dopico a Xabier López en Magazine Cultural Galego:
“(…) – Montse Dopico (MD): Comeza o libro [Cadeas] cun encontro entre un escritor e unha lectora, que irá evolucionando dun xeito que os personaxes non agardaban ao principio. Por que escolliches esta historia como fío condutor?
– Xabier López (XL): Ao formular unha proposta que ten como eixes máis ou menos difusos ás identidades/colisións entre vida, narración(s) e literatura, tiña bastante claro que o fío vertebral debía reflexionar sobre a relación entre o escritor-creador e o lector como destinatario da súa creación (e mesmo, e velaquí o máis interesante, como unha creación máis do primeiro). Confesémolo ou non, non coñezo ao primeiro escritor que non estea tentado a facer coma Dióxenes de Sínope, o filósofo cínico, e no canto de saír na busca do “Home”, ben armado cun candil, percorrer rúas e prazas na busca do “Lector”: “Sabedes del? Víchedelo? U-lo?”. Os escritores non só se dedican –e isto pode xerar ás veces certas escravitudes- a buscar “o tempo perdido”; ás veces pasan tempo de máis intentando compracer un fantasma… Dende certo punto de vista, e isto non deixa de ter a súa graza, a escrita non deixa de ser unha especie de tiro ao branco cos ollos pechos…
– MD: Volves, tamén, como en libros teus anteriores, á historia. En relatos que van máis alá da narración de aventuras (por exemplo), para apuntar a cuestións fundamentais da historia como as guerras coloniais, a memoria das vítimas do franquismo… Canto hai de documentación nestes relatos? Que ollada quixeches ofrecer neste libro sobre a memoria?
– XL: “Documentación”, o que podemos entender por “documentación”, a necesaria para salvar as esixencias mínimas de verosimilitude que esixe toda creación literaria (e non só a “histórica”). Porén, e creo que aquí reside boa parte do espírito lúdico de Cadeas, toda a erudición, poderíamos chamala así, se atopa ao servizo da narración: na novela podemos encontrar feitos completamente ficticios con aparencia de ser “históricos” e sucesos con aparencia ficticia que son completamente reais. Se poñemos isto último en relación coa túa pregunta sobre a memoria… A memoria, aínda que a concibimos doutra maneira, é sempre parcial, particular, poliédrica… Podemos –e debemos- configurar un relato máis ou menos aceptado por todos ou, cando menos, polo meirande número, mais a verdade é que penso que a filosofía do “coma se” de Hans Vahingir podería aportar, aínda hoxe en día, algunhas reflexións interesantes: o home é incapaz de coñecer a realidade e limítase a comportarse “coma se” o fixese; comportámonos coma se o mundo (pasado, presente e futuro) se correspondese co modelo que del nos fixemos. (…)”

Olalla Cociña: “A poesía bebe do real, do tanxible, é, ou aspira a ser, o real. O cotián contén o mundo todo”

Entrevista de Montse Dopico a Olalla Cociña en Magazine Cultural Galego:
“(…) – Montse Dopico (MD): No teu poemario anterior, Libro de Alicia, estaba tamén presente a infancia, a través das “nenas”. Neste libro [Ningún precipicio] volve a infancia. Pero non hai idealización da mesma. Como se conectan estes dous libros?
– Olalla Cociña (OC): Volven estar as nenas, e coido que seguirán estando no que escriba porque me habitan. A infancia ocupa un papel chave na miña escrita, toda persoa adulta leva dentro de si a nena que foi e considero importante escoitala sempre, mirar a vida con ollos pequenos, que non inocentes. Reconectar con episodios sucedidos nunha época que foi esencial para a configuración do ser humano pode doer pero á fin resulta benéfico e revelador.
Por outra banda, sérveme para contar ou cantar o que quero, e moitas veces só é un campo semántico ao que recorro porque contén imaxes que me resultan poderosas, lumínicas. Por suposto nunca podería ser unha infancia idealizada, porque sería falsaria, allea ao que eu considero poético. (…)
– MD: O que si mantén, dos poemarios anteriores, é a presenza do cotián. Os recordos da infancia, os instantes que ficaron fixados na memoria -aínda que aparezan ficcionados-. De que xeito se basea este poemario nas sensacións, emocións… ligadas ao cotián?
– OC: O cotián convoca todos os nosos sentidos e iso é algo que me interesa na poesía e na arte en xeral: a emoción que chega sen un plan ou pensamento previo, dun xeito orgánico, físico. E tamén o cotián parte dun universo pechado que se pode abrir infinitamente: a poesía bebe do pozo inesgotable do real, do tanxible, é, ou aspira a ser, o real. O cotián contén o mundo todo. Gastón Bachelard incitounos, falando da miniatura na súa Poética do espazo, a “rebasar a lóxica para vivir o grande que existe dentro do pequeno”.
Por outra parte resultaríame moi difícil escribir algo que non me atinxa, que non teña a mao ou que non me sexa coñecido, sentido. (…)”

Samuel Solleiro: “Teño, co punk, unha relación de amor-odio. Se cadra foi unha cultura sobrevalorada”

Entrevista de Montse Dopico a Samuel Solleiro en Magazine Cultural Galego:
“Que escritor sería quen de publicar un libro vello que, ao revisalo despois de anos na neveira, lle parece, nalgunha das súas partes, horrendo? E ademais de editalo sen volver a escribilo, como unha polaroid do que foi unha etapa creativa pasada? Non moitos. Pois Samuel Solleiro é un deles. Punk (Corsárias), é un poemario que escribiu hai tempo. Dun xeito que hoxe non o faría nunca. Pero que adianta moitas cousas que despois desenvolveu Gran tiburón branco. Ademais, non hai nada máis punk que publicar un libro no que o autor se cuestiona a si mesmo dese xeito. Falamos con el desta obra, chea de humor.
– Montse Dopico (MD): Punk é, segundo explicas no propio texto, outro libro sobre o paso do tempo. Con algo de parodia sobre os libros sobre o paso do tempo.
– Samuel Solleiro (SaS): É un libro que escribín, na súa maior parte, cando tiña 25 anos. Falaba sobre iso, sobre o paso do tempo, sobre a nostalxia de envellecer, visto desde a perspectiva de cando tes 25 anos. Claro que, enfocado desde hoxe, pode facerse unha lectura paródica. Pero non por iso deixa de ter, creo, algo de verdade. (…)
– MD: Falar do paso do tempo non é máis que volver a un dos grandes clixés da literatura clásica, o do “tempus fugit”. Ao final vas ser un clásico.
– SaS: Non é que queira eu asumir iso de que só existen uns poucos temas universais. Sempre é todo máis complexo. Pero si creo que hai temas que interesaron sempre e que van seguir interesando. E eu quixen tratar o tema do paso do tempo, pero sen o patético. Facelo da forma máis emotiva posible, pero o máis afastada posible do sentimental. Poden parecer o mesmo termo, pero para min non o é. O problema destes temas é cando se solidifican, se converten en só estereotipos, e se pasan ao patético. É como o tema do sexo, que xerou o seu propio léxico e as súas propias expresións, de maneira que é moi difícil saír delas e hoxe en día parece que non funciona xa como tema: en realidade non poden non funcionar temas como eses, pero hai que saber desprenderse dos lugares comúns e non é nada fácil. (…)”

Berta Dávila: “Confío moi pouco na resignación e, en calquera caso, prefiro a resistencia”

Entrevista de Montse Dopico a Berta Dávila en Magazine Cultural Galego:
“(…) – Montse Dopico (MD): A morte, a consciencia da morte, é punto de partida no libro [O derradeiro libro de Emma Olsen]. Unha muller conta o que gardara porque sabe que vai morrer. Tamén en Raíz da fenda estaba moi presente a morte. Como en Dentro… A focaxe adoita ser, nos teus libros, (tamén neste último), o contraste, a tensión entre o amor e a morte. Por que?
– Berta Dávila (BD): En Raíz da fenda a morte e a enfermidade son os detonadores que levan á voz poética a afrontar finalmente a ausencia do outro, a asumir o oco e a carencia: o loito vivido desde a perspectiva da que fica á expectativa de sandar as feridas máis difíciles. A relación que se establece entre a morte e o desamor no libro é a identificación deste como perda ou carencia, como un proceso de abandono con algunhas concomitancias con respecto ao loito en si. Tratábase de poñer sobre a mesa todas as feridas, todos os abandonos. Creo que a ferida profunda é a clave do libro, facer da literatura unha ferida aberta, exposta sen cobertores, para quen a queira recibir, sen agochos e máscaras que a vistan con retóricas festivas.
A morte de Emma Olsen achega unha visión diferente, xa desde o momento no que se escolle facer unha confrontación en primeira persoa con esa derradeira fronteira, unha fronteira que a personaxe, lúcida sempre, e tamén case sempre desafectada, decide atravesar escribindo sobre algo importante. E, nese sentido, o amor é algo importante, todos os tipos de amor, render contas cos afectos que marcaron unha vida enteira. Dalgunha maneira a relación de débeda e de retirar as máscaras é o que une os dous libros. O proceso de escrita que relata Emma en O derradeiro libro de Emma Olsen ten certas concomitancias co meu propio proceso de escrita de Raíz da fenda, non nun sentido biográfico, como é obvio, pero si como proceso creativo. (…)
– MD: Na túa poesía houbo un intento de depuración do estilo, co paso do tempo. Podería dicirse o mesmo da túa narrativa? Esta é unha obra curtiña na que cada frase está medida.
– BD: Si que o hai, cada vez son máis teimuda e corrixo máis, en ocasións resulta paralizante e pouco útil. Tamén acontece que non é o mesmo o tempo que dedicaba á escrita no caso dos primeiros libros con respecto ao de agora. Iso tamén ten que ver co cambio de concepto do proceso. Aínda así, creo que unha vez que o libro xa está pechado e en mans dos lectores, hai que aprender a querelo como unha marca do tempo vivido, aceptar o que eras cando o escribiches como un sinal dun percorrido. E seguir percorrendo o que sexa. (…)”

Isaac Alonso Estraviz: “O objetivo da AGAL era fazer realidade o que todo o nacionalismo vinha defendendo: aproximar, até identificar, o galego na escrita ao português”

Entrevista de Montse Dopico a Isaac Alonso Estraviz en Praza:
“- Praza (P): Um livro [Conversas com Isaac Alonso Estraviz] que percorre tantos anos de uma vida não se faz em dois dias. Como foi o processo, como foram as conversas com Bernardo?
– Isaac Alonso Estraviz (IAE): Tiveram lugar em 2005. Naquela altura Bernardo era presidente da AGAL e eu secretário. Decidiu fazer-me umas entrevistas. Escolheu umas etapas da minha vida e elaborou umas perguntas que depois nalguns momentos iria mudando. Pegou numa gravadora e ia-me fazendo as perguntas e gravando o que eu lhe dizia. Foram bastantes horas. Terminou o grosso do trabalho no verão desse ano na sua casa de Burela. Segundo ele perguntava eu respondia sem prévia preparação. Como nalgumas respostas não estava seguro, andando o tempo foram esclarecidas e ampliadas. (…)
– P: Também participou, em Madrid, do associacionismo cultural galego. Teve relação com a gente de Brais Pinto, foi um dos impulsores de Lóstrego e participou da Irmandade Galega. Como o condicionaram as crises do nacionalismo galego o seu trabalho e ativismo naqueles grupos?
– IAE: Em Madrid os galegos só nos distinguíamos se defendíamos ou não a nossa língua e cultura. Tu eras galego e ninguém che perguntava pola ideologia política. Aí radicava o de poder entrar ou não em certos círculos. Sim que me condicionou, como me segue a condicionar atualmente. O que não sei é o quanto. Sou otimista hoje como quando tinha vinte anos. Mas nunca compreendi nem compreenderei jamais a capacidade dos galegos para se dividirem, subdividirem e estarem sempre nessa atitude. Enquanto não assumamos que só unidos podemos salvar Galiza, estamos a perder o tempo e atraiçoar a nossa pátria. (…)”