Artigo de Xoán Costa no Editorial de Nós Diario:
“A historia da humanidade está tecida de mitos que explican, simbolizan ou cuestionan o poder. De Aquiles a Obelix, os relatos insisten en que non existe forza sen fraxilidade. Aquiles foi mergullado no río Estixia para o facer inmortal, mais o calcañar quedou á intemperie. Obelix caiu na marmita do druída e gañou unha forza permanente, mais tamén unha prohibición: non volver beber a poción. Ambos condensan o paradoxo do liderado e mostran que a aparencia de invulnerabilidade depende sempre dun punto fraco.
Alfonso Rueda, presidente da Xunta e herdeiro político de Feixoo, ergue hoxe o seu liderado sobre unha panela xa feita: a continuidade dun poder consolidado. Mais ese mesmo capital pode ser tamén a súa condena se non logra mostrar respostas novas. E todo indica que non pode, ou non as está a oferecer. A vaga de incendios que volve situar Galiza no mapa da emerxencia pon a proba a súa xestión, e a resposta dada semella repetir esquemas de anos pasados.
Rueda encarna un liderado que aparenta invulnerabilidade, mais en momentos críticos como estes revela zonas fráxiles. O lume é hoxe o seu punto fraco. En política, como na mitoloxía e na banda deseñada, non hai heroes invulnerábeis. Todo ten o seu calcañar. E na Galiza, cada verán, o monte arde para nos lembrar que o mito da invulnerabilidade non ten futuro.”
Arquivos da etiqueta: Nós Diario
Árbores que falan, por María Reimóndez
Artigo de María Reimóndez en Nós Diario:
“Imaxino que para as árbores, as palabras humanas non significan gran cousa. Porén, as árbores falan cos feitos. Eses que ignoramos a cada paso, simplemente porque as súas experiencias vitais son o contrario ca as de moitos seres humanos.
As árbores non son obxectos, tema que cómpre lembrar cada día: son seres vivos. O feito de que non bruen nin sangren fai que a nosa empatía cara a elas sexa aínda menor ca a que amosamos cara aos animais. Mais o certo é que este planeta no que estamos foi creado por bacterias para a vida vexetal. O resto foi unha concatenación de feitos da que os seres humanos cada vez semellamos ser o seu peor resultado.
Fronte ao afán de construír colectividade das árbores, o noso afán destrutivo capitalista pon en perigo todo o que paga a pena. O desprezo polas árbores vai da man do desprezo por culturas de todo o planeta que buscan deixar a mínima pegada no que as rodea, culturas que, imitando as fragas e bosques, buscan existir sen producir nin consumir como obxectivo final. E, loxicamente, as árbores producen algo tan nimio coma a propia vida mentres nós as vemos como recurso, acugulamos rego tras rego de eucalipto ou piñeiro sen máis consideración.
Nos espazos que crean as árbores e non os seres humanos, entran colectividades e individualidades de seres vivos, disputas pola luz ou pola auga, pero sobre todo a colaboración para crear diversidade. Porque as árbores son quen de sentir por todo o corpo (tamén o lume), comunícanse de formas moi complexas, mediante compostos químicos, por asociacións con fungos.
Agora que a fraga cala e só se sente o crepitar do lume, que dirán as árbores coas súas derradeiras palabras? Que ecosistemas serán quen de crear convertidas en cinsas (porque cando morren doutro xeito, seguen creando vida). As árbores, a diferenza das persoas, son a base da vida e a súa ollada pausada e reflexiva debería facernos cambiar de rumbo en absolutamente todo o que facemos como especie.
Mentres non entendamos isto, as nosas políticas forestais seguirán rexidas por quen observa un obxecto do que tirar partido, por quen non coida porque para que, por quen quere expulsar as persoas que poden protexer as árbores no seu hábitat compartido, por quen quere implantar proxectos de lucro no territorio, por quen só pensa no cazo e non na vida que se esfarela en faíscas. E aí é onde as persoas debemos erguer a voz e a man no seu nome agora e cada día.”
Vacina dos incendios, por Marilar Aleixandre
Artigo de Marilar Aleixandre en Nós Diario:
“As situacións máis angustiosas que vivín son ter un dos meus debaténdose entre a vida e a morte e intentar apagar no medio da noite un incendio que ameazaba a casa. Ás veces, nos pesadelos, represéntase a lingua de lume avanzando polo monte de Toba e uns poucos veciños e veciñas loitando con pas por detelo.
Hoxe o pesadelo é realidade para a xente en Galicia que ve o lume levar por diante árbores, cultivos, paisaxes, casas nas que acougan memorias de xeracións, a súa vida. 60.000 hectáreas, talvez máis ao se publicar o artigo. Alcanzando Pena Trevinca, un símbolo no imaxinario do país, o Teixadal de Casaio. Arrasando parte do bosque de Ridimoas, os piñeiros, de momento sálvanse as caducifolias: un sinal.
Enfermidades e incendios teñen en común, ademais da angustia, que a forma máis eficaz de evitalos é a prevención. As vacinas salvan millóns de vidas. As vacinas contra os incendios son as políticas de prevención.
Estes incendios son distintos debido á crise climática, ao aumento desbocado das temperaturas, á seca. O fume impide, ás veces, actuar a helicópteros e avións. Cómpre apoiar todas as medidas para abandonar as enerxías fósiles.
As ecoloxistas, Adega, propoñen políticas forestais de xestión dos montes que preserve as súas funcións: limpar durante o inverno, repoboar con caducifolias, promover a gandería extensiva, deter a plantación de eucaliptos, non permitir a conversión en forestal de terras agrarias. A prevención require persoal contratado todo o ano, non seis ou nove meses, suficiente –a Xunta convoca agora 117 prazas de bombeiros e aínda hai vacantes–. As condicións laborais: ningunha comunidade autónoma aplica o novo Estatuto de bombeiros forestais de novembro. Pois, lembro, as competencias de prevención e extinción de incendios son das comunidades.
A solución non é aumentar as penas para os incendiarios. Si tomar en serio a crise climática.”
Os nosos montes, por Carme Adán
Artigo de Carme Adán en Nós Diario:
“Terríbel. Esta é a palabra máis repetida nesta vaga de lumes. Desesperación e tristeza ante unha perda humana, gandeira e medioambiental irreparábel. A veciñanza desesperada apaga os lumes como pode. Onte escoitaba a unha amiga narrar como usan xestas porque non teñen material. Fora a propaganda política e os chalecos dos cargos políticos do PP, a situación é desoladora. Era cuestión e tempo, meteorolóxico e cronolóxico, que isto sucedese.
As brigadas e os bombeiros en situación precaria e só contratados por tempadas. Mentres, o gasto en militarizar en Europa imponse como unha prioridade, o desleixo cara o agro e o monte é unha constante na Galiza e no Estado. A Xunta entende o monte como un monocultivo de eucaliptos e piñeiros para o negocio das empresas pasteiras; véxase o seu empeño por lexitimar acabar coa riqueza da Ulloa. O modelo de Altri ou Ence sabemos que non xera riqueza no país, todo o contrario: deteriora formas de vida que respectan a biodiversidade.
Hai que pedir responsabilidades en dous sentidos nesta catástrofe. Un sobre como se afronta a extinción dos incendios e outro sobre a prevención. Porque faltaban efectivos cando as alertas por calor extremo se repiten dende hai un mes? Onde están os efectivos da Xunta? A coordinación cos concellos? Non chega coas roldas de prensa nin co control mediático. Anos reducindo os orzamentos e rezando para que chova ten consecuencias. A realidade deixa ao descuberto que os montes necesitan unha política forestal que os poña en valor todo o ano. Aí comeza a prevención. Non é un pacto pola emerxencia climática, é escoitar aos que viven no rural e levan proxectos de rexeneración das especies autóctonas. Especies que en moitos casos son devasas naturais.
A prevención sempre é lenta e cara. No caso da política forestal, as persoas expertas levan décadas alertando da necesidade de mudar o modelo de explotación do monte. Pensemos que os pastos de gando están sendo reforestado con eucalipto, que non se roza o monte ou se fai só para plantacións de especies de crecemento rápido. O suposto abandono do rural asúmese como un mal necesario en nome do progreso. Vai sendo hora de poñer en cuestión que entendemos por “progreso”. Unha palabra vencellada ás cidades e a industrialización da que hoxe, a pouco que a sometamos a análise, vemos as súas trampas.
A respecto desta cuestión quixera facer unha reflexión. Hai xente nova que se viu expulsada do espazo rural por falta de servizos e pola infravaloración do traballo no campo. Explotacións que tiveron que pechar pola baixada dos prezos ou o consumo alimenticio baseado nas grandes superficies son un exemplo. Vivimos de costas ao monte. As crianzas aínda máis. Podemos repasar os contidos curriculares, ou incluso os transversais e detectaremos un desprezo polo noso rural. É certo que en ocasións poñemos o acento no deterioro do planeta, sen reparar que o ecoloxismo é un compromiso coa natureza e a vida desde nós e o noso contorno.
Servirá tanta dor e tantas perdas para que outra política forestal se poña no centro do debate e dos orzamentos?”
Antonio Reigosa: “Os contos populares e tradicionais integran un corpus universal do que Galiza forma parte”
Eu son o monte, por Marga do Val
Artigo de Marga do Val en Nós Diario:
“O monte arde e nós con el. Hai fogo no monte! Era un berro de arrebato case sempre en agosto coa obriga de lle acudir. Toda a veciñanza armada con caldeiros, coas mangueiras das casas achegábase o máis posíbel ao lume, que en todos os sentidos era inalcanzábel pola auga, que só se podía facer chegar cos baldes. O monte dos Toubales, da Devesa Vella, máis alá dos espalleres do fondo do lugar do avó Feliciano, ficaba aínda lonxe, foi pai quen pensou nas máquinas de sulfatar e funcionaron… Cando ocorreu a catástrofe do Prestige sentín que a soidade fronte ao barco, contra o seu vómito pegañento e o medo a que arrasase con todo, era o mesmo que eu sentira de pequena, vendo como non había mans, nin mangueiras longas, o temor na casa cos irmáns na noite alumeada mentres non chegaban pai e nai. As imaxes destes días de homes e mulleres que ven como o tesouro da auga se vai baleirando polo camiño, a impotencia e saberse no máis absoluto abandono é a mesma imaxe de hai corenta e nove anos, cando aínda non se votaba por ninguén.
Os lumes apáganse no inverno, mantense o monte limpo, faise próximo e aténdese todo o ano, non só se lle acode co lume. A terra necesaria compañeira de vida aproveitase, ponse en mans de quen a cultive, non se vive de costas a ela, non se ignora. Cando eu era pequena deixar os campos de vello, a monte, era como unha traición. O monte non pode ser un lugar onde crecen rapidiño os eucaliptos, un negocio descerebrado sen futuro, os campos enterrados chaman por mans para ver a luz. Admiro as comunidades de montes en man común que traen o valor do territorio aos días de hoxe, que o actualizan, que saben que é un ben necesario, riqueza comunal, futuro. De todas estas cousas debemos acordarnos cando votamos, de quen sabe estar co monte e coa terra para traballala, de quen lle dá valor á agricultura, ao gando, ás carballeiras, aos soutos, as fragas.
O monte é unha continuidade da casa, que ás veces só comtemplamos desde a fiestra, sen nos atrever; outras atravesámolo en paseos por camiños asfaltados para non nos perder, como fai a parella protagonista do libro, Eu son o monte (Euseino? Editores), da escritora, nacida en 1994 en Cidade de México, Sara Guerrero, homenaxeada como A Nosa Señora das Letras 2025 polo colectivo A Sega, este 15 de agosto en Mondariz. Antes de ler este libro, que me prendeu desde a primeira páxina, nada sabía da súa autora, despois lin na súa bitácora, Rehabitar o rural, no diario O Salto; procurei entrevistas, souben do seu teatro. A narración breve e contundente, atravesoume desde o título; comprendín e identifiqueime coa transformación da voz narradora, de fóra, que desexa entrar na comunidade, contra a adversidade, coa lingua nova que fai propia e coa terra en que tamén bota patacas; ela limpa a casa e iso é traela de volta á vida, como aprender a tocar a terra, fronte ao que lle impide ser e estar, é unha intrusa. Atende o relato de Carme que lle desenterra o monte onde a avoa do seu compañeiro botaba millo, aprende que os ocos das árbores son cartos nos petos, que hai unha temporada para que a lapa lamba a serra no horizonte e que non lle dan lexitimidade ás súas palabras. Lean este libro en que a casa desaparece entre os eucaliptos, coma quen di desaparecemos Nós, entre o dereito á terra, o dereito da terra e a casa do corpo diferente.”
Arde Galiza, por Marta Dacosta
Artigo de Marta Dacosta en Nós Diario:
“Onde eu vivo, hai 25 anos había algunha resistencia a eliminar eucaliptos e substituílos por frondosas autóctonas. Mais en 2005, cando a principios de agosto o monte ardeu case por completo nas súas preto de trescentas hectáreas, comprobaron cales foran as zonas que mellor resistiran (si, onde había carballos e castiñeiros) e como os eucaliptos viraran bomba incendiaria e arma de destrución do solo.
Ao noso monte prendéronlle lume. Din que lanzaron rodas con combustíbel. As rodas apareceron. Houbo quen verbalizou que era unha vinganza dos de sempre por perderen as eleccións. O bipartito tomaba posesión eses días.
Pasados vinte anos, neste inicio de agosto puiden visitar o Teixadal de Casaio. Estabamos en alerta vermella pola calor, así que madrugamos todo o posíbel e entramos neste bosque único en Europa case ao mesmo tempo có sol. Alí a alerta vermella non existía. Estabamos protexidos por unha cúpula vexetal en que teixos, cancereixos, acivros e bidueiros competían pola luz. O chan estaba limpo. Alí, naquel bosque afastado, de difícil acceso, en que é imposíbel calcular a idade das árbores e que permanece igual a si mesmo despois de milenios, onde as persoas que entramos hoxe facémolo procurando que o noso paso sexa imperceptíbel, o chan estaba limpo. O bosque, autóctono, antigo, protéxese a si mesmo.
Dúas páxinas do libro da vida que nos demostran que, cando nos afastamos da natureza, tamén nos destruímos a nós mesmos.
Regresamos de Carballeda de Valdeorras por Larouco, Trives e Chandrexa, e coma unha premonición atravesamos o lume das Neves. Non podo soportar a idea de que ardeu o Macizo central. Nin que o goberno da Xunta se limite a falar de que van perseguir os culpábeis, como se eles coa súa nefasta política forestal, coa súa aposta por Ence ou Altri, devoradoras de eucalipto, non fosen parte da man incendiaria. Como quen arrinca as árbores da vila para substituílos por pavimentos que axudan a que aumente a temperatura. Todos sosteñen a mesma bomba.”
Carlos L. Bernárdez: “Castelao fixo unha viaxe intelectual e plástica na súa obra sobre os negros”
Entrevista de Xan Carballa a Xosé Carlos López Bernárdez en Nós Diario:
“(…) – Nós Diario (ND): Esta achega á obra plástica de Castelao, agrupa dous traballos diferenciados.
– Xosé Carlos López Bernárdez (XCLB): Un aborda unha análise resumida da súa plástica anterior a 1936, pero o traballo sobre os debuxos de negros é a cerna do libro porque aínda que houbo outros estudos sobre eles crin que merecía novas lecturas. Está feito desde unha perspectiva algo novidosa, porque me parece que para entender as imaxes dos negros de Castelao era oportuno ver a imaxe do negro nese período no contexto internacional, dos anos 20 e 30 fundamentalmente. Como aparece na arte e na imaxe cultural europea e americana desde unha perspectiva, ás veces folclorizada ou racializada de maneira moi marcada, e tamén como os propios negros, escritores ou artistas plásticos, se vían a si mesmos e redefinían a súa imaxe. Acudín ás imaxes propostas nos anos 20, en Nova York e noutros ambientes culturais americanos e tamén revisei as imaxes do negro producidas no París que coñeceu Castelao no ano 1921. Ese foi o punto de partida.
– ND: O singular é que eses debuxos negros só existen porque houbo exilio e o Castelao propagandista da causa democrática botou case un ano movéndose intensamente polos Estados Unidos.
– XCLB: Iso é certo e esa xeira militante é ben coñecida. Na prehistoria desa proposta artística de Castelao houbo poucos exemplos de representación dos negros na súa obra. Hai tres debuxos moi distintos que me parecen interesantes e se reproducen no libro: unha cartolina pequena nun café de París no ano 21, o debuxo de Panchito no conto de Cousas e unha viñeta do Faro de Vigo do 1927 que é unha obra que pode resultar incómoda pero é moi reveladora. Estudei estas imaxes contextualizadas para entender como a cultura plástica de Castelao tamén respondía a un pensamento dominante da época. (…)”
Compostela: actividades literarias no Festigal 2025
Andrea Nunes: “A poesía é unha linguaxe moi eficaz para nomear as disidencias porque é quen de escapar dos marcos normativos”
Entrevista de Inés Pena a Andrea Nunes Brións en Nós Diario:
“(…) – Nós Diario (ND): Mapa da estría é un título que soa a corpo, a territorio, a ferida e resistencia. Como nace este libro e que quería mapear nel?
– Andrea Nunes Brións (ANB): O libro nace da necesidade de pór en palabras unha experiencia brutal e propia atravesada por desprazamentos, perdas e tamén existencias. A estría funciona como unha marca visíbel da tensión, como cicatriz que conta unha historia. Quixen mapear, como indica moi ben a palabra, as diferentes emocións e as feridas que deixan os lugares, os encontros, as linguas e os afectos vividos nos últimos anos.
É verdade que hai que recordar que este libro escribino nun tempo e reviseino dez anos despois. A verdade é que sentía que o tiña pouco secuestrado, e dábame medo que a recepción fose un pouco “esta blanquita europea dando voltas polo mundo e contando un diario de viaxe”, cando non era así.
– ND: Por que decide usar a imaxe das estrías como eixo vertebrador deste novo libro?
– ANB: Porque a estría non é só unha marca da pel: é memoria, é rastro dun proceso. Encántame que sexa unha pegada do que se moveu, do que se transformou. É tamén unha reivindicación do corpo real, non domesticado; é unha metáfora do que nos atravesa sen pedir permiso e tamén das marcas que deixa o sistema sobre os corpos disidentes. Tamén son marcas de resistencia, de loita e de beleza. Non hai corpo sen historia e esas historias tamén se len na pel. (…)”
