Desde Nós Diario:
“A Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega (AELG) realizará o 8 de xuño o Roteiro O Papagaio sen chave e sen tempo (Un paseo a carón de Luísa Villalta).
A iniciativa, con saída desde o Museo Casares Quiroga ás 12 horas, estará guiada por Maribel Longueira e Francisco X. Fernández Naval e quere dar a coñecer o popular barrio da Coruña.
Fernández Naval explica a Nós Diario que a proposta xorde por ser un lugar no “que a propia María Casares explicaba que se podían ver todos os prostíbulos da cidade”. A ruta afondará na publicación Papagaio de Maribel Longueira e Luísa Villalta coa que realizaron unha crónica fotográfico-poética da súa transformación.
“Sempre foi un espazo de mulleres”, comenta Fernández Naval, “alí estiveron tamén María Miramontes e Ánxel Casal mais tamén o convento das Capuchinas e o hospital que construíu Teresa Herrera”, engade.
Durante o percorrido tamén intervirá Maribel Longueira para explicar, no propio lugar, como traballou para realizar o libro xunto con Luísa Villalta, a poeta homenaxeada este ano coa Letras Galegas.”
Arquivos da etiqueta: Nós Diario
Rosalía Fernández Rial: “Nunca foi tan necesario facer un ensino activo e creativo”
Entrevista de María Monteiro a Rosalía Fernández Rial en Nós Diario:
“(…) – Nós Diario (ND): En que consiste a proposta didáctica de Mover ficha?
– Rosalía Fernández Rial (RFR): É unha proposta didáctica coa que se pretende que o ensino sexa máis activo, máis comunicativo, que os coñecementos se vinculen entre si de maneira orgánica e natural, esa é a chave, combater estruturas máis ríxidas de pensamento e de ensino.
– ND: Refírese a conectar o ensino de linguas coas performance.
– RFR: Trátase de aplicar as artes ao ensino. O que propoño en Mover ficha é que nas materias de linguas convivan a lingua e a literatura coas artes escénicas, tamén coas artes plásticas e as musicais. Que todo forme parte dun gran proxecto, que o ensino das artes e as linguas se entrelacen e tamén o desenvolvemento dunha sensibilidade cara ás artes e cara á literatura. É unha evidencia que a Intelixencia Artificial está aí, as máquinas e a robótica están aí e o ensino non pode dar as costas a isto. Nunca foi tan necesario facer un ensino activo, creativo e que desenvolva as cualidades humanas.
– ND: Como profesora de linguas, como ve a situación do idioma galego no ensino?
– RFR: As profesoras de calquera lingua debemos ter unha conciencia de normalización lingüística e darnos conta de que a evidencia científica é que temos o privilexio de poder ser bilingües, e temos o privilexio de que a nosa lingua primeira (o galego) nos permita adquirir outras linguas de maneira moito máis doada. O ensino de todas as linguas nunha comunidade como a nosa debería ter un enfoque diferente. (…)”
Anxo Angueira: “Serei un soldado máis en defensa do proxecto da Academia”
Entrevista de Héctor Pena a Anxo Angueira en Nós Diario:
“(…) – Nós Diario (ND): Falando do presente, que representa, nun tempo como o actual, ser membro dunha institución como a Real Academia Galega?
– Anxo Angueira (AA): Para min é un orgullo, un gran recoñecemento. Pero por outra parte é unha responsabilidade, pois a Academia é un dos grandes fitos históricos desa Galiza emerxente, desa Galiza que vai contra a asimilación castelanista. Xa o dixen no meu discurso, o que quero é colaborar para defender a independencia da Academia, o prestixio da Academia e o horizonte para a que foi creada, que é a defensa insubornábel da nosa lingua e a nosa cultura.
– ND: Que agarda do futuro, do tempo que ten por diante na institución?
– AA: Non o sei, acabo de entrar nela (ri). Eu ofrezo o meu traballo, o meu esforzo, o meu tempo… todo o que poida para servir e para traballar. Eu son un obreiro, considérome un traballador máis desa gran obra que historicamente realizamos todos, eu son un soldado máis da Academia e onde faga falta alí estarei para defender o proxecto orixinal, que é un proxecto común e compartido a pesar de todas as diverxencias.”
Cesáreo Sánchez, presidente da AELG: “É importante reivindicar e pór en valor o que significa ser escritor e escritora en lingua galega”
Entrevista de Laura Veiga a Cesáreo Sánchez Iglesias, presidente da AELG, en Nós Diario:
“Cesáreo Sánchez (Dadín, O Irixo, O Carballiño, 1951), como presidente da Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega (AELG), participou esta semana en Palma (Illes Balears) no encontro da federación Galeusca, cuxa anterior reunión tivera lugar en 2014.
– Nós Diario (ND): Cales foron os principais obxectivos desta reunión?
– Cesáreo Sánchez Iglesias (CS): En primeiro lugar, a reanudación da federación. Ao final somos tres asociacións -AELG, Euskal Idazleen Elkartea (EIE) e Associació d’Escriptors en Llengua Catalana (AELC)- e o proceso de toma de decisións non sempre é doado. Entendemos que é importante que nos comuniquemos e unir os nosos esforzos, sen intermediacións e sen ter que pasar por Madrid, tanto para mostrar que non estamos sós como para enviar unha mensaxe aos distintos responsábeis da protección da lingua que non están a facer o seu traballo.
Precisamente, nas Illes Balears hai un proceso activo de agresión ao catalán, que é un dos motivos polos que decidimos levar a cabo o encontro neste lugar. É unha literatura que está a ser agredida, mesmo tendo certo grao de consolidación. Este encontro tamén implicaba reflexionar sobre o futuro: unha lingua ten que ser actualizada para que non perda o tren da historia, dos pobos.
Temos que determinar cal é a mellor maneira para que as tres linguas participen de todos os avances que ten calquera outra lingua. Desde a AELG correspóndenos asumir a posta en valor da nosa lingua e a responsabilidade de deixar estruturas sólidas para as novas xeracións.
– ND: Neste encontro tiña especial relevancia a tradución como estratexia de internacionalización de literaturas minorizadas.
– CS: Pensamos que o labor que se está a facer actualmente é marabilloso, mais tamén somos conscientes de que debe haber unha actividade maior e que debe participar a administración autonómica que teña a responsabilidade de fomentar o idioma. Non é de recibo que unha crianza vaia á escola falando galego e que volva á casa falando español. A tradución é unha profesión fundamental para as nosas linguas, mais está entrando nunha crise e temos a obriga de reconducir a situación para que non a leve como un tornado a intelixencia artificial. Esta é unha ferramenta que debe ser ben utilizada, por mans que queiran a lingua.
Por iso tamén quixemos organizar unha táboa redonda que estabelecera un diálogo entre profesionais da tradución das tres linguas, na que participaron Garazi Arrula, María Reimóndez e Lluïsa Soaz.
– ND: No marco destas conversas arredor dos sistemas literarios, cal é a situación do caso galego?
– CS: O sistema literario galego ten unha eiva, posto que non temos un instituto que implique a promoción do galego dentro e fóra do territorio. Os nosos libros non adoitan estar nas bibliotecas de fóra da Galiza. Este é un oco que temos que suplir nós e queremos facelo desde a nosa perspectiva, non a través doutras plataformas, porque temos problemáticas particulares que deben ser atendidas desde aquí.
É importante reivindicar e pór en valor o que significa ser escritor ou escritora en lingua galega. Sen un sistema literario é moi difícil que unha lingua viva.
Ademais, sabendo que son profesionais activos nos medios de comunicación e que funcionan como líderes de opinión, entendemos que ten que haber un pensamento ético e feminista.
A Galiza non ten a prensa que precisa, xa non só polo coidado da lingua e da información, senón porque as persoas que nos dedicamos á escrita sabemos que, polas nosas mensaxes, non imos ser convidadas a certos programas.”
Xosé Carlos López Bernárdez gaña o XX Premio Cabanillas
Desde Nós Diario:
“O profesor, investigador literario e crítico de arte Xosé Carlos López Bernárdez recibirá o vindeiro 7 de xuño o XX Premio Cabanillas, que conceden o Concello de Cambados (O Salnés) e as librarías Contos e Ramón Cabanillas.
O xurado do premio recoñeceu Bernárdez pola súa edición do poemario Samos (Xerais, 2010) e Obra dramática de Ramón Cabanillas (Xerais, 2001), que realizou xunto a Manuel F. Vieites, constatando que o profesor e investigador de Vigo é “un bo coñecedor da obra do poeta cambadés”. (…)
Aínda que a libraría Ramón Cabanillas xa non está aberta ao público, nesta XX edición mantívose na organización do galardón. Con todo, desde a Concellaría de Cultura de Cambados sinalaron á posibilidade de incluír cambios en vindeiras edicións.
O Concello quere así “gañar implicacións” no premio para “facelo máis grande”, e estuda incluso engadir un novo premio ligado tamén a Cabanillas pero non só de investigación e divulgación da súa figura e obra, senón de creación literaria.””
Mercedes Queixas, escritora: “Luísa Villalta ten un perfil moi poliédrico, era dona dun coñecemento e saber enciclopédico”
Entrevista de Laura Veiga a Mercedes Queixas en Nós Diario:
“(…) – Nós Diario (ND): Por que decidiron contar con tantas voces do panorama cultural para analizar a figura de Luísa Villalta?
– Mercedes Queixas (MQ): En Laiovento sabían que eu tiña moito interese en traballar Luísa Villalta xa desde hai moito tempo, sobre todo vinculada á Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega (AELG), onde traballamos para soster a súa memoria persoal e literaria todos estes anos desde que faleceu. Este ía ser un proxecto de máis longo percorrido, mais debido á dedicación do Día das Letras Galegas sufriu un adianto, polo que comecei a pensar de que maneira podíamos darlle unha resposta áxil e acaída ao perfil de Luísa Villalta.
Pensei en compartilo con Montse Pena e configurarmos entre as dúas un libro coral, que fose unha polifonía de voces que nos permitise achegar perspectivas e liñas de investigación diferentes pero complementarias. Luísa ten un perfil moi poliédrico, era dona dun coñecemento e dun saber enciclopédico, e parecíanos que sermos capaces de traballar con varias mans e cabezas pensando era o máis parecido ao que podía ser este perfil que tiña ela. Eu non quería facer unha biografía ao uso, mais si queríamos rexistrar todas estas voces, que forman parte do legado literario e humano que nos deixou. É unha muller que hai que abordar desde moitas ópticas, desde moitos camiños de ida e volta e incluso interrelacionados entre eles.
Temos á Luísa música, profesora, poeta, narradora, ensaísta, articulista e, por suposto, activista comprometida co seu tempo, que é algo que tivo unha dedicación e un papel fundamental na súa vida.
– ND: Como se organizou o traballo e os temas a tratar entre tantas persoas?
– MQ: Eu tiven a honra de coñecer e tratar Luísa persoalmente como compañeira, mentres que Montse foi alumna súa no instituto Isaac Díaz Pardo (Sada). É dicir, partiamos dun coñecemento de Luísa, polo que fomos construíndo as pezas dese quebracabezas de maneira que puidésemos ter unha imaxe súa o máis completa posíbel. Cando menos, que abordase todas esas arestas que representa. Por iso, comezamos a pensar que persoas, dependendo desas liñas de traballo que queriamos abrir, podían encaixar nesa demanda, ben porque xa tiñan traballado sobre Luísa Villalta ou ben porque a acompañaran en proxectos de vida. Intentamos abrir o espectro de lecturas arredor de Luísa Villalta e non fixalo nunha única liña. (…)”
Marga do Val, escritora e tradutora: “Luísa Villalta escribiu para os tempos de hoxe”
Entrevista de Susana Rois a Marga do Val en Nós Diario:
“(…) – Nós Diario (ND): Quen é hoxe Luísa Villalta?
– Marga do Val (MV): Luísa Villalta é unha escritora que se está descubrindo. Cando viviu no seu tempo coñeciámola as poetas que compartiamos vida con ela, os seus amigos e compañeiros de militancia política e cultural, as persoas que lían os seus textos, o profesorado que levou as súas obras ás aulas, nomeadamente dúas: As chaves do tempo, un libro de lectura que estaba na colección Froita do tempo, d’A Nosa Terra, e O outro lado da música, a poesía, un volume co que o profesorado de lingua e literatura galega, sobre todo, traballou moitísimo para comentar poemas de Manuel Antonio, de Blanco Amor, de Rosalía de Castro, de Curros… Foi este un libro sobre o que propia Luísa impartiu numerosas charlas, un libro que axiña se espallou entre o profesorado.
Luísa foi unha persoa moi valorada no seu tempo, mais hoxe tamén unha escritora que persoas daquela altura están lendo por primeira vez, por iso era importante que toda a súa obra chegase ao público de novo. (…)
– ND: Transitou outros xéneros literarios e artísticos.
– MV: Tocounos todos. E estivo coa cultura portuguesa. É a primeira autora que publica Edições Tema: Rota ao interior do ollo, un libro de cinco poemas que vai converter nun caligrama, para min o máis fermoso da literatura galega, e que rematará nunha exposición de Burla Negra que se chamaba Botella ao mar e tamén nese proxecto iniciado en Suíza por tres creadoras, que percorreu 25 países, denominado Flying Carpet. Luísa estaba de total actualidade, dialogando cos movementos que había: o movemento feminista, o de Nunca Máis, e non só como autora, senón como activista, membro da AELG, do Foro da Cultura Galega.
Foi ensaísta e ensinante, de feito creo que é esta profesión a que propicia que Luísa escriba O Don Hamlet de Cunqueiro: unha ecuación teatral ou O outro lado da música, a poesía, porque se deu conta da necesidade de estabelecer un diálogo co alumnado e de falar de temas universais.
Luísa participou da renovación do teatro galego, como expresión artística e como arma de dinamización lingüística, de normalización e prestixio para a nosa literatura. Luísa é unha autora que serve para que pensemos e recapacitemos na situación da nosa literatura naquela altura e nos seus medios de difusión e de chegar ao público. Isto é o que fixo e o que todo o mundo está a descubrir.
– ND: Que vai encontrar o público lector nas páxinas neste Sermos Galiza titulado Luísa Villalta. Devir comunidade?
– MV: Unha gran polifonía de voces falando de Luísa. Desde Sermos Galiza o que fixemos foi ter presentes persoas que acompañaron a vida de Luísa, os anacos do seu interior mais tamén a súa escrita, para que nos explicasen a autora daquel tempo sen perder a perspectiva de como comezou. Todas as que están fan parte da comunidade Villalta, aínda que hai moitas máis, por suposto. (…)”
Alexandre Peres Vigo, autor de Galaicofobia: “A imaxe da Galiza que se dá ás veces no cine é pexorativa”
Entrevista de María Monteiro a Alexandre Peres Vigo en Nós Diario:
“(…) – Nós Diario (ND): Qué é a galaicofobia?
– Alexandre Peres Vigo (APV): É o desprezo, e un menosprezo, cara a todo o que ten que ver coa Galiza, o pobo galego, a lingua e a cultura tamén.
– ND: De onde vén?
– APV: Carolina Michaëlis hai máis de 100 anos xa se refería a isto, tamén as Irmandades da Fala e o Pai Sarmiento. A orixe foi a rivalidade política que houbo entre os poderes do Reino da Galiza e o Reino de Castela. Nós eramos un reino que podía rivalizar coa hexemonía que podía chegar a ter Castela. Unha vez que se asenta a hexemonía política castelá, nós non deixamos de ser unha ameaza potencial no terreo político porque as clases dirixentes tiñan moita forza. De aí que se cree un discurso contra todo que ten que ver co pobo galego.
– ND: Como vai evolucionando?
– APV: A galaicofobia evoluciona pero continúa no tempo. No século XV, os galegos, especialmente os nobres, eran demonizados como salvaxes. Tamén se dicía que a nosa lingua era áspera. Pouco a pouco, os galegos deixaron de ser esa ameaza e foron considerados submisos e servís, aínda sen selo. Continuou esa galaicofobia, pero máis como un menosprezo. Empeza a asentarse un sentimento de superioridade, de supremacismo en Castela a respecto dos galegos. A literatura española do século XVII déixao moi claro.
– ND: Houbo contestación a estes ataques?
– APV: A galaicofobia nace principalmente nas elites en Castela, pero despois vaise espallando cara ás capas máis populares. Teñen un medio de difusión moi potente nos seus escritores. Con todo, ao longo dos séculos, erguéronse bastantes voces para denunciar e desmentir iso, mesmo na Ilustración, desde un punto de vista categórico e case científico. (…)”
Xosé Ricardo Losada recibe o premio Antón Avilés de Taramancos de relato de aventuras
Desde Nós Diario:
“Xosé Ricardo Losada, profesor e escritor do municipio de Rianxo (O Barbanza), recibiu este sábado en Noia (comarca homónima), o premio do XXII Certame Literario Relato de Aventuras Antón Avilés de Taramancos polo seu traballo Un inferno frío.
No concorrido acto, que tivo lugar na Casa da Cultura Antón Avilés de Taramancos, foi presentado o libro co mesmo título, editado por Toxosoutos e coas ilustracións a cargo do artista noiés Xosé Luís Veiras Manteiga.
Alén da publicación do libro, que foi entregado a Losada por Veiras Manteiga e que forma parte do premio, o gañador recibiu os 3.000 euros nos que está valorado o certame por parte do concelleiro de Cultura da localidade, José Pérez. Ademais, recibiu unha escultura realizada polo coñecido artista local Alfonso Costa da man do escritor ribeirense Antonio Piñeiro.
Segundo sinalou Xosé Ricardo Losada, o libro trátase dunha homenaxe a Faustino Rey Romero, crego de Rianxo que emigrou a Bos Aires (Arxentina) e do que el mesmo fixo unha biografía. Así mesmo, o libro tamén trata de facer tributo a Alfonso Daniel Rodríguez Castelao e Virxinia Pereira.
Nesta ficción con personaxes que foron reais, Castelao e Virxinia tratan de desentrañar a verdade sobre o asasinato en Bos Aires de Don Faustino, segundo relatou o autor durante a súa intervención, na que non faltou a lembranza e a poesía de Avilés de Taramancos. Neste sentido, o acto tamén estivo acompañado pola actuación de Serafín Marcos, tamén ao redor da obra de Antón Avilés. (…)”
Falece a poeta e activista Luz Fandiño
Desde Nós Diario:
“Defíníase a si mesma como poeta analfabeta, mais poucas persoas coma ela, nas súas mesmas circunstancias, tiveron tanta fame de saber e tanto orgullo pola cultura galega.
Ela era Luz Fandiño, a poeta insubmisa, unha muller, como dicía ela, demasiado rebelde como para, por exemplo, estar nun partido político: “Eu vou co pobo porque son pobo. Nin a bandeira nin o himno nin a loita polo país son de ningún partido”.
O domingo 28 de abril pola mañá, a alcaldesa de Santiago de Compostela, Goretti Sanmartín, confirmou a través da súas canles nas redes sociais o pasamento aos 92 anos dunha muller que, ademais de no eido da poesía, significouse como activista feminista.
Nada na capital galega en 1931, concretamente no barrio de Sar, en 1952 fixo as maletas para desembarcar na Arxentina, desde onde emigra a Francia en 1962.
O retorno á Galiza foi en 1979, onde agroma a súa produción cultural, participando en volumes colectivos como Xuro que nunca volverei pasar fame. Poesía escarlata (2003) e lanzando libros de poemas individuais, como Farangulliña de neve (1998) ou O pracer de envellecer (2014).
En 2018 foi galardoada co premio Mestres da Memoria, distinción outorgada pola sección de literatura de tradición oral da Asociación de Escritores en Lingua Galega (AELG) e coa que se recoñece o labor de “informantes de literatura popular.
Xa o pasado ano 2023 recibiu, na modalidade ‘Traxectoria’, o Premio “Begoña Caamaño” á acción cultural pola igualdade de xénero. Este certame, que convoca a área de Cultura da Deputación da Coruña, busca recoñecer e pór en valor as traxectorias de colectivos e persoas comprometidas coa promoción da igualdade de xénero desde o pensamento feminista e desde o campo da cultura, tanto no ámbito territorial da provincia como no conxunto do país.
O xurado definira Fandiño como un “exemplo de coherencia, rebeldía e dignidade, pola súa loita polos dereitos das mulleres e por ser inspiradora para as novas xeracións, que a seguen a buscar para escoitar a súa abraiante peripecia persoal”.”
