Artigo de Marta Dacosta en Nós Diario:
“Onde eu vivo, hai 25 anos había algunha resistencia a eliminar eucaliptos e substituílos por frondosas autóctonas. Mais en 2005, cando a principios de agosto o monte ardeu case por completo nas súas preto de trescentas hectáreas, comprobaron cales foran as zonas que mellor resistiran (si, onde había carballos e castiñeiros) e como os eucaliptos viraran bomba incendiaria e arma de destrución do solo.
Ao noso monte prendéronlle lume. Din que lanzaron rodas con combustíbel. As rodas apareceron. Houbo quen verbalizou que era unha vinganza dos de sempre por perderen as eleccións. O bipartito tomaba posesión eses días.
Pasados vinte anos, neste inicio de agosto puiden visitar o Teixadal de Casaio. Estabamos en alerta vermella pola calor, así que madrugamos todo o posíbel e entramos neste bosque único en Europa case ao mesmo tempo có sol. Alí a alerta vermella non existía. Estabamos protexidos por unha cúpula vexetal en que teixos, cancereixos, acivros e bidueiros competían pola luz. O chan estaba limpo. Alí, naquel bosque afastado, de difícil acceso, en que é imposíbel calcular a idade das árbores e que permanece igual a si mesmo despois de milenios, onde as persoas que entramos hoxe facémolo procurando que o noso paso sexa imperceptíbel, o chan estaba limpo. O bosque, autóctono, antigo, protéxese a si mesmo.
Dúas páxinas do libro da vida que nos demostran que, cando nos afastamos da natureza, tamén nos destruímos a nós mesmos.
Regresamos de Carballeda de Valdeorras por Larouco, Trives e Chandrexa, e coma unha premonición atravesamos o lume das Neves. Non podo soportar a idea de que ardeu o Macizo central. Nin que o goberno da Xunta se limite a falar de que van perseguir os culpábeis, como se eles coa súa nefasta política forestal, coa súa aposta por Ence ou Altri, devoradoras de eucalipto, non fosen parte da man incendiaria. Como quen arrinca as árbores da vila para substituílos por pavimentos que axudan a que aumente a temperatura. Todos sosteñen a mesma bomba.”
Arquivos da etiqueta: Nós Diario
Eu son o monte, por Marga do Val
Artigo de Marga do Val en Nós Diario:
“O monte arde e nós con el. Hai fogo no monte! Era un berro de arrebato case sempre en agosto coa obriga de lle acudir. Toda a veciñanza armada con caldeiros, coas mangueiras das casas achegábase o máis posíbel ao lume, que en todos os sentidos era inalcanzábel pola auga, que só se podía facer chegar cos baldes. O monte dos Toubales, da Devesa Vella, máis alá dos espalleres do fondo do lugar do avó Feliciano, ficaba aínda lonxe, foi pai quen pensou nas máquinas de sulfatar e funcionaron… Cando ocorreu a catástrofe do Prestige sentín que a soidade fronte ao barco, contra o seu vómito pegañento e o medo a que arrasase con todo, era o mesmo que eu sentira de pequena, vendo como non había mans, nin mangueiras longas, o temor na casa cos irmáns na noite alumeada mentres non chegaban pai e nai. As imaxes destes días de homes e mulleres que ven como o tesouro da auga se vai baleirando polo camiño, a impotencia e saberse no máis absoluto abandono é a mesma imaxe de hai corenta e nove anos, cando aínda non se votaba por ninguén.
Os lumes apáganse no inverno, mantense o monte limpo, faise próximo e aténdese todo o ano, non só se lle acode co lume. A terra necesaria compañeira de vida aproveitase, ponse en mans de quen a cultive, non se vive de costas a ela, non se ignora. Cando eu era pequena deixar os campos de vello, a monte, era como unha traición. O monte non pode ser un lugar onde crecen rapidiño os eucaliptos, un negocio descerebrado sen futuro, os campos enterrados chaman por mans para ver a luz. Admiro as comunidades de montes en man común que traen o valor do territorio aos días de hoxe, que o actualizan, que saben que é un ben necesario, riqueza comunal, futuro. De todas estas cousas debemos acordarnos cando votamos, de quen sabe estar co monte e coa terra para traballala, de quen lle dá valor á agricultura, ao gando, ás carballeiras, aos soutos, as fragas.
O monte é unha continuidade da casa, que ás veces só comtemplamos desde a fiestra, sen nos atrever; outras atravesámolo en paseos por camiños asfaltados para non nos perder, como fai a parella protagonista do libro, Eu son o monte (Euseino? Editores), da escritora, nacida en 1994 en Cidade de México, Sara Guerrero, homenaxeada como A Nosa Señora das Letras 2025 polo colectivo A Sega, este 15 de agosto en Mondariz. Antes de ler este libro, que me prendeu desde a primeira páxina, nada sabía da súa autora, despois lin na súa bitácora, Rehabitar o rural, no diario O Salto; procurei entrevistas, souben do seu teatro. A narración breve e contundente, atravesoume desde o título; comprendín e identifiqueime coa transformación da voz narradora, de fóra, que desexa entrar na comunidade, contra a adversidade, coa lingua nova que fai propia e coa terra en que tamén bota patacas; ela limpa a casa e iso é traela de volta á vida, como aprender a tocar a terra, fronte ao que lle impide ser e estar, é unha intrusa. Atende o relato de Carme que lle desenterra o monte onde a avoa do seu compañeiro botaba millo, aprende que os ocos das árbores son cartos nos petos, que hai unha temporada para que a lapa lamba a serra no horizonte e que non lle dan lexitimidade ás súas palabras. Lean este libro en que a casa desaparece entre os eucaliptos, coma quen di desaparecemos Nós, entre o dereito á terra, o dereito da terra e a casa do corpo diferente.”
Carlos L. Bernárdez: “Castelao fixo unha viaxe intelectual e plástica na súa obra sobre os negros”
Entrevista de Xan Carballa a Xosé Carlos López Bernárdez en Nós Diario:
“(…) – Nós Diario (ND): Esta achega á obra plástica de Castelao, agrupa dous traballos diferenciados.
– Xosé Carlos López Bernárdez (XCLB): Un aborda unha análise resumida da súa plástica anterior a 1936, pero o traballo sobre os debuxos de negros é a cerna do libro porque aínda que houbo outros estudos sobre eles crin que merecía novas lecturas. Está feito desde unha perspectiva algo novidosa, porque me parece que para entender as imaxes dos negros de Castelao era oportuno ver a imaxe do negro nese período no contexto internacional, dos anos 20 e 30 fundamentalmente. Como aparece na arte e na imaxe cultural europea e americana desde unha perspectiva, ás veces folclorizada ou racializada de maneira moi marcada, e tamén como os propios negros, escritores ou artistas plásticos, se vían a si mesmos e redefinían a súa imaxe. Acudín ás imaxes propostas nos anos 20, en Nova York e noutros ambientes culturais americanos e tamén revisei as imaxes do negro producidas no París que coñeceu Castelao no ano 1921. Ese foi o punto de partida.
– ND: O singular é que eses debuxos negros só existen porque houbo exilio e o Castelao propagandista da causa democrática botou case un ano movéndose intensamente polos Estados Unidos.
– XCLB: Iso é certo e esa xeira militante é ben coñecida. Na prehistoria desa proposta artística de Castelao houbo poucos exemplos de representación dos negros na súa obra. Hai tres debuxos moi distintos que me parecen interesantes e se reproducen no libro: unha cartolina pequena nun café de París no ano 21, o debuxo de Panchito no conto de Cousas e unha viñeta do Faro de Vigo do 1927 que é unha obra que pode resultar incómoda pero é moi reveladora. Estudei estas imaxes contextualizadas para entender como a cultura plástica de Castelao tamén respondía a un pensamento dominante da época. (…)”
Compostela: actividades literarias no Festigal 2025
Andrea Nunes: “A poesía é unha linguaxe moi eficaz para nomear as disidencias porque é quen de escapar dos marcos normativos”
Entrevista de Inés Pena a Andrea Nunes Brións en Nós Diario:
“(…) – Nós Diario (ND): Mapa da estría é un título que soa a corpo, a territorio, a ferida e resistencia. Como nace este libro e que quería mapear nel?
– Andrea Nunes Brións (ANB): O libro nace da necesidade de pór en palabras unha experiencia brutal e propia atravesada por desprazamentos, perdas e tamén existencias. A estría funciona como unha marca visíbel da tensión, como cicatriz que conta unha historia. Quixen mapear, como indica moi ben a palabra, as diferentes emocións e as feridas que deixan os lugares, os encontros, as linguas e os afectos vividos nos últimos anos.
É verdade que hai que recordar que este libro escribino nun tempo e reviseino dez anos despois. A verdade é que sentía que o tiña pouco secuestrado, e dábame medo que a recepción fose un pouco “esta blanquita europea dando voltas polo mundo e contando un diario de viaxe”, cando non era así.
– ND: Por que decide usar a imaxe das estrías como eixo vertebrador deste novo libro?
– ANB: Porque a estría non é só unha marca da pel: é memoria, é rastro dun proceso. Encántame que sexa unha pegada do que se moveu, do que se transformou. É tamén unha reivindicación do corpo real, non domesticado; é unha metáfora do que nos atravesa sen pedir permiso e tamén das marcas que deixa o sistema sobre os corpos disidentes. Tamén son marcas de resistencia, de loita e de beleza. Non hai corpo sen historia e esas historias tamén se len na pel. (…)”
Manuel Ferreiro. Universo Cantigas
Xosé Manuel Beiras: “Eu son disciplinado, o que non son é obediente”
Entrevista de Marga do Val a Xosé Manuel Beiras en Nós Diario:
“(…) – Marga do Val (MV): A Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega vaino homenaxear coa Letra E de Escritor. Como vive esta palabra “Escritor”, o político, o economista e, sobre todo, quen se dedicou na vida a ser profesor?
– Xosé Manuel Beiras (XMB): É o que son. Fundamentalmente a miña profesión é esa, profesor. Teño o de político, porque nacín nun país anómalo, no 36, porque a miña mocidade foi a partir dos anos cincuenta e porque xa no 63 me comprometín coa fundación do PSG. Estiven na clandestinidade, mais seguín co meu camiño para ser o que quería, un profesor de sistemas económicos, que gañou a cátedra en marzo do ano 70, contra todo prognóstico. Cando en 1985 entro como deputado, xa formaba parte do BNG desde o proceso constituínte do ano 1982. Era Catedrático con dedicación exclusiva, tiña compatibilidade xurídica para seguir sendo catedrático en activo por ser elixido por sufraxio universal, pero non tiña compatibilidade económica, entón propúxenlle ao reitorado reducir a dedicación e os ingresos. Como mo negaron, decidín que non deixaba de exercer na cátedra e entrei no Parlamento sen cobrar salario e exercendo a miña docencia en condición de dedicación exclusiva, ao mesmo tempo que era daquela, o único deputado do BNG. Polo tanto, profesor é a miña profesión.
En canto á escrita, sempre dixen que eu non era escritor. Tíveno claro desde moi novo, na época universitaria nos anos cincuenta, eu entrei na universidade aos 16 anos, en que se vai formando aquel grupo, sobre todo de rapaces, que escribían; grupo que Borobó chamou Xeración de La Noche, que se presentaban aos premios das Festas Minervais e que os copaban todos: Mourullo, Ferrín, Franco Grande, Bernardino Graña e Xohana Torres, a única muller.
Entón daquela eu non era escritor, xa que entendía como escritor quen escribía literatura de ficción ou poesía. Despois si que escribín moito ensaio. É certo que se dicía de min que tiña moita vocación literaria, de estilo. Por iso o meu primeiro libro con repercusión, O atraso económico de Galiza, non é só un libro de economía, tamén foi valorado un compoñente literario. Paco Fernández Rei salientou nun artigo que o que fago na escrita deste texto é recuperar moito léxico dos oficios e dotalo do valor abstracto propio do ensaio, por exemplo dicir “trebellos de análise”, no canto de “instrumentos de análise”. Hai unha creatividade na recuperación do léxico, digamos referido a obxectos materiais, do léxico da fala do común, unha adaptación aplicada á ciencia, á escrita.
Nun traballo sobre o Beiras tradutor, a profesora Esperanza Mariño recuperou textos meus literarios, esquecidos, publicados entre os 11 e os 15 anos na revista Vamos da Preceptoría de don Xesús Pereira, entre 1948 e 1952. Está o único poema que escribín na miña vida. Bouza Brey dicíame que eu tiña dotes de poeta e quería convencerme para que escribise poesía. Non o fixen.
– MV: Entón é merecido este premio, tamén pola súa implicación na AELG. O primeiro en recibir a Letra E foi o seu amigo Antón Avilés de Taramancos.
– XMB: Avilés máis que un amigo, foi un irmán. Aos poucos anos de estar constituída a AELG hai unha crise interna entre dous sectores, por un desencontro; procúrase unha solución de consenso para establecer a paz interna, e nese momento a tríade que ocupa a Presidencia, a Vicepresidencia e a Secretaría da asociación somos Uxío Novoneyra, Avilés de Taramancos e mais eu. Avilés si que era un grande escritor, un dos grandes poetas do último terzo do século XX. No plano político fixemos campaña xuntos. Foi un gran Concelleiro de Cultura en Noia.
[Pode lerse a entrevista a Xosé Manuel Beiras íntegra no Sermos Galiza deste sábado, 14 de xuño, que acompaña o xornal]
Manuel Rei Romeu: “Toda a obra de Castelao é política, no bo sentido da palabra”
Entrevista de Manuel Xestoso a Manuel Rei Romeu en Nós Diario sobre o seu libro Castelao, desta terra e deste tempo:
“(…) – Nós Diario (ND): E esa evolución transforma un mozo que quere abrirse paso no mundo da arte a un home que escribe Sempre en Galiza, unha obra que acaba converténdose na obra fundamental do pensamento sobre o país.
– Manuel Rei Romeu (MR): Hai un camiño e hai unha coherencia. A súa arte é unha arte politicamente comprometida e, ademais, a el serviulle para albiscar as necesidades que tiña o pobo galego. E non vai tardar en convencerse de que Galiza é unha nación que foi desfavorecida por mor do seu sometemento ao Estado español. Nese sentido, resulta fundamental o tema da emigración -que era o gran problema da Galiza da altura- que el converte nun leit-motiv que atravesa toda a súa obra desde o álbum Nós até o Sempre en Galiza. E cando publica este último libro, en 1940, pronuncia ese discurso no que advirte que están enxalzando a súa faceta de artista pero que el, aínda que non fose un político profesional, sentiu a política como a vocación de toda a súa vida. Son unhas palabras claras que definen esa coherencia que ten a súa obra.
– ND: É moi interesante a carta que lle envía a Manuel Antonio despois de que este publicara o manifesto Máis alá!, no que fai gala dun coñecemento amplo do que sucede en Europa. Até que punto inflúe o coñecemento que tivo de primeira man da vida cultural europea no seu pensamento, que sempre mantén unha dimensión humanista e universalista?
– MR: Aí xa está esa idea de que Galiza é “célula de universalidade” que faría célebre a Xeración Nós, Pero el, que é moi autoexixente, cando fai o seu primeiro periplo europeo -Francia, os Países Baixos e Alemaña- el ten claro que hai que asumir o mellor de cada arte do mundo pero que, como lle di a Manuel Antonio, “temos que crear nós a nosa arte nova”, deixando claro que desde a nosa especificidade é como nos transformaremos en universais. E do que máis se aproveita el é do que vén da Europa do Leste e da Unión Soviética, tanto nas artes escénicas como nas artes plásticas. E posteriormente, iso trasládase ao político, convencéndose de que a federación que podemos tomar como modelo, con todas as súas limitacións, é aquela que potencia o papel das nacións e que recoñece o dereito de autodeterminación, como facía a URSS despois da Revolución de Outubro. (…)”
Esther Estévez, Miguel Anxo Seixas Seoane e a asesoría xurídica da Deputación de Lugo, recoñecidos cos Premios Lois Peña Novo
Desde Nós Diario (foto de Miguel Anxo Seixas Seoane, por Xurxo Lobato):
“O xurado da XXIX edición dos Premios Lois Peña Novo acordou esta quinta feira, 22 de maio galardoar o traballo a prol da lingua galega da asesoría xurídica da Deputación de Lugo, da xornalista Esther Estévez e do historiador Miguel Anxo Seixas. Os premios, outorgados pola Fundación Peña Novo en colaboración coa Asociación de Funcionarios para a Normalización Lingüística, recoñece cada ano persoas, entidades ou empresas que, co seu labor, contribúen á promoción do idioma propio no ámbito das administracións públicas.
Nesta ocasión, o xurado recoñece a “iniciativa insólita e valente” da asesoría xurídica da Deputación de Lugo, un servizo que se está a converter nun referente para outras administración públicas no que ten a ver co impulso dunha “galeguización integral na práctica xurídica dunha institución pública”. Segundo destaca a acta dos premios, a asesoría, composta por sete profesionais do dereito –homes e mulleres– “utiliza exclusivamente o galego en todos os procedementos xudiciais tramitados desde a Deputación”, así como na representación xurídica dos concellos da provincia.
O seu exemplo, salientan, “tradúcese nun cambio radical nos usos lingüísticos dos xulgados de Lugo chegando mesmo ao TSXG, onde se resolven os procedementos en última instancia”. O xurado destaca o carácter innovador desta aposta que racha coa tradición desgaleguizadora do ámbito xurídico abrindo camiños para outras administracións e acreditando a súa capacidade para artellar un exercicio xurídico rigoroso, moderno e plenamente normalizado.
O xurado decidiu premiar tamén a xornalista e comunicadora Esther Estévez, polo “seu firme compromiso coa promoción e normalización da lingua galega, destacando como presentadora do espazo “Dígocho eu” –CRTVG–, un proxecto innovador, de formato breve, que combina pedagoxía e creatividade para achegar a lingua galega ás novas xeracións dun xeito atractivo e actual e que se emite regularmente acadando unha enorme repercusión nas redes sociais –TikTok, YouTube, Instagram etc.– converténdose nun referente comunicativo”.
Ademais, o xurado valora especialmente a súa capacidade para conectar coa xuventude, trasladando contidos lingüísticos de forma lúdica e accesíbel, promovendo un sentimento de orgullo e pertenza arredor da lingua galega; sumando novos seguidores e visualizacións, aos milleiros que xa están a contribuír a facer do galego “unha lingua de prestixio, moderna e útil, rompendo estereotipos e animando ao seu uso cotián en amplos sectores sociais”.
Por último, os Premios Lois Peña Novo tamén distinguen en 2025 Miguel Anxo Seixas, doutor en Historia da Arte Moderna e Contemporánea e un dos máis destacados investigadores da intelectualidade galega. “O seu traballo académico e divulgativo salienta especialmente pola profunda dedicación á figura de Alfonso Daniel Rodríguez Castelao, símbolo esencial da identidade nacional galega”, destaca o xurado, quen se detén na tese de doutoramento asinada en 2017 polo autor, titulada Alfonso Daniel Manuel Rodríguez Castelao. Biografía dun construtor da nación, “considerada a biografía máis completa e rigorosa publicada até o momento sobre o insigne galeguista”.
Desde 1984 Seixas fai parte da Fundación Castelao, entidade que actualmente preside, “impulsando a súa revitalización e reforzando o seu papel como axente dinamizador da memoria colectiva e da cultura galegas”. Ademais, apunta o xurado o seu compromiso coa promoción da lingua e identidade do país, así como coa recuperación de figuras clave da nosa historia e pensamento, “o que o converte, sen lugar a dúbidas, nun dos nomes imprescindíbeis do noso panorama intelectual”.
O xurado dos Premios Lois Peña Novo estivo presidido por Gregorio Ferreiro Fente, asesor técnico docente da Secretaría Xeral da Lingua, e integrado por Eva María Martínez Adega, profesora de ensino medio de Lingua e Literatura galegas; Obdulio Iglesias Otero, oficial da Policía Local do Concello de Redondela; Beatriz Varela Molares, técnica de educación do Concello de Santiago de Compostela; Xurxo Martínez González, responsábel do Servizo de Normalización Lingüística do Concello de Redondela, e Carme Pérez Vaquero, secretaria do colectivo Galeguizar Galicia.”
Nacho Taibo: “Hai moitas historias de Ákira que calquera diría que son unha invención malia ser verdadeiras”
