Entrevista a Berta Dávila en Nós Diario:
“(…) – Nós Diario (ND): Por que o define como anómalo [Carrusel]? Ten que ver con que sexa unha obra de autoficción?
– Berta Dávila (BD): Polo tipo de libro que é, porque é unha novela breve, enunciada desde unha voz narradora que non é a habitual e porque cando saíu publicado non sabía moi ben como se ía recibir e como se ía ler. Son consciente de que a autoficción é un mal envoltorio, no que caben moitos prexuízos, pero estaba convencida de querer relatar esta historia desde unha perspectiva moi pouco marcada por un narrador externo simulado. E decidín construílo así. Pode supor un risco de cara á recepción e á disposición do libro pero creo que, en xeral, as persoas que o leron entendérono. Foi recibido con moito afecto e iso faime moi feliz. Necesitaba contar esta historia desde unha perspectiva honesta co lectorado e co propio relato e atopei que era a fórmula narrativa que lle acaía mellor á poética do texto.
– ND: En Carrusel hai unha enfermidade, é ela a que leva á escrita ou no proceso da creación agroma a necesidade de falar dela?
– BD: En certo modo, está a idea de que a protagonista fai un exercicio de reconstrución da identidade, que lle permita escribir o pasado e tamén o futuro que lle agarda e, nese sentido, acode ás cuestións que máis decisivamente marcan o seu presente, o seu pasado e a súa expectativa. Entón, a doenza mental que aparece é tratada desde a óptica da propia doente, que era algo que quería facer de determinada maneira. Creo que ten todo o sentido dentro do libro pola relación que presenta unha doenza destas características coa identidade de quen enuncia e coa identidade familiar, no sentido de herdanza xenética e de relación coas persoas que no seu pasado padeceron a mesma doenza, ou coa relación que pode ter a enfermidade coa súa descendencia. De aí tamén o título de Carrusel, que ten que ver coa idea dos cabalos que xiran nunha especie de roda na que hai circunstancias que che tocan, coas que tes que pelexar, e que determinan dunha maneira moi profunda quen es. (…)
– ND: Defina o seu proceso creativo. É un ou son moitos? O mesmo na narrativa que na poesía?
– BD: Creo que, en xeral, o meu proceso creativo non é un, senón que hai un proceso para cada libro. Si que hai algo que é moi constante, e é que son unha escritora de mapa. Din que hai escritoras de mapa ou de compás, aquelas que planifican durante moito tempo ou as que collen un camiño e conducen por el. Para min o proceso da escrita ten moito que ver con que unha novela ou un proxecto medre na cabeza e permaneza moito tempo aí. Que se vaia erguendo un andamio arredor de todo un universo. Despois é cando me poño a construír. Unha vez que sento a escribir, os libros xa levan bastante tempo en min ou en proxecto. Isto é o que máis teñen en común os distintos traballos. Logo, existe unha diferenza notábel entre escribir poesía e narrativa. A primeira ten máis que ver cun proceso case inverso. Van xurdindo os poemas até que me decato de que hai unha colección, e empezo a traballar a arquitectura do libro. Pero, en xeral, cada libro é un proceso distinto e o de Carrusel foi diferente a todos, máis intermitente e máis demorado. (…)”
Arquivos da etiqueta: Nós Diario
“Um livro reivindica a oratória de Carvalho”
Artigo de Irene Pin en Nós Diario:
“O Parlamento da Galiza une-se aos atos de homenagem a Ricardo Carvalho Calero com a publicação de Ricardo Carvalho Calero, orador. Discursos e leccións. A obra foi apresentada o 1 de outubro na sede da instituição, que acolhe também uma exposição da obra bibliográfica do autor, cuja biblioteca e legado foi depositado nessa entidade.
A filha do autor, María Victoria Carvalho-Calero Ramos, declarou que desde que o presidente da câmara, Miguel Santalices, lhe propôs a edição teve claro quem devia ser a pessoa encarregada da antologia: María Pilar García Negro. Foi ela, em qualidade de investigadora e coordenadora da exposição, a primeira em tomar a palavra no ato de apresentação. A representante da família, para além da escolma, agradeceu-lhe a contextualização da introdução e as notas a rodapé, “tão esclarecedoras como imprescindíveis”.
A professora explicou que Ricardo Carvalho Calero, orador. Discursos e leccións trata-se dum livro “singular” que “nasceu no inverno passado e invernou na primavera”. Assim, chega já no outono para reivindicar o “ora et labora incessante” que define a trajetória do ferrolão, num afão constante de outorgar-lhe significado à nossa língua e literatura.
Segundo explicava García Negro, era a dimensão “que o perfilava como orador” a que melhor acaía a esta achega. Do mesmo modo, insistiu Valentín García, secretário geral de Política Linguística, no rol central da palavra vencelhado ao labor que desenvolve a câmara, ideia que resumiu também Carvalho-Calero Ramos: “Se o Parlamento deve ser a casa da palavra, é lógico que se saliente esta faceta dum autor especialmente douto no eido”, resumiu.
García Negro debulhou também os critérios para a seleção dos contidos. Em primeiro lugar, desde um ponto de vista cronológico, vai de 1930 a 1988, “toda uma vida”, destacou. Desde uma perspetiva temática, o livro inclui a abordagem de figuras como Rosalía de Castro, Ramón Cabanillas ou Otero Pedrayo, a quem o catedrático dedicou ampla parte dos seus estudos. No estilístico, Negro salientou desde o carácter mais cuidado dos discursos a aqueles mais improvisados, ambos os dous como representação do domínio da oratória.
É esta antologia uma obra de “interesse histórico salferido de notas autobiográficas” que levaram a pessoa leitora a acompanhar Carvalho de Ribadávia a Londres, de Compostela a Cambados, ao longo das 16 peças que a compõem. Trata-se duma parte “muito pequena em número e muito grande em qualidade”, proclamou Negro.
Vítor Freixanes, presidente da Real Academia Galega, reconheceu que o livro está “muito bem editado, com a pulcritude que os contidos merecem” e celebrou a escolha duma fotografia que racha com a seriedade associada ao mestre, em favor dum “dom Ricardo pícaro, cheio de cumplicidade”, comentou. Igualmente, resumiu a enorme relevância dos discursos nas suas “achegas à crónica do século XX, uma viagem pelo galeguismo da época” que vai desde o entusiasmo à resistência em tempos escuros, por mor do devir histórico.
Contou García Negro que também um 1 de outubro, mas de 1930, no paraninfo da Universidade de Santiago, o próprio Carvalho inaugurava o curso proclamando com valentia: “Galiza existe”. Desde o anedótico lembrava o inegável compromisso ao longo duma brilhante carreira que se via truncada pelo estalido da Guerra Civil espanhola.
Com um repasso vital que se ergue na gabança das diversas façanhas de Calero numa biografia entregada à causa da Galiza, a investigadora chamou a não esquecermos o valor artístico da obra do homenageado, ainda em grande parte por estudar desde o mesmo rigor que el dedicou às achegas literárias de outras e outros. García Negro fez igualmente finca-pé no seu fundo labor em colaboração com o associacionismo, em múltiplas entidades como a Asociación Socio-Pedagóxica Galega (AS-PG), a Associaçom Galega da Língua (AGAL), a Aula Castelao ou a Mesa pola Normalización Lingüística, por tirar alguns exemplos. A antóloga concluiu com o presente de dous adjetivos bem escolhidos, ainda que semelhem em aparência contraditórios: “amor pelo sujeito estudado e objetividade no seu tratamento”.
Freixanes mencionou na sua intervenção que a RAG era ciente de estar a “abrir um debate” com a escolha de Carvalho Calero como homenageado em 2020, que pode continuar mesmo se o seu ano remata simbolicamente o 31 de dezembro. Parecia assim reconhecer que as próximas Letras Galegas se dedicarão a outra pessoa, em resposta ao comunicado feito pela Federación de Asociacións Culturais Galiza Cultura a passada quarta feira, que interpelava direitamente a RAG a alongar o reconhecimento durante 2021, dadas as especiais circunstâncias que marcaram este ano. “Mas as reflexões e o diálogo seguem abertos”, concluiu Freixanes.
Carvalho-Calero Ramos também fez especial lembrança do trabalho do seu pai a prol da presença do galego na “matriz do português”, que transformou a sua figura em bandeira pela sua constante insistência na aspiração de que “a fortuna histórica do galego mudasse ou fosse restaurada”.”
“Manselle na memoria: os cachotes da utopía feita valo”
Entrevista de Irene Pin a Anxo Angueira en Nós Diario:
“(…) O prodixioso: a veciñanza de Manselle, unha pequena aldea do concello de San Xulián de Laíño -á que na época da República xa chamaban a aldea rusa- decide empregar os cartos dunha venda comunitaria para construír un muro de contención que faga practicábel un campo de xogos en terreos comunais, que a concentración parcelaria convertera en vertedoiro de lixos. “E ninguén os mandou nin os acode”, lemos.
“A decisión xa foi extraordinaria”, afirma o autor. “Estaba na asemblea veciñal e tomouse por maioría: imos facer nós un valo, de costas ás Administracións”, narra. Nesta determinación atópase “a revolución, constituíreste ti en nación, en institución, es ti quen te gobernas”. Mais ao saír da reunión, preguntábase como ían facelo. “Estamos tolos”, pensaba. E foi devagar. Os sábados. Todas xuntas.
“Era un soño, pero os soños están tamén para poder realizalos. Vivimos de esperanzas e ilusións”, lembra Angueira. O primeiro traballo foi máis doado, con aqueles azos que xermolaban do devezo no pulo inicial. Pero neses dous anos de obra pública tamén houbo momentos duros. O autor recorda con mágoa as que tiveron que emigrar.
E é que Angueira partilla o universo de Manselle desde a ollada interna, déixanos entrar, e fai protagonistas as mans que constrúen ese monumento, todo un triunfo. E as mans teñen nomes. Ovidio o da Ministra, Alfredo o de Lina, Antonio o de Calo, Marucha a da Olia, Berta a da Romera.
“Eu no poema menciono algunha, pero hai moita máis xente”, afirma, pois o valo non implicaba só as que estaban na obra, senón as que non podían comparecer en corpo: obreiros que tiñan que traballar, nais que debían facer a comida. Non podían ir, pero tamén era delas.
O libro foi para Angueira a posta en palabras dunha experiencia que marcou a súa comunidade labrega. “O valo foi unha ruptura vital e literaria, porque a aldea miña rompeu co código, co concepto que se tiña ou se ten dela coa súa construción”. Tamén, “dalgún modo atopeime como escritor, descubrín un pouco o rumbo”.
Os poemas nacían dunha necesidade, ese deixar constancia do que estaba a acontecer. “Eu fíxenme escritor nalgunha medida polo valo, aínda que xa publicara algo antes. Tiña que escribir isto”, conta con paixón. O poeta chamara a prensa, pero non o vía como algo relevante e el, que albiscaba a xenialidade do acontecemento, desexaba inmortalizar a “grandeza destas pequenas aventuras de aldea”, todo un símbolo do que “aprender unha lección”.
O valo de Manselle case fala máis que escribir, con ese apego á oralidade dun territorio concreto, que foxe da norma para reivindicar, tamén, o popular
Desde esa vontade de dignificación do agro, Angueira n’O valo de Manselle case fala máis que escribir, con ese apego á oralidade dun territorio concreto, que foxe da norma para reivindicar, tamén, o popular. “Fúndase neste poema unha nova ruralidade épico-lírica que nos coloca lonxe da retórica malencónica da perda da aldea e da extinción da Patria”, describe Xosé Luís Méndez Ferrín no limiar.
Consegue así o poeta retratar o arrouto das mans que ergueran no arrolo do común un valo qué moito máis que a estrutura. Porque naceu dunha fórmula de traballo colectivo con reminiscencias de antes, sobre o eco das restebas e as mallas.
Da serie de poemas que inclúe o libro, “O mar e o río do regreso” foi a primeira en ser redactada, aínda que figure no seu feche. “Visto desde agora, a verdade é que están aí os fíos cos que se foi tecendo a miña obra”, comenta Angueira, “comezando pola cita inicial do texto”. Como non, de Rosalía: “Que inchadiña branca vela / antre os millos correo soa…”. Sobre ela constrúe un canto á irmá defunta, que esgaza os ollos que len coa presenza inexpugnábel da morte.
Desfilan polo poemario figuras tan recoñecidas das nosas letras como o mestre Bernardino Graña, que exerceu o seu labor docente en Padrón. Mais hai outra protagonista indiscutíbel, María de Mariño, que desde o anonimato reflicte unha figura que moitas atoparán súa historia propia.
“Era unha persoa real”, apunta Angueira, “levaba unha vida paralela a todos os demais, vivía como noutra pista, noutra dimensión”, intenta explicar. El describiuna xa desde a consciencia de ser case un prototipo cultural -“miña siña Sinforosa”, escribe, en conexión con Castelao, ou coa “muller da herba” de Zeca Afonso. “Toda ela era poesía, nin que fose feita por Martín Sarmiento”, di.
O poema dá conta dun “dos momentos máis senlleiros da miña vida”, confesa Angueira. María deulle liño: “Sementa agora ti / eu vou pra morta”. Aquela encomenda pesaba, porque era “continuar algo que eu non sabería definir moi ben con palabras, non era só a propia semente do liño, había aí moitísimo máis”.
Todo un tempo, unha cultura, unha forma de vida, un respecto pola beleza. Depositaria dun mundo que estaba a esmorecer, ou xa esmorecera. María é a “memoria que ninguén xamais alcanza”, escribe Angueira.
As circunstancias da aldea hoxe son distintas. Manselle, en 25 anos, perdeu moita poboación. “O poema xa remataba con esa percepción algo pesimista na liña global do que vivía a Galiza, a perda de natalidade, nun proceso que vén de lonxe, mais que se pode reconducir”, explica o autor. “Hoxe non hai capacidade na aldea para facer iso, porque non ten ese pulo vital daquel momento”, engade.
Porén, “onde hai un espírito de esforzo colectivo polo ben común, onde hai unha unidade veciñal, aí está o valo de Manselle”. Un valo que é moito máis que un valo, cuxa lembranza se volve, se cadra, aínda máis esencial nestes tempos.
“O risco de desarticulación, condenar ao individualismo o ser humano sempre estivo presente, hoxe por suposto máis que nunca”, opina Angueira, “pero tamén somos capaces de nos rebelar contra iso, de decidir en pequenos grupos mudar as cousas”.
Fronte á atomización, latexa o espírito comunitario do que o valo é símbolo. Aquel lugar onde a utopía existe, aínda que sexa brevemente: “Eles somos nós / a tribo inmemorial que desafía / as obras públicas / […] os conceptos de pobo e soño institucionais”.
Así, ao noso presente chega o eco da música metálica da formigoneira que enchía outrora o val, a banda sonora dun traballo que foi -que é- remanso de esperanza, demostración do que pode o pobo, na unión, “forno onde se coce a resistencia”.”
Olga Novo e Berta Dávila, Premios da Crítica 2019
Desde Nós Diario:
“Coa súa obra Carrusel, a escritora Berta Dávila gañou este domingo, 27 de setembro, o Premio da Crítica 2019 que a Asociación Española de Críticos Literarios (AECL) organiza cada ano.
E fíxoo na modalidade de Narrativa en lingua galega; mentres que Olga Novo, con Feliz idade, gañou o premio de Poesía en galego.
En euskera, os gañadores foron Unai Elorriaga, con Iturria, en Narrativa, e Pello Otxoteko, con Itsas bizimina, en Poesía.
En castelán, a arxentina Mariana Enríquez gañou en Narrativa, con Nuestra parte de noche, unha novela de terror coa que xa gañou o Premio Herralde de novela. Juan Antonio González Iglesias, en Poesía, por Jardín Gulbenkian.
En catalán os galardoados foron Jordi Lara, por Sis nits d’agost, en Narrativa, e Dolors Miquel, por Ictiosaure, en Poesía.
Estes premios, sen dotación económica, son concedidos pola AECL desde 1956, e outórganse aos mellores libros de narrativa e poesía publicados no Estado español no ano anterior en galego, castelán, catalán e euskera.
A edición deste ano estaba prevista para o mes de abril, pero adiouse a causa da pandemia.
O xurado reuniuse este domingo para tomar a decisión e estivo composto polo presidente da AECL, Ángel Basanta, e as e os críticos literarios Fernando Valls, Javier Goñi, Pilar Castro, Araceli Iravedra, José Jurado Morales, José Luis Martín Nogales, Selena Millares, Manuel Ángel Morales Escudero, Francisco Morales Lomas, Ángel Luis Prieto de Paula, Miguel Ángel Márquez Guerrero, Ignacio F. Garmendia, Rafael Núñez Florencio, María Solís Munuera, Xelo Candel, Simona Skrabec, Javier Rojo, Olivia Rodríguez González, Fernando Martínez Laínez e Enrique Turpin.”
Oriana Méndez: “Deixeime levar e entrei no territorio que eu chamaría da sombra”
Entrevista a Oriana Méndez en Nós Diario:
“(…) – Nós Diario (ND): Que supón para vostede este premio de Afundación?
– Oriana Méndez (OM): É unha honra inmensa, un recoñecemento moi importante, non podo estar máis agradecida. Non contaba demasiado, primeiro porque os premios son sempre unha lotaría, nunca esperas pero sempre tes a esperanza, porque por iso mandaches o libro. Especialmente, non contaba porque, como tantas outras cousas, o proceso do fallo retrasouse bastante polo tema da Covid-19. É un recoñecemento que agradezo enormemente, e espero que o libro, cando poida chegar aos lectores e ás lectoras esperte interese e que os e as satisfaga, que lles diga algo e que poida estar á altura. Iso é o único que me preocupa.
– ND: O xurado falou de versos depurados, conmovedores, do íntimo… Como o definiría vostede?
– OM: Aínda que sempre lles corresponde máis ás persoas que o len definilo, creo que en salientar que vén desde o íntimo acertan, estou bastante de acordo. Adóitase considerar que a poesía que eu fago é unha poesía política ou, digamos que a política está presente, aínda que non sexa desde os tópicos da poesía social. Creo que efectivamente,este libro pode ser entendido así, como o menos político de todos. Exploro outros territorios un pouco de sombra, que teñen que ver coa conciencia da vida que se perde, por momentos fantasmal… estoume a referir á conciencia de que o mundo tal e como o coñeciamos hai anos, ou na infancia, hai un momento no que xa non existe, no que somos conscientes de que se está a extinguir. É un pouco ese mundo o que intento explorar e para iso guieime por tres poetas. Hai tres citas que abren o libro: Ingeborg Bachmann, Pimentel e Carlos Oroza, deixeime arrastrar moito, especialmente por Pimentel e Carlos Oroza, cos seus mundos tan oníricos e poderosos. Deixeime levar e deixeime entrar no territorio que eu chamaría da sombra. Un territorio complexo próximo á morte. (…)”
Bases do I Certame de Microrrelatos Nós Diario sobre a Diversidade Sexual
Desde Nós Diario:
“Con motivo da celebración do Orgullo da Diversidade Sexual, Lugo Diversx 2020, NÓS DIARIO en colaboración coa Asociación ARELAS, coa Asociación AVANTE LGTBI+ LUGO, coa Asociación SETE OUTEIROS e a REDE MUSEÍSTICA PROVINCIAL DE LUGO, convocan o Primeiro Certame de Microrrelatos sobre a Diversidade Sexual que se rexerá baixo as seguintes bases:
1. Poderán concursar todas as persoas maiores de idade que o desexaren ou as menores con autorización expresa de quen posúa a custodia legal, para o cal deberán enviar un anexo asinado que se poderá descargar na seguinte ligazón.
2. Os textos xirarán sobre a temática da Diversidade Sexual, deberán ser orixinais e inéditos e estaren escritos en galego en calquera das súas normativas.
3. A extensión dos microrrelatos non poderá ser superior a 1700 caracteres, espazos incluídos.
4. Cada persoa poderá enviar un único microrrelato. O envío farase por correo electrónico ao seguinte enderezo concurso@nosdiario.gal
No correo deberá figurar como asunto: Primeiro Certame de Microrrelatos sobre a Diversidade Sexual e acompañaranse dous documentos (A e B) en formato PDF.
Documento A: Nomearase co título do microrrelato e conterá exclusivamente o texto do microrrelato, en letra tipo Arial, 12 puntos, interliñado 1, 15, sen sinatura e baixo pseudónimo
Documento B: Nomearase do seguinte xeito: Título do microrrelato -Pseudónimo e dentro conterá os datos identificadores da persoa autora do texto: Nome e apelidos, copia dixital do NIF, enderezo postal, correo electrónico e teléfono. Serán excluídos do certame aqueles arquivos que conteñan datos persoais no título dos mesmos.
5. Os traballos serán enviados antes das 24 horas do día 23 de outubro. Entre o 24 de outubro e o 6 de novembro as persoas participantes recibirán comunicación de aceptación do traballo, previa verificación de que se axusta ás bases.
6. Estabelécense dous premios, o primeiro de 250 € e o segundo de 150 € amais da publicación de ambos os dous na versión papel e web de Nós Diario e das Asociacións e Entidades colaboradoras. Así mesmo, o xurado poderá conceder tres accésit, sen dotación económica, que serán publicados conxuntamente cos dous textos premiados.
7. O fallo do xurado farase público o 22 de novembro e será comunicado ás persoas gañadoras no mesmo día, preferentemente por vía telefónica, posteriormente será posta en coñecemento do público en xeral a través de Nós Diario e das entidades colaboradoras. A composición do xurado farase pública no momento do emitir o veredicto do certame. A decisión do mesmo será inapelábel. Os textos publicaranse na edición en papel e web de Nós Diario o sábado 28 de novembro.
8. De acordo coa Lei 15/1999, de 13 de decembro, de protección de datos de carácter persoal, os datos dos e das participantes serán tratados de xeito confidencial co fin de garantir e protexer as liberdades públicas e os dereitos fundamentais das persoas físicas, a súa honra e intimidade persoal.
9. O feito de concorrer ao certame implica a aceptación das súas bases.
Galiza, 23 de setembro de 2020″
Rosalía Fernández Rial: “A arte e o pensamento veñen de demostrar que son o único que nos pode salvar”
Entrevista a Rosalía Fernández Rial en Nós Diario:
“(…) – Nós Diario (ND): É filóloga, doutora en didáctica das linguas e da expresión dramática pola USC, performer, escritora, profesora de lingua e literatura… Cal das súas múltiples facetas lle ocupa agora máis tempo?
– Rosalía Fernández Rial (RFR): Todas me ocupan tempo por igual. Sobre todo na actualidade, xa que a educación está nunha conxuntura moi complexa. E a arte e o pensamento veñen de demostrar que son o único que nos pode salvar. Intento abranguelas todas desde un punto de vista poético. O poético entendido nun sentido amplo, non só como poesía escrita, tamén como poesía levada á escena, á existencia, á musica e á educación. A educación literaria debe ter un compoñente poético, utópico e artístico.
– ND: No seu último libro, Árbores no deserto, as súas creacións poéticas parten das reflexións de varias pensadoras feministas. A que se debe a escolla destas autoras?
– RFR: Algunhas foron inevitábeis, como Rosalía de Castro, polo feito de ser muller, galega e poeta. É a identificación e o símbolo máximo do noso país e da nosa literatura. Con outras pensadoras deixeime levar pola pulsión artística máis que por unha clasificación racional. Escollín aquelas coas que atopei unha conexión, un substrato poético. Tamén me deixei guiar pola intuición e por certas curiosidades como que Flora Tristán (unha das 11 mulleres que aparecen) é avoa dun famoso pintor. Todas elas me espertaron unha inspiración e un impulso creativo.
– ND: Como foi o proceso? Quen está máis presente nos poemas, vostede ou as diferentes autoras?
– RFR: Un dos meus principios compositivos é que a miña voz quedase, moitas veces, nun segundo plano. Non a perdo de todo, pero deixo que se transforme por completo. Era necesario facer unha polifonía na que miña voz nunca tapara as das outras mulleres. Quixen cuestionar o eu lírico tan intrínseco á poesía e transformalo nun nós lírico. (…)”
Oriana Méndez gaña o premio Afundación 2020
Desde Nós Diario:
“A escritora Oriana Méndez resultou vencedora da XVIII edición do Premio de Poesía Afundación, co libro de poemas Interna, destacado polo xurado como unha obra caracterizada “por unha voz feminina que mantén un ritmo constante a través de versos depurados e conmovedores cheos de autenticidade e reveladores dos espazos máis privados do eu”.
Oriana Méndez, nada en 1984, é licenciada en Filoloxía Galega pola USC (Universidade de Santiago de Compostela) e iniciou o seu labor poético en 2000, na revista cultural A Caramuxa, e continuou noutros colectivos como Burla Negra ou a revista Mealibra.
O galardón, convocado en colaboración co Centro PEN da Galiza e a Xunta, conleva a publicación do libro na colección ‘Arte de trobar’, ademais dun premio económico de 6.000 euros.
A resolución do xurado desta edición, á que se presentaron un total de 27 obras inéditas, deuse a coñecer nun acto celebrado na Sede Afundación de Compostela.”
Vítor Vaqueiro: “A normativa oficial do galego é um dispositivo de espanholização”
Entrevista a Vítor Vaqueiro en Nós Diario:
“Vítor Vaqueiro recebe amanhã a Letra E, de escritor, que outorga a AELG (Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega). É esta uma homenagem na sua terra, Santiago de Compostela, na vigésima sexta edição dum ato que converte o autor em membro de honra da entidade.
Vítor Vaqueiro recebe com “alegria e agradecimento” a Letra E da AELG (Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega). Também o assalta uma certa sensação de volta ao passado. “Eu devo ser agora dos primeiros números, porque quando se fundou eu tinha o 25 e muitas das pessoas que me precederam já não estão”, diz.
– Nós Diario (ND): Embora estudar química e exercer como professor de matemáticas, decidiu dedicar-se à fotografia. Que o atraiu da imagem?
– Vítor Vaqueiro (VV): Foi uma série de fatores, alguns casuais. Caiu nas minhas mãos um livro de Susan Sontag sobre o tema e logo outro de Barthes, A câmara clara. Dalguma maneira, abriu-me um horizonte diferente. Recebi um encargo fotográfico duma modista, Maria Moreira, e comecei a trabalhar em moda.
Não me interessava esse mundo, mas si o feito fotográfico. Tirava imagens e, sobre tudo, lia. Fez uma exposição em 1983 e, anos depois, vim para a facultade de Santiago a fazer a tesse.
– ND: Também foi professor de matérias associadas à fotografia em Ciências da Comunicação. Acha que numa sociedade como a atual, com um peso tão grande da imagem, se lhe outorga o suficiente espaço no estudo?
– VV: Eu acho que há algo de verdade incompreensível, quer no nosso país quer no Estado espanhol, numa sociedade, como ti acabas de apontar, absolutamente atravessada pela imagem. Hoje todo o mundo já e fotógrafo, porque todos temos um telemóvel. Neste contexto, parece-me extraordinário que não exista a possibilidade de estudar fotografia, já não digo em lugares como Alemanha ou Reino Unido, onde existe a própria carreira. Estou a falar desse centro no que, se não me falhar a memória, eu fui o último professor da matéria que houve no departamento de Comunicação.
Uma pessoa pode rematar os estudos sem saber quem é Cindy Sherman ou Andreas Gursky. E alunado que rematou o grau não tinha possibilidade de continuar a formar-se no país, tinha que ir embora, a Catalunya, por exemplo. É incrível, passa o tempo e não avança. Um projeto como o Centro Galego de Fotografia, de Vigo, foi totalmente desprezado e hoje está ocupado por dependências administrativas.
– ND: Do confinamento saiu o livro Tres poetas en estado de alarma, junto a Carlos Negro e Xosé María Álvarez Cáccamo, no que você escreve “Quarentena”, uma lúcida reflexão que parte do concreto para analisar aspectos muito mais profundos da sociedade. Como nascem os poemas desta série?
– VV: Como dizia Beckett, “escrevo porque provavelmente não sirvo para outra coisa”, ainda que no meu caso diria também para cozinhar, que com humildade após 50 anos acho que o faço bem. Se uma pessoa com essas características não puder sair da casa, é lógico que escreva.
E vês diariamente uma série de questões que levam a pensar, como por uma parte se aplaude pontualmente ao pessoal sanitário enquanto há um enorme ataque ao sector. Aliás, todo isto era previsível no senso de que há uma constante agressão à natureza, vimos como doenças passam aos animais, já de velho, como a Sida.
– ND: Nesses momentos limite aparece a necessidade de deitar fora certos pensamentos, imagino.
– VV: Claro, por exemplo, quando vim essas conferências diárias de sanidade, nas que as responsáveis compareciam com três militares detrás. Lembrou-me a esse 11 de setembro de 1973, ao golpe de Estado de Chile. Perguntaste onde estás a viver, por que precisamos a presença das forças armadas. A quarentena serviu-nos, ou devia servir, para conectar a situação presente com outras do passado.
– ND: Outro dos seus interesses é a mitologia galega. Por que acha importante a reivindicação ou dignificação destes temas, que em último termo outorgam um valor negado à cultura popular?
– VV: Acostumo dizer que lhe devo tudo ao país. Acho que há duas ou três coisas de natureza universal que me movem, como a justiça, a igualdade ou a dignidade. E depois está o meu país, a sua língua ameaçada, a cultura e o território, as suas gentes. Nesse senso, a mitologia significa reivindicar o nosso.
Há coisas incríveis, como uma mulher que tem um filho sem relação sexual previa, que nos parecem o mais normal do mundo. Mas quando nos falam da Santa Companha, dizemos que é uma parvada. Essa cultura não é uma tontaria, as lendas explicam o mundo. E a diferença entre uma religião e uma mitologia é a mesma que existe entre um idioma e um dialeto, normalmente um idioma que não tem poder social.
– ND: Falando dessa situação linguística, em 2013, num artigo publicado em Sermos Galiza, manifesta a sua decisão de adotar o padrão reintegracionista. Pode lembrar-nos quais são as causas?
– VV: Eu verdadeiramente sempre fui reintegracionista. Publiquei nos anos 80 no acordo de mínimos, que era a normativa que pode ser hoje da Academia, com mais léxico e a acentuação e o traço português. Depois abandono isso como moita gente e escrevo dentro dos máximos que permitia a norma oficial, coa introdução de muito léxico que não considero português. Houve um momento em que me resulta muito difícil seguir enganando-me a mim próprio.
Um dia presento um texto e desde a editora faz-me por volta de 300 correções. Como sou de ciências e gosto de botar contas, vejo que em 86% mudam a palavra galega por outra espanhola. Isto é um dispositivo de espanholização.
— ND: Em Da identidade à norma já definia o fundamentalmente político e não filológico dessa opção.
– VV: Claro. Um linguista muito reconhecido, Miquel Siguán, admite que uma norma se decide por motivos extralinguísticos. É algo convencional. Não sei por que se escolhe uma fórmula como “man” fronte a “mão” quando a segunda é absolutamente maioritária.
Há uma tendência a pôr barreiras artificiais ao achegamento ao português. Eu non falo como uma pessoa de Valença do Minho ou de Coimbra. Há que reivindicar o léxico galego, e depois todo aquilo que exista já em português não temos por que o inventar. Sei que isto traz umas consequências tremendas, porque a editorial na que esteve durante 45 anos nega-me que possa publicar.
Até há uma sentença do Tribunal Superior de Justiça da Galiza dos anos 90 que diz que ninguém pode ser descriminado pela sua forma de escrever, um pleito da universidade de Vigo coa Xunta, que impugna os estatutos desta nos que se admite qualquer grafia. Editoras, prémios, concursos… seguem a ignorar isso.
– ND: Acha que o movimento reintegracionista está a experimentar um pulo nos últimos anos?
– VV: Sim, mas quero matizar que o amor pelo teu país é independente do número de pessoas. Se não defendermos isto, que porvir lhe aguarda, por exemplo, ao euskera? Mas a quantidade no prestígio influi muito. A outra variedade do galego que se fala no Brasil, Angola ou Moçambique chega a 50 milhões de pessoas, para alguns é a quinta língua do mundo.
Ainda que não gostemos do argumento, o número conta decisivamente. Dito isto, se fossemos poucos habitantes, devíamos defende-lo igual, mais tendo esta oportunidade, desperdiçá-la… Durante 200 ou 300 anos galego e português foram o mesmo idioma, e dalguma maneira o galego é pai do português.
Há tempo, dizia-me um catalão: “Estão totalmente tolos”. Já vês o pragmatismo, se el tivesse uma língua que cumas poucas mudanças se convertesse na quinta ou sexta mais falada, o acordo faz-se em quatro horas. Há que lançar-se! Tudo isto num contexto no que um editor de primeira magnitude me disse: “estamos num lio do que há que sair”. E mesmo uma pessoa da Académia [não diz quem] admite: “Eu penso que o reintegracionismo tem razão”. Vê-o tudo o mundo, mas parece que resulta difícil ceder.”
Antonio Reigosa: “Na sección [Micromitos] tratarei de que haxa un panorama amplo no que estean os seres míticos principais”
Entrevista a Antonio Reigosa en Nós Diario:
“- Nós Diario (ND): En que vai consistir Micromitos?
– Antonio Reigosa (AR): Chámolle micro porque se trata dun espazo breve, non pola importancia do mito, claro. No tempo que dure falarei un pouquiño de todo: mitos, chamémoslle cultos, mitos relixiosos, lendario asociado ás fontes, ás covas… Hai un amplísimo catálogo. Tratarei que sexa ameno e tamén divulgativo, que se entenda que simboloxía hai detrás e se ten algunha conexión con algunha literatura culta.
– ND: Como imos ver na sección que é a mitoloxía popular?
– AR: Enténdoa como algo que é fundamental na cultura, básico, simbolicamente é a súa expresión máxima posíbel e sobre todo se nos referimos a ela desde o popular. É como o oxíxeno, que nos é común a todas as galegas e os galegos. Na sección tratarei de que haxa un panorama amplo no que estean os seres míticos principais pero cunha casuística, por exemplo, que se saiba quen son as mouras pero ao tempo, dentro do mundo moura hai unha variedade enorme de arquetipos: a moura nova, a moura caníbal… O propósito é poñer a lectora e o lector nun panorama que á volta dun tempo lle permita percibir unha mitoloxía popular como é, coherente, simbolicamente moi potente e que ademais é unha axuda para coñecer a contorna.
– ND: Onde radica para vostede a importancia do mito ou da lenda, por exemplo?
– AR: Estamos a falar de imaxinario, non é un ben material patrimonial, aquí decatarse da singularidade é moito máis complicado e a xente tamén percibe que houbo e aínda hai certo prexuízo fronte á mitoloxía popular en boa parte debido á doutrina da igrexa. Pero aínda así, e aí radica a súa importancia, a inmensa maioría da xente ten algunha referencia ou algunha curiosidade sobre a mitoloxía popular. Toda vida humana ten tres cuestións chave: quere saber de onde vén, quen había antes e que pasará despois, e de aí a mitoloxía da morte tan importante na Galiza. Trátase de algo exclusivamente imaxinario pero é posíbel porque colectivamente creamos unha serie de figuras, de seres, de medos… que lle dan unidade á cultura popular. Hai unha coincidencia que determina os imaxinarios.
– ND: Cal é a situación da nosa mitoloxía? É propia ou universal?
– AR: O substracto sobre o que se constrúen as mitoloxías é universal porque responde a esas preocupacións básicas de todos ser humano, en todo tempo e en todo lugar. Logo veñen as peculiaridades culturais, por exemplo, non ten a mesma forza a mitoloxía da morte no que foi secularmente un cabo do mundo, unha Fisterra, que noutros territorios nos que non hai esa proximidade física a un finisterre. A mitoloxía da morte na Galiza ten unha forza que non ten noutras partes e que a iguala a toda a beira atlántica, máis alá doutras cuestións históricas as culturas celtoatlánticas teñen esa conexión unhas coas outras que non teñen igual, por exemplo, con África aínda que nos preocupe o mesmo.
– ND: Como conservamos ese patrimonio?
– AR: Sempre, o que forma parte da cultura popular, mantense mentres ten función, sentido para a xente. Evidentemente hai un conflito entre o mundo académico ou presuntamente culto e o popular, no primeiro a mitoloxía é menos importante ou non é transcendente pero, sen dúbida, dino sen darse conta de que precisamos espazos imaxinarios para vivir, sexan de tipo relixioso, ou mitolóxicos, ou froito dunha longa tradición, ou creados polo cine ou a televisión. Os intereses cambian en función das circunstancias persoais ou do grupo social pero a mitoloxía popular existiu e segue a existir. Se deixa de existir un castro esquecerase todo o que se sabía na contorna sobre as mouras, os tesouros… pero noutros lugares haberá unha mitoloxía popular asociada a esa contorna.”
