Entrevista
de Montse Dopico a María Rosendo en Praza:
“Cartas de amor en forma de poemas. Que conforman un relato da ausencia, do anceio por reencontrarse coa persoa amada. Así é Diáspora de Amor Balea, o poemario co que María Rosendo e Andrea Nunes gañaron o premio Illas Sisargas de poesía erótica. Mais é moito máis ca iso. Mediaba, entre as dúas autoras, a distancia física, xa que Andrea atopábase en China e María en Galiza. Mais o libro reflicte outra migración, cunha pegada tanto ou máis fonda. Un movemento cara “outros xeitos de amarse, de construírse na afectividade”, tal como nos explica María nesta entrevista, na que falamos tamén da súa obra anterior, Nómade, ademais de analizar un pouco a conexión de Diáspora cos anteriores poemarios de Andrea Nunes.
– Praza: En realidade, os dous libros, Nómade e Diáspora de Amor Balea, están relacionados coa migración. De que xeito? Non sei, ademais, se podemos dicir que o feito de que os dous traten ese tema está relacionado coa situación dunha xeración (a vosa), que tivo que volver emigrar. Que pensas ti diso?
– María Rosendo: Si, os dous poemarios teñen a temática da migración presente, dun xeito ben transversal, mas eu acho que é unha migración que vai para alén dos territorios físicos. É certo que Nómade foi escrito na súa meirande parte fóra, na Arxentina, mas o que moveu os poemas, o que os fixo posíbeis non foi a diáspora física mais un sentimento de estranxeiría na propia pel. Nómade existe pola necesidade de pór palabras a un estado de sitio histórico contra das mulleres, que se dá desde que existe o patriarcado e que nos fai a todas aquelas socializadas como mulleres, ter que ir na busca do nós propias, do noso centro, que nos foi usurpado para atendermos antes os desexos dos outros.
En Diáspora de Amor Balea a voz que eu represento é a que fica na casa, na Galiza, no lugar onde o amor foi posíbel. E si, aquí hai unha referencia a unha emigración mais forzada; no poemario non sabemos o por que, mas si sabemos que é contra vontade, e esa distancia é a que nace para facer posíbel o texto, o intercambio poético.
Mas tamén teño que dicir que a cuestión migratoria en Diáspora de Amor Balea ten así mesmo un compoñente que vai para alén da distancia que existe entre a China e Galiza; penso que o poemario nos fala tamén dun movemento migratorio amoroso, dunha migración -tamén forzada- cara a uns outros xeitos de amarse, de construírse na afectividade. E aí imos, migradas, porque o feminismo non nos deixa un outro lugar. Daquela eu atreveríame a dicir que aquí dáse un movemento que é complexo, que ten moito de soidade, como nas migracións territoriais físicas, mas que acho ten un destino ulterior, que é o lugar da emancipación. (…)”
Arquivos da etiqueta: Praza Pública
Estíbaliz Espinosa: “Poucas veces as mulleres son imaxinadas como pioneiras, exploradoras, xenias”
Entrevista 
de Montse Dopico a Estíbaliz Espinosa en Praza:
“(…) – Praza (P): Un dos poemas de Curiosidade di, de feito, que a ciencia é literatura e a literatura é ciencia, coa curiosidade como factor común e a beleza como vector. Nun encontro recente da AELG comentabas que a ciencia podía ser un xeito de poesía…
– Estíbaliz Espinosa (EE): Tampouco é que crea exactamente iso, pero cando dixen iso parafraseaba ao poeta John Keats, que dicía que a verdade é beleza e a beleza é verdade. A ver, coa poesía dificilmente poderiamos atopar a teoría da relatividade, por exemplo, pero si é certo que a poesía busca poñer a linguaxe nunha cámara a presión, ver ata onde podemos espremer a linguaxe para expresarnos, ver ata onde podemos levar a linguaxe ordinaria para expresar outras cousas. Pois a ciencia tamén busca a palabra exacta, as metáforas máis axeitadas para expresarse, porque non deixa de ser unha interpretación lingüística do mundo, que está continuamente renovándose e buscando termos e paradigmas novos.
Para explicar o que é o espazo-tempo, por exemplo, utilízase a metáfora do colchón que se curva ao poñerlle algo enriba: o espazo cúrvase segundo a masa do corpo que está nel. E moitos conceptos da matemática, a astronomía… entran no campo do lirismo, evocan moitas cousas… Os propios científicos tamén son narradores ou inspíranse en narradores… Se ollamos á historia, ademais, vemos por exemplo que Aristóteles escribía tanto de poética como de como era o cosmos… A separación entre ciencias e letras estableceuse despois, é unha convención. (…)
– P: Hai bastante humor, ademais, no que escribes. E como unha chamada a, non sei, desdramatizar o propio feito da escrita. Non poñer a quen escribe nun pedestal, que ao cabo só se trata de escribir e desescribir o escrito. Un poema fala sobre iso…
– EE: Para min é inevitable que haxa unha actitude retranqueira. É unha maneira de ver a literatura desde lonxe, en órbita, desde certa distancia. Tamén pode interesarme, outras veces, o “intensito”, pero penso que a ironía e a retranca poden axudarnos moito. E si, a palabra desdramatizar pode estar ben para definilo. E eu escribo e desescribo todo o tempo. Se me desen un ano máis, volvería reescribir este libro. Marilar Aleixandre cita versos dese poema que citas, dos que colleu ademais o título do seu libro Desescribir. (…)
– P: Vés de gañar o premio Afundación por As neuronas irmás, que editará o Pen. En que sentido nace ese libro de Curiosidade?
– EE: É un libro que xorde dun feito biográfico, que é a perda do meu único irmán. Un libro que reflexiona sobre o que é ser irmá, e ser irmán. Sobre a idea da irmandade, en distintas dimensións: a irmandade co cosmos, con outras especies, co estranxeiro, con outras mulleres… Hai unha idea de sororidade, pero non é un libro social nese sentido. É a irmandade ollada desde distintas perspectivas. As dúas Europas: a máis coñecida e a lúa de Xúpiter, Galicia e a Galitzia de Polonia e Ucraína… Tamén reivindica a figura da muller non só como corpo, senón como xeradora de ideas, como cerebro. A intelixencia das mulleres. (…)”
“Navegar, tamén, contra os clixés: 40 anos de poesía galega”
Artigo de Montse Dopico en Praza (foto de Distrito Xermar):
““A poesía galega de hoxe é como é porque as mulleres tomaron o temón”. Con palabras coma estas comezou Marta Dacosta a primeira das mesas celebradas no congreso Nós tamén navegar. 40 anos de poesía galega, organizado pola AELG e que se desenvolveu hai uns días no Pazo da Cultura de Pontevedra. As dúas xornadas deste encontro serviron para reivindicar, entre outras cuestións, a poesía escrita por mulleres, mais alén dos tópicos porque, tal como remarcaba Yolanda Castaño en alusión aos discursos sobre as “poetas dos 90, “houbo que estar alí para vivilo”.
Castaño repasou precisamente, por quenda xeracional -antes dela falaron Helena Villar Janeiro e despois Rosa Enríquez– a chamada poesía dos 90. Cando se menciona a “cacarexada eclosión” de mulleres poetas nesta década, indicou, tamén hai que lembrar o “acoso intolerable que tivemos que aturar”. Citou, ao respecto, as “pseudocríticas literarias” que aludían aos seus ciclos menstruais, os insultos relacionados coa súa sexualidade, as “caricaturas en roupa interior” ou, en xeral, as consideracións “extraliterarias” coas que se lían os seus libros, ao tempo que “debates sobre o noso aspecto desatendían o noso traballo”, vindo ademais, moitos destes ataques, -sostivo-, de persoas consideradas parte da “vangarda intelectual”, “progresista”, “iconoclasta” e “cool”.
Antes dela, Marta Dacosta, -que actuou como moderadora da mesa-, salientara que, aínda hoxe, as mulleres teñen un papel “secundario” -tamén na poesía- en canto a visibilidade ou, simplemente, número de autores e autoras publicados ou premiados. “Seguimos a ser minoría”, sinalou. Como o eran na xeración de Helena Villar Janeiro, que repasou algúns dos atrancos cos que ela mesma tivo que enfrontarse por ser muller escritora. (…)”
Henrique Alvarellos: “As editoriais vivimos nunha resistencia cultural constante”
Entrevista
de Alberto Ramos a Henrique Alvarellos en Praza:
“(…) – Praza (P): E que balance fai vostede a día de hoxe sobre o pasado e o presente da editorial [Alvarellos]?
– Henrique Alvarellos (HA): Eu vou para quince anos á fronte da editorial. Eu exercía de xornalista, mais estaba atento ao que facía en Lugo meu pai. É dicir, non estaba de forma activa na editorial até que el faleceu. Nese momento, dubidei entre seguir co proxecto ou vender os fondos. De entrada, púxenme a traballar na editorial a ver que ía pasando e decateime de que hai unha relación clara entre o xornalismo e a edición. Ou dito, doutro modo: na edición hai un xornalismo de longo percorrido. Son dous mundos moi parecidos, que se resumen en contar boas historias e traballar con contidos. Gustoume o asunto e o que comezou dalgún xeito como unha parte do ocio, acabou por converterse no noso traballo, tanto no meu caso coma no da miña muller, Marta Pérez Rodríguez, que se encarga da administración e a xerencia da entidade. Os dous encabezamos agora a editorial, que conta con varios colaboradores autónomos que son auténticos satélites que temos ao noso redor. Se teño que facer un balance deste tempo, diría que acabamos por asentarnos e por vivir disto. É certo que en 2008 chegou a crise e que estivemos a piques de pechar no 2011. Agora estamos nunha mellor situación, nunha austeridade estable. (…)
– P: Vostede chegou ao mundo editorial en 2004. Dende aquela até hoxe, moito cambiou no sector. Como definiría a situación actual?
– HA: Delicadísima. Nós aguantamos por dúas cuestións. Primeiro, por un optimismo innato. E despois, por unha austeridade grande. No sector cultural, cando unha empresa di que vai ben, referímonos a que non temos perdas. Iso con sorte. Se o comparamos con outros sectores, unha empresa que vai ben ten bos beneficios. É dicir, as editoriais vivimos nunha resistencia cultural constante. Inclúo aquí as grandes como Galaxia, Xerais ou Kalandraka, que son grandes aquí, pero non fóra… Agás Kalandraka, que si podemos considerala como unha das grandes. Para min, o futuro vai depender de varias cuestións: ten que haber unha aposta decidida dos poderes públicos pola lectura. Aí xa non falamos de se libro en papel ou dixital, non. Refírome á lectura como eixo fundamental na vida das persoas. Unha persoa lectora vai ser unha persoa que vai soster realmente unha industria cultural. Despois, considero que ten que haber apoios docentes, pero tamén as familias teñen que manter pequenas bibliotecas particulares para que o hábito pase ás novas xeracións. E ten que haber unha política de fomento para a lectura de verdade. Aquí, en Galicia, houbo un baixón incomprensible por parte dos poderes públicos -nomeadamente a Xunta de Galicia- para as compras de novos títulos para as bibliotecas. Unha caída do 80% dende 2008 até hoxe. Este recorte priva a moita xente de acceder ás obras que estamos a editar neste país. Non podemos esquecer que a lectura é o motor do coñecemento. (…)”
Carlos Meixide: “Hai que buscar públicos diferentes, máis alá do que xa milita na literatura galega”
Entrevista
de Marcos Pérez Pena a Carlos Meixide en Praza:
“Foron moitos e moitas as persoas que este mes de agosto seguiron as pegadas de Paula nas rúas da cidade do Porto. Durante varias semanas a última novela de Carlos Meixide, A memoria dos meus pasos, publicouse por entregas en Praza.gal. Meixide vén de iniciar agora unha campaña de micromecenado en Verkami para editar o libro en papel. Non é a primeira vez que o autor se lanza á autoedición, un camiño que xa explorou en Ons, Cans ou Inge e Robbie. Tampouco era a primeira vez que botaba man da rede como espazo de experimentación e difusión literaria: hai xa unha década publicou O Home Inédito, primeira novela en galego editada directamente na rede (e máis tarde en papel por Edicións da Rotonda). Falamos con el sobre o recibimento que tivo a publicación por entregas do seu último libro e sobre o funcionamento da campaña de crowdfunding que vén de iniciar.
– Praza: Quedaches satisfeito coa experiencia? Que feedback recibiches dos lectores e lectoras?
– Carlos Meixide: Quedei bastante contento porque teño a impresión de que a novela responde ao que basicamente se lle pide a unha novela por entregas: foi capaz de xerar cada día unha certa expectación por saber o que ía ocorrer no capítulo seguinte. Atopei xente que me preguntaba cunha certa ansia que carallo ía pasar con Paula e isto é moi satisfactorio como autor. Mesmo algunha persoa chegou a comentarme que pasara por unha historia semellante, que coñecera unha persoa semellante a Paula e que por iso tivera tamén que ir a Porto. Creo que avivou tamén ese gusto que temos os galegos polo Porto. Mesmo cheguei a coincidir alí este mes de agosto con algunha persoa que estaba a ler a novela en Praza, e que estaba a seguir un pouco os pasos dos protagonistas. Anécdotas curiosas e divertidas que che suceden como autor cando expós directamente o traballo e recibes o feedback dos lectores. (…)”
Memorajoj de kampara knabo: Memorias dun neno labrego, tamén en esperanto
Artigo
de Miguel Pardo en Praza:
“Memorajoj de kampara knabo. Memorias dun neno labrego. A obra máis lida da literatura galega xa ten a súa versión en esperanto. O filólogo vigués Suso Moinhos vén de publicala no pasado mes de xullo da man da editorial Mondial, con sede en Nova York e a máis importante desta lingua universal e internacional.
O profesor, poeta e falante de esperanto desde os 16 anos cumpre así coa promesa que el mesmo lle fixera a Xosé Neira Vilas, falecido hai case dous anos. Agora, a obra dedicada “a todos os nenos que falan galego” e con máis de trinta edicións na nosa lingua contará cunha versión máis e neste idioma internacional para engadir á morea de falas nas que foi publicada, desde o español, portugués, alemán, catalán, éuscaro, asturiano ou inglés.
Desde hai anos, Moinhos é redactor da revista en esperanto Beletra Almanako, onde propuxoe publicar algo de literatura galega. Decidiu comezar co capítulo sobre Pachín, o can de Balbino. “Púxenme en contacto con Neira Vilas e accedeu encantado, tanto que me dixo se podería traducir o resto do libro. E así comezou a cousa”, conta o autor a Praza.gal. Estudou os mellores tradutores nesa lingua e comezou cun longo traballo durante o cal -case ao final- faleceu o autor de Memorias dun neno labrego. Antes, o profesor vigués prometéralle que acabaría a tradución. “Díxenlle que confiara en min, que así o faría e creo que creu nas miñas palabras”, insiste.
A de Neira Vilas é a segunda obra da literatura galega que é publicada en esperanto logo de que o fose Retrincos (Viveroj), de Alfonso Daniel Rodríguez Castelao. Nesta publicación, prologada pola profesora da Universidade de Vigo Iolanda Galanes, inclúense fotografías cedidas pola Fundación do autor de Vila de Cruces ou os debuxos orixinais de Isacc Díaz Pardo. (…)”
Xesús Couceiro: “O que se fixo coas axudas ao libro en galego foi pan para hoxe e fame para mañá”
Entrevista de Montse Dopico a Xesús Couceiro en Praza:
“A librería Couceiro de Santiago vén de cumprir 10 anos na súa actual ubicación, na praza de Cervantes. Mais a súa historia comezou moito antes, cando o seu fundador, Xesús Couceiro, buscaba, dentro do mundo do comercio, un sector do que puidese desfrutar. Pensou no libro e acertou. Falamos con el para repasar a traxectoria deste establecemento, parte imprescindible da paisaxe urbana e cultural de Compostela.
(…) – Praza: E así naceu…
– Xesús Couceiro: O día 10 de marzo de 1969. A librería foi unha auténtica revolución naqueles tempos. Os libreiros estaban anquilosados e eu, queiras que non, viña do mundo executivo. O primeiro que fixen foi poñer os libros ao alcance da xente. Empecei con libro escolar e papelería, na rúa de San Pedro. Despois abrín unha librería na República do Salvador, no ano 75, e seguín coa outra dous ou tres anos. Despois abrín outra en Rodrigo de Padrón, dedicada a libros de medicina, que me durou pouco por incompatibilidades miñas. Despois abrín outra no Franco, dedicada ao libro antigo, e despois a do Hórreo. Na do Franco, unha vez, veu a unha presentación dun libro Otelo Saraiva de Carvalho. A xente empezou a erguerse, a facer rebumbio, e el dixo: “non, non, por favor, que eu só veño ver ao meu amigo Couceiro!”.
– Praza: Xa daquela tiñan actividade cultural na libraría, entón?
– Xesús Couceiro: Polos anos 80 comezaron as actividades. Pero xa antes publicabamos un boletín, que se chamaba ‘Ben dado’, que facíamos chegar a todas as bibliotecas e centros de ensino e á xente que o pedía, que era entón o único censo de publicacións de Galicia. Polo ano 79 houbo que legalizalo no Ministerio de Interior, e era unha publicación en galego… Pero si, fixemos moitas actividades, coma exposicións do libro galego en Portugal, en Xenebra, en Lausana… (…)”
“Chegou a “novísima” poesía galega?”, por Montse Dopico
Artigo de Montse Dopico en Praza:
“”Chegan os Neos”. Baixo este suxestivo titular, o xornalista e escritor Antón Lopo propoñía, nunha reportaxe publicada cara finais do ano 2015 no suplemento Faro da Cultura do Faro de Vigo, unha escolma posible de voces dos “novos creadores poéticos” galegos. Non moito tempo despois, a revista Luzes recollía nas páxinas de República unha análise máis demorada do mesmo autor sobre este tema, acompañada dunha pequena antoloxía que xuntaba versos de Xabier Xil Xardón, Oriana Méndez, Berta Dávila, Gonzalo Hermo, Xesús Castro, Ismael Ramos, Lara Dopazo, Fran Cortegoso e Alicia Fernández.
Aquel intento de identificar algunhas tendencias de fondo na maré da creación poética última deu lugar a diversos debates, mais serviu tamén como substrato do volume 13. Antoloxía da poesía galega próxima, coordinado pola profesora María Xesús Nogueira e publicado por Chan da Pólvora, o proxecto editorial ligado á libraría compostelá homónima do que Antón Lopo é cofundador. A selección de nomes desta antoloxía revela, por outra banda, algunhas coincidencias coa outra obra semellante, No seu despregar, que tirou do prelo no 2016 a editora Apiario.
No limiar de No seu despregar, as creadoras de Apiario, Dores Tembrás e Antía Otero, dan conta da dificultade para consensuar unha definición do “novo” na literatura. “A que nos referimos con esta cualidade?”, apuntan. “Trátase dunha condición temporal, cronolóxica? Son *s poetas *s nov*s ou os textos? Que proclama esa novidade? Existe? Podemos nomeala?”, reflexionan. En 13. Antoloxía da poesía galega próxima, María Xesús Nogueira admite que “a xuventude poética foi un elemento mitificado na literatura” e subliña, ademais, as “tensións e polémicas” que, de xeito cíclico, desata a “novidade” ou, polo menos, as tentativas de visibilizala como potencial de contestación dos paradigmas que a precederon.
No caso da literatura galega, -engade Nogueira-, a cuestión das “novas voces poéticas” mesturouse co debate sobre o axeitado da periodización das últimas promocións poéticas en base a criterios xeracionais e biolóxicos. Deste xeito, propostas como “empregar o problemático termo xeración no sentido sociolóxico-cultural formulado por Karl Mannheim”, -formulada polo profesor Arturo Casas-, ou identificar “a tensión entre unha tendencia apolínea a unha dionisíaca”, -achegada pola crítica Iris Cochón-, non puideron vencer, segundo Nogueira, “unhas inercias cronolóxicas que tampouco semellaron atopar, aínda a estas alturas, ferramentas para cartografar a poesía que seguiu á dos noventa”. (…)”
Patricia A. Janeiro: “Cústanos máis identificar a explotación laboral na hostalería cando o local é do noso ‘rollo’ político”
Entrevista
de Montse Dopico a Patricia A. Janeiro en Praza:
“Patricia A. Janeiro foi reaparecendo como escritora nos últimos meses, tras publicar no 2009 unha das poucas obras da narrativa galega que tratan o tema da represión do movemento independentista, A perspectiva desde a porta. Primeiro, a plataforma A Sega escolleuna como señora do Día das Galegas nas Letras. Despois, editouse con motivo da SELIC, a nova semana do libro de Compostela, o seu libro Os últimos indios. E hai unhas poucas semanas, Positivas tirou do prelo a súa nova novela, Manual básico de hostalería. Un libro directo, sinxelo e, como ela mesma di, lixeiro e humorístico. Que fura na explotación laboral na hostalería compostelá e na corrupción política e mediática que fixeron posible, por exemplo, ter tres alcaldes nunha soa lexislatura. Mais, tamén o advirte ela, esa non é a Compostela que ela ama. É outra, que non puido ser real. Quen o crería?
– Praza (P): É verdade o que pos ao final de que o libro foi xestado en tres anos e escrito en tres días?
– Patricia Janeiro (PJ): Tiña os dous primeiros capítulos feitos e o resto saíu, si, en tres días. Estiven bastante tempo parada, sen saber como avanzar coa historia das camareiras, pero ao final atopei a maneira e acabei a novela.
– P: Xa dis, tamén ao final, que é unha farsa, porque non podería ser real que nunha cidade houbese tres alcaldes na mesma lexislatura, que un medio de comunicación quixese dirixir a política local e que os explotadores se cresen libertadores.
– PJ: Exactamente…
– P: Aínda entendendo que é ficción, como traballaches de camareira, algo haberá baseado en feitos reais…
– PJ: Si, claro. Xa poño nesa dedicatoria que non saen Isa e Emma, que non responden ao patrón de xefe da hostalería que sae na novela. Polo demais, si que está baseado na miña experiencia e na doutras persoas que coñezo que traballan en bares, sobre todo de noite. Porque cando quedas para tomar algo con outros camareiros sempre se fala das cousas que che di o xefe, de como te trata… O que si é certo tamén é que non hai, na novela, personaxes identificables cunha persoa en concreto. Están construídos con retallos tirados de aquí e de alá. (…)”
Carlos Negro: “As revolucións poden comezar polos detalles máis pequenos”
Entrevista
de Montse Dopico a Carlos Negro en Praza:
“(…) – Praza (P): O libro [Masculino singular] está dedicado ao teu tío Ramón. Por que?
– Carlos Negro (CN): As revolucións poden empezar polos detalles máis pequenos… Eu preguntábame cal fora o meu primeiro flash, o meu primeiro recordo relacionado co que despois sería o proceso de revisión da masculinidade tradicional no que estou. Nas festas familiares estaba naturalizado que os homes saísen tomar o vermú e as mulleres quedasen na casa cociñando e despois se levantasen para fregar. Unha vez, o meu tío Ramón colleu un mandilón de flores, apartou a miña nai e a outras mulleres e púxose a fregar os pratos. É unha imaxe que me quedou, e que dalgunha maneira deu orixe a este libro… (…)
– P: Falabas antes de intertextualidade. É habitual que ás poetas novas lles pregunten polas súas influencias. Mais se cadra pasou ao revés: sempre hai un intercambio, e ademais aquí non habería poemarios coma o teu -ou coma parte das obras dos 90 e máis alá da chamada xeración dos 80-, sen a obra das tamén chamadas “poetas dos 90”. Entre outras.
– CN: Claro, se eu non me situase ante as miñas contradicións, e se non tivese lecturas sobre o feminismo, se non coñecese a obra de María Xosé Queizán, de Xohana Torres, de Rosalía, de Ana Romaní, de Xela Arias, de Lupe Gómez, de Olga Novo… non habería Masculino singular. Non son só as poetas dos 90. Claro que teño unha débeda aí. Hai un conglomerado de voces poéticas de mulleres moi forte, que cambiou a nosa forma de ver a linguaxe, a relación co corpo, coa identidade…
Se cadra agora xa estamos noutra etapa, con xente máis nova que tamén mudará a nosa maneira de escribir. Como dicía antes, hai moito diálogo, con outros textos, con elementos da nosa cultura… Eu só poño o foco no que me parece que estaba pouco tratado na literatura galega contemporánea, que é como desaprender a masculinidade tradicional dominante.
– P: Se pensamos en literatura feminista en Galicia, non saen moitos nomes -e menos de homes- se a identificamos con autores e autoras que se definen como feministas. Pero son moitas máis se analizamos os textos…
– CN: É que a situación ideal sería que non fosen necesarios os epítetos, que o feminismo estivese interiorizado, incorporado ao que escribimos, en todos os aspectos: a linguaxe, a estrutura, os roles dos personaxes… Despois tamén é certo que, cando te preguntas por autoras feministas moi conscientes e moi marcadas, tamén te cuestionas se son aceptadas fóra do ámbito intelectual no que o feminismo é asumido como algo imprescindible. É un risco, supoño, con toda literatura de intervención.
E despois hai outra cousa, e nisto falo como lector, que é que a min non me gusta que me vendan ideoloxía, quero dicir, non me gusta que me tenten convencer de algo a través da literatura de ficción. Penso que non se debe ser demasiado explícito, que se debe manter un pouco de distancia. Claro que tamén os textos que se pretenden inocuos son ideolóxicos…
– P: Se cadra aí pasou algo, que é que, durante un tempo, facer literatura de reivindicación nacional foi case coma unha obriga. Mais pasado ese tempo, se cadra tamén hai un exceso no intento de desmarcarse diso. Como se a poesía non fose parte da sociedade e, por tanto, da política. Como se fose só unha sorte de técnica. Por iso se cadra lles din a algunhas autoras feministas que fan “ideoloxía”.
– CN: Sorpréndeme iso, mais o que eu quería dicir é que non pode deixar de estar a estética, non pode desaparecer o texto literario en favor da ideoloxía persoal de cada un. Non pode haber un desequilibrio entre o discurso, o razoamento, a parafernalia intelectual, e a calidade do poema, que non pode quedar afogado, no aspecto estético. O meu é un libro político, claro. E hai moitas maneiras de facer libros políticos. Tamén Cunqueiro facía literatura política, ou o que facía podía lerse como literatura política, facendo o que facía, en galego, naquel tempo. Pero ese é un debate que vai existir sempre. (…)
– P: Gañaches o Fiz Vergara con Tundra. Un poemario moi diferente a Masculino singular. O verso funciona, se cadra, mellor. Ten máis forza…
– CN: Son dous libros moi diferentes, escritos tamén en momentos distintos. Pasaron uns catro ou cinco anos entre un e outro. Cando escribín Tundra quedara canso da poesía de intervención, tras mergullarme, como explicaba antes, na linguaxe dos mass-media, da publicidade… para escribir Masculino singular. Así, despois da poesía social, veu Tundra, que é unha viaxe de indagación interna. E iso esixíame reformular toda a linguaxe do poema. Xa non me valía coa de Masculino singular, nin coa de Penúltimas tendencias nin coa de Makinaria. (…)”
