Entrevista
de Daniel Salgado a Arantza Portabales en Sermos Galiza:
“(…) – Sermos Galiza (SG): Por que a cor vermella obsesiona a varias protagonistas da novela?
– Arantza Portabales (AP): Antes de escribir tiña moi claro que quería un asasinato de círculo fechado. Sabía que o quería nunha urbanización e facer unha novela de misterio de sempre, X sospeitosos nun círculo moi pequeno de xente. De súpeto, unha mañá érgome, estaba en Esteiro de vacacións, e vénme a frase: a beleza é vermella como unha cunca de cereixas. E ao momento escribo o primeiro capítulo. Como un microrrelato. O vermello é a cor do sangue, do asasinato. E fago o primeiro capítulo con esa reminiscencia artística a unha obra dunha escultora galega amiga miña e da que coñezo a súa obra. E tal como me sae ese capítulo vénme a novela enteira. Entón decido a importancia da estética e do vermello e mesmo o título, Beleza vermella. Teño o título antes que a novela! E gustoume mesturar o esteticismo da obra de arte e todos os significados da cor vermella e do sangue.
– SG: Varios personaxes –Lía Somoza, Xiana Alén, Aurora Sieiro– son precisamente artistas. A que se debe?
– AP: Xogar coa arte deume a posibilidade de tinxir de beleza algo tan horroroso como un asasinato. Porque, de feito, o primeiro que percibe quen atopa o cadáver é a fermosura da imaxe. Despois, case psicanalizándome, permitiume contrastar os dous mundos que hai nesas mulleres, case contrapostas, que son as irmás Somoza, Lía e Sara. Unha é puro pragmatismo, licenciada en Dereito, vive coa súa familia nunha urbanización e a nai de Xiana. A outra vive totalmente abstraída da realidade e tanto lle dá a cotización do euríbor. Simplemente vive nun mundo de dúas dimensións e non é capaz de pasar a un mundo de tres. Gustoume ese ying e ese yang, ese mundo real versus mundo artístico. Esa tensión entre a realidade e o pulo artístico existe un pouco na miña vida.
– SG: A novela negra, que é como a clasifica a editorial Beleza vermella, ocúpase a miúdo dos baixos fondos. Porén, a súa acontece nunha urbanización de xente de elevado nivel económico.
– AP: Esta novela, máis que negra, é policial. Gran parte da novela negra derivou no realismo sucio e na marxinalidade, máis alá da propia resolución policial. Que, por outra banda, é sempre o menos interesante dunha novela. Por que eu me centro tanto na parte policial? Porque quería facer unha clara homenaxe á literatura que eu lía de pequena. (…)”
Arquivos da etiqueta: Sermos Galiza
Eduardo Estévez: “Poemas como filmes”
Entrevista
de Daniel Salgado a Eduardo Estévez en Sermos Galiza:
“Unha persoa sentada na cociña. Penumbra. Despois, a mesma persoa nun deserto. Está calmada, pero o seu rostro axítase lenemente. A imaxe regresa á cociña. Parece unha secuencia dun filme pero é o núcleo argumental dun poema. En concreto, dun poema do último libro de Eduardo Estévez, [sen-fin] (Positivas, 2019).
“a escena comeza / cun cadáver / boca abaixo no centro da rúa”, principia a obra, “non pasan coches / nin xente / a esta hora da mañá / os domingos”. Sen maiúsculas, sen voz alta, como un cinematógrafo que enmarca a realidade, atento aos detalles, con significadísimos fóra de campo e sobriedade metafórica, a orixe de [sen-fin] confirma a súa aparencia fílmica.
“O libro escribino antes dos dous últimos que publiquei, de baleas (2017) e nós-dentro (2018). Acabara o proceso de Entrar na casa [en colaboración co fotógrafo Nachok], que fora moi negociado, e apetecíame escribir ao meu aire”, conta Estévez (Bos Aires, 1969) a Sermos Galiza. Era 2013. Decidiu daquela recuperar bosquexos dun caderno de notas en que, tempo atrás, recollera ideas para videopoemas.
A situación resultáballe rara. El sempre preferiu escribir no computador ou no móbil. E aqueles prototipos de guión que quedaran en nada convertíanse agora en poemas, inzados de cortes, secuencias e fundidos. “o movemento das pólas / detrás das cortinas / translúcidas / fai xogos de luz / no papel da parede”, di cuarto de hotel, “comezan a oírse voces / nun cuarto contiguo // discuten // a cámara permanece fixa”.
A soidade da vida moderna e o absurdo apenas entornado do cotián. A poética dos obxectos e as trampas da memoria. A ollada espida sobre a cidade e personaxes como de cadro de Hopper. Esa luz que redefine as cousas a cada paso. [sen-fin] é ademais un álbum de fotos, postais lacónicas pero narrativas, a non tanta distancia doutros traballos de Estévez. (…)”
Cesáreo Sánchez Iglesias: “Sinto que o recoñecemento da Universidade do Ceará é á miña xeración”
Entrevista
de Daniel Salgado a Cesáreo Sánchez Iglesias en Sermos Galiza:
“O poeta que publicou hai 41 anos Silencios e conversas de inverno -primeiro elo dunha longa cadea de títulos-, activista cultural e social, figura inevitábel da literatura contemporánea, recibe a vindeira semana a medalla de mérito artístico Alberto Nepomuceno da Universidade Estadual do Ceará do Brasil. “Sinto que é un recoñecemento á miña xeración”, di Cesáreo Sánchez Iglesias a Sermos Galiza, “e acéptoo con todo o pudor e toda a sincera humildade”.
A distinción serviulle a Sánchez Iglesias (O Irixo, 1951), presidente da Asociación de Escritoras en Lingua Galega (AELG), para botar a vista atrás e repasar a súa vida. “Hai ademais 45 anos que me organicei, con outras galegas e galegos, para dotar o país de plataformas culturais”, relata, “ou sindicais, como o Sindicato Galego de Traballadores da Administración Pública, logo integrado na CIG”. O seu nome aparece igualmente en iniciativas de prensa en galego -presidiu durante dúas décadas o Consello de Administración de A Nosa Terra- e mesmo no movemento veciñal.
“A miña biografía como activista non é más que a continuación daquilo que a ditadura interrompera, enlazando con persoas exiliadas e represaliadas polo franquismo”, indica. O feito de que o galardón veña da outra beira do Atlántico, en concreto do Nordeste brasileiro, é motivo engadido da súa satisfacción. “Alí vemos esoutra galla do noso idioma actuando”, opina, “é unha suma de gratas sensacións”.
O xurado da medalla Alberto Nepomuceno -o pai do nacionalismo na música académica do Brasil- salientou o seu traballo “a prol da cultura, das letras e das artes galegas”. Mais tamén o poeta, nome indiscutíbel da promoción dos 80, cuxa obra foi evoluíndo dun intimismo esencial e simbolista a libros marcados pola idea e a práctica da viaxe: O rumor do distante (2001), Caderno do Nilo (2013) ou As bolboretas do Mekong (2018).
Sobre a súa escrita e a poesía galega actual disertará na Universidade do Ceará dentro do programa cultural e académico “en conmemoración do Día das Letras Galegas” que decorrerá entre o 20 e o 24 de maio. Sánchez Iglesias presentará ademais a versión en portugués do Brasil de Caderno do Nilo, lerá textos de As bolboretas do Mekong e falará sobre literatura de tradición oral galega na Academia das Letras do Ceará.
“O premio serviume para facer balanzo”, insiste, antes de concluír: “Sempre tiven presente, e visitar o cuarto do Centro Galego de Bos Aires onde morreu Castelao lembroumo, aquilo que di o Sempre en Galiza: ‘Nunca nos derrotaron a esperanza’. Ese é o elemento vertebrador da miña xeración”. Ao pouco tempo, o poeta envía por whatsapp unha nova conclusión. Desta volta cita Nepomuceno: “Não tem pátria um povo que não canta no seu idioma”.”
Camilo Nogueira: “Galiza demostra até que punto o Estado está construído de forma imperfecta”
Entrevista
de Daniel Salgado a Camilo Nogueira en Sermos Galiza:
“(…) – Sermos Galiza (SG): E que o conduciu a un traballo da envergadura de Unha nación no mundo?
– Camilo Nogueira (CN): [Manuel] Bragado [anterior director de Xerais] sabe moi ben como foi este proceso. Houbo un intre en que me lancei a facer unha historia de Galiza, a Idade Media e o tempo contemporáneo. Fixen a primeira parte [A memoria da nación I. O reino de Gallaecia (Xerais, 2001)] e está o libro por aí. Despois metinme co outro e tardou moito tempo. Polo medio escribín catro ou cinco libros máis, que tiñan a ver co que facer. Unha nación no mundo empezou antes e despois foi adiado e posibelmente enriquecido. Pero a idea viña de antes. O fío condutor tíñao moi claro: reverter a negación de Galiza por parte de Castela. A chamada Castela responde en gran medida á negación de Galiza. Sen Galiza non se entende para nada o Estado español. E con Galiza demostras até que punto o Estado español está construído de forma imperfecta. Porque non podes construír un Estado democrático negando realidades evidentes, como o feito de que se falan catro linguas e non unha.
– SG: Detectaba a necesidade de escribir a historia de Galiza desde esa perspectiva?
– CN: Si, si. Pero non contra os galeguistas, que teñen unha certa presenza no libro, moi importante. O que era Galiza e o que eu pensaba modestamente xa está desde o principio. Por exemplo, que pasou coa nobreza galega? Ou coa Igrexa galega. Os Reis Católicos nun momento determinado desprazaron a nobreza galega, que conservou as súas propiedades pero non puido gobernar Galiza. Mais sen o traballo da nobreza galega aquí e no mundo non se entende nada. A Casa de Alba, por exemplo, é a suma dos Monterrei e dos Castro. (…)”
Susana Sanches Arins e Marta Chaves gañan na ‘primavera poética’ de aRi(t)mar 2019
Desde
Sermos Galiza:
“Xa hai gañadoras da iniciativa de aRi(t)mar para elixir os mellores poemas editados na Galiza e Portugal ao longo de 2018. As participantes nas votacións elixiron ‘e isso é amor’ de Susana S. Arins e ‘Fachada’, de Marta Chaves como os seus favoritos.
‘Lista da compra da viúva’, de Emma Pedreira e ‘É com palavras que te vou gardar’ de Alice Vieira foron os segundos máis votados para Galiza e Portugal, respectivamente.
En terceiro posto, as galegas Andrea Nunes e María Rosendo con ‘Polinizándome’ e o portugués José Luis Barreta con ‘Nómadas’.
Os poemas nomeados que participaron nesta edición poden coñecerse aquí.
aRi[t]mar é unha iniciativa da Escola Oficial de Idiomas de Santiago de Compostela para dar a coñecer e difundir a poesía e a música de Galiza e Portugal.”
Nova Nursia, de Héctor Cajaraville, e As orixes da fotografía en Galicia, de Carlos Castelao, premios Losada Diéguez
Desde
Sermos Galiza:
“Nova Nursia (Xerais, 2018), a novela de Héctor Cajaraville sobre Frei Rosendo Salvado, gañou a 34ª edición do premio Antón Losada Diéguez na categoría de creación literaria. En ensaio, o galardón foi para As orixes da fotografía en Galicia (Alvarellos / Consorcio de Santiago de Compostela, 2019), de Carlos Castelao.
A obra de Cajaraville válese dunha combinación de perspectivas -narración en terceira persoa e cartas en primeira- para achegar a figura do relixioso que, de Tui a Australia, está considerado ademais o introdutor do eucalipto en Galiza. Beneditino, protagoniza esta “áxil novela histórica”, en palabras do xurado.
As orixes da fotografía en Galicia é un traballo pioneiro, de gran profundidade documental, sobre “a chegada e asentamento da fotografía na sociedade compostelá”. É ademais unha coidada edición con ducias de imaxes que contribúen a “rescatar a memoria visual da época”.
Ao certame, organizado polos concellos do Carballiño e Boborás, concorreron 38 obras, 16 na modalidade de ensaio e 22 na de literatura. Está dotado con 6.000 euros por categoría e entregarase nun acto no pazo da familia Losada Diéguez en Moldes (Boborás) o vindeiro 15 de xuño.
O xurado estivo presidido polo concelleiro de Cultura do Carballiño Diego Fernández. Participaron como vocais: pola Real Academia Galega, Afonso-Vázquez Monxardín; polo Consello da Cultura Galega, Xosé Manoel Núñez Seixas; do Museo do Pobo Galego, Francisco Fariña; por Boborás, Patricia Torres; da Universidade de Santiago, María do Mar Lorenzo; da Universidade da Coruña, Manuel Ferreiro; e da Deputación Luís González Tosar.”
“Philip Marlowe e os demais”
Artigo
de Daniel Salgado en Sermos Galiza:
“O longo adeus, de Raymond Chandler, posúe todos os estilismos, todas as teimas, da novela negra hoxe canónica. Pero porque, en boa medida, os inventou. Ou, polo menos, solidificounos. Publicada orixinalmente en 1953, polas súas páxinas pulula o detective Philip Marlowe, resacoso e melancólico, solitario e desencantado.
Este, un dos máis celebrados exemplos do noir estadounidense, carecía de versión galega. Até este mes de marzo, en que Hugin e Munin a publicou, da man do tamén escritor Diego Ameixeiras e do tradutor, e director da editorial, Alejandro Tobar. “A primeira vez que o vin, Terry Lennox estaba bébedo nun Rolls-Royce Silver Wraith, no exterior da terraza de The Dancers”, pon Chandler en situación.
O longo adeus narra a historia cruzada de Terry Lennox e Roger Wade, e aproveita para trazar un descarnado relato das clases altas californianas. Segundo Hugin e Munin, trátase da “obra máis ambiciosa” de Raymond Chandler, cincocentas páxinas e “unha demostración de forza”. En 1973, Robert Altman adaptouna memorabelmente ao cinema.
Malia se tratar dun clásico, o crítico Xesús González Gómez amosaba no seu feroz breviario A novela policial. Unha historia política (Laiovento, 2002) certas reservas respecto da escrita de Chandler. “Representa, no xénero, o momento da reconciliación e da beleza”, escribía, “o que non nos debe facer esquecer que este xénero, baixo pena de converterse nunha forma vacua, non pode reconciliarse”. Todo o contrario que Dashiell Hammett, sinalaba. A quen tamén traduciu Diego Ameixeiras para Hugin e Munin.
Colleita vermella, de 1929, é a única novela de Hammett en galego. Hai ademais contos na Antoloxía do relato policial (Vicens Vives) ao coidado de J. Santamaría e P. Alonso e na escolma Negras sombras (Galaxia, 1997). Do período clásico, que se divide talvez en dúas promocións, contou mellor fortuna o turbio, dostovieskano, Jim Thompson. Rinoceronte Editora publicou tres das súas pezas maiores: O asasino dentro de min (1953/2012), Pob. 1280 (1964/2012) e Os caloteiros (1963/2013). Eva Almazán encargouse das traducións. (…)”
Rosario Álvarez: “A Xunta atende os nosos consellos unhas veces máis que outras”
Entrevista
de María Obelleiro a Rosario Álvarez en Sermos Galiza:
“Catedrática na área de Filoloxías Galega e Portuguesa da Universidade de Santiago de Compostela, Rosario Álvarez (Pontevedra, 1952) é presidenta do Consello da Cultura Galega desde 2018. Entrevistámola nun momento en que o órgano de carácter asesor e consultivo conta cunha ampla programación de actividades, como a organizada ao redor da divulgación científica, a da vespa velutina ou a da produción de sal na costa da Guarda e Viana do Castelo. Eis un extracto da conversa, publicada no número 342 de Sermos Galiza.
– Sermos Galiza (SG): Como define o seu proxecto á fronte do Consello da Cultura Galega?
– Rosario Álvarez (RA): Non é fácil definilo, pero eu iría sobre todo a dous ou tres eixos complementarios. Un ten a ver coa miña vontade de contar cunha pluralidade o máis ampla posíbel de axentes culturais da cultura galega –de aí a chamada ás academias, as asociacións ao redor dun escritor ou escritora, museos…–. Temos a vontade de contar con eles, de saber a súa opinión, de intercambiar a información. Intentar atender todo o ecosistema cultural e estabelecer canles con eles. É un reto necesario. Non quero dicir que antes non se fixese, senón que queremos que se faga máis intensamente.
Nunha liña parecida está a igualdade. Unha igualdade que vai máis alá do xénero. Refírome á igualdade de acceso á cultura, á democratización da cultura. O Consello non ten que facer a programación cultural do país, nin moitísimo menos, pero si ten que alertar sobre a necesidade de que chegue a todas as persoas. O acceso á cultura ten que se interxeracional. Tamén hai que ter en conta a igualdade de hábitat. Como non vai haber un abandono do rural se o desprovemos de cuestións básicas como é a cultura? O Consello ten que advertir que se está a crear un gran desequilibrio social porque o acceso á cultura non está garantido en moitas áreas de Galiza. E hai unha igualdade territorial, porque non é o mesmo situarse no eixo atlántico que no oriental. Iso é unha fractura, de feito, entre dúas Galizas. Temos que alertar dos retos que hai que vencer.
– SG: E o terceiro eixo?
– RA: En canto ao terceiro eixo, salientaría que entendemos por Galiza. Quero borrar o adxectivo de exterior cando se fala de cultura galega. Cando falamos de exterior pensamos no traballo de promoción e difusión de cultura galega fóra dos límites administrativos de Galiza. Temos que exportar a nosa cultura xunto coa imaxe do país: a excelencia dos produtos, unha imaxe dunha Galiza contemporánea e moderna, cunha lingua propia… pero, ollo, non é o mesmo iso que a cultura galega que se fai fóra. Os galegos que se atopan fóra están facendo cultura galega. Hai a Galiza territorial, si, e sabemos cales son os seus límites, mais hai unha tradición global. Nós somos un pobo espallado no mundo. Non hai unha cultura galega do exterior, senón global. Unha Galiza global que fai cultura galega desde moitos lugares do mundo. É fundamental que o ecosistema da cultura galega non quede fechado nos límites administrativos de Galiza. Hai unha Galiza máis ampla. (…)”
A poesía de Manuel Rivas, Lupe Gómez ou María do Cebreiro, traducida ao inglés
Artigo
de Daniel Salgado en Sermos Galiza:
“A poesía galega avanza na súa difusión internacional. Libros de María do Cebreiro, Manuel Rivas, Lupe Gómez e Yolanda Castaño verán luz en inglés nos vindeiros meses.
Camuflaxe (Chan da Pólvora, 2017) foi a reaparición de Lupe Gómez (Fisteus, Curtis, 1972) logo de seis anos sen publicar. Novo estadio na súa contundente e singular obra poética, obtivo gran recoñecemento das lectoras e da crítica. Non por acaso recibiu o premio da Asociación Galega da Crítica 2018. A canadiana Erín Moure encargouse da tradución inglesa e o volume inaugurará o selo estadounidense Circumference Books, centrado na tradución de poesía.
Shearsman Books, con sede en Bristol, é unha das principais editoriais do xénero en Gran Bretaña. Este ano publicará tres poetas galegas. O deserto (Apiario, 2015), de María do Cebreiro (Compostela, 1976) e no seu día premio da Crítica, e A segunda lingua (Pen Clube, 2014, premio Abanca), de Yolanda Castaño (Compostela, 1977), terán versión do tradutor e poeta irlandés Keith Payne.
A Manuel Rivas (A Coruña, 1957) tamén o traducirá unha irlandesa, a poeta Lorna Shaugnessy que xa se ocupara de facelo con A desaparición da neve (Alfaguara, 2009). Desta volta será A boca da terra (Xerais, 2015).
Non só a poesía viaxará máis alá do campo literario galego. A editorial Small Stations, dirixida por Jonathan Dunne e Tsevetanka Elenkova, anuncia a publicación, ao longo do que queda de 2019, de cinco títulos, segundo informa o portal Galician Literature da Dorección Xeral de Políticas Culturais da Xunta.
Serán de Marina Mayoral (Mondoñedo, 1942) –Tristes armas (Xerais, 1994)-, Marilar Aleixandre (Madrid, 1947) –A Cabeza de Medusa (Galaxia, 2008)-, Elena Gallego (Teruel, 1969) –Dragal IV: A estirpe do dragón (Xerais, 2015)-, Anxo Angueira (Manselle, Dodro, 1955) –Pensa nao (Xerais, 1999) e Paco Martín (Lugo, 1940) –Das cousas de Ramón Lamote (SM, 1985).”
“Perdeuse unha montaña de diñeiro público no libro e parece que non houbo responsábeis”
Desde
Sermos Galiza:
“A historia comeza en 1969, nun local de 23 metros cadrados na rúa San Pedro de Compostela, en pleno Camiño de Santiago. Centrada no material escolar, foi o punto en que Xesús Couceiro (Mesía, 1941) iniciou a súa aventura. Medio século e varias mudanzas -até o emblemático edificio da praza de Cervantes- despois, a Libraría Couceiro é un dos pulmóns do libro galego. No corazón da cidade vella da capital e a cargo dos seus fillos María e Pablo, este e mais Xesús explican o pasado, o presente e o futuro do comercio. Eis un extracto da entrevista publicada no número 340 de Sermos Galiza. (…)
– Sermos Galiza (SG): E como comezou?
– Xesús Couceiro (XC): Eu non tiña diñeiro nin formación para montar unha libraría. Eu vivía na Coruña e viñera para Santiago vivir nunha pensión de estudantes. Alí coñecín moita xente, entre outros un crego irmán da dona da pensión, na praza do Matadoiro. Este crego tiña unha casa na rúa de San Pedro. E un día díxome: “Oíches, ti que andas por aí buscando un local, eu teño un na rúa de San Pedro. Mírao. Se che vale, eu quero 1.500 pesetas ao mes. Pero ti non te preocupes, que eu non necesito os cartos, xa mos pagarás cando os gañes”. Fun ver o local e quedei con el.
– SG: Eis os inicios de Couceiro.
– XC: Así empezou o mundo da libraría, para min totalmente descoñecido. Pero tiña unha vantaxe. Eu era un executivo, e as librarías que había naquel momento estaban adurmiñadas, os libros nas vitrinas, o libreiro agardaba que o cliente lle fose preguntar… O primeiro que fixen foi visitar todos os centros de ensino e conseguín bastante volume de vendas en libros escolares. Un pouco máis tarde, en 1971, cambiou a lei de educación, e os libros base pasaron de 70 pesetas a 800. Foi unha inxección forte para o mundo do libro. Traballei tamén o mundo da papelería. O local era de 23 metros nun barrio de Santiago e non daba para moito, daquela eu facía máis labor fóra que dentro do local. En 1975 mudámonos á rúa República do Salvador e especializámonos en libro galego.
– SG: Como foi ese proceso de especialización?
– XC: Son cousas que se lle ocorren a un e pode atinar ou non. Neste caso atinamos plenamente. Empezábase a publicar máis libro galego. Despois complementámolo cunha sección de libro portugués, porque empezou a carreira de filoloxía galego-portuguesa. Abandonamos a papelería e o libro escolar.”
