Artigo de Iago Codesido en Galicia Confidencial:
“(…) Aínda cos palitativos impulsados polo Goberno, o 2020 quedará como un ano negro para boa parte do tecido produtivo galego, e, en particular, para aqueles sectores directamente golpeados polas restricións sanitarias: hostalaría, turismo, etc. Neste aspecto, o caso das editoriais eríxese como un exemplo atípico, porque o dano foi de segunda man. As principais editoras de Galicia recoñecen ter pasado -se ben con certos matices- un ano malo, e orixe hai que buscala, din, no peche imposto ás librarías.
O papel das librarías é, de feito, o único factor constante no caos que supuxo o 2020 para o sector. Co aninovo aínda no retrovisor, as conclusións das principais editoriais galegas resultan borrosas: sobe o interese polo libro á vez que baixa a facturación, a compra online gaña forza, pero tamén a adquisición de proximidade… neste barullo, as editoras só se poñen de acordo no fracaso da campaña de primavera, que coincidiu cos meses do confinamento.
“Foi un parón de 3 meses”, resume Henrique Alvarellos, cabeza da editorial homónima e presidente da Asociación Galega de Editoras. Alvarellos, como a maioría do sector, decidiu aprazar as publicacións previstas para a primavera ante a evidencia de que, co peche das librarías –e os colexios–, non ían ter saída. O mesmo fixeron en Galaxia e Xerais para “non condenar á irrelevancia” a eses títulos, en palabras de Fran Alonso, director da última.
A seca que asfixiu o sector nos meses de reclusión chegaría á súa fin co verán. O desconfinamento de xullo abriu de novo as portas das librarías, e o curso de novidades literarias volveu fluír; iso si, cun caudal máis ben baixo. As presentacións, principal motor para moitos destes títulos novidosos, quedaron reducidas a actos moi puntuais. “Coas limitacións non pode haber máis de 5 ou 10 persoas, co cal é un esforzo e un risco que non paga a pena”, valora Alonso.
Aínda coas librarías a medio gas, a repunta da segunda metade do ano serviu para salvar os mobles. Dende a AGE cuantifican a baixada da facturación nun “15 ou 20%” con respecto ao anterior. As cifras son malas pero dan pé a unha sensación de alivio. “Antes do verán pensabamos que ía ser moitísimo máis grave”, explica Alvarellos. As restricións da corentena perfílanse así como o grande golpe ao sector editorial, circunstancia coa que se amosa moi crítico Afonso Ribas, director de Laiovento. “Non había razón para pechar as librarías cando os quioscos, nos que tamén vendían libros, seguían abertos”, subliña.
Non todas as editoriais galegas viviron esta épica en dous actos perfilada pola cesura do desconfinamento. As casas cun grao de especialización maior transitaron os seus propios camiños, máis proveitosos. En Hugin e Munin, selo dedicado exclusivamente a traducir obras da alta literatura estranxeira, non ocultan que 2020 foi un ano incluso bo. “Tamén tivemos esa paraxe forzada no trimestre do confinamento, pero, ao final, rematamos cunhas vendas superiores ao 2019”, explica o seu fundador Alejandro Tobar.
Parello foi o caso de Através, única empresa de Galicia que edita cunha normativa reintegracionista. No prelo da AGAL vencellan os bos resultados do ano pasado ao recoñecemento recibido por Carvalho Calero –pai das teses lusistas– no Día das Letras Galegas. “Se comparamos con 2019, os meses que seguiron á pandemia foron moito mellor que outras veces”, explica Teresa Crisanta, codirectora.
Queda claro que non todo no ano editorial da pandemia foi malo. A crise, co seu caos inherente, trouxo tamén un abano de oportunidades, que emerxeron no desorde á espera de seren aproveitadas por alguén con visión empresarial. A maior parte destas potencialidades sitúanse no mercado online, proveitoso nivel de vendas pero como escenario para novas estratexias de promoción.
Neste último aspecto destacan as iniciativas impulsadas por Xerais ou a propia Através, que están a probar sorte con presentacións en streaming. O auténtico salto, porén, produciuse no eido da facturación, en moitos casos disparada nos meses do confinamento. Hugin e Munin, que viña de estrear web “o mesmo día que nos confinaron”, logrou elevar un 400% a súa facturación online, segundo datos do seu fundador.
O incremento, se ben quizais máis suavizado, foi unha constante no conxunto do sector, de acordo con Alvarellos. Con todo, explican, o salto cuantitativo experimentado nos meses de reclusión segue a ser insuficiente para compensar a caída da actividade presencial. “A venda online e electrónica de libro galego é case testemuñal, unha cousa moi residual”, explica Francisco Castro, director de Galaxia.
Aínda que o ano 2021 –polo menos ata a ansiada inmunidade de grupo– se prevé igualmente duro, sobre as editoras galegas cae unha raiola de esperanza que abre a porta a un futuro máis proveitoso. Á parte das posibilidades achegadas polo soporte online, o conxunto de editores consultados conveñen que a pandemia, cos seus tempos mortos, obrigou a enfrontar unha reflexión colectiva da que, sinalan, a lectura sae reforzada.
“Teño a impresión de que a cultura foi unha balsa estupenda para un momento así”, reflexiona Alejandro Tobar a respecto dos días máis duros do confinamento. No sector editorial ven este “retorno ao libro”, en palabras de Alvarellos, como un dos factores que permitiron recuperar parte das cifras perdidas nos meses do verán. “Penso que o sector editorial foi o menos danado dentro do sector cultural”, destaca ao fío Afonso Ribas.
O obxectivo dos editores galegos, pois, pasar por facer desta faísca unha fogueira para non ceder o terreo conquistado nos longos e vertixinosos meses da covid. Máxime ás portas dun 2021 que se presenta como unha travesía polo deserto capaz de poñer a proba os proxectos máis sólidos. Alvarellos, presidente da AGE, pono en claro cun chamamento a todo sector: “temos que ser capaz de consolidar todo o gañado na pandemia”.”
Arquivo da categoría: Edición
Afonso Ribas, de Laiovento: “Os que non aceptaban a normativa da RAG eran perseguidos con saña”
Entrevista a Afonso Ribas en Galicia Confidencial:
“O sector editorial de Galicia pechou o ano 2020 nun delicado equilibrio financeiro pola situación pandémica vivida dende marzo. Aínda que non todo son sombras no eido, as principais casas galegas recoñecen que o ano entrante –cando menos ata a chegada da inmunidade de grupo– promete ser tan duro como o que queda atrás, marcado por un descenso histórico na facturación.
Neste contexto, un dos principais prelos do país vén de reivindicar o seu papel no sector e a sociedade aproveitando a efeméride do seu nacemento. Trátase da editora Laiovento, que en realidade naceu no ano 1990 pero, como explica o seu coordinador Afonso Ribas, non publicou ata marzo do 91. Prosas de combate e maldizer, de Xosé Manuel Beiras -cofundador, por outro lado, da editora- iniciaría así un catálogo de case 500 obras sobre as que hoxe os responsables botan a vista atrás con satisfacción.
Laiovento nace nunha circunstancia de cambio no seo da literatura galega e cun obxectivo claro: apoiar a “construción do país” con todos os medios ao seu alcance. “Procuramos non desviarnos nunca dese obxectivo inicial”, explica Ribas. Tres décadas despois, a editora pode presumir de ter sido pioneira na exploración das marxes do sistema literario: dende o comezo naceu enfocada a aqueles xéneros con menor aceptación no sistema –ensaio e teatro–, que o seu editor segue a considerar “centrais” para esa construción nacional.
Ribas, que evita tratar de “negocio” o facer editorial, subliña o carácter à rebours que, dende os primeiros pasos, tomou a editora. Moito antes de que a AGAL fose recoñecida oficialmente como editora, Laiovento xa daba cabida aos autores que renegaban da normativa hoxe imperante. “Naquel momento, todo o que non fora escrito na normativa ILG-RAG non tiña onde ser publicado. Os que non a aceptaban eran marxinados con saña”, explica Ribas.
Baixo esta premisa a contrapelo, a editora fixo do xénero ensaístico a súa punta de lanza. En palabras do seu coordinador, a importancia do ensaio en Laiovento vén definido polo papel do xénero á hora “de facer pensar sobre o país, de reflexionar sobre o que fomos, o que somos e o que queremos ser”. Tamén por isto destacan no seu catálogo histórico ducias de obras de autores estranxeiros, que, moito antes do nacemento de iniciativas como Hugin e Munin, eran traducidas ao galego por Laiovento. “Non nos podemos illar”, explica a este respecto Ribas.
Xunto co ensaio, o xénero dramático conforma outro dos pés sobre os que se asenta o facer de Laiovento. Para o seu coordinador, o papel do teatro na construción nacional non ten lugar a dúbidas. “Como di Xesús Pisón, sen teatro non hai nación, hai rabaño”, subliña. Ribas destaca o cariz “directo” na relación entre público e obra que se dá no teatro. “Polo seu carácter subversivo, ao poder non lle interesa o teatro. Por iso o Centro Dramático Galego estivo moitos anos en mans de Pilatos”.”
Entrevista a Henrique Alvarellos e Xosé Ballesteros, da Asociación Galega de Editoras
Desde o Diario Cultural da Radio Galega:
“Xosé Ballesteros deixa o cargo de presidente da Asociación Galega de Editoras, e será substituído por Henrique Alvarellos. Con eles, falamos da saúde do libro en galego, e dos cambios que veñen para o sector e a propia Asociación. A entrevista pode escoitarse aquí.”
“Publícase o epistolario entre Carvalho Calero e Otero Pedrayo”
Desde Nós Diario:
“O Pazo do Hórreo acolleu a presentación do volume Polos camiños das horas. Epistolario de Ricardo Carballo Calero e Ramón Otero Pedrayo, editado pola Real Academia Galega co apoio do Parlamento galego.
Interviñeron no acto o presidente do Parlamento da Galiza, Miguel Ángel Santalices; o conselleiro de Cultura, Román Rodríguez González; o presidente da Real Academia Galega, Víctor Fernández Freixanes; o coordinador da obra, Henrique Monteagudo; unha das persoas responsábeis da edición, Patricia Arias; e a filla do homenaxeado, María Victoria Carballo-Calero Ramos.
Trátase, en opinión de Santalices, dun libro “necesario e esclarecedor” que contribúe a render tributo a “dous dos grandes persoeiros da nosa historia contemporánea”.
A obra compila 167 misivas intercambiadas por estas dúas figuras da cultura galega entre 1949 a 1974, que están depositadas no Parlamento e na Fundación Penzol. Foron editados por Patricia Arias Chachero, Adrián Estévez Iglesias e Nélida Cosme. Arias e Estévez asinan ademais o estudo introdutorio e as notas do libro, coordinado por Monteagudo.
Freixanes salientou a importancia das cartas para entender a historia e, sobre todo, a intrahistoria, “esa parte do iceberg que case sempre permanece debaixo da superficie da auga e que non conta, mais que explica moitas cousas”.
Así pois, “a través deste diálogo entre dous xigantes podemos reconstruír, ou cando menos enriquecer, algúns capítulos significativos na historia da cultura galega do pasado século XX”, engadiu.
Santalices aproveitou para lembrar que aínda é posíbel visitar a Mostra Bibliográfica de Ricardo Carvalho Calero no Parlamento, xa que foi prorrogada até o 31 de marzo. Na exposición, alén dos fondos propios, tamén se poden apreciar documentos senlleiros da nosa historia recente, como un exemplar do Anteproxecto do Estatuto do Seminario de Estudos Galegos de 1931, ao que deron forma Carvalho Calero e Lois Tobío.”
“Letras Galegas 2021: Xela Arias e a discutible decisión da Real Academia” (Fran Alonso)
Desde o blog de Fran Alonso:
“En circunstancias normais, o nomeamento de Xela Arias para celebrar as Letras Galegas 2021 sería unha alegría enorme. Xela, ademais dunha persoa discreta, foi unha poeta enorme e de obra contida e precisa.
E, non obstante, non podo máis que mostrar a miña perplexidade por este nomeamento, tan pouco oportuno, da Real Academia Galega, que se produce, ademais, desoíndo unha maioría de voces do tecido cultural galego.
Pero, sen ánimo de estenderme nin de polemizar gratuitamente, aínda que si de explicar a miña indignación, vou expoñer os motivos destas afirmacións:
1) Habitualmente, a Real Academia toma esta decisión no mes de xuño. A estas alturas do ano (22 de decembro) xa non ten sentido ningún que a Academia dedique o 2021 a ninguén que non sexa Carvalho Calero. Nin as circunstancias provocadas pola pandemia permitiron unha celebración normal para Ricardo Carvalho Calero, que ve profundamente minguada a conmemoración da súa figura, nin o nomeamento de Xela Arias vai poder ser celebrado como correspondería.
2) Para que se publiquen estudos, divulgativos, pero tamén rigorosos, profundos e á altura das circunstancias, é preciso, en primeiro lugar, buscar autoras e autores, e concederlles tempo para a investigación e posterior escrita dos libros sobre a obra e a figura á que se lle dedican as Letras Galegas. É un proceso que as editoriais comezan habitualmente no verán, cos pertinentes encargos literarios. A maiores, o proceso de edición, como sabe calquera persoa vencellada ao mundo do libro, precisa un mínimo de tres meses (e é un prazo demasiado apurado, que require un grande esforzo suplementario) para poder levalo a cabo nun tempo tan xusto. En consecuencia, esta declaración tan á destempo evitará que se realicen estudos profundos, investigacións literarias e biográficas precisas, e traerá como consecuencia unha celebración incompleta e precipitada. Ademais, neste caso, Xela Arias é unha escritora con capacidade real para conectar coa sensibilidade da cidadanía, e tras esta decisión da Academia parte cunha enorme desvantaxe marcada pola escaseza de tempo, nun momento ademais en que, por desgraza, a fin da pandemia aínda non está clara.
3) Lamentablemente non podo entender os motivos polos que non se prolongou o ano Carvalho Calero, aproveitando as dinámicas e refluxos xa creados e concedéndolle tamén ao autor de Ferrol a dignidade precisa para entendermos a súa figura, que non se puido traballar nos centros de ensino de primaria nin de secundaria.
4) E, finalmente, se a intención da Real Academia era non prolongar ao 2021 o ano Carvalho Calero non podo entender como se agardou ata o 22 de decembro para facer pública esa decisión de dedicarllo a Xela Arias, decisión que, de facerse pública con anterioridade, proporcionaba unha marxe moito maior para unha celebración apropiada á dimensión dunha poeta e muller como Xela Arias.
De verdade non foi posible tomar esta decisión con anterioridade?
Só queda a esperanza de que, desde os ámbitos da cultura cidadá, fagamos todo o posible para impulsar e divulgar a figura dunha poeta radicalmente moderna, feminista, filla dun tempo que soubo comprender á perfección, íntegra e cunha vocación creativa que deu como resultado unha obra literaria de primeira magnitude.”
A Asociación Galega de Editoras renova a súa Xunta Directiva
Desde a Asociación Galega de Editoras:
“A Asociación Galega de Editoras (AGE) vén de renovar a súa Xunta Directiva. O novo presidente, Henrique Alvarellos, de Alvarellos Editora, releva no cargo a Xosé Ballesteros, director de Kalandraka, no remate do seu mandato de máis de catro anos. O presidente saínte, Xosé Ballesteros, fixo balance destes catro anos e medio á fronte da Asociación, nos que destacou o saneamento das contas, a contratación da nova secretaría técnica e apertura da sede social no centro de Santiago, a ampliación da base asociativa ata un número de 40 editoriais, a presenza activa nas máis importantes Feiras Internacionais do Libro e a incorporación da AGE na Xunta Directiva da Federación de Gremios de Editores de España (FGEE).
A renovación da directiva da AGE produciuse no marco dunha asemblea extraordinaria celebrada por vídeoconferencia, e convocada expresamente con esa finalidade. A lista encabezada por Henrique Alvarellos foi a única candidatura presentada e resultou elixida por unanimidade. Previamente, o presidente saínte fixo balance da xestión da súa executiva nos catro últimos anos, polo que recibiu o recoñecemento dos asistentes.
Canda Henrique Alvarellos, a actual dirección da AGE complétase con Ana Guerra, de Obradoiro, como vicepresidenta; Paz Castro, de Kalandraka, como secretaria; Miguel Toval, da editorial Embora, como tesoureiro; e como vogais, María Xesús Gómez, de Rodeira; Laura Rodríguez, de Hércules de Ediciones, Francisco Alonso, de Edicións Xerais de Galicia, e Francisco Castro, da Editorial Galaxia.
Trátase dunha directiva integradora que inclúe membros da anterior etapa e suma tamén unha nova incorporación. Destaca ademais pola variedade das editoras representadas, tanto na súa procedencia xeográfica –Pontevedra, Santiago de Compostela, Ferrol, A Coruña e Vigo– como na temática das súas respectivas producións: literarias e xeneralistas, libro educativo, grandes proxectos e literatura infantil-xuvenil.
Entre os obxectivos do novo equipo figura, en primeiro lugar, poñer en valor o papel das editoras e do libro galego, especialmente na actual situación dunha sociedade post-COVID. Os meses de confinamento demostraron que a lectura, os libros, e a cultura en xeral foron verdadeiros aliados, un antídoto, contra a dura situación vivida.
O libro galego ten por diante varios retos, entre eles, superar ese 17% de cota actual de mercado en Galicia; por outra banda, desenvolver novas e efectivas estratexias de internacionalización que permitan que os nosos contidos poidan darse a coñecer noutros mercados, e viceversa.
O grupo que preside Henrique Alvarellos aspira a continuar trazando sinerxías co resto de colectivos que integran a cadea do libro, a lectura e a cultura en xeral, ademais de normalizar a relación existente coas administracións públicas.
A Asociación Galega de Editoras formará parte da “Mesa del Libro y la Lectura” posta en marcha o pasado novembro polo Goberno central. Así mesmo, continuará na xunta Directiva da Federación de Gremios de Editores de España (FGEE), á que pertence dende o pasado mes de xuño, onde estará representada polo director de Kalandraka e presidente saínte, Xosé Ballesteros.
A AGE foi creada en 1983. Está formada actualmente por 40 empresas que publican máis do 90% da produción editorial galega.”
Lugo: Muralla de letras, do 11 ao 13 de decembro
Publicado o Dicionario de Fraseoloxía Galego-Castelán Castelán-Galego
“Edicións Xerais publica unha ferramenta imprescindible para a lingua galega, unha ferramenta que se botaba en falla: o Dicionario
de Fraseoloxía Galego-Castelán Castelán-Galego.
O Dicionario, que pode ser consultado desde ambas as dúas linguas, recolle máis de 21.000 frases feitas e constitúe un dos maiores repertorios lexicográficos deste tipo publicados en lingua galega.
A autoría do dicionario corresponde a dúas especialistas excepcionais: Carme López Taboada e María Rosario Soto Arias, que realizaron un inxente e, sobre todo, valioso traballo. A información proporcionada en cada entrada dividiuse en cinco campos: a clave, a frase, o texto, o significado e a(s) correspondencia(s) no outro idioma. No campo da clave identifícase a palabra de maior peso semántico do núcleo da frase: o substantivo (con frecuencia, o primeiro en aparecer na orde de lectura), ou de non habelo, o verbo, o adxectivo e o adverbio. No campo da frase diferénciase frecuentemente entre núcleo e determinados elementos da contorna e proporciónase un certo número de variantes. No campo texto, facilítase un exemplo de uso documentado, extraído de diversos corpus lingüísticos e de fontes literarias e xornalísticas, identificadas cunha clave. No campo do significado preséntase a definición da entrada, enriquecida por información pragmática, metalingüística. No campo das correspondencias achéganse unha ou varias frases que serven para verter ese valor fraseolóxico da entrada no outro idioma. No caso do castelán, dáse prioridade ao español peninsular e só excepcionalmente se enriquece ese campo co español de América.”
