Antonio Reigosa: “Os contos populares e tradicionais integran un corpus universal do que Galiza forma parte”
Arquivo da categoría: Entrevistas
Manuel Lourenzo: Séculos a escribir teatro
Entrevista de Afonso Becerra a Manuel Lourenzo en Erregueté:
“(…) – Erregueté (E): Pero a onde quero ir chegar é que che acaban de dar o Premio da Cultura Galega non de teatro ou de literatura dramática, senón das Letras.
– Manuel Lourenzo (ML): A min tamén me sorprendeu. Será para darme o premio como escritor. Debe ser porque publiquei as supostas obras completas, con seis tomos… Ao mellor é por iso. Tamén é para meterme nese estatuto, aí nas letras, veña… a traballar soíño!
En todo caso, acólloo con agradecemento e con orgullo, porque é resultado do traballo de toda unha vida, dedicado sempre ao mesmo, escribindo sobre o que eu máis quero, sobre o país, sobre a xente. Eu amo á xente, entendes?
Sempre gostei da literatura, aínda que o meu sexa o teatro, sempre escribín moreas de obras, aínda que soubese que non se ían poñer en escena. Nunca fixen ningunha xestión para que os meus textos se puxesen en escena. Se algún día lle interesan a alguén que os poñan. O meu traballo é escribilas e algunhas delas escribinas para facelas eu, porque me interesaban, por exemplo Xoana, a que chaman a tola, a de Castela, cando os tolos eran o pai e a nai e non ela, sobre todo a nai e logo dicían “Juana la loca”. Non señor! “Isabel la loca!” E eu quixen falar diso, á miña maneira. Hoxe faríao con moita máis violencia, porque teño máis coñecemento e lin máis cousas sobre Xoana.
A min pásame unha cousa: o teatro que chamamos clásico, da Grecia clásica, Shakespeare, Cunqueiro, está continuamente fluíndo en min e eu estou volvendo a el. Porque sempre penso que esquecín algo alí, que hai unha riqueza que non souben ver. Pero tamén hai autores novos que aparecen, que me tolean a cabeza e que necesito ir a eles constantemente. Por iso teño dúas bibliotecas enormes, con autores que non me dá tempo a reler todas as veces que eu necesitaría para telos ben incorporados. E despois, teño a sorte de ser deste país, no que hai unha tradición oral moi importante e eu tiven a sorte de nacer nunha aldea e vivir alí até o bacharelato, entre as montañas e o val, onde todo se contaba, aínda que fose polo baixo, onde a relixión era algo moito máis amplo que a Biblia. E eu fun absorbendo moito de todo iso. E iso ficou perenne en min e volven á miña memoria lembranzas que me poñen a escribir. Eu necesitaría polo menos cen anos máis para escribir todo o que quero escribir. (Risos) Para dicir aínda algunhas cousas que quixera ter tempo de dicir.
Agora, por exemplo, estou a escribir dunha maneira diferente, que vai revolucionar todo o que escribín antes.
– E: Que muda?
– ML: Que non hai referencias nin acoutacións e que, ás veces, hai unha especie de escurantismo en canto a personaxes, en que ás veces é tan colectiva a cousa que… hai que ter vivido noutra época para darse conta do que estás vendo. Misterios da alma humana que saen ao papel. E, se a alguén lle interesa, que os saquen ao escenario.
O caso é intervir, eu fágoo á miña maneira. Un dramaturgo non se xubila e debe seguir intervindo. Máis aínda no meu caso, que son un “traumaturgo”, como fun chamado unha vez por un membro dun xurado. E gustoume iso! (…)”
Carlos L. Bernárdez: “Castelao fixo unha viaxe intelectual e plástica na súa obra sobre os negros”
Entrevista de Xan Carballa a Xosé Carlos López Bernárdez en Nós Diario:
“(…) – Nós Diario (ND): Esta achega á obra plástica de Castelao, agrupa dous traballos diferenciados.
– Xosé Carlos López Bernárdez (XCLB): Un aborda unha análise resumida da súa plástica anterior a 1936, pero o traballo sobre os debuxos de negros é a cerna do libro porque aínda que houbo outros estudos sobre eles crin que merecía novas lecturas. Está feito desde unha perspectiva algo novidosa, porque me parece que para entender as imaxes dos negros de Castelao era oportuno ver a imaxe do negro nese período no contexto internacional, dos anos 20 e 30 fundamentalmente. Como aparece na arte e na imaxe cultural europea e americana desde unha perspectiva, ás veces folclorizada ou racializada de maneira moi marcada, e tamén como os propios negros, escritores ou artistas plásticos, se vían a si mesmos e redefinían a súa imaxe. Acudín ás imaxes propostas nos anos 20, en Nova York e noutros ambientes culturais americanos e tamén revisei as imaxes do negro producidas no París que coñeceu Castelao no ano 1921. Ese foi o punto de partida.
– ND: O singular é que eses debuxos negros só existen porque houbo exilio e o Castelao propagandista da causa democrática botou case un ano movéndose intensamente polos Estados Unidos.
– XCLB: Iso é certo e esa xeira militante é ben coñecida. Na prehistoria desa proposta artística de Castelao houbo poucos exemplos de representación dos negros na súa obra. Hai tres debuxos moi distintos que me parecen interesantes e se reproducen no libro: unha cartolina pequena nun café de París no ano 21, o debuxo de Panchito no conto de Cousas e unha viñeta do Faro de Vigo do 1927 que é unha obra que pode resultar incómoda pero é moi reveladora. Estudei estas imaxes contextualizadas para entender como a cultura plástica de Castelao tamén respondía a un pensamento dominante da época. (…)”
Antonio Tizón: “Isto supón o final dunha etapa da miña vida literaria”
Entrevista a Antonio Tizón en La Opinión:
“(…) Unha historia que conta a realidade de moitas avoas, nais e madriñas de Galicia que non tiveron unha educación, pero que cantaron e transmitiron a cultura popular cos seus cantos. Esta historia está presente no libro Coplas analfabetas, do escritor Antonio Tizón, nado en Aranga e afincado na Coruña e que leva traballando neste proxecto arredor de nove anos.
Durante este proceso tivo que buscar quen lle fixese a adaptación musical das coplas que compila no libro, e atopar a voz da avoa, figura principal do relato, inspirado na madriña do autor, María Domingo Cordeiro, unha muller analfabeta pero cun gran repertorio de cantigas populares. «Pasei moito tempo falando con distintas mulleres ás que lles interesase o proxecto, pero ían caendo polo camiño. Ao final tiña á mellor actriz diante dos fuciños, a miña amiga Eugenia Sanmartín, que fixo todo o arranxo musical, e á parte tamén é actriz e cantante», explica Tizón.
Coplas analfabetas conta con 55 poemas encadeados. «A partir deles, seleccionamos catorce coplas para adaptar musicalmente. Das catorce, dez adaptounas Eugenia Sanmartín, tres fíxoas Barahunda e unha, Carmen Penim. E logo tamén participou Davide Salvado como a voz do neto», indica. (…)”
Virxinia Pereira na vida de Castelao – Unha conversa con Montse Fajardo
Marco García Vaquero: “Empecei a escribir as historias que me contaran”
Entrevista de Marta Río a Marco García Vaquero en El Progreso:
“(…) – El Progreso (EP): Na dedicatoria do seu libro afirma a todos os ulloáns “vivan onde vivan”. Esta obra chega tamén a quen non é da Ulloa?
– Marco García Vaquero (MGV): Eu creo que todo o mundo pode relacionarse con esa idea. Na comarca do Ulla sentímonos moi conectados ao río e a este sentimento. Aquí en Galicia sempre terás un monte, unha montaña, outro río; algo ao que te sentes moi conectado. Case todos os temas que se tratan pódense relacionar, fala dun sentimento de pertenza á natureza.
– EP: Galicia é unha terra chea de historias. Algunha da súa infancia que lembre con especial cariño?
– MGV: Unha das veces que crucei polo río había uns nenos xogando como o faciamos nós, subíanse á varanda e saltaban á auga. A nai dun dos nenos chamoulle a atención, “baixa de alí, que vas levar”, como nos dicían a nós. Resulta que esa nai era amiga miña, e ségueo sendo, dicindo o mesmo que nos dicían de pequenos. Fíxome gracia a transgresión de xeracións, dunha á outra no mesmo lugar.
– EP: Que lle leva a escribir un libro tan conectado á terra tras máis de dez anos vivindo lonxe?
– MGV: Cada vez que volto, sorpréndeme a cantidade de tempo que pasamos ao lado do río, a cantidade de historias, celebracións e andainas que facemos. Dunha desas naceu todo. Empecei a escribir as historias que me contaran, que aínda non sei se son verdade ou non. Intentei reflexionar sobre por que o río é tan importante para nós, para a comarca e para os ulloáns. (…)”
Compostela: acto por Palestina, o 26 de xullo
Marilar Aleixandre: “As bocas estaban cosidas fóra tamén, aquilo era noite e néboa, como o dos nazis”
Entrevista de Ana G. Liste a Marilar Aleixandre en Praza:
“(…) – Praza (P): Esta novela é unha demostración máis de que non hai que abrir ningunha ferida do golpe de Estado de 1936 porque seguen abertas, e neste caso incluso ocultas ata hai preto de quince anos. Como foi o impacto inicial ao coñecer a represión que sufriu o curmán do seu pai?
– Marilar Aleixandre (MA): Creo que esta cuestión vai máis alá do que poida ocorrer nunha familia específica. O temor coseu as bocas dos vencidos e iso é algo xeral porque continuamente sabemos de historias de xente que conta cousas que aconteceron na súa familia e que non se falaron. Ti sabes que iso era así, o que non pensas é que tamén ocorría na túa propia familia. Dous anos antes, en 2008, soubemos pola outra parte da familia dun tío avó que antes de estar exiliado en Venezuela estivo nun campo de internamento. Neste caso si que nos contaran que estaba exiliado porque era republicano, pero non toda a súa historia, porque tivo que ter cargos no Partido Comunista. Pero de Antonio non sabiamos nin que existía, meu pai podería ter morto sen contarnos nada. Pero estas foron das primeiras fosas que escavaron a finais de 2009 no País Valencià, e a través do segundo apelido do meu pai, que é moi raro, localizaron aos fillos dun irmán del que lles deron o teléfono do meu pai. Chamaron o meu pai, que lles dixo que non quería dar saliva e, como conto ao comezo da novela, dicía que non quería saber nada desa historia. Pero como nos conta que o chaman, tiramos do fío.
– P: Na novela os nomes propios están cambiados, pero mantéñense as relacións de parentesco e circunstancias veraces das súas vidas?
– MA: Si, os nomes están cambiados e, de feito, hai unha árbore xenealóxica ao comezo da novela. Miña avoa, que na novela é Sole, vivía casa con casa coa súa irmá. O que nos conta meu pai é que este curmán seu viviu na súa casa de neno. Cando o pai de Antonio [o protagonista desta historia] regresa a Doña Mencía arruinado, volve marchar ao pouco a intentar buscar traballo en Vallecas (cando aínda non formaba parte de Madrid) e reparte aos seus fillos entre a casa da miña avoa e a da súa irmá. Antonio e meu pai levábanse un ano.
– P: Seu pai chegou a contarlles como se sentía ao saber do que pasara co seu curmán?
– MA: Negábase a falar disto. O que nós interpretamos agora, porque ao principio pensabamos que sabía algo e non nolo quixo contar, é que eles o único que souberon foi que deixaron de chegar cartas de Antonio. Levaba desde os 13 anos en Vallecas e non fora a Doña Mencía, só de visita unha vez ao saír do cárcere. Daquela, a Guardia Civil non informaba das mortes. Por que se localiza esta fosa en Benagéber? Porque a familia do outro guerrilleiro ao que matan á vez que a el, a nai e a irmá, van ao programa de Paco Lobatón, Quién sabe dónde, e alí se poñen a investigar. Ao principio os enterran como descoñecidos, levaban documentación falsa, de dous en dous xunto a outros seis traballadores do pantano que eran de alí. As bocas estaban cosidas fóra tamén, aquilo era noite e néboa, como o dos nazis. Non existiron e xa. Entón, cando no programa conseguen que a Garda Civil lles diga que está en Benagéber, empezan o proceso ata que unha asociación memorialista consegue que se inicie a exhumación. (…)”
Andrea Nunes: “A poesía é unha linguaxe moi eficaz para nomear as disidencias porque é quen de escapar dos marcos normativos”
Entrevista de Inés Pena a Andrea Nunes Brións en Nós Diario:
“(…) – Nós Diario (ND): Mapa da estría é un título que soa a corpo, a territorio, a ferida e resistencia. Como nace este libro e que quería mapear nel?
– Andrea Nunes Brións (ANB): O libro nace da necesidade de pór en palabras unha experiencia brutal e propia atravesada por desprazamentos, perdas e tamén existencias. A estría funciona como unha marca visíbel da tensión, como cicatriz que conta unha historia. Quixen mapear, como indica moi ben a palabra, as diferentes emocións e as feridas que deixan os lugares, os encontros, as linguas e os afectos vividos nos últimos anos.
É verdade que hai que recordar que este libro escribino nun tempo e reviseino dez anos despois. A verdade é que sentía que o tiña pouco secuestrado, e dábame medo que a recepción fose un pouco “esta blanquita europea dando voltas polo mundo e contando un diario de viaxe”, cando non era así.
– ND: Por que decide usar a imaxe das estrías como eixo vertebrador deste novo libro?
– ANB: Porque a estría non é só unha marca da pel: é memoria, é rastro dun proceso. Encántame que sexa unha pegada do que se moveu, do que se transformou. É tamén unha reivindicación do corpo real, non domesticado; é unha metáfora do que nos atravesa sen pedir permiso e tamén das marcas que deixa o sistema sobre os corpos disidentes. Tamén son marcas de resistencia, de loita e de beleza. Non hai corpo sen historia e esas historias tamén se len na pel. (…)”
