O Equipo Chaira e María de Vrea, Mestres e Mestras da Memoria 2025

Destacado

O Equipo Chaira -grupo de investigación etnográfica formado por Mercedes Salvador, Ofelia Carnero, Xoán R. Cuba e Antonio Reigosa– e a veciña da parroquia de Folgoso (Cerdedo, Ourense) María Fraíz Canaval (María da Vrea) veñen de ser elixidos como Mestres e Mestras da Memoria 2025 da AELG (Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega) desde a Sección de Literatura de Tradición Oral da AELG, previa deliberación do Grupo de Traballo composto por Ana Acuña, Antonio Reigosa, Calros Solla, Carme Pernas Bermúdez, Cesáreo Sánchez Iglesias, Félix Castro Vicente, Lois Pérez, Xosé Manuel Varela e Xurxo Souto.

O acto de entrega dos galardóns que organiza a AELG terá lugar nunha gala o venres, sexta feira, 24 de outubro no Vello Cárcere de Lugo.

A AELG vén de elixir a través do grupo de traballo da Sección de Literatura de Tradición Oral as persoas distinguidas cos premios Mestre e Mestra da Memoria 2025, que veñen recoñecer a traxectoria e labor daquelas persoas que se distinguen pola preservación e transmisión do patrimonio inmaterial da nosa literatura de tradición oral.


O Equipo Chaira comezou a súa andaina en 1992, hai máis de trinta anos. Os integrantes, entón persoal adscrito ao Museo Provincial de Lugo, Mercedes Salvador, Ofelia Carnero, Xoán R. Cuba e Antonio Reigosa, comezaron a súa actividade co obxectivo de facer un inventario exhaustivo, o máis completo posíbel da literatura de tradición oral dos concellos da Terra Cha. Recolleron inxentes testemuños das 68 parroquias dos  concellos de Abadín, Begonte e Vilalba. O resultado daquelas campañas foron moitas horas de gravacións en cintas magnetofónicas, horas dedicadas ás transcricións que arquivamos e numerosos textos dos que chegamos a publicar unha pequena parte baixo o título Da fala dos brañegos. Literatura oral do concello de Abadín en 2004.

Máis aló do proxecto Terra Cha, o Equipo Chaira seguiu o seu camiño realizando traballos de campo en varios lugares da provincia de Lugo, como é o caso do feito, este tamén intensivo, no concello da Pontenova a partir de 1996, e outros con menor alcance xeográfico en Candelos, Arroxo, na Fonsagrada, e varias sesións na Casa da Fonte de Esmeriz, en Chantada. O resultado do recompilado no concello da Pontenova editouno o Servizo de Publicacións da Deputación de Lugo en 1998, e reeditouno en 2004, co título Polavila na Pontenova. Lendas, contos e romances.


Centos de coplas, cancións, adiviñas ou trabalinguas que superan o milleiro adornan o percorrido vital de María da Vrea, veciña natural da parroquia de Folgoso (Cerdedo, Ourense), María Fraíz Canaval (María da Vrea), de noventa e dous anos. María naceu na casa da Vrea e lugar de Covas o 3 de agosto de 1933. A máis nova de catro irmáns, María é filla de Ramiro Fraíz Iglesias (A Insua-Castrelo) e de Xosefa Canaval Matelo (Folgoso). O seu nome de pía enféitase co chamadeiro da Vrea –locativo–, xa que a casa familiar se ergue ao pé da Vrea Vella (Verea Vella), unha ancestral vía de comunicación que atravesaba, de oeste a leste, o sur do territorio de Cerdedo (hogano, só se conservan retallos). María foi un case nada á escola «Aprendín as catro reghras e pouco máis», porén soletreou dende cativa un moito do catecismo do labrego, é dicir, da vida suxeita e sacrificada do agro. Ela mesma recorda o que se dicía daquela: «O traballo do neno é pouco, e quen o desproveita é un louco». O migallo que asistiu á escola rendeulle ben, pois, amais da lectura, da escritura e dos rudimentos matemáticos, boa parte do seu repertorio en castelán (romances, cancións, oracións…) deprendeuno na unitaria de Folgoso (escola mixta con tabique segregador), ao coidado da mestra Manuela Cachafeiro: «Liamos esas poesías nos libros, e a min quedábanme». Se había que atender a visita do inspector e María non estar presente, a mestra non dubidaba en ila buscar á casa, para deixar a institución docente en bo lugar. A memoria da cativa era un valor seguro.

A Coruña: Ferrados de Letras 2025

Destacado


Ferrados de Letras 2025 é unha iniciativa da Asociación Veciñal da Agra do Orzán, coa colaboración da AELG e o apoio do Concello da Coruña.

O sábado 31 de maio, ás 19h30, no Auditorio do Centro Sociocultural Ágora da Coruña (Lugar Agramela, 17), desenvolverase o festival Ferrados de Letras: unha pequena mostra do traballo cultural que, ao longo do ano, se vén facendo na Asociación Veciñal Agra do Orzán. Traballo aberto ao que a veciñanza se pode incorporar cando queira.

Nos últimos anos mudouse o formato deste espectáculo programando unicamente mostras dos colectivos que veñen tendo actividade cultural na Asociación Veciñal Agra do Orzán. É así que estará o grupo Parabéns, que ha achegar ao seu xeito de facer a música que senten, aos gaiteiros/as, a Tradivivas Agra (cantareiras/os e pandeireteiras/os), a cantadores e cantadoras… en definitiva, a unha morea de amigas e amigos que entenden que facer e espallar a nosa cultura é unha obriga que todas e todos temos como habitantes desta terra.

Mais este ano haberá unha novidade: todas e todos os asistentes ao Ágora terán a oportunidade de actuar no espectáculo. Vanse repartir na entrada algunhas cantigas tradicionais e populares para que, cando se indique desde o escenario, aquelas persoas que as queiran recitar ou cantar poidan facelo (unha persoa da organización indicará o xeito e o momento de o facer).

As Letras Galegas deste ano son unha homenaxe á cultura tradicional representada nunhas poucas cantareiras. Pois ben, foron miles as que cantaron, tocaron, bailaron e fixeron cultura nos seráns, nos turreiros, nas foliadas, nas xuntanzas familiares e amicais, nos traballos do campo e do mar… e son moitas as persoas que seguimos ao facer no día a día. É por isto que, a homenaxe deste ano é colectiva e cadaquén podemos sentírmonos parte desta homenaxe.

Copresentan o acto Florinda Antelo Cambeiro, presidenta da Asociación Veciñal Agra, e Beatriz Maceda, en representación da Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega.

Este festival, como todas as actividades do programa “Agra no Ágora”, son de acceso libre e gratuíto; o programa está financiado polo Concello da Coruña e deseñado en colaboración coa Asociación Veciñal Agra.

Prezo: de balde. Non se precisa reserva previa nin retirar billete de entrada.

Crónica fotográfica do acto polo Día das Letras Galegas 2025 na Coruña, o 18 de maio

Estas son algunhas das fotografías do acto polo Día das Letras Galegas que tivo lugar diante do Teatro Rosalía de Castro, na Coruña. A crónica fotográfica completa pode verse aquí.

Malpica: acto central do Día das Letras Galegas 2025

Boiro: XIV Romaría das Letras no Barbanza

Antonio Tizón presenta Coplas analfabetas en Magalofes, Fene

Desde Radiofusión:
“O escritor Antonio Tizón presenta este domingo 18 de maio en Magalofes (Fene) o seu libro-disco Coplas analfabetas. Eugenia Sanmartin, o dúo Barahunda, Davide Salvado e Carmen Penim interpretan as cancións incluídas no volume. Aprovéitase a biografía para o relato, pero sempre a través do filtro da literatura. A vocación literaria de Antonio Tizón débella, en boa medida, á súa avoa, María Dominga Cordeiro García (1900-1993), que era analfabeta pero gardaba na súa memoria prodixiosa centos de coplas, que lle recitaba e lle cantaba dende moi neno, cando sentaba con ela ao lado dereito da súa cama.
A esta muller, a quen sempre chamaba madriña, está dedicado este libro disco, Coplas analfabetas. Presentación, ás cinco da tarde do domingo no local veciñal de Magalofes. Despois actuarán as Xirifeiras. As Letras Galegas en Magalofes comezarán co teatro do grupo Licor Café de Cabanas o venres 16 ás nove da noite. O sábado 17 haberá un xantar veciñal. “

O Couto, Ponteceso: 43 edición de Festiletras