Os últimos índios, por Eli Ríos

Artigo de Eli Ríos na Plataforma de Crítica Literaria A Sega:
“2012. “Os empresarios galegos volven ser vítimas dun atentado terrorista. A fábrica de Mobles Silva, propiedade do coñecido empresario compostelán Amador Silva, foi atacada de madrugada con dous cócteles molotov” (p. 9). Así comeza Os últimos índios de P. Janeiro, cunha información de axencias na que se dá conta do final da novela. E non pensedes que fago spoiler, non. É a propia autora quen o fai. Cunha estrutura circular perfecta o libro empeza no punto exacto no que comezou… ou non… Realmente o principio e o final son pechados? É relevante o incendio da fábrica de mobles ou quizais estamos perdendo nos titulares a miga da cuestión? Pois si! P. Janeiro debulla, nesta nota de axencias, toda a información que poderíamos encontrar en calquera xornal, no noso día a día, e que asumimos como verdades universais. Temos o feito cualificado como un atentado terrorista, as iniciais do presunto pirómano, a intervención da policía, o apoio dos partidos políticos ao empresariado galego ou a investigación da relación do autor con grupos anarquistas ou independentistas. E a autora obríganos a repensar o que lemos, a nova. Retrocede aos días anteriores na vida do presunto pirómano para preguntar(-nos) os porqués. Por que alguén toma a decisión de incendiar unha empresa? Son certas as etiquetas que lle axuntan no diario? Por que o alcalde e os políticos o cualifican de atentado terrorista? Por que falan de ataques nos centros de crecemento económico do país? Por que alguén querería atacar postos de emprego? Por que só deteñen a unha persoa? Todas estas preguntas quedan pendentes nesa primeira nota de axencias e iranse desvendando mentres lemos o cotián do protagonista, Pedro. Ou non… porque o primeiro capítulo quen nos conta a súa vida é Maxina, a filla de Manolo, o ex-compañeiro de traballo de Pedro. Entón a que vén toda esta lea do si ou do non? Pois a que a autora xa nos avisa desde as primeiras páxinas que debemos prestar atención porque nos quere dentro dunha lectura activa. Vainos presentar a imaxe xeral dun quebracabezas que hai que petelar unha a unha e, como tal quebracabezas, unha peza non vai funcionar sen o elo coa anterior. E todas, ata a máis diminuta, teñen a súa importancia. E, aquí, neste punto, é onde se encontra o grande logro desta novela. (…)”

Memorajoj de kampara knabo: Memorias dun neno labrego, tamén en esperanto

Artigo de Miguel Pardo en Praza:
Memorajoj de kampara knabo. Memorias dun neno labrego. A obra máis lida da literatura galega xa ten a súa versión en esperanto. O filólogo vigués Suso Moinhos vén de publicala no pasado mes de xullo da man da editorial Mondial, con sede en Nova York e a máis importante desta lingua universal e internacional.
O profesor, poeta e falante de esperanto desde os 16 anos cumpre así coa promesa que el mesmo lle fixera a Xosé Neira Vilas, falecido hai case dous anos. Agora, a obra dedicada “a todos os nenos que falan galego” e con máis de trinta edicións na nosa lingua contará cunha versión máis e neste idioma internacional para engadir á morea de falas nas que foi publicada, desde o español, portugués, alemán, catalán, éuscaro, asturiano ou inglés.
Desde hai anos, Moinhos é redactor da revista en esperanto Beletra Almanako, onde propuxoe publicar algo de literatura galega. Decidiu comezar co capítulo sobre Pachín, o can de Balbino. “Púxenme en contacto con Neira Vilas e accedeu encantado, tanto que me dixo se podería traducir o resto do libro. E así comezou a cousa”, conta o autor a Praza.gal. Estudou os mellores tradutores nesa lingua e comezou cun longo traballo durante o cal -case ao final- faleceu o autor de Memorias dun neno labrego. Antes, o profesor vigués prometéralle que acabaría a tradución. “Díxenlle que confiara en min, que así o faría e creo que creu nas miñas palabras”, insiste.
A de Neira Vilas é a segunda obra da literatura galega que é publicada en esperanto logo de que o fose Retrincos (Viveroj), de Alfonso Daniel Rodríguez Castelao. Nesta publicación, prologada pola profesora da Universidade de Vigo Iolanda Galanes, inclúense fotografías cedidas pola Fundación do autor de Vila de Cruces ou os debuxos orixinais de Isacc Díaz Pardo. (…)”

Eli Ríos: “Chegar a un certame coma este é incrible”

Desde La Voz de Galicia:
“A entrega do cuarto Premio de Poesía Gonzalo López Abente, que concede a fundación que leva o seu nome, estivo onte protagonizada polo forte alegato emitido pola galardoada, Eli Ríos, en favor da conciliación familiar e do sentimento poético en galego. Ela, nada en Londres aínda que residente en Elviña, recoñecía que «de non ser por este premio, non podería publicar esta morea de folios que entreguei ao xurado hai agora varios meses».
É nai a xornada completa, un labor nada doado de compaxinar co de literata e, moito menos, co de poeta galega. «Vimos dun momento no que se desprezou, dalgún xeito, ás escritoras galegas [na Feira do Libro da Coruña] e chegar a un certame como este, de tan curta traxectoria, no que non se fan diferenciacións e hai tantos gañadores como gañadoras, é incrible». Suso Sambade, secretario da fundación que outorga o galardón, presentaba á poeta sinalando o visceral da súa obra, a emoción palpable en cada verso do seu poemario. Culpable, como así o titulou, cautivou de xeito unánime ao xurado polo gran risco formal e estético que representa.
Eli Ríos, que agradeceu ademais aos presentes a súa asistencia, sinalou que «a poesía carece de sentido se non hai un sentimento detrás». E así o demostrou nunha obra que acaricia sutilmente a emoción, pero que tamén leva a poesía ao cotián e foxe dos formalismos que tanto a alonxaron do gran público.
A poeta tamén gardou un espazo no seu discurso para agradecer a acollida, «o roteiro que me acaban de facer por Muxía» e tamén o esforzo do público, «que estades aquí nun día da semana nun acto como este».”

“Darío Xohán Cabana, a sabia aprendizaxe dun sosego”, por Baldomero Iglesias, Mero

Artigo de Baldomero Iglesias, Mero sobre Darío Xohán Cabana en Sermos Galiza (o orixinal en papel é de 2015):
“Somos, desde hai xa moito tempo, amigos. Bos amigos, diría eu. Ademais, cómplices de historias que hoxe non veñen a conto. Desde cando viñemos estudar á capital ou desde cando el vendía libros de Castrelos. Ou despois, cando vendía a domicilio e viña á miña escola do Picato, falabamos, soñabamos tanto!
Temos e tivemos moitos amigos comúns. Aínda hoxe, cando nos atopamos, sempre se nos debuxa na cara un sorriso de contento e botámonos en temas agradecidos e sorrisos. Se boto atrás a cabeza, aínda o vexo naquel coche, un “Lada”, caldeirando as nosas rebeldías, ou lembro cando pousaba a cachimba entre os beizos para dar caladas de néboa polas rúas de Lugo adiante. Alumno espelido do “Manuel María e Ferrín: a grande xeración”. Fabulador de historias para nenos e grandes, cómplice tamén do Paco Martín –ascendido á categoría de chairego, por méritos no tempo contraídos- e outros, o Xabier P. DoCampo, o Agustín Fernández Paz, e toda unha memoria delas e deles. Garda municipal en Corcubión onde escribiu por exemplo Patria do Mar, gardián do Auditorio de Lugo, …moito lle queda por facer, non lle fai noxos a nada.
Pero sobre todo é un gran relator, un tradutor enorme e un poeta dos de auga limpa, que son os mellores. Por riba de todo iso, é un amigo, como dixen, deses imprescindibles na xeografía das nosas propias vidas, deses que serve para encontrarte a ti mesmo, cando te atopas perdido. Darío é home enteiro e cabal e eu sempre o vexo acompañado dos seus, da súa muller –aquela mociña de Bueu, a Amelia– e dos fillos, tan estimados. Para min –téñoos así nun lembro– sempre xuntos e aínda que non os vexa todo canto quero, aparecen os catro alá por terras de Romeán gozando da paz da terra e da amizade dos amigos da casa de Rego, onde eu xa ía, sendo pequeno, festexar. Pero Darío, volvendo ao conto, é capaz de arrecadar soños e debullar anceios. Capaz de roer o pó dos camiños e deixar que o seu corazón corra milleiros de soños que un día serán follas de luz, para todos; aclaratorias deste camiñar que, só semella, non chega a ningures. (…)”

Cuestionario Proust: Ramón Vilar Landeira

Desde o blogue de Ramón Nicolás, Caderno da crítica, este Cuestionario Proust a Ramón Vilar Landeira:

“1.– Principal trazo do seu carácter?
– Certa tendencia a transitar os camiños longos e mal asfaltados e evitar as autoestradas.
2.– Que calidade aprecia máis nas persoas?
– A honestidade, a empatía e o humor (empezando por ser quen de rir de si mesmas).
3.– Que agarda das súas amizades?
– Un pouquiño de todo o anterior (despois cada un que faga como poida).
4.– A súa principal eiva?
– Cústame dicir NON todas as veces que debera (aínda así, progreso adecuadamente).
5.– A súa ocupación favorita?
– Amar (en horizontal, vertical e oblicuo), conversar, viaxar, ler e escribir. Nesta orde, estrita e innegociable.
6.– O seu ideal de felicidade?
– Unha casa dende a que se poidan ver as estrelas e na que se sinta cómoda a xente que me aprecia.
7.– Cal sería a súa maior desgraza?
– A desgraza dos que quero.
8.– Que lle gustaría ser?
– Dianteiro centro do Deportivo, escritor de viaxes, cantante de baladas italianas, mestre reloxeiro ou inspector de homicidios.
9.– En que país desexaría vivir?
– Un algo en moitos, aínda que retornando sempre a Ítaca.
10.– A súa cor favorita?
– De neno era a vermella (agora gústanme todas).
11.– A flor que máis lle gusta?
– Os bilitroques (polas tardes dos 23 de xuño) e as magnolias (pola exuberancia do propio nome).
12.– O paxaro que prefire?
– A lavandeira, o merlo e as andoriñas que aniñan no noso pallote.
13.– A súa devoción na prosa?
Ferrín, Dieste, García Márquez, Rulfo, Urbano Tavares Rodrigues, Coetzee, Clarice Lispector, Donald Ray Pollock, Bolaño, Carver… E algúns moito máis novos que non cito para que non saiban canto os envexo.
14.– E na poesía?
– Aquí non vou mirar ao pasado, o agora está moi ben regado: Miro Villar, Olga Novo, Cordal, Chus Pato… Ah, e tamén daría parte das miñas accións en bolsa e fondos de investimento por asinar unha morea de cancións. Parte da mellor poesía galega da última década está en cds e bandcamps.
15.– Un libro?
– O que inaugurou a miña biblioteca hai trinta e algo anos. Comproumo meu pai no máis parecido que había na parroquia a unha libraría. Entre sacos de abono, colonias e tebeos de Mortadelo e Filemón, emerxeu o Robinson Crusoe de Daniel Defoe. Aínda o conservo.
16.– Un heroe de ficción?
– Non son moito de heroicidades.
17.– Unha heroína?
– Fíxolle as beiras a xente que coñecía e souben de antemán que entre ela e máis eu era imposible o amor.
18.– A súa música favorita?
– As músicas todas (menos a fúnebre e a das comecartos, son tristes e molestas).
19.– Na pintura?
– Van Gogh, Gauguin, Luís Seoane e os debuxos que me regalan os meus fillos.
20.– Un heroe ou heroína na vida real?
– Atópoos con frecuencia e sei que non lle gustaría que dese os seus nomes.
21.– O seu nome favorito?
– Os nomes son todos bonitos (a xente que os leva depende).
22.– Que hábito alleo non soporta?
– O durmir en roupa interior e o dogmatismo (teño comprobado que hai unha relación causa-efecto).
23.– O que máis odia?
– A soberbia, a mesquindade e a peituga de pavo nos estantes do supermercado.
24.– A figura histórica que máis despreza?
– A historia está repleta de cabróns esféricos (deses que foron cabróns a tempo completo, mires por onde os mires). Aínda así, cústame botarlle a un soa persoa todas as culpas de como é ou foi o mundo. As responsabilidades históricas, por acción ou omisión, son colectivas.
25.– Un feito militar que admire?
– Aqueles que evitaron unha inxustiza aínda maior (tampouco se me ocorren moitos, pero seguro que algún hai).
26.– Que don natural lle gustaría ter?
– Conformaríame con quince centímetros máis e un algo de talento para a música.
27.– De que maneira lle gustaría morrer?
– De vello, (repito) nunha casa dende a que se poidan ver as estrelas.
28.– Cal é o seu estado de ánimo máis habitual?
– Voluble, aínda que predomina o optimismo sobre o ‘repunancia’.
29.– Que defectos lle inspiran máis indulxencia?
– Os que veñen de fábrica.
30.– Un lema na súa vida?
– Dálle que libras (son un tipo moi apreciado polos chapistas).”

Viveiro: actividades destacadas do martes 15 e mércores 16 na Feira do Libro

O mércores 16 finaliza a Feira do Libro de Viveiro (nos Xardíns de Noriega Varela, de 12:00 a 14:00 horas e de 18:00 a 22:00 h.), organizada pola Federación de Librarías de Galicia, cos seguintes actos literarios destacados para eses días:

Martes 15
19:00 h. Recital de 13. Antoloxía da poesía galega próxima, publicada por Chan da Pólvora.
21:00 h. Presentación de Os nomes do terror, publicado por Sermos Galiza. No acto participan Xoán Ramón Ermida e Carlos Nuevo.

Xesús Couceiro: “O que se fixo coas axudas ao libro en galego foi pan para hoxe e fame para mañá”

Entrevista de Montse Dopico a Xesús Couceiro en Praza:
“A librería Couceiro de Santiago vén de cumprir 10 anos na súa actual ubicación, na praza de Cervantes. Mais a súa historia comezou moito antes, cando o seu fundador, Xesús Couceiro, buscaba, dentro do mundo do comercio, un sector do que puidese desfrutar. Pensou no libro e acertou. Falamos con el para repasar a traxectoria deste establecemento, parte imprescindible da paisaxe urbana e cultural de Compostela.
(…) – Praza: E así naceu…
– Xesús Couceiro: O día 10 de marzo de 1969. A librería foi unha auténtica revolución naqueles tempos. Os libreiros estaban anquilosados e eu, queiras que non, viña do mundo executivo. O primeiro que fixen foi poñer os libros ao alcance da xente. Empecei con libro escolar e papelería, na rúa de San Pedro. Despois abrín unha librería na República do Salvador, no ano 75, e seguín coa outra dous ou tres anos. Despois abrín outra en Rodrigo de Padrón, dedicada a libros de medicina, que me durou pouco por incompatibilidades miñas. Despois abrín outra no Franco, dedicada ao libro antigo, e despois a do Hórreo. Na do Franco, unha vez, veu a unha presentación dun libro Otelo Saraiva de Carvalho. A xente empezou a erguerse, a facer rebumbio, e el dixo: “non, non, por favor, que eu só veño ver ao meu amigo Couceiro!”.
– Praza: Xa daquela tiñan actividade cultural na libraría, entón?
– Xesús Couceiro: Polos anos 80 comezaron as actividades. Pero xa antes publicabamos un boletín, que se chamaba ‘Ben dado’, que facíamos chegar a todas as bibliotecas e centros de ensino e á xente que o pedía, que era entón o único censo de publicacións de Galicia. Polo ano 79 houbo que legalizalo no Ministerio de Interior, e era unha publicación en galego… Pero si, fixemos moitas actividades, coma exposicións do libro galego en Portugal, en Xenebra, en Lausana… (…)”