Entrevista
de Carme Vidal a Helena Villar en Sermos Galiza:
“A Helena Villar gustoulle sempre que os nenos e as nenas reflexionaran sobre “as cousas”, tanto as tanxíbeis como as intanxíbeis e, desa vontade nace o seu novo libro As señoras cousas no que a escritora achega á infancia temas como o pacifismo, a igualdade ou o medo. “Dinme conta que compría meter contidos como estes de xeito lúdico e amable”, comenta Helena Villar, pedagoga ademais de escritora.
Confesa que sinte mágoa de que a infancia que goza dun pensamento rítmico, similar aos poetas, abandonen esas potencialidades por falta de uso. Contra iso, o achegamento á poesía tende a ser cunha rima forzada, que tanto disgusta á autora. “Moitas veces pénsase que a poesía para nenos ten que ser moi rimada e así fanse cousas “ripiudas”. Os nenos teñen que darse conta de que pode haber beleza e ritmo sen rima. Agora estou a preparar un material de apoio para que se traballe no ensino e se introduza á infancia na linguaxe poética”, informa a escritora.
Decálogo para ensinantes de poesía
Nese afán pedagóxico-poético, Villar ten escrito un decálogo dirixido a ensinantes de poesía. O primeiro dos mandamentos é claro: “Non matarás ao poeta que cada criatura ten cando nace”. O último “prohibirás por todos os medios que non saian rípios”. No medio, unha serie de consellos como evitar que as crianzas conten as sílabas dos versos cos dedos e aprendan a se adentrar na propia música dos poemas.
Que ventaxas ten achegar á cativada á linguaxe poética?, preguntámoslle a Helena e a resposta case non ten fin, tantos son os beneficios que ela atopa nese encontro a edade temperá coa poesía. “Consíguese prolongar o pensamento rítmico e devolver as aptitudes que trae con el; percibir a sonoridade e a linguaxe. O primeiro pensamento do neno é xogar poeticamente e iso logo pérdese. A poesía faino sensíbel, dálle riqueza expresiva e persoal, axuda ao coñecemento, completa unha educación máis integral e faino mellor persoa ademais de contribuír a facer lectores tamén de maiores”, di de corrido, sabedora por experiencia do acaído que é introducir á infancia no mundo da poesía. E para ela como creadora, que supón escribir para crianzas? “Unha maior liberdade de expresión, nada me permite xogar cunha fantasía tan tremenda”, responde.
Para a autora, trátase de introducir ás crianzas na “forma máis excelsa da linguaxe humana”. Recomenda tamén mesturar coa lectura de clásicos desde moi cedo, entrar no seu mundo creativo e contaxiarse da súa beleza. Ao seu ver, Rosalía é poeta acaída para esas primeiras idades, para deixarse engaiolar mesmo coa “Negra sombra”, poema considerado tantas veces complexo mais que, segundo di, pode ter un interesante aproveitamento na infancia. “Así como se fai a hora do conto en moitas aulas pódese tamén dedicar á poesía que non pode quedar á marxe do ensino”, defende.
Máis de vinte libros dedicou Helena Villar Janeiro ao público infantil. Comezou a escribir poesía para a infancia cando naceu a súa filla María. “Da mesma maneira que lle facía roupa, escribíalle poemas porque a nena tamén os necesitaba. Aquel primeiro Libro de María foi para min necesario. Que non faría para os meus nenos sendo eu poeta!” comenta Villar, daquela primeira experiencia á que seguiron moitas, provocadas maiormente por nenos e nenas próximas como lle acontece agora coa súa neta Helena para quen lle ten escrito un libro persoal, apegado á primeiro ano da súa vida. E a quen lle dedica este novo As señoras cousas.”
Carnota: II Serán na fonte de Vilar de Carnota
Cuestionario Proust: Diana Varela Puñal
Desde
o blogue de Ramón Nicolás, Caderno da crítica, este Cuestionario Proust a Diana Varela Puñal:
“1.– Principal trazo do seu carácter?
– A perserveranza.
2.– Que calidade aprecia máis nas persoas?
– A bondade e a intelixencia.
3.– Que agarda das súas amizades?
– Que me queiran.
4.– A súa principal eiva?
– A ansiedade.
5.– A súa ocupación favorita?
– Teño dúas: ler e bañarme no mar cando a auga non está moi fría.
6.– O seu ideal de felicidade?
– Poder vivir da arte.
7.– Cal sería a súa maior desgraza?
– Din que dá mal agoiro nomear aquilo que non se quer que aconteza…
8.– Que lle gustaría ser?
– Eu, pero mellor.
9.– En que país desexaría vivir?
– En Galicia.
10.– A súa cor favorita?
– O branco.
11.– A flor que máis lle gusta?
– A “vinagreta”, unha flor amarela e de seiva amarga que os nenos de Corme zugabamos nos recreos do colexio.
12.– O paxaro que prefire?
– Un petiño verdoso que un día atopei durmindo nunha beirarrúa da Coruña, entre as zancadas da xente pola mañá cedo para ir a traballar. Collino, leveino para o despacho, démoslle de beber nunha tapiña de botella e recuperouse. O pobre creo que estaba baldado! Lémbrome moitas veces del.
13.– A súa devoción na prosa?
– Scott Fitzgerald.
14.– E na poesía?
– Claudio Rodríguez.
15.– Un libro?
– Xente de aquí e de acolá.
16.– Un heroe de ficción?
– O pai de “O ladrón de bicicletas”.
17.– Unha heroína?
– A nai de “Mamma Roma”.
18.– A súa música favorita?
– O rock e o jazz.
19.– Na pintura?
– Pollock, Rothko e Van Gogh.
20.– Un heroe ou heroína na vida real?
– A xente boa que teima por seguir querendo ser boa.
21.– O seu nome favorito?
– Alexandro e Xermán; os nomes dos meus irmáns.
22.– Que hábito alleo non soporta?
– Calquera que teña que ver co egoísmo ou a ingratitude.
23.– O que máis odia?
– É un sentimento que trato de apartar de min. Creo que a quen máis dana é a quen o leva dentro, como unha couza.
24.– A figura histórica que máis despreza?
– Hai varias, pero pola conta que nos trai, a Franco. Pola súa causa España sumiuse nun medievo a destempo, do que aínda hoxe quedan vestixios.
25.– Un feito militar que admire?
– Máis ca militares, admiro as revolucións populares, armadas ou non. Un dos feitos que máis me conmoven da historia é a afouteza, o convencemento de Rosa Parks. No medio dun autobús cheo de xente non se ergueu do asento para “brancos” no que estaba…, e mira todo o que logrou.
26.– Que don natural lle gustaría ter?
– A paciencia.
27.– De que maneira lle gustaría morrer?
– Tranquila.
28.– Cal é o seu estado de ánimo máis habitual?
– Ando case sempre ilusionada con proxectos novos que se me ocorren día si, día tamén.
29.– Que defectos lle inspiran máis indulxencia?
– Os físicos.
30.– Un lema na súa vida?
– Non fagas aos demais o que non queres que che fagan a ti ou ós teus seres queridos.”
A nova poesía ten nome de muller
Desde Cultura Galega:
“Poemas que non son necesariamente parte dun libro. Recitados, mesturados con vídeos, con postas en escena. Textos que non teñen unha única autoría, que mesturan voces. Versos que buscan impacto na sociedade e que xogan coas convencións do xénero (e non só o literario). Estas son algunhas das propostas que se poden atopar no actual panorama lírico do país, un espazo en transformación que ten nas poetas o seu principal protagonista.
As mulleres abandeiran a mudanza na poesía galega. Lara Rozados, investigadora da USC teno claro, e precisamente a súa intervención no recente I Encontro Galego de Nov@s Pensador@s abordaba esta cuestión. Co título Prácticas performativas nas poetas galegas contemporáneas: o corpo e a voz como espazo de resistencia esta doutorada en Teoría da Literatura abordou o xeito no que as creadoras están a reinventar o mesmo xénero da poesía. Tal e como recollemos en Culturagalega.gal ao longo de diferentes reportaxes, nos últimos anos están a proliferar as citas nas que se a poesía recitada se afianza como protagonista. Nesa mesma liña, Rozados recoñece que “están a aparecer novos foros, e iso vai da man coa renovación da propia poesía. Hai festivais, recitais, sesións de conta contos e eventos que mesturan outras artes coa poesía”. Canda a isto, as novas propostas multimedia e de mestura entre lírica ou teatro marcan tendencia.
Autoras do cambio
Á fronte destas mudanzas, o traballo desta investigadora apunta o papel que están a desenvolver as autoras do país. A repasar as iniciativas que temos tratado en Culturagalega.gal, verifícase a importancia presenza de nomes femininos nas apostas deste tipo. María Lado, en solitario e en dúo con Lucía Aldao, Antía Otero, Esther F. Carrodeguas ou Iria Pinheiro, son só algúns dos exemplos de iniciativas poéticas e parateatrais. Non son as únicas, xa que as mulleres tamén se deixan sentir na organización de encontros como os Slams Poéticos, os Picaversos ou o ciclo Poetas Di(n)versos onde atopamos nomes como Branca Novoneyra, Olalla Cociña e Yolanda Castaño entre outras. A nivel creativo, para a súa análise, Rozados centrouse na obra de Xiana Arias, Paula Carballeira, Andrea Nunes e María Rosendo, así como no traballo de As Candongas do Quirombo, colectivo promovido por Andrea Nunes e Raquel Rei. “A miña idea é ver formas contemporáneas ou performativas que empregan as mulleres para construír a súa literatura. Analizar xeito no que utilizan o espazo público, tanto en recitais ao uso como noutros formatos, como aproveitan as novas tecnoloxías, a videocreación ou arede, como interactúan entre elas e recorren a recursos como os fanzines”. A partir da súa análise, non dubida que “son fundamentalmente mulleres feministas, e nalgúns casos homes con posturas feministas, quen entran no terro da autoedición, das licenzas libres e en xeral do traballo nesta liña”.
Da marxinación á reivindicación
Encol de por que son mulleres as que abandeiran este proceso, a investigadora apunta que “poida que os homes estean educados na idea máis canónica da literatura, de publicar e deixar unha obra fechada e inmutable para a posteridade. As mulleres estamos educadas noutro tipo de discursos nas marxes que tamén nos fan buscar outras posibilidades, e iso está a eclosionar”. Precisamente a marxinación das mulleres no propio panorama literario, que diferentes críticos e colectivos están a por de manifesto nos últimos anos, así como a asignación ás escritoras a xéneros considerados menores como a literatura infantil, o teatro ou a propia poesía, marcan o caldo de cultivo para a actual renovación, segundo Rozados.
“Están a xurdir movementos como a plataforma crítica A Sega e a súa iniciativa do Día das Galegas nas Letras, que reivindica o papel das mulleres na literatura, que foi deostado e desprestixiado polo canon”. En paralelo, esta proliferación está a se dar tamén no terreo académico. “Estou a ver que moitas investigadoras novas coas que teño coincidido en simposios e encontros teñen interese en investigar este tipo de cousas. Está a saír unha nova crítica que, sen ter a visibilidade da máis canónica, faise sentir”. As propias eleccións para o Día das Galegas nas Letras amosan a tendencia a reivindicar o traballo desde as marxes do sistema literario. O pasado ano “recoñeceuse co traballo de Dorothé Schubarth o papel das mulleres como transmisoras da literatura oral e este propio patrimonio que se considera mellor. Do mesmo xeito, María Victoria Moreno está moi vencellada á literatura infantil e xuvenil, que se considera un xénero menor”, explica Rozados. Esta vangarda feminina non deixa de contar con ilustres precedentes, segundo esta autora. “Xa en Rosalía temos unha autora cunha grande vontade de estilo e unha enorme consciencia crítica, aínda que logo se asociase ao sentimentalismo ou a morriña”.
Novas autorías
“O cambio de perspectiva a respecto da obra xa non se dá só no texto poético, senón na propia idea de autor como xenio creador. Estase a evoluír cara a formas máis colaborativas e en rede que desafían esta concepción tradicional. Hai casos en que renuncian á propia autoría, asinan como colectivos ou empregan heterónimos”, lembra esta teórica da literatura. Detrás desta mudanza, a investigadora ve cuestións como “o debate que se está a dar arredor dos dereitos de autor e o desenvolvemento de formas máis colaborativas e solidarias de traballo noutros ámbitos. Actualmente a poesía está totalmente hibridada coa narración o teatro ou o ensaio”. Traballos de Xiana Arias ou de Paula Carballeira, que emprega estruturas da narración oral e do teatro na súa poesía, ou propostas de Videocreación como as de Raquel Rei, María Rosendo e Andrea Nunes con As Candongas do Quirombo son exemplos que pon neste sentido. “Está a se por en cuestión o xénero, tanto como construción cultural en relación ao sexo como considerado unha construción canónica das categorías literarias”, advirte.
Alén dos versos
A mudanza semella ir para alén da propia poesía. Esta doutora en Teoría da Literatura sinala que “estamos a vivir un momento na cultura en xeral de cambio total de paradigma. Hai mudanzas sociais, económicas e políticas que nos obrigan a transformar o xeito de producir e de recibir cultura. Cae a barreira entre o artista, considerado como ser xenial e por riba dos demais, e mais o público. Todos somos artistas e podemos participar da cultura e da literatura, e esa penso que vai ser a tónica dominante nos vindeiros anos. A cuestión vai ser se haberá máis ou menos canles, pero penso que hai futuro porque falamos dunha literatura que sae da base, da autoxestión e da precariedade, e estas fórmulas van continuar a se expandir”.
Vinte anos para relatar a historia máis próxima
Desde
Sermos Galiza:
“A vindeira segunda feira, 3 de agosto, botará a andar a XX edición das Xornadas de Historia Local, unha iniciativa creada pola Asociación Socio-Cultural “A Pomba do Arco” que leva dúas décadas afondando e difundido a historia máis próxima co fin tamén de que entre a formar parte da historia Xeral de Galiza. A Crónica Negra, a posguerra, os cultos e costumes precristiáns e a historia de Martínez Otero son algúns dos temas desta nova edición.
“As Xornadas de Historia Local confirman que tanto Foz, como a Mariña e Galiza teñen historia propia. A Asociación Cultural A Pomba do Arco quere con estas xornadas dar a coñecer a nosa historia, a divulgar o noso pasado e conservalo. Mais todo este labor non tería razón de ser se non se contase coa complicidade do pobo de Foz, xa que son os seus veciños os que coa súa asistencia fan posible estas xornadas ano tras ano”, explican desde a entidade organizadora que agarda unha edición especial neste seu vixésimo aniversario.
O relatorio “Crónica negra de Foz”, de Xoán Ramón Fernández Pacios abrirá o programa o vindeiro 3 de agosto ás 20:30 horas na Casa da Cultura “Poeta Manuel María”. Crimes, desgrazas e incidentes violentos que aconteceron no concello de Foz desde o século XVI serán o motivo da charla. O seguinte día, a profesora Ana Cabana achegará ao público asistente ao tempo posterior ao golpe militar en Foz e na Mariña con temas como a fame, o estraperlo, os fuxidos ou a oposición ao réxime.
Os 75 anos do Colexio Martínez Otero será o tema da terceira das conferencias, impartida por Ramón Eiras Fernández, Alexandra Eiras e Antón Niñe. Cadro docente, alumnado e historia do centro educativo de Foz será a materia da sesión dunhas xornadas que rematará o 6 de agosto coa palestra do antropólogo Xosé Manuel González Reboredo que leva por título “Crenzas e ritos na Mariña” que achegará ao público aos santos e cultos parroquiais aínda presentes na relixiosidade popular.”
A Coruña: Alfabeto líquido, con Xosé María Álvarez Cáccamo e Sin Red
Elena Gallego Abad: “A miña experiencia como xornalista está sendo fundamental para difundir a miña obra literaria”
Entrevista
a Elena Gallego Abad na Asociación Galega de Editores:
“(…) – Asociación Galega de Editores (AGE): Sempre quixeches ser escritora, Elena?
– Elena Gallego Abad (EGA): Debo confesar que si, que nesas ando dende que teño memoria. Os libros sempre formaron parte importante da miña vida. Dende ben cativa como lectora e nos últimos anos tamén como creadora. Recoñezo que, despois de varias tentativas que quedaron no caixón, xa case o descartara… Ata que xurdiu a historia de certo dragón e boteime a voar sobre as súas ás. (…)
– AGE: A literatura galega está chea de inspiracións míticas, de lendas que axudaron a conformar unha percepción histórica de Galicia e que moitos escritores utilizan e utilizaron para fabular sobre o país as súas xente. O dragón galego non oculta esa procedencia. É ese o motivo do seu éxito?
– EGA: Que teñen en común unha rapaza galega de doce anos e o seu avó xubilado de setenta, un produtor de cine, unha perruqueira, un experto en historia medieval, unha profesora de galego e un camareiro? Todos precisamos soñar. Cada lector de Dragal é diferente, e coido que o éxito da serie está, precisamente, nesa diferenza. Dragal é unha historia que, tecida dende ese universo máxico que temos en Galicia, gusta a todo tipo de públicos. Por iso continúa viva nos andeis das librerías, nos clubs de lectura e nas bibliotecas. (…)
– AGE: Malia os premios, os recoñecementos internacionais e a contrastada calidade de moitas das historias que escribides, a LIX, tamén a escrita noutras linguas, segue cargando co sambenito de xénero menor.
– EGA: Non concordo. Tamén hai quen pensa que escribindo en galego non se pode chegar a ningures. Considero que escribir en galego é unha oportunidade excepcional. Contar cun sistema literario propio permite que os creadores na nosa lingua academos unha visibilidade impensable fóra de Galicia, onde hai moitos máis factores en xogo… E milleiros de escritores invisibles que nunca atoparán quen lles publique.
– AGE: Un sistema literario propio e unhas editoriais que traballan tamén coa edición estendida. De que maneira pensas que beneficia aos lectores esa hibridación dos relatos?
– EGA: Neste momento Dragal está en pleno proceso de hibridación, unha experiencia totalmente nova para min e moi ilusionante. Mentres agardo polo resultado desta translación ao universo audiovisual, que aínda levará o seu tempo, o proxecto xa está servindo para difundir a existencia das miñas novelas. Se o desenvolvemento dun cómic, un videoxogo ou unha película reforzan a proxección dos libros, coido que ese salto ao universo audiovisual xa é beneficioso. (…)
– AGE: Escribir en galego é un risco ou unha oportunidade ?
– EGA: Escribir é un risco, en calquera lingua. Só quen escribe sabe das horas escuras que é preciso tirar fronte ao teclado, ás veces coa mente en branco. Só quen escribe sabe do seu traballo de documentación, non sempre recoñecido. Só quen escribe sabe da súa teima por conquerir a mellor historia e publicala. En canto á lingua utilizada, como xa expresaba anteriormente, para min escribir en galego supón unha oportunidade excepcional. (…)”
Foz: presentación de Galicia Encantada. O país das mil e unha fantasías, con Antonio Reigosa
Co acto, de entrada libre, que será presentado polo historiador Xoán Ramón Fernández Pacios e Antonio Reigosa, preténdese convidar aos asistentes a participar nun faladoiro aberto e distendido sobre a interacción dos mitos e das lendas na historia da Mariña.
O World Literary Atlas, en galego
Desde
o Caderno da crítica de Ramón Nicolás:
“Hai poucos días seguín unha interesante entrevista radiofónica na que se falaba dunha web chamada World Literary Atlas: un proxecto que levaron a cabo, ao que parece con moito éxito na rede, a deseñadora gráfica Elisabeth Breil e mais o xornalista Pablo Santiago. O obxectivo confesado é o de coñecer e percorrer as diversas cidades e vilas do mundo a través do que as escritoras e os escritores fabularon ou reflectiron arredor delas. Particularmente paréceme unha fermosa e suxestiva maneira de establecer un elo entre a literatura e os espazos que coñecemos ou queremos coñecer, e tamén advirto como un acerto o feito de que o Atlas sexa aberto ás persoas que queiran colaborar nel, incluíndose -alén dos datos básicos do libro do que se tira a cita- unha interesante sección que é a da “contextualización” pois, sen dúbida, axuda a entender moitos aspectos do fragmento escolmado.
Na amentada entrevista, as persoas responsables manifestaban que axiña estaría operativa en lingua galega mercé a alguén que se brindaba a facelo de balde. Onte confirmei que en parte xa está na nosa lingua malia que desde esta posibilidade non se poida acceder -supoño que temporalmente- a contidos ningúns. Desde outras linguas si tiven ocasión de ver os resultados que teñen que ver con cidades e vilas galegas -véxase Vigo, A Coruña, Celanova ou Compostela por exemplo- e o resultado é, espero que por pouco tempo, moi pobre. Desde aquí convido a incorporar fragmentos das obras literarias da nosa tradición que se refiran ás cidades, vilas e aldeas que habitamos…, ben sabido é que as hai e a centos. Eu prometo facer algunha.”
A renovación poética
Desde Cultura Galega:
“Espectáculos poéticos, videopoemas, festivais de recitados, encontros abertos cos versos como protagonistas improvisacións ou combates de vates. A poesía adopta, xa desde hai varios anos, novas formas en Galicia e ábrese a públicos diferentes. Repasamos algúns dos principais foros e cuestións arredor deste ámbito.
A poesía chega aos bares e ao pubs. Toma as rúas, sae dos libros e baixa dos escenarios. Diferentes propostas reivindican a oralidade como parte fundamental para a lírica e introducen, cada vez máis, este xénero na axenda cultural. Xa non se trata dun creador canonizado que recita os seus versos. Falamos de encontros pouco formais nos que participan múltiples voces, onde se propoñen xogos arredor da linguaxe ou onde a música, o vídeo ou o teatro se mesturan coa lírica. Nesa liña, en Culturagalega.gal temos repasado propostas como Os Poetas da Hostia, os Picaversos ou os Slams Poéticos.
Canda a isto, manteñen a súa vixencia propostas máis convencionais, onde predomina o recitado desde o escenario, en ocasións acompañado por música, na forma de festivais e eventos centrados na poesía. Ponte Poética, Poetas Di(n)versos ou o Brumario Poético traballan nesta liña, mentres o Festival de Poesía do Condado e a Semana da Poesía Salvaxe de Ferrol apostan por un menú máis variado arredor dos versos. (…)”
