Artigo
de Suso de Toro en Sermos Galiza:
“No mundo da cultura de calquera pais hai figuras de toda caste, intelectuais e artistas que, alén de ofrecer o seu traballo creativo, compiten, loitan, defenden intereses particulares e posicións estéticas ou ideolóxicas. A figura do Agustín Fernández Paz non semella nin deste país nin deste mundo, o Agustín foi, é, un tipo único. E por iso todos queriamos ser amigos seus.
Non me cadrara ter apenas trato previo co Agustín. porén, ao que souben que lle picara o bicho, achegueime a el na primeira oportunidade, coido que foi con motivo dunha desas homenaxes que facemos cando a alguén o consideramos inofensivo ou está marcado pola morte. Eu sei ben por que o fixen, porque gustara daquel home simplemente.
Cando coñecemos a unha persoa que é especial por un motivo ou outro desexamos reter algo dela. Nese caso a nosa motivación é procurar enerxía, buscar a luz, é un dos resortes esenciais que move a vida dentro nosa. Mais, no meu caso pódese dicir que foi un acto político, foi un acto consciente de recoñecer e reforzar unha posición dentro do noso mundo cultural. Esa posición, a de Agustín, é a posición da esperanza. E a do amor.
Tense dito antes e tamén estes días que Agustín era moi boa persoa, érao mais iso non pode resumir sen máis a súa forza, o seu poder. Porque expresouse coas armas máis humildes, a modestia insistente do mestre, o oficio tomado a serio de escritor e os modais respectuosos, porén foi un loitador duro. Non falo do seu rexeitamento a un honor porque esas autoridades que llo concedían estaban a traizoar ao seu país, iso simplesmente é a coherencia dun home que sabe que cando os días que quedan están contados cada acto é valioso e ten que ser verdadeiro. (…)”
Arquivos da etiqueta: Agustín Fernández Paz
Agustín Fernández Paz: unha retrospectiva contada por el mesmo (e II)
Agustín Fernández Paz, il miglior fabbro, por Armando Requeixo
Artigo de Armando Requeixo, desde Criticalia:
“(…) O que as letras galegas deben a Agustín Fernández Paz non se dá contado: case medio século de labor entregue á nosa cultura, á súa lingua, ao pobo e máis de cincuenta libros publicados, entre os que se atopan varias obras de culto.
Levaba a escrita na xema dos dedos. As palabras espellábanlle no iris e o mundo íalle entrando polos cómbaros do seu perenne sorriso ata o fondal dos paradisos fantasiados. Escribía aquelas deliciosas maxinacións en cadernos sempre de papel amarelo e, aínda que amaba todas as súas criaturas, tenme confesado algunha vez que O centro do labirinto lle dera moitas alegrías e que tiña debilidade por algúns deses seus fillos que non foran tan queridos, como O laboratorio do doutor Nogueira ou Corredores de sombra. Mais non me cabe dúbida de que, nos últimos anos, Non hai noite tan longa, O rastro que deixamos e A viaxe de Gagarin foron tamén verbas benamadas por el. (…)
Lembro que un día, hai catro anos, lle dixen: “Se soubeses que o teu tempo se esgota, ¿que non te perdoarías non deixar escrito?” Respondeu coa sabenza da que só son quen os seres irrepetibles: “Sei que o meu tempo se esgota, non preciso do subxuntivo. Como calquera narrador, a través dos meus libros aspiro a deixar testemuña da miña visión da vida e da miña concepción do mundo”. Abofé que o fixo. Boa viaxe Agustín.”
Agustín Fernández Paz: unha retrospectiva contada por el mesmo (I)
Especial Diario Cultural: Agustín Fernández Paz
Desde
o Diario Cultural da Radio Galega:
“Especial do programa sobre a figura de Agustín Fernández Paz. Pode accederse aquí.”
“Os fíos da vida”, por Daniel Landesa
Artigo
de Daniel Landesa na revista Criaturas:
“(…) Persoalmente non tiven a oportunidade de tratalo, malia ter tantos lazos e amizades que me levaban a el. A nosa relación non foi máis alá dos amables correos que intercambiamos, precisamente co nacemento desta Revista Criaturas que, se hoxe existe, é en moi boa parte, grazas a el, porque a Agustín lle debemos todo o sabio e cordial consello que me/nos prestou para a formación deste pequeno espazo na rede. E aínda sen coñecelo, como sei que lle acontece a moitas das súas lectoras e lectores, sentinme sempre moi preto del, tanto pola proximidade da súa obra, como pola bondade que transmitía a súa personalidade pública. (…)
A reacción que hoxe se produciu na rede coa noticia da súa marcha é boa proba do agarimo que a súa figura transmitía, cadaquén ten os seus motivos para sentirse hoxe fondamente desamparado, eu teño os meus propios. Ademais da súa obra, que por suposto admiro, sempre identifiquei a súa figura coa miña nai, unha persoa boa como penso que el foi, grande lectora coma el, agarimosa tamén. E, dalgún modo, quizais logo da Viaxe de Gagarin na que ofrece unha imaxe moza dun tempo no que a miña nai foi igualmente moza, aceptei esa identificación cun dos meus seres máis queridos.
E se hoxe escribo eu é porque, se cadra, son a persoa que, daquelas que formamos Criaturas, non puido gozar desas conversas enriquecedoras e ben que o lamento. Quizais por iso son o único ao que o pulso lle chega para escribir, mais sei que podo falar por todas as persoas que, dalgún modo, participan deste pequeno proxecto e dicir que hoxe é un día terrible e desolador que nos deixa abatidos. Mais tamén sei que o espírito traballador e incansable de Agustín nos acompañará sempre. Non esqueceremos o teu exemplo, mestre. (…)”
Manuel Bragado: “Agustín Fernández Paz demostrou que é posíbel facer unha literatura universal na nosa lingua”
Entrevista a Manuel Bragado en Sermos Galiza:
“(…) – Sermos Galiza (SG): Comezaría polo principio. Cando coñeciches Agustín Fernández Paz?
– Manuel Bragado (MB): Coñecino en 1981 cando eu era estudante de 5º de Pedagoxía e el membro do Colectivo Avantar. Un grupo de estudantes incorporámonos ao proceso de formación do que sería despois Nova Escola Galega. A partir de aí Agustín xa era un referente, partillamos distintos grupos de traballo desde que aprobei as oposicións en 1983 e mantivemos un lazo permanente. Creouse un vínculo que nunca rachou. (…)
– SG: Foron moitas as mostras de afecto e recoñecemento desde o día de onte mais nas capas da imprensa escrita apenas foi destacado o seu pasamento…
– MB: É entendíbel polo que está a acontecer co papel dos medios de comunicación e cos formatos. No ámbito dixital a acollida foi extraordinaria. Agustín era unha persoa antisectaria, inclusiva para a que o perímetro da aperta tiña que ser o máis amplo posíbel e iso foi recollido na rede. De feito, non puiden ler todo o que se publicou e iso é un éxito colectivo da comunidade leitora que el conformou. Débenos encher de esperanza, algo no que el sempre acreditou e ao que se referiu en Non hai noite tan longa coa cita de Shakespeare na que di que após a longa noite sempre aparece o abrente.
– SG: Sinalabas, como tamén o fixo Eulalia Agrelo, que a súa obra será máis valorada co paso do tempo.
– MB: É un fío dun novelo do que hai que tirar. É un autor profundamente moderno, con obras moi elaboradas e que ten un enorme futuro. A literatura demostrou con el e con outros nomes como o de Manuel Rivas, que é perfectamente posíbel facer unha literatura universal na nosa lingua.
– SG: Foi ademais unha persoa comprometida, coa lingua e co país.
– MB: Agustín é un galeguista que defendeu a construción nacional, ese proceso de construción colectiva, desde o ámbito educativo, da promoción da lingua, da creación literatia, da edición… Nunca desistiu e só podemos abeizoalo por ter feito iso. (…)”
Palabras do presidente da AELG, Cesáreo Sánchez Iglesias, na homenaxe “O Escritor na súa Terra – Letra E” a Agustín Fernández Paz
Recordamos
aquí o texto lido polo Presidente da AELG, Cesáreo Sánchez Iglesias, no acto de entrega da Letra E a Agustín Fernández Paz, que tivo lugar no Centro Cultural e Recreativo de Vilalba o día 20 de xuño de 2009:
aquí o texto lido polo Presidente da AELG, Cesáreo Sánchez Iglesias, no acto de entrega da Letra E a Agustín Fernández Paz, que tivo lugar no Centro Cultural e Recreativo de Vilalba o día 20 de xuño de 2009:Amigas e amigos.
Querido Agustín.
Vimos dos lugares mais distantes da nosa Terra para oferecer esta homenaxe á túa obra fundadora, á túa biografía de bo e xeneroso. Para che oferecer este «E» de Escritor que as maos do labrego dos metais, Silverio Rivas, creou para ti.
Vimos á vila onde a alba é manancial e foi ourive do tempo para tecer a túa idade.
Vimos para te celebrar e celebrar o sermos dunha terra cunha cultura que vive e dialoga co mundo en galego, que en galego soña o seu futuro.
Acollémonos á sombra protectora de todos os escritores desta terra, de todas as xentes do común de noso que no labor do día a día construíron o noso idioma con palabras de traballo, de ledicia e de dor. Cantas vidas vividas se necesitan para enxendrar o son dunha soia palabra que nomee a luz desta terra, a que na súa profundidade doura as distancias, a que nos olla desde os seus azuis deitados en verde pano.
Esas mesmas palabras dásnos na túa obra e son fervenza doutras palabras que mudan de son e de textura colorida segundo a hora do día na que receban a luz dos nosos ollos. Palabras grávidas do silencio da luz desta terra.
A túa obra foi tecida con fíos de dourada nube outonal nas chairas e a branca luz das sementeiras do froito sachado nos areais das mariñas. Escrebes na túa obra a nosa biografía colectiva que é a de seres humanos a soñar en galego a sermos desta terra e deste tempo.
Dásnos cos teus personaxes, co teu pensamento, co teu compromiso activo, o futuro na man para o poder ler e soñar.
Escrebes desde o humano para que sexamos home ou muller ou rapaza adolescente que habite os seres do real soñado na túa obra. Cando ti escrebes estás a nos dar unha visión do mundo construída desde nós propios, que o quere transformar para que sexa un mundo xusto e solidario. Fas o milagre: ensínasnos a soñar a crear outros mundos outras vidas humanas nas que recoñecérmonos.
Como non ter esperanza no futuro do noso idioma e do noso pobo ao ler a túa obra, se nela habita a raíña da luz de xuño cos seus ollos a arder de tanto espreitar o vento da chaira que habita nos seus eidos de veludo?
Estamos aquí contigo abenzoados polas xentes de ben que foron escribindo no caderno escolar do teu maxín, cores, cancións, números que contan e cantan o paso do tempo.
Daqueles que foron pondo nos teus días un pequeno mundo de sinais ou pedriñas brancas para non te perder, para te guiar no teu viver; unha terra que se nega a non ser, unha terra que é mancada hoxe no centro de gravidade do seu ser: o noso idioma.
Agriden o noso idioma e nós defendémolo coa túa obra.
Celebrar a túa obra é celebrar un canto ao futuro, é dar as grazas ao manancial dos soños que viven nos teus libros e que foron bebidos coma auga fresca amantiña nutricia polos nosos rapaces e rapazas. Hoxe habitan e son cántico no maxín dos nosos adolescentes, e todos eles que son o futuro desta terra.
A túa obra é o froito dunha terra cunha cultura que dialoga e vive mesmo que xa é soñada noutros idiomas do mundo que é tenrura tanta, a tenrura no amor sen soidade nos soños, na vida secreta das imaxes.
Enches de tenrura e dignidade aquilo que toca a túa escrita, aquilo no que pousas os teus pensamentos que baixan a peteirar nas mans da tarde e coma merlo óllannos co seus olliños e o seu peteiro amarelo, e son escrita e son letra a nos conmove,r a nos coñecer a nós propios mesmo en idades que xa partiron e fican en nós a revoar ingraves.
A biografía dos teus personaxes é biografía colectiva: a biografía dun tempo en espiral que nunca acaba. Cos teus textos somos aqueles rapaces e rapazas, como cando nos soñamos e a terra aínda non era redonda. Constrúes a escada que é comunicación entre as idades, e cada tempo do ser humano explica outro tempo que quizais existiu.
Os personaxes da túa obra sosteñen voces que piden a paz, voces que defenden a cerdeira e o paspallás, a biodiversidade cultural, a solidariedade, o amor, o igualitarismo.
A biografía dos personaxes da túa obra: da muller, do home, do adolescente, explícanse, cóntanse desde a biografía do noso pobo, explícannos como pobo que lle está a dar á humanidade unha obra en convivencia con ela, en diálogo.
Na explicación do mundo a ética convive e habita a beleza a descubrir o mundo, para que os ameneiros sintan e veñan á luz, e veña a historia e a memoria sexa a cinza que tingue o corpo do noso presente. Cada rapaz ou rapaza sóñase no seu propio tempo, vive con outros, comparte a complexidade dos seus sentimentos, a súa visión do mundo, aprende a beber os soños como se bebe a auga na clara fonte.
Querido Agustín, a túa obra é unha homenaxe ao noso idioma, o que é fillo de séculos e séculos de acrisolar anacos de palabras incandescentes, ou po de estrelas ou anacos de efémeras verdades cantadas polas tecedeiras do liño, polas sachadoras do millo construídas no día a día, no aprender a ler na liña da vida das maos dos regatos nos eidos cotiáns: quen somos no aprender a interpretar os sons na escuridade da noite nos bosques que douran coma moedas de bronce nos outonos.
Neste día feliz, ancorado nestes días de serena e firme alerta activa ante a hostilidade ao noso idioma que é mancado para que só voe coma ave tolleita, a túa obra é un canto ao seu futuro e ao futuro do noso pobo, o que construíu o idioma, o que deu forma a este anaco da humanidade que somos os galegos.
Todo o que queda é o amor, por Mercedes Queixas
Artigo
de Mercedes Queixas en Sermos Galiza:
“Escribo hoxe cunha estraña e tensa friaxe nos dedos sabendo, benquerido Agustín, que será este o primeiro monólogo co que debo aprender a medir un novo tempo gobernado pola túa ausencia física en calquera encontro agardado, polo non recepción dun novo correo en negriña na caixa de entrada ou dun novo bocado na conversa de whatsapp detida xa para sempre e que remata cun teu “Apertas para os catro”. Tampouco o 986 … … me volverá a túa voz afábel, a túa conversa amena, locuaz, serena, cómplice, animosa, alentadora, observadora e criticamente analítica ante tantas preocupacións e ansias compartidas.
Deberemos aprender a administrar o silencio, sempre xa a estrañar a resposta aos nosos interrogantes. Que pensaría Agustín? Como respondería Agustín?
Mais a palabra de Agustín Fernández Paz ficou sementada en máis de 60 obras literarias, nomeadamente de narrativa infantil e xuvenil, mais tamén como pioneiro pensador e analista ao redor da imprescindíbel dinamización e animación á lectura ou como vertebrador de referenciais propostas e proxectos de normalización e planificación lingüística no ensino, que tanta luz deitaron nas nosas aprendizaxes até o 2010, en que as sombras oficiais pairaron arteiramente para involucionaren o necesario proceso de normalización do galego.
A túa voz afouta e insubornábel, inquebrantábel militante na ética, galego comprometido cos valores humanos universais, escritor consciente da súa centralidade no mundo desde Vilalba, Vigo e a Galiza toda, mestre das novas xeracións de escritoras e escritores, defensor da práctica real do consenso, amigo sempre xeneroso, fica en nós a través da túa práctica exemplar recollida nunha entrega á escrita que rachou os marcos invisibilizadores da literatura infantoxuvenil galega, como un xénero literario maior, vestido de gala.
Velaquí o reto persoal alcanzado: converter, a contrafío, en realidade visíbel, tanxíbel e veraz unha literatura infantoxuvenil propia, contada para o mundo en galego, contada desde nós, mais con vocación de universalidade.
Porque ti, amigo benquerido e admirado mestre, arrombaches a diglosia errática e paralizante e aceptaches, sen prexuízos, a lingua propia, o galego, para nos guiares por multitude de viaxes reais e imaxinarias, itinerarios trazados en presente, pasado e futuro, da man de personaxes novos e adultos, mesmo daquelas que semellan non existiren.
Na obra narrativa de Agustín, unha sensibilidade exquisita provocou que as mulleres, as mozas e as nenas tamén se convertesen en personaxes activas e heroínas desenmascadoras merecentes do primeiro plano do relato, nunha evidente aposta metonímica pola agardada igualdade tamén de xénero na que acreditabas.
O escritor máis lido, recoñecido e querido polo lectorado, traducido a linguas próximas e afastadas de nós, gráfica, cultural e xeograficamente, que moi pronto chegará aos 100.000 exemplares vendidos da súa obra Cartas de inverno e será celebrado cunha edición especial pola Editorial Xerais, tense convertido para as profesionais da docencia nun referente do proceso de formación lectora das novas xeracións.
O escritor máis premiado, dentro e fóra do país, actual candidato ao Premio Nobel, a instancias da AELG, nunca cedeu ao seu natural centro de gravidade espazotemporal e o humanismo, a dignidade e certa modesta humildade, que apenas acae naturalmente ás máis grandes persoas, sempre bailada nos acordes dun sorriso sincero e de expresións retranqueiras, presidiron as formas e os xestos dunha personalidade coherente e de convicción asentada nuns sólidos principios morais que nos contaxiaba.
Por tanto e por todo te queriamos e admirabamos. Cada unha de nós estrañarate desde unha ou varias facetas do teu universo persoal e creativo, cada unha de nós medirá a quilométrica ausencia debullando os fíos da memoria aprendida canda ti e ao teu paso.
Ficamos tocas sen esa man amiga que nos axudaba a mediar na descuberta da lectura á infancia e á mocidade. Ficamos orfas sen as túas palabras de ánimo resistente e sempre construtivo ante o declive da nosa lingua amparado con rango de legalidade oficial.
O loito pola perda dun grande escritor de noso ha procurar o alivio na lectura das túas páxinas, ao tomaren as nosas mans as palabras de Sara, Branca, Beatriz, Marta, Daniela, Alba, Zeralda, Brenda, Diana, Clara, Khoedi, Raquel e de tantos outros ecos nados de ti para nós.
Visitaremos o noso álbum de lembranzas persoais, esa necesaria aperta das palabras que agroman para trascender e confirmar a honra da túa compaña amiga.
Deica a próxima parada de reencontro, meu admirado amigo e profesor!
Grazas por estares sempre tan perto para nos aprenderes que todo o que queda é o amor!”
Eulalia Agrelo: “Agustín Fernández Paz foi unha persoa nobre, clara e de conviccións transparentes”
Entrevista
a Eulalia Agrelo en Sermos Galiza:
“Emocionada. Así colle o teléfono Eulalia Agrelo, autora da tese doutoral Da institución escolar ao centro do canon: Agustín Fernández Paz. “Foron moitas horas de traballo, de convivencia persoal”, lembra. Durante a conversa véñenlle á cabeza “imaxes, recordos” do partillado co escritor mais tamén coa persoa. “É un día ben triste para todos, para quen o coñecía persoalmente como para quen o coñecía polas súas obras”. O seu alumnado, pois Eulalia Agrelo é ensinante, “chamoume” para lembrar Agustín no día do seu pasamento.
Tras do nome, da sinatura e da escrita había unha persoa “moi humana” e inmensamente comprometida coa lingua e co país. Un “mestre” como lembraron centos, milleiros de persoas no día de hoxe através das redes sociais. Mais por riba de todo, un autor que deixa un ronsel de obras para ler e reler. “Agustín facía lectores”, asegura Eulalia Agrelo. Unha “meta”, subliña, para calquera persoa que traballe a escrita.
– Sermos Galiza (SG): Como era o Agustín Fernández Paz escritor?
– Eulalia Agrelo (EA): Para comprendelo temos que facer referencia a moitos elementos. Foi renovador en dous sentidos. Dunha banda, recuperou matices da literatura infantil e xuvenil e soubo darlles unha volta. Ao mesmo tempo, incorporou outros novos como o tratamento da marxinalidade ou a memoria histórica. Salientábel é o tratamento que facía das personaxes, sobre todo femininas, pondo as mulleres como protagonistas activas, que se rebelan e descobren como loitadoras defendendo o seu xeito de ser. Mulleres silenciadas no eido escolar mais tamén no conxunto da sociedade. Agustín soubo traballar coas distintas fariñas literarias, facer collages con distintos tipos de texto incorporando cartas, novas dos xornais ou mesmo anuncios por palabras. Un dos aspectos máis fascinantes da súa obra é que cando a les abre camiño a outras moitas obras e a coñecer o contexto sociocultural galego que está sempre no fondo dela. É un espello no que deberían verse moitos escritores.
– SG: Ti pasaches moitas horas con el para faceres a tese, como era o Agustín no plano humano?
– EA: É unha persoa fascinante como o é a súa literatura. Unha persoa moi próxima que sabía escoitar e aconsellar sempre con espírito crítico e construtivo. Nos últimos anos mantivo unha crítica moi aceda cara á política lingüística do goberno galego. Era unha persoa moi humana que realmente cría e estivo comprometido con Galiza até o último momento. (…)
– SG: Era un escritor incansábel?
– EA: Nunca atopaba a perfección na súa obra. Estaba sempre a reconstruíla a re-escribila. Sempre que re-editou aproveitou para mellorala e lograr unha mellor escrita, unha prosa máis lixeira, máis melódica coa que acadar a vontade do leitor. Cando un le a Agustín desenvolve a capacidade de ulir, de ouvir e de tocar o que está a narrar. É unha prosa sedutora. De aí que teña unha lexión de leitores e acadase o recoñecemento através dos premios e as traducións. Mais para el os premios, dicía, eran bons por suporen un impulso para a nosa literatura e dar visibilidade e valorización á nosa cultura. Agustín foi, sen dúbida, un motor cultural por facer leitores e por facer país.
– SG: E fíxoo nun xénero como o infantil e xuvenil, moitas veces minusvalorado.
– EA: Sempre estivo comprometido coa visibilización da literatura infantil e xuvenil cando este xénero estivo moi desprestixiado. Ora ben, sempre dicía que as súas obras poden ser lidas por calquera lector porque tiñan distintas lecturas.”
