Entrevista de César Lorenzo Gil a Antonio Rodríguez Baixeras en BiosBardia:
“Antonio Rodríguez Baixeras (Ribadeo, 1950) é historiador e desenvolveu gran parte da súa actividade tanto no ensino coma no traballo de divulgación histórica a diferentes niveis editoriais. Agora presenta A historia de Odoyno. A primeira novela galega (Toxosoutos), unha aproximación ao século X galego a través dun dos textos máis senlleiros do medievo europeo que nos abre a porta a un mundo que quizais pensamos coñecer pero que nos sorprenderá.
– BiosBardia (B): Aínda que vostede é autor de moitos textos ao redor da historia, é a primeira vez que se achega ao medievo galego. De onde vén ese interese polo tema?
– Antonio Rodríguez Baixeras (ARB): É un interese que vén de vello. Sempre quixen facer un traballo sobre este período e cando descubrín a historia de Odoyno pensei que tiña que achegarme dunha maneira decidida. Tiña moita curiosidade por saber en que contexto se redactara. Non estamos diante dun texto descoñecido ou que eu descubrira, non. Xa López Ferreiro falou del e é fundamental na nosa historiografía. Mais por iso se me facía estraño que non houbese unha tradución ao galego e un comentario que permitise coñecer todo o seu contorno.
– B: Quen era Odoyno?
– ARB: Sabemos del o que aparece no documento do Tombo de Celanova datado no ano 982. Nese texto, cóntanos que xa el sendo maior e diácono, decide redactar testamento. A súa propiedade máis valiosa é a igrexa de Santa Comba de Bande, que el quere que pase a formar parte do patrimonio do mosteiro de Celanova, que levaba unhas poucas décadas en funcionamento. Para xustificar a posesión desta propiedade, retrotráese ao pasado, fala das orixes da súa familia (de clase nobre), do seu pai Veremudo, da relación que tivo coa familia real asturleonesa, con San Rosendo, coa poderosa abadesa de Guimarães, Mumadonna. Mais tamén nos fala dunha filla súa e dunha muller a quen amou, Onecca (aparece tamén como Onnega e Honnega). (…)”
Arquivos da etiqueta: César Lorenzo Gil
Xosé Duncan: “Ás veces teño a sensación de que hai máis escritores ca lectores en galego”
Entrevista de César Lorenzo Gil a Xosé Duncan en BiosBardia:
“(…) – BiosBardia (B): Para que crear Lermos? Foi por cubrir algún oco? Por engadir un punto de vista máis ao ecosistema de información sobre literatura en galego?
– Xosé Duncan (XD): Si. Se buscamos no Google ou, simplemente, nos poñemos a perder o tempo navegando pola Internet na procura de algo interesante, chegaremos á conclusión de que as webs adicadas á literatura galega poderían ser clasificadas en dous grupos. Por unha banda temos os blogues de escolas e bibliotecas e pola outra as webs da crítica e as editoriais. Obviamente hai excepcións mais, xeneralizando, unha persoa que procure información sobre a literatura en galego atoparíase cunha visión bipolar das nosas letras. Nun extremo os proxectos de fomento á lectura dos docentes e os posts do seu alumnado e, no outro, as análises da crítica e as auto-recensións das editoriais das novidades literarias que, na maioría das ocasións, teñen un nivel de narrativa e complexidade de recursos estilísticos mesmo superiores á obra da que falan. Cando decidimos o que queriamos que fose Lermos, tiñamos moi claro que debería ser un punto de encontro no que tivese cabida toda a literatura (en especial aquela da que non se fala por moitos e variados motivos) mais tratada dun xeito accesíbel e atractivo para calquera amante das letras, desde un nivel básico de acceso até mesmo para algún erudito que se deixase pasar pola web. (…)
– B: Hoxe visibilízase máis ca nunca esa dupla faceta do lector que acaba converténdose en escritor afeccionado, acode a obradoiros de escrita creativa e por fin publica. Como valora esa vía de entrada á literatura?
– XD: Pois supoño que é tan lícita coma outra calquera. Eu, por exemplo, fun moi lector de rapaz e xusto cando deixei de ler, déuseme por escribir. A vida é frenética e, polo menos a min, non me dá tempo para as dúas cousas. Na miña opinión, o importante non é como chegues a escribir senón o que escribas e como o fagas. Si que é certo que semella que hai un boom de obradoiros e plataformas que posibilitan escribir e mesmo de publicar. Mais, en certo modo, resúltame estraño. Quero dicir que se a min me gusta escribir, escribo. Non me adico a ler durante anos e, de súpeto, dáseme por pensar que hai un escritor en min. É como se escoitas heavy metal toda a vida e un bo día decides aprender a tocar a guitarra. Se tiveses vocación, se tiveses a necesidade de envorcar a túa alma sobre unha páxina en branco, terías agarrado unha guitarra tan pronto como rematases de escoitar o primeiro disco. (…)
– B: Falemos de Duncan como autor. Vostede forma parte da nómina de autores da convocatoria de Contos Estraños. Que representou para vostede esa publicación?
– XD: O meu nacemento como escritor. Eu era un escritor nas sombras do meu cuarto. Abandonara a lectura había tempo para me deixar levar polos meus propios pesadelos. Só precisaba unha porta que cruzar e alguén que me ensinase a subir os chanzos dun xeito máis ou menos aparente. Iso foi para min a oportunidade que me ofreceron Fernando M. Cimadevila e Tomás González Ahola. Sen eles, sinxelamente, non escribiría. Eu son dos da clase creativa que non van a obradoiros porque non se consideran bos dabondo nin se presentan a certames literarios porque pensan que iso é para os entendidos e cultos. Así que o meu destino sería o do artista incompleto, non formado e, a poder ser, moi bohemio e afundido na miña propia frustración. Si. Contos Estraños foi a miña psicoterapia. (…)
– B: Malia a forte implantación dunha tradición oral fantástica e termos un nutrido grupo de escritores de prestixio que cultivaron dun ou doutro xeito o xénero (Fole, Risco, Ferrín…) si chama a atención que non haxa máis autores e obras de hoxe en día que escriban fantasía e sobre todo que teñan éxito. Non sei como ve o tema.
– XD: A miña teoría é que a fantasía está considerada unha literatura moi interesante, e mesmo beneficiosa, para lles dar de ler ás crianzas. Por ese mesmo motivo non está ben visto, ou cando menos ben considerado, que un adulto siga a ler ese tipo de literatura. Xa non che digo nada se un adulto a escribe, agás que o faga para a rapazada. Iso si, despois imos ao cine e consumimos toda fantasía que nos poidan querer vender. Aínda que ninguén se estraña que non leven Oscars, polo menos si que se lles permite ser un produto de consumo masivo. Eu firmaba agora mesmo por non gañar na vida os galardóns e premios que levou, ben merecidos, o mestre Agustín Fernández Paz e vender 5.000 exemplares ao ano d’As Crónicas. E non o digo polos cartos, eh. Só hai que ler ‘Onde van os cartos dun libro?’ en Lermos para saber canto ingresaría eu ao ano por eses 5.000… Non sei, supoño que é o peixe que morde o rabo. Non hai demanda e non hai oferta ou a oferta que hai, ao non haber demanda, ten un proceso de maduración e perfeccionamento máis lento do que debera e está a tardar demasiado en acadar o nivel e a importancia que podería ter. (…)”
Carme Rodríguez Alonso: “É difícil usar o gaélico a diario sen parecer excéntrico”
Entrevista a Carme Rodríguez Alonso en BiosBardia:
“Un bosque novo. Antoloxía de poesía gaélica contemporánea (Trifolium) é unha excelente porta de entrada á literatura contemporánea en idioma irlandés. Carme Rodríguez Alonso (A Coruña, 1968) escolma o traballo de trece poetas gaélicos do século XX nunha edición bilingüe que serve para coñecer os temas e reflexións dunha cultura que, malia o elo popular (por vía céltica) entre Galicia e a illa de Irlanda, segue a ser moi descoñecida. Esta publicación debería servir para alentar o interese editorial por traducir máis libros gaélicos. (…)
– BiosBardia (B): Como se explica a ausencia das letras gaélicas na biblioteca histórica galega?
– Carme Rodríguez Alonso (CRA): Supoño que ten a ver coa dificultade de acceder á aprendizaxe da lingua gaélica en Galicia. Penso que agora será menos complexo (aínda que non coñezo moi ben a situación), mais a diferenza doutros países europeos, non hai tradición nin presenza ou tradición sólida do estudo da lingua gaélica nas universidades galegas e tampouco no resto do Estado español.
– B: Cal foi o criterio de escolla dos autores escolmados?
– CRA: A escolla foi miña. Hai un elemento subxectivo que ten a ver con gustos persoais mais penso que na antoloxía están os poetas máis representativos. Decidín limitarme aos poetas nados na primeira metade do século XX porque era os que no tempo de escolmar mellor coñecía. Probablemente haxa alguna omisión pero non hai dúbida ninguna sobre o valor literario de todos os autores presentes. (…)”
Bieito Iglesias: “Ourense é a cidade galega sobre a que máis se escribiu”
Entrevista de César Lorenzo Gil a Bieito Iglesias en BiosBardia:
“O ouro de Ourense (Engaiolarte) é, en definición dun dos seus autores, Bieito Iglesias (Ourense, 1957), unha guía de viaxes literaria ou un itinerario novelesco con fasquía de ensaio, ou viceversa, no que o percorrido pola cidade da nación, infancia e adolescencia do autor se vai entrefebrando coa propia pegada da memoria. Conversamos sobre este libro e tamén ao redor do momento creativo do escritor.
(…) – BiosBardia (B): O concepto “ourensanía” tamén se converteu nun eslogan. En verdade ten Ourense unhas condicións específicas, a nivel provincial, que a converten nun territorio diferenciado?
– Bieito Iglesias (BI): Se o da ourensanía se reduce a crear unha bandeira e un himno, estamos a falar de folclore, unicamente. Mais eu si que penso que existe un feito diferencial de Ourense en termos de cultura. Ourense foi durante moito tempo o único núcleo urbano da provincia (antes da expansión do Carballiño, Verín e O Barco) e por así dicilo foi consciente dese feito urbano, tanto que na cultura galega é unicamente en Ourense onde se dá a literatura propiamente urbana. Primeiro a Xeración Nós e logo, principalmente, Eduardo Blanco Amor, recrean e inventan a cidade con parámetros literarios que ao mesmo tempo estaban empregando outras figuras, caso de James Joyce a respecto de Dublín. Esta representación literaria marca a propia idiosincrasia de Ourense, reflíctese e proxéctase durante o tempo, crea unha tradición literaria que aínda perdura.
– B: Vostede forma parte desa tradición. Ourense está moi presente na súa obra.
– BI: No meu caso, esa tradición váleme para encontrar a casa medio feita, o que é unha axuda. De todos os xeitos, en cada caso, o peso espacial é diferente nas obras literarias de cadaquén. James Joyce, malia vivir en Francia e en Suíza, sempre escribiu sobre Dublín, onde nacera e onde se criara. O mesmo se pode dicir de Eduardo Blanco Amor, que é o noso Joyce particular e que sempre lle foi “fiel” a Ourense malia só vivir na cidade na mocidade e na vellez. O caso contrario é o de Valente, onde non hai rastros das súas vivencias. A infancia é moi importante nos escritores, en algúns, e define os temas ou necesidades literarias. No caso de Ourense, o distanciamento tivo certo valor para autores como Xosé Luís Méndez Ferrín ou Carlos Casares ou máis recentemente Diego Ameixeiras.
– B: Que opina da literatura que se publica arestora?
– BI: Dáse no noso sector editorial (quizais dun xeito máis acusado por mor dos problemas económicos) unha tendencia mundial que se foi consolidando nas últimas décadas: o mercado moderno é o canon e aquilo que non vende non entra no canon. De verdade Stieg Larsson é o canon? Se collemos os catálogos editoriais galegos vemos que hoxe é máis difícil que hai 30 anos publicar unha novela adxectivada como literaria, e iso que daquela non había nin raíz dun sistema editorial digno de tal nome. (…)”
Iván García Campos: “A miña literatura é unha reflexión artística sobre o presente”
Entrevista de César Lorenzo Gil a Iván García Campos en BiosBardia:
“(…) – BiosBardia (B): Este novo libro [Cuestións vitais secretas] vai na liña estilística da súa novela anterior. Pódese dicir que xa atopou a súa voz?
– Iván García Campos (IGC): En efecto, penso que entre un volume e o outro hai enormes diferenzas en canto aos temas e ás ideas que eu vertín en cada un pero si penso que unha vez comparados os dous textos, pódese dicir que teñen en común a miña voz, a miña maneira de escribir. E será que ese é o meu xeito de narrar e é lóxico que apareza en todos os meus textos. (…)
– B: O concepto literario pasou a ser sinónimo de minoritario, pouco exitoso nas tabelas de vendas. Os catálogos das principais editoras galegas locen “narrativa literaria” como unha excepción, non coma regra. Non sei se apetece poñerse a escribir literatura con este panorama.
– IGC: Penso que a literatura galega, polo seu papel minoritario na cultura da sociedade galega, sofre dunha invisibilidade xeneralizada, en todos os xéneros. Se fas un tipo de narrativa coma a miña, que en efecto non atrae moitas vendas, pois sitúaste ao pé do barranco. Pero é que a literatura é isto. Mentiría se dixese que non me gustaría vender máis pero non vou cambiar nada por gañar un lector, iso non é o que me importa. Hai anos díxome Bieito Iglesias: “Para vender algo máis ca o resto en galego hai unha dupla fórmula que segue a funcionar: escribir unha trama de aventuras, que conteña viaxes e cambios, dentro dunha estrutura que poida ser seguida tanto por mozos como por adultos”. Non sei se ten razón pero aplicar fórmulas é o contrario á arte. Na linguaxe artística, a repetición é considerada unha banalidade e o artista debe fuxir sempre do banal. (…)
– B: E ese compromiso coa literatura dáse na literatura galega actual?
– IGC: Antes falaba da bifórmula comentada por Iglesias. Non era unicamente unha coña. Ás veces dáche a sensación de que colles cen novelas de autores distintos que parecen escritas pola mesma man: tramas semellantes con poucas variacións, un modelo de lingua case idéntico, trama clásica, técnica estándar… É curioso que este modelo tan industrial estea a funcionar nun mercado coma o noso tan minoritario que quizais debería invitar a buscar novas vías, tanto para se diferenciar como por mor de que non hai nin posibilidade nin necesidade de saciar un lectorado que está desexoso de devorar e devorar novos produtos. Xusto porque aquí case ninguén vive da escrita, si que me estraña que non haxa máis atrevemento, máis compromiso coa literatura como arte. Ás veces vexo cousas moi antigas. (…)”
Fernando M. Cimadevila: “O sistema editorial galego non buscou novos lectores”
Entrevista de César Lorenzo Gil a Fernando M. Cimadevila en BiosBardia:
“(…) – BiosBardia (B): Non sei como enfoca un escritor a creación dunha serie de novelas cun protagonista tan marcado como son as de Basilius Hoffman. Que nace primeiro, un proxecto de novela ou un personaxe que se vaia desenvolvendo sen unha medida prevista?
– Fernando M. Cimadevila (FC): A xénese desta historia foi, en efecto, Basilius Hoffman. Eu tiña claro que quería escribir unha serie con el de protagonista pero tamén sabía que a saga ía limitarse a cinco títulos. Nas aventuras de Basilius están depositados todos os meus desexos literarios, é dicir, aquelas cousas que o meu eu lector de cando era mozo gustaría de ver reflectidas en libros. Pensar nunha pentaloxía permíteme incluír todas as cousas que me apetecen, todas as referencias que fun gañando co tempo. Durante catro anos fun dono dunha libraría especializada en cómic e en literatura fantástica. Foron tempos de moita aprendizaxe. Moito do que absorbín daquela aparece logo na saga do Basilius. (…)
– B: Pensa vostede que a literatura galega non pensa nos lectores?
– FC: O sistema editorial en galego non buscou novos lectores durante moito tempo. Viviu pensando na venda institucional e deixou sen labrar nin sementar a renovación do seu lectorado. Non hai literatura no mundo que non atenda os seus diversos públicos. A sociedade galega é xa ampla abondo e tamén madura en moitos casos como para saber escoller aquilo que máis lle interesa. Insisto: non se combateu o preconcepto sobre as letras galegas, deixou que se espallase nas novas xeracións, que xa foron alfabetizadas na nosa lingua, que non había propostas que encaixasen cos seus gustos e intereses. Tamén penso que estas eivas, quizais por culpa da crise, se están a intentar corrixir.
– B: Neste tempo de crise, xa non só as editoriais teñen que traballar na difusión dos libros que publican. Os autores teñen que ter moitas máis capacidades alén da de saberen escribir.
– FC: Con certeza. Hoxe o labor de escrita é, no mellor dos casos, só a metade do traballo dun escritor que queira publicar e gañar lectores. Hai que achegarse á xente, contactar con blogs de lectura, visitar clubs, facer presentacións… Manexar e manter a atención nas redes sociais… É un traballo cansado e, sinceramente, non sei até que punto compensa. Quero dicir, pasar horas e horas no facebook facendo promoción en que se concreta? Cantos lectores se gañan? Hai outras vías, como ter axente literaria (no meu caso aínda non me conseguiu ningunha nova publicación) pero ao final sen un gran selo detrás, o fomento esixe moito do autor e réstalle tempo e folgos para o principal, que é escribir. (…)”
Antía Otero e Dores Tembrás: “Apiario quere darlle á palabra o soporte que merece”
Entrevista de César Lorenzo Gil a Antía Otero e Dores Tembrás en BiosBardia:
“(…) – BiosBardia (B): Que ocos quere cubrir o traballo editorial de Apiario no panorama editorial? Fálenlles aos lectores: que van atopar que non teñan xa ao seu alcance nas librarías?
– Dores Tembrás (DT): Apiario quere facerse oco entre as editoras que coidan moito a factura dos seus libros. Para iso cada proxecto require comezar de cero. Cada libro ten as súas esixencias e particularidades. Tentamos detectalas e buscar o máis adecuado: materiais, deseñador, imprenta, encadernadores… O que van atopar os nosos lectores son libros cun bon acabado e boa literatura. Non importa a colección, a palabra ten un peso fundamental e ao redor dela traballamos como editoras.
– Antía Otero (AO): Tratamos de facer libros onde se poña en valor o traballo que hai detrás. A idea é crear obxectos con acabado, claro, pero que non por iso sexan inaccesibles para os e as lectoras. Queremos acompañar a palabra. Darlle o soporte que se merece. E que o e a lectora cando o ten na man intúa iso. Ao mesmo tempo nós imprimimos en Galiza e iso ten un incremento no produto final. Estamos na imprenta cando arrinca a máquina, falamos coa persoa maquinista, revisamos os ferros. Nada se deixa en mans de persoas coas que non podes dialogar. Cada título que editamos, aínda que comparta colección co seguinte número, non ten nada que ver el a nivel arquitectónico. Cada libro é único en contido pero tamén en deseño. Pasamos meses creando un proxecto. Editamos pouco a pouco… pero editamos como queremos editar.
– B: Que tipo de editoras son? Das que consideran o máis importante o olfacto para captar unha obra literaria de calidade ou das que pensan que todo proxecto de libro é coma un diamante en bruto e que a achega da edición é o puído, neste caso o traballo sobre o texto para melloralo?
– AO: Non existe unha regra de ouro, ou polo menos nós polo momento non a atopamos. Tennos chegado algún proxecto que nos parecía delicioso pero que non podiamos abarcar, outros que coxeaban na base e outros que en canto os tes na man sabes que che interesan e te atravesan como lectora, polo que podes defendelos até o final como editora. Imos tratando de facer unha liña editorial baseada na intuición como lectoras e tamén no que obxectivamente pensamos que pode ofrecer de novo ou distinto. Na colección de infantil gústanos traballar con autoras e autores que, na súa traxectoria, non abordasen acotío esta modalidade. María Lado, por exemplo, nunca escribira un libro de infantil directamente, pero nós intuïamos que, polas características da súa escrita, podía facelo dun xeito brillante. O mesmo ocorre coa autora que asinará o próximo álbum ilustrado que sairá do prelo a finais de novembro. Pero, sobre todo, o que tentamos facer sempre é responderlle ao ou á autora se o proxecto vai cara a adiante ou non, no menor prazo de tempo que nos sexa posible. Escribir implica para nós o máximo respecto.
– DT: Quero pensar que non é unha cuestión tan dual como preguntas, ou que cando menos está chea de matices. O olfacto é importante porque unha editorial defínese por un catálago e por unha liña de lectura. Traballamos con isto. E tamén somos editoras que non escatiman en comentarios cos orixinais das e dos seus autores. Pero respectando profundamente o traballo que nos achegan… Nada de lenzos en branco: se nos interesa o traballo adiante, e si, faremos as observacións que nos parezan oportunas, pero son cuestión de detalle, nada de modificar o groso do texto. Se este último é o caso o máis probable é que o traballo non encaixe na editora. (…)
– B: Como están a valorar tanto os docentes coma o alumnado o seu modelo de formación literaria?
– DT: Antía e mais eu levamos anos dando cursos de escrita creativa en centros de ensino e para institucións públicas e privadas. Adoitamos pasar uns impresos de avaliación despois das sesións de traballo que temos moi en conta nos nosos proxectos e que ás veces os propios centros ou as entidades contratantes fan públicos. Se Apiario está funcionando débese en boa medida a todas esas persoas que confían no noso traballo un ano tras outro. Esa é a mellor avaliación. O que hai nos nosos cursos son vías alternativas ou poco habituais/ortodoxas de acceso á literatura. Temos moi en conta a interdisciplinaridade, as novas linguaxes, o audiovisual, videopoema, grafiti, como ferramentas que nos permiten achegar o traballo coa palabra.
– AO: Cada vez son máis as entidades relacionadas coa pedagoxía que nos demandan cursos de formación para profesorado. Este é un campo moi estimulante porque podes poñer enriba da mesa os problemas que existen, as dificultades e as propostas para abarcar esta cuestión. (…)”
Cesáreo Sánchez Iglesias: “A poesía galega actual é un exitoso laboratorio de ideas e linguaxes”
Entrevista de César Lorenzo Gil a Cesáreo Sánchez Iglesias en BiosBardia:
“Hai un mes, a Asociación de Escritoras e Escritores Galegos (AELG) celebrou en Pontevedra o seu VI Congreso. Nesta entrevista, o seu presidente, Cesáreo Sánchez Iglesias (Dadín (O Irixo), 1951), repasa as principais conclusións deste encontro. Iglesias leva na presidencia ao redor de nove anos. Neste tempo, a asociación pasou de contar con 240 socios aos 430 actuais.
– BiosBardia (B): Nótase o peso dos anos de presidencia ou aínda segue con folgos?
– Cesáreo Sánchez Iglesias (CS): Estou ilusionado e con moitos ánimos, moi a gusto.
– B: De que cousas se gaba vostede logo deste tempo?
– CS: Hai varias. Coido que pouco e pouco conseguimos deseñar no concreto aspectos centrais no noso ideal histórico do que debe ser a AELG. Seguimos a ser vangarda na investigación sobre literatura e lingua galegas e mantemos o pulo social. Outras cousas bonitas son o aumento de socias e socios e a madurez da nosa web, que nos últimos nove anos recibiu 20,5 millóns de visitas.
– B: É unha cifra moi relevante para un espazo en galego. De onde coida que vén ese éxito?
– CS: É unha web moi activa, chea de noticias, con contidos novos a cada pouco e con moitos recursos sobre literatura galega que se poden utilizar en diversas áreas, especialmente no ensino.
– B: Gustaríame esfollatar con vostede as diversas conclusións do VI Congreso da AELG. Empecemos polo peto: en Pontevedra falouse da necesidade de atender a defensa do pagamento dos dereitos do autor e fortalecer a profesionalización do oficio.
– CS: Pensamos que é moi importante consolidar a idea de que a escrita é un labor profesional. Aínda que a maioría da xente non poida vivir desta actividade, si é un traballo profesional e como tal debe ser tratado. Hai aspectos que se deben solucionar, por exemplo, que para unha festa haxa orzamento previsto para lles pagar ás orquestras e non, en cambio, para a persoa que escribe e logo le o pregón. Por que unha cousa se considera actividade profesional relacionada coa cultura e a outra non? Pensamos que todos os actores que participan na industria cultural deben ter en conta o peso dos creadores. Tarifar o seu traballo é moitas veces dignificalo. Iso non quita que cadaquén poida participar na sociedade, nos medios de comunicación ou en diversas iniciativas culturais do xeito que mellor lle pareza porque estamos en Galicia e sabemos que a nosa estrutura cultural ten moitas limitacións, por suposto tamén económicas.
A profesionalización, ademais, ten como vantaxe a visibilización social dos autores. Os premios literarios, por exemplo, favorecen moito iso. Coido persoalmente que a figura do escritor debe manter unha relevancia social que sempre tivo. Eu recordo estar con Manuel María na Terra Cha e notaba que cara a el había un recoñecemento popular como poeta. Ser poeta non era calquera cousa. Sería conveniente que con fondos públicos se favorecese esoutro papel do autor como formador e favorecedor da cultura, a través de cursos, conferencias, encontros cos lectores… Sigue lendo
Mª Xosé Queizán: “A literatura galega deu grandes estilistas, que non quere dicir grandes escritores”
Entrevista de César Lorenzo Gil a María Xosé Queizán en BiosBardia:
“(…) – Biosbardia (B): Empecemos pol’A boneca de Blanco Amor. É unha novela na que o escritor percorre o texto case coma unha pantasma pero o protagonista real é Chile.
– María Xosé Queizán (MXQ): Blanco Amor estivo en Chile e pisou os lugares dos que se fala nesta novela. Eu sigo os seus pasos, intento captar o que el puido captar. Todo coa escusa da boneca, que é a orixe da obra e o elo entre Galicia e Chile. Como conto no libro, eu visitei Punta Arenas e alí souben da figura de Sara Braun, unha muller multimillonaria que dominou, xunto coa súa familia, a economía e a política daqueles territorios austrais. Alí, en Punta Arenas encontrei unha boneca a tamaño natural dela. E aí souben que aquela boneca é a que aparece na novela A esmorga. Non teño ningún dato para confirmalo pero eu sei que é así. E a partir de aí busco o fío para unir esa presenza en Chile coa personaxe da boneca e do fidalgo da novela de Blanco Amor. Pode dicirse que retomei a historia no punto no que el a deixa. Intereseime por quen era ese fidalgo e nesta novela ficciono sobre como puido ter sido a súa vida. (…)
– B: Pensa que hoxe en día si está valorado como merece?
– MXQ: El era unha figura impresionante, un home diferente, o grande escritor da Galicia do seu tempo. Un escritor realista, que fala do país de verdade, do pobo que el coñece. Conta unha sociedade que experimentou e que soubo reflectir coma ninguén. Durante moito tempo, as coordenadas da súa escrita non tiveron o recoñecemento que merecían pola propia dimensión da literatura galega, quizais demasiado encaixada no ruralismo. Blanco Amor falaba da cidade e hoxe gran parte da nosa literatura é urbana. De aí que se reivindique a súa figura.
– B: Nesa evolución vostede tamén tivo un papel destacado?
– MXQ: Cando afirmo que a literatura galega era ruralista é porque os escritores eran do rural. Era na aldea e no pazo onde se falaba o galego. Non na cidade. Eu nacín na rúa de Urzáiz en Vigo. O galego é a miña lingua de escolla, non de “nacemento”. Eu era adolescente e pensei: estou aprendendo inglés e a lingua do meu país non a coñezo. E empecei a falar en galego e nunca máis o deixei, a pesar de que talvez non coloque os pronomes con total corrección. A miña historia é un pouco a historia do país. As cidades aumentan a súa poboación con persoas procedentes do rural e o galego esténdese. E polo tanto, a literatura galega achégase a novos ambientes. Xa pode falar doutras realidades, non só do que pasaba no rural ou da Materia de Bretaña. (…)
– B: Son noxento componse ao redor dun monólogo, o dun home do que vostede chega a dicir na introdución que se fartou de rir con el.
– MXQ: É que o protagonista é un home noxento, como el mesmo confesa no título, desagradable, abxecto… pero que cae simpático. Non é un home que transmita co seu aspecto ou os seus acenos nada negativo. Ben ao contrario, é atractivo, simpático, ocorrente. E si, recoñézoo, mentres escribía esta historia, rin, e rin con gana. Na escrita deste libro sentinme libre. Na estrutura e técnica foi un reencontro coa miña primeira novela, A orella no buraco. Como obxectivos literarios, unha novela que dese noxo e que fose humorística a un tempo. O humor é algo que se me dá ben na man. (…)
– B: Hoxe en día, a presenza feminina nas letras galegas é moi destacada. A crítica gaba o bo nivel, especialmente na narrativa.
– MXQ: É unha evolución lóxica e parella á sociedade no resto de ámbitos. Hai un século as mulleres eran practicamente analfabetas todas. No meu tempo eramos moi pouquiñas as que podiamos acabar a escola. E conforme avanzou o tempo, a situación mellorou. Hoxe as mulleres son as que mellor rendemento académico teñen, ocupan a maioría dos postos escollidos por concurso público, por exemplo xuízas e fiscalas. Esa mellora xeral tamén se dá na literatura, especialmente na lectura. As mulleres son o motor da compra de libros. É normal que tamén se poñan a escribir. Para as letras galegas é unha gran noticia porque canda as mulleres entran temas até agora pouco tratados, aquelas áreas nas que as mulleres teñen protagonismo ou que elas queren considerar materia literaria.
– B: Que opina da literatura feminista que se fai arestora?
– MXQ: Sempre digo que Son noxento ben puido escribilo un home. Non hai ningún impedimento agás un: que os homes renunciaron a seren feministas. Noutrora había homes feministas e é necesario que volva habelos. Desde Simone de Beauvoir estendeuse o tópico de que deben ser as mulleres as que se defendan a elas mesmas, en exclusiva. É unha postura errada. É coma se dixésemos que os dereitos dos negros só deben ser defendidos polos negros. No caso da negritude e do feminismo, do que falamos é de verdade e sobre todo, de xustiza. E ese é un concepto no que deben traballar homes e mulleres. En canto ao feminismo practicado polas mulleres, coido que se retrocedeu en moitos aspectos. Para ser feminista, amais de reivindicar, hai que ler e formarse. Sen coñecemento científico sobre a ideoloxía, non hai avance posible. (…)”
Pechan as editoriais O Figurante e Emerxente, entrevista con Alberte Momán
Entrevista de César Lorenzo Gil a Alberte Momán en BiosBardia:
“As editoriais O Figurante e Emerxente, dedicadas maioritariamente a publicar poesía en galego, pechan. Así o comunicou o responsable de ambas, o editor, innovador e escritor Alberte Momán o 8 de xuño. A incapacidade de manter un diálogo estable cos lectores e a imposibilidade de manter economicamente os proxectos son as principais causas para a fin da traxectoria dos selos.
“Para proxectos como os meus, de poesía, non hai un público que lea voluntariamente, ou é moi reducido. Só se venden libros nas presentacións, cando hai público, o que obriga a estar facendo desprazamentos constantes que non son compensados economicamente coas vendas”, explica Momán para ilustrar a dificultade de manter un proxecto estable de publicación poética.
“Non hai lectores nin lectoras. Moita xente está máis preocupada en escribir que en ler, o que di moito das súas producións”, engade Momán, quen considera imposible manter proxectos editoriais coma estes sen ese diálogo cos receptores. “Non é un problema unicamente de distribución porque tampouco temos boas vendas directamente pola internet”.
A distribución é outro dos factores que provoca o final de Emerxente e O Figurante. “En Galiza non existen distribuidoras pensadas para este tipo de proxectos. As que aceptan editoras pequenas non pagan os libros vendidos. A maiores, o seu funcionamento é sempre deficiente, especialmente na xestión dos exemplares distribuídos e da recepción nas librarías”, di.
Sobre as librarías, Momán é crítico tamén. “Realmente hai poucas librerías que vendan libros de editoras pequenas. Os libreiros e libreiras, en moitas ocasións, descoñecen a súa existencia. Se tivera que contar as librerías que, en todo o país, teñen un mínimo interese por este tipo de proxectos, posiblemente sobrarían os dedos de ambas mans”. E destaca: “Unha vez que se asume a distribución propia, resulta verdadeiramente complexo que algunhas librarías cheguen a declarar libros efectivamente vendidos para proceder á liquidación destes”.
O editor recorda as deficiencias que ten arestora a difusión da literatura en galego. “Non temos un sistema literario maduro e crítico. A información cultural case non existe e a que existe non chega. A moitos promotores culturais, se non todos, e aos que din defender a cultura nacional, este eido, en concreto, non lles interesa”.
Como aprendizaxe, Alberte Momán salienta a necesidade de coñcer realmente os custos de produción de proxectos pequenos en temas como o ISBN, a maquetación e a impresión en tiraxes que logo son pequenas. Tamén subliña a imposibilidade de atinxir mercados foráneos aínda no suposto de separar a produción (que se faría en Galicia) e a impresión (que se ha facer no país de recepción). “Os custos son demasiado elevados”.
De cara ao futuro, o editor e escritor coida que cómpre unha concienciación xeral entre o lectorado e os axentes da cultura galega sobre que dimensión real queremos para a literatura propia. “Cómpre normalizar a poesía pero antes cómpre formarnos para sermos lectores e cidadáns maduros”. (…)”