Entrevista
de Marcos Pérez Pena a Bernardo Máiz en Praza:
“(…) – Praza (P): Falas dun “período espiñento”, eses anos nos que [Ricardo Carvalho Calero] volve a Ferrol, sufrindo a represión polas súas ideas e non podendo dar clase. Como foi ese tempo e esa represión?
– Bernardo Máiz (BM): El era un home da esquerda do Partido Galeguista e loita para que o PG se integre na Fronte Popular. A sublevación franquista sorpréndeo en Madrid, facendo o exame de oposición á Cátedra e alí incorpórase como miliciano ao batallón de UGT, despois intégrase nunha unidade de profesionais do ensino e finalmente nas milicias populares mandadas por Enrique Líster. Ao remate da guerra cólleno prisioneiro en Andalucía, pero a pesar do que se escribiu sobre o tema, nunca pediron para el pena de morte, caéndolle ao final 12 anos de cadea.
En 1941 outórganlle unha liberdade condicional que se converteu en permanente. Como non tiña certificado de boa conduta, non podía solicitar praza en ningún centro de ensino, e como non lle permitían colexiarse tampouco podía dar clases de forma privada. Foron anos duros para el, mesmo recibía ameazas pola rúa en Ferrol. Hai un poema, no que di ”como puidemos viver e mais vivemos”, no que retrata a represión franquista do momento. Grazas a que a súa muller daba clases, entre os dous foron capeando o temporal. As cousas melloran para el grazas á súa incorporación ao colexio Fingoi, en Lugo, no que aínda que actuaba como director, aparecía como conselleiro delegado, porque non podía exercer.
– P: A partir dese momento as cousas melloran moito para el, non si?
– BM: Os anos en Lugo son moi bos e a súa vida cambia definitivamente cando marcha de Lugo para Santiago, grazas a que lle cancelaron os seus antecedentes políticos. El nunca quixo pedir a cancelación, a pesar da insistencia de persoas como Filgueira Valverde, que lle dicían que só con que o pedise o réxime llos cancelaría. Porén, el negábase, porque dicía que el non fixera nada mal. Cando por fin llos cancelan, pode por fin presentarse a unha praza de profesor de instituto, á vez que o decano da Facultade de Filosofía e Letras lle ofrece a posibilidade de ser catedrático de Lingua e Literatura galega, unha praza que ían crear.
– P: Neses anos aínda asinaba como ‘Carballo’ e aínda non defendía un achegamento da norma do galego á norma portuguesa. Cando se produce ese cambio?
– BM: Si, Don Ricardo era o único titulado para elaborar unhas normas para o galego. E elabóraas no ano 1971 para a Real Academia Galega, unhas Normas Ortográficas e Morfolóxicas do Idioma Galego que son reeditadas en 1977. Porén, contra 1973 prodúcese un conflito con Manuel Rodrigues Lapa, que publicara un artigo en Portugal defendendo que o galego debía achegarse na súa norma culta ao portugués. Houbo unha resposta moi dura de Ramón Piñeiro en Grial. Piñeiro quería que Carvalho a asinase, pero Carvalho negouse. Este episodio levouno a interesarse máis polo asunto e iniciou un achegamento a esas posicións.
Xa en 1975 Carvalho publica un artigo en La Voz de Galicia defendendo que non hai que innovar sen tradición, que hai que ir ás raíces históricas e que o portugués é fillo do galego. A partir de aí Carvalho comeza a publicar en editoriais que non son Galaxia. En resposta comezan a utilizar o Instituto da Lingua Galega contra el, e pouco a pouco vese sometido a unha marxinación por parte de determinados sectores.
A partir de 1981 comeza a asinar como ‘Carvalho’ e pouco a pouco vaise distanciando máis dos organismos oficiais. De feito, cando lle propoñen entrar no CCG non quere. Nunca quixo cargos, pero na súa contra dixéronse moitas miserias, como que estaba anoxado por non ter sido escollido para presidir a RAG.
– P: Na túa opinión, cal é a razón de que ata agora a Real Academia Galega non accedera a dedicarlle o Día das Letras Galegas?
– BM: Foi rexeitado durante anos por defender que Galicia forma parte do sistema lingüístico galego-portugués e tamén por afirmar cousas como que “a autonomía mantén todo o aparato do estado unitario, mentres que a autodeterminación prantexa o problema dende o propio país galego, unha forma de organización de Galiza que pode chegar desde a separazón total do País con relazón aos circundantes ate a Federazón ou Confederazón”, como dixo en 1989.
Foi expulsado do trato respectuoso que merecía. Con retranca el mesmo afirmou en 1986 que “certas elites entenden que nen como estudoso nen como pensador sobre os problemas culturais da nosa terra atinxo a altura que eles sinalan”. (…)”
Arquivos da etiqueta: Praza Pública
A #CorentenaLiteraria e os bicos polo aire fronte ao coronavirus
Entrevista 
a Diego Giráldez en Praza (foto dese mesmo medio de comunicación):
“Nos primeiros días do confinamento ordenado polas autoridades para tentar frear o coronavirus, a actriz e presentadora Neves Rodríguez compartiu nas redes sociais “a imaxe dun fragmento dun libro co cancelo #CorentenaLiteraria e pareceume unha boa escusa para que autoras e autores galegos lesen fragmentos das súas obras para entreter á xente nas súas casas”. Quen fala é o escritor Diego Giráldez, impulsor dunha das tantas iniciativas que, nos últimos días, están procurando axudar a poboación a levar mellor o confinamento a través da cultura.
Giráldez dirixiuse a moitas e moitos compañeiros de oficio cunha mensaxe curta. Explicáballes a idea e convidábaos a “que vos gravedes un vídeo lendo un fragmento dunha das vosas obras e o publiquedes nas vosas redes acompañado dos cancelos #CorentenaLiteraria e #EuQuedoNaCasa”. “Bicos (polo aire)” remataba aquela nota. E así foi como as redes comezaron a encherse de letras lidas -e de bicos polo aire- contra o virus. (…)
“As autoras e autores -explica- responderon moi ben e estou seguro que se van sumar máis, aínda queda confinamento por diante para poder usar a literatura como se merece, como puro entretemento”, afirma ante unha crise na que, cre, “como de todas, sairemos distintos”.
“Dá igual se é unha crise económica ou sanitaria, non volveremos a ser os mesmos, xa estamos en transición. Se a literatura galega serve para acompañarnos nesta nova viaxe, perfecto. Aínda que o noso mellor balcón ás oito da tarde son as librarías, a rede ten tamén o poder de conectarnos co público e hai que aproveitalo, sobre todo en momentos así”, conclúe Diego Giráldez, que se despide con bicos (polo aire).”
Paco Martín: “Teño moitísimo respecto pola lingua porque teño moitísimo respecto pola xente”
Entrevista
de Montse Dopico a Paco Martín en Praza:
“(…) – Praza (P): Vostede foi mestre de 1961 a 2000. Fixo algúns dos primeiros libros de texto en galego. Publicou o primeiro libro de narrativa no 1971, antes da morte de Franco. E dirixiu Axóuxere, no xornal ‘La Región’, no 74-75. Como era entón publicar en galego? Por ese mesmo tempo houbo mestres represaliados por dar aulas en galego…
– Paco Martín (PM): En realidade esas cousas dependían un pouco de quen che tocara. Si que houbo mestres e mestras expedientados. Pero dependía moito das autoridades académicas que che correspondesen. Eu desde o ano 69/70 fun mestre en Bretoña. Usei o galego sempre e nunca tiven problemas. A xente, ademais, estaba encantada: aínda me saúdan cando me atopan pola rúa antigos alumnos.
Pero claro que naquel tempo podía suceder que tiveses problemas se alguén te denunciaba. Non foi o meu caso: nin tiven problemas a nivel de inspección, que era coñecedora da situación. Se cadra si que podía chegarche algunha indirecta, pero con non facer caso… Tampouco tiven problema cos primeiros libros de texto que fixen en galego. Vendéronse moito, de feito. Foi antes da oficialidade do galego, pero xa daquela comezaba a haber unha apertura… (…)
– P: Outra característica da súa literatura é a preocupación pola calidade lingüística, a lingua popular…
– PM: É que eu teño moitísimo respecto pola lingua porque teño moitísimo respecto pola xente. Nós vivimos en Lugo nun barrio das aforas, medio aldea. Nos anos da posguerra aos nenos falábannos en castelán, e eu estaba convencido de que había unha lingua para nenos, o castelán, e unha lingua para adultos, o galego, porque era o que falaban entre eles. Cando me fixen mestre estaba instalado no castelán. E cando cheguei por primeira vez a unha escola xa vin que alí non falaba castelán ninguén.
E entón pensei que estaba traizoando, primeiro, aos que me pagaban -aínda que fose unha miseria- e sobre todo a xente coa que estaba a traballar como mestre. A transformación veu xa a partir diso: comprendín que tiña que ser moi respectuoso co que fala a xente. E ademais hoxe temos un presidente da Xunta, e algúns conselleiros, -mesmo algúns nacionalistas, cos que me identifico-, que non teñen respecto polo idioma, polo que contribuirán a que desapareza. E eu non quero ter culpa diso, ou quero ter pouca, motivo polo cal tento escribir nun bo galego… (…)
– P: Cumpre 80 anos e leva publicando desde primeiros dos 70. Sente o seu traballo como escritor recoñecido? Digo porque moitas veces non pasa isto.
– PM: Pois hai cousas das que estou dándome conta agora. A verdade é que tampouco me preocupei moito nunca por iso… Eu tentei comportarme dignamente cos meus semellantes e creo que me levo ben coa xente. A maioría da xente quéreme ben e eu quérolles a eles, e estou satisfeito por iso. Manuel María dicía que cando vas vello véñenche coas exequias, pero si, eu si sinto que os meus libros foron recoñecidos. E detalles como que Antonio Reigosa saque un artigo falando dos meus 80 anos a verdade é que gustan. (…)”
Fina Calleja: “O apego de Rosalía á terra non é contemplación. É revolucionario, consciente. Non é unha paisaxe de postal, nostálxica”
Entrevista de 
Montse Dopico a Fina Calleja en Praza (foto: Culturactiva):
“Unha vez, tras unha visita escolar á casa de Rosalía de Castro, unha nena pequena chegou á casa contándolle ao seu pai que Rosalía non estaba. E que era fea porque estaba morta. O pai quedou pensando que, xa que Rosalía é precisamente o contrario: vida, luz…, algo habería que facer para axudar a que os nenos e nenas a visen tal como foi. Así xurdiu Rosalía’, a obra de teatro de Culturactiva que recrea a vida da Rosalía de Castro nena. Dirixida por Fina Calleja e interpretada por Cristina Collazo e Rocío González, Rosalía é o xogo, a exploración. O amor á palabra, á terra e ás persoas que nos coidan e que coidamos. Tamén as decisións adultas que, na infancia, non tomamos e nos afectan. E a amistade, e a imaxinación, como apoio no que acubillarnos cando a nosa vida dá un xiro. Falamos con Fina Calleja tras a preestrea deste espectáculo no Auditorio de Teo. A estrea será o sábado 22 de febreiro no Teatro Colón, na Coruña.
– Praza (P): O proxecto é unha iniciativa de Culturactiva. Por que che interesou cando che propuxeron dirixilo?
– Fina Calleja (FC): Eu xa traballara en Sarabela co Cabaleiro das Botas Azuis de Rosalía. Iso, e o meu amor pola figura de Rosalía, xa me puxo moi en antecedentes para facer unha revisión da figura da Rosalía como autora en consonancia cos novos estudos sobre o tema. Para min era interesante rescatar a poesía como protagonista, desde a certeza de que, se os nenos aos 4, 5 ou 6 anos adoran a literatura: xogan coas palabras, etc, algo pasa despois no seu desenvolvemento educativo no que isto pasa a ser outra cousa…
Partimos, así, do suposto ficcional da Rosalía nena que sente amor pola palabra como obxecto de xogo, en relación coa natureza. A aceptación do proxecto pola miña parte veu, de feito, cando atopamos iso: unha maneira de contar a historia que tivese interese, que achegase algo, que xustificase a posta en escena.
– P: Entón, a idea é presentar a Rosalía nena que vai xa descubrindo a poesía, na que vai nacendo a poeta que será despois.
– FC: Si, e sería magnífico que ademais os nenos e nenas que veñan ver a obra queden con esta idea de xogar coas palabras, que se sintan estimulados para seren creativos. Nese sentido, o espectáculo trata de ter un valor en si, e non ser só unha actividade escolar complementaria. Queremos que sexa algo que nutra ao espectador. (…)”
Tamara Andrés: “Amar continúa a ser un acto moitas veces violento, cheo de restricións e de límites”
Entrevista
de
Montse Dopico a Tamara Andrés en Praza:
““Amante’’, na súa etimoloxía, non é máis ca alguén que ama. En que momento convertemos algo tan fermoso nun concepto tan terrible?”. Esta é unha das reflexións sobre as que se Tamara Andrés teceu Bosque vermello (Positivas), o seu último poemario. Que esculca na concepción hexemónica do amor na nosa sociedade e nas normas que constrinxen os distintos xeitos de amar. E de amar, aceptando e mesmo celebrando a liberdade da persoa amada que tivo que marchar –neste caso, unha irmá– vai tamén Irmá paxaro (Cuarto de inverno), o penúltimo libro desta mesma autora. Falamos con ela destes dous poemarios, poñéndoos ademais en relación coa súa obra anterior.
– Praza (P): Entre os primeiros versos de irmá paxaro están: “as nenas nunca saben/ que o golpe máis duro/ é/ o tempo”. O libro está dedicado a Paula, a irmá paxaro. En que momento sentiches a necesidade de escribilo e por que?
– Tamara Andrés (TA): Este libro accionouse cando a miña irmá pequena, Paula, marchou a Madrid para comezar os estudos universitarios. Foi un momento no que aprendín que a complicidade que existe nunha relación fraternal sempre se ve minguada polo tempo, que chega un punto no que as irmás pequenas queren distanciarse por completo da imaxe de referencia que foi a maior, e voar por si mesmas. É completamente lóxico, mais unha realidade que non ocupa moitas conversas.
– P: O libro parece estar tecido polas lembranzas da infancia. E todo resulta moi recoñecible, moi vivo… Nun poemario, ademais, moi narrativo. Que papel xogan as lembranzas neste poemario e de que xeito quixeches que o lector/a se identificase con elas?
– TA: Hai lembranzas autobiográficas e outras ficcionadas, porque tamén me apetecía xogar un pouquiño, mais creo que quen lea pode deducir de todas elas unha relación vertebrada arredor da complicidade e da inocencia, e atopar algunha historia propia que se poida espellar. Tamén é doado identificarse coa idea de que o paso do tempo nos fai menos inocentes, de aí o silencio e a dor. (…)
– P: Un dos temas de Bosque vermello é a identidade, sobre a que se pensa en relación co outro/a, co que (quizais) non é o noso corpo. En realidade, é algo que estaba tamén nos teus anteriores poemarios. Como se relacionan corpo e identidade en Bosque vermello? (Parece que a ausencia do outro/a te fai máis consciente da túa propia identidade).
– TA Hai certos temas que non deixan de aparecer de xeito transversal en todo o que escribo. Supoño que esas son as cuestións obsesivas: o corpo, a linguaxe, a identidade, mais se cadra pensados en cada poemario desde unha nova perspectiva.
Ás veces, cando estou con alguén, dáseme por preguntarme como habita esa persoa unha realidade na que eu mesma me atopo, como dous corpos poden habitar de xeito distinto un mesmo momento, un mesmo lugar, como todo é absolutamente subxectivo e cuestionable.
Por outra banda, moito teño falado cunha amiga sobre esas persoas que coñeces en tránsitos (aeroportos, trens, viaxes breves) coas que de súpeto xorde unha complicidade inexplicable, e coas que te amosas máis libre porque estás fóra do lugar vital que che é máis común.
Daquela: a identidade compréndense en función de cada outro, de cada contexto, pero sempre en flutuación. A identidade de cada persoa vai abaneando grazas a outro, como unha danza. (…)”
Rexina Vega: “A homoxeneidade, a norma, o camiño recto é unha entelequia; somos complexos e perversos. É a condición humana”
Entrevista
de Montse Dopico a Rexina Vega en Praza:
“(…) – Praza (P): “Fóra do sagrado ninguén dorme. Aquí todos teñen que cargar coas súas culpas”, dise cara ao final do libro. Ninguén dorme é tamén un verso dun poema de Lorca. E unha frase de Macbeth: “Sleep no more”. Por que ninguén dorme na túa novela?
– Rexina Vega (RV): Cada vez que sentaba a escribir no ordenador tiña dúas bandas sonoras ‘Nessum dorma’, de Turandot e “Ciudad sin sueño” de Lagartija Nick e Enrique Morente, e púñaas unha vez e outra, de modo obsesivo. O texto de Lorca facíame entrar nese ton, entre alucinado e extraordinariamente desperto, consciente, que precisaba para contar esta historia. Porque quería falar do que no que non está ben, do que nos doe, do elefante no cuarto. Na faixa da versión en castelán, a miña amiga Valérie Tasso escribe:
“Nadie duerme: Un “huis clos” en el que la puerta cerrada se revienta bajo el ariete literario de Xina Vega, una jaula que se abre, que se destripa, que se desparrama, que se desborda, que se eyacula y que se dispara sobre la condición humana. Un encuentro que nos recuerda que Macbeth (“Sleep no more”) siempre acaba de matar al rey y que el príncipe desconocido de Turandot (“Nessum dorma”) acaba de proscribir, para siempre, el dormir. Un sórdido pastel de carne que se nos corta en la boca, que nos quiebra los molares y que nos impedirá, esa noche, conciliar el sueño”.”
– P: Por que foi publicado primeiro en castelán e logo en galego? (Supoño que houbo problemas para publicalo en galego).
– RV: Acabei o libro nos anos máis duros da crise económica. Nese tempo deuse unha contracción brutal de títulos publicados en todas as literaturas do Estado. Aquí, en Galicia, penso que o devalo foi aínda máis acusado. Nesa situación, a miña casa editora, que xa se comprometera en publicarme deixou pasar o tempo. Logo de dous anos de espera perdín a paciencia, fixen algún intento con outras editoras sen resultados e xurdiume a oportunidade de publicar en castelán con Pepitas de Calabaza, editora coa que estaba colaborando noutro proxecto.
O entusiasmo co que recibiron o meu texto traducido compensoume nun primeiro momento da frustración que sentía no sistema galego. Porén, eu non son unha escritora da literatura castelá, non teño ningunha intención de moverme, promocionarme ocupar espazo nese ámbito.
– P: Ninguén dorme ten un estilo moi coidado, que se achega á prosa poética por veces. Niso, hai un cambio desde Dark butterfly (que era outro tipo de libro, como un diario). Estiveches moito tempo traballando en Ninguén dorme? Pódese falar dunha “evolución “ do estilo ou, simplemente, son proxectos diferentes?
– RV: Non teño claro que, en canto a estilo, sexa moi diferente de Dark Butterfly, basicamente porque creo que unha autoría é unha mirada e unha música, dúas cousas que non podemos cambiar, como o timbre da voz. Con todo, o proxecto si que é distinto. Procuro sempre que o escribo me supoña un desafío. Na anterior novela probada cunha escrita fragmentaria co diario como fío condutor, en Ninguén dorme intento unha ‘nouvelle’ que vaia dacabalo entre a narrativa, o teatro e a lírica. (…)”
Óscar Horta: “Ninguén precisa respecto por ser especial; precisámolo por sentir e sofrer, por ser susceptíbeis de padecer danos”
Entrevista
de Montse Dopico a Óscar Horta en Praza:
“Para quen estea a buscar un libro divulgativo de introdución ao antiespecismo, sen dúbida unha opción é Na defensa dos animais (Axóuxere), do filósofo Óscar Horta. O obxectivo deste ensaio, explica el mesmo nesta entrevista, “non é facer unha contribución filosófica ao debate sobre a consideración dos animais, a diferenza de Animais de estimação e bestas de companhia, de Rebeca Baceiredo, que en cambio si fai unha achega deste tipo. O que busca este é simplemente presentar algunhas ideas e axudar a que a xente reflexione sobre a nosa relación cos animais, para que iso mude a súa situación, no presente e no futuro. Para acadar iso, o libro expón unha serie de argumentos sobre a cuestión do xeito máis claro e simples posíbel”. O autor respondeu por correo electrónico as nosas preguntas sobre esta obra.
– Praza (P): Na defensa dos animais parece un libro feito cunha intención divulgativa: linguaxe sinxela, ton bastante didáctico… O cal se afasta un pouco do que adoita publicar Axóuxere. Como xorde a proposta de escribilo?
– Óscar Horta (OH): O libro está escrito para axudar a difundir a defensa dos animais. Propúxenlle sacarllo a Axóuxere porque levaban xa uns cantos anos a me perguntar se ía publicar calquera cousa sobre o tema, e porque é un proxecto con inquedanzas alén das económicas. É certo que Axóuxere publica moito ensaio doutro estilo, mais tamén é verdade que teñen uns intereses moi diversos, o que se reflicte nunha oferta bastante variada.
– P: A introdución comeza falando de cambio social: agora hai moita máis preocupación polos dereitos dos animais. Por que comezar o libro aclarando isto?
– OH: Aínda hai moita xente que non é consciente mesmo do apoio que na actualidade está a ter a defensa dos animais, e do xeito no que está a medrar -esta miopía sobre o tema vese é particular na clase política-. Dar visibilidade a isto é importante en si mesmo, e tamén da pé a interrogarse polos motivos polos que ten lugar.
– P: Segue o libro introducindo o concepto de especismo: a crenza na superioridade da especie humana sobre as especies de animais non humanos. Con argumentos como a maior intelixencia ou capacidade dos humanos. É difícil que se acepte isto que dis tendo en conta a asunción social dos principios socialdarwinistas (ou máis ben a terxiversación de Darwin), tanto para explicar as relacións entre humanos (culturas melloras que outras) como as relacións entre os animais (especies máis evolucionadas ca outras) e entre os humanos e o resto dos animais. Cales serían os principais argumentos contra estas posicións darwinistas?
– OH: Hai dous tipos de posicións ás que te podes referir. En primeiro lugar están as posicións que, como indicas, examina o libro, que son aquelas que sosteñen que os intereses dos seres humanos contan máis que os dos demais animais. En ocasións isto é deféndido apelando a que os seres humanos teñen unhas capacidades cognitivas máis complexas. Mais hai distintas razóns para rexeitar tal argumento. Por exemplo, de aceitármolo estaremos xustificando que os seres humanos que non posúen ditas capacidades sexan considerados e tratados como o son a día de hoxe os animais non humanos.
Isto é algo que grande parte de nós rexeitaremos, pois entendemos que todos os seres humanos deben ser considerados por igual. Mais se é así, temos que nos opor á idea de que as capacidades cognitivas sexan un motivo para que os intereses de alguén conten máis do que os do resto. E, polo tanto, non poderemos xa apelar a tal idea para discriminar aos animais doutras especies. Para máis, o criterio relevante para que alguén poida padecer un dano polo que lle fagamos non é en si que teña certas capacidades cognitivas, senón que poida sofrer e desfrutar.
Isto é, que sexa sentinte: que poida ter experiencias positivas e negativas. Por iso, ser sentinte debería ser o único relevante tamén á hora de ter alguén en conta. Alén diso, normalmente entendemos que as decisións imparciais son máis xustas. E a consideración por todos os seres sentintes é o que se segue se pensamos imparcialmente. Supón que descoñeceses se vas nacer como humano ou como outro animal. Escollerías un mundo con especismo ou sen especismo? A resposta sinceira é que escollerías o segundo. Se alguén opta por unha posición especista é porque xa sabe de partida que lle favorece un mundo especista. Dese xeito, está a pensar sobre a cuestión de forma parcial.
En definitiva, a pertenza a unha determinada especie é irrelevante á hora de considerar a alguén; o que importa é que sinta e sofra. Por iso é que o especismo, a discriminación daqueles animais que non pertencen a unha certa especie, debería ser rexeitado.
En segundo lugar están esas posicións das que falas na túa pregunta, que son posturas pseudocientíficas ás que creo que talvez sería mellor, en liña co que dis, non chamar darwinistas. Descansan nunha concepción errada da historia biolóxica, conforme á cal o que acontece na historia natural ten calquera clase de relevancia moral. A historia natural non ten propósito; que algo sexa resultado da historia natural non implica que teña que ser positivo ou servir como exemplo para nada. En calquera caso, isto xa nos alonxa da cuestión que aquí importa, que é a de se as capacidades dos seres humanos xustifican que os seus intereses contan máis. (…)”
Premios Fervenzas Literarias para Os mellores libros do 2019
Desde Fervenzas Literarias:
“Tras case un mes de votacións, o 15 de xaneiro pechou o prazo para votar na enquisa anual para escoller Os mellores libros do ano.
Como cada ano, queremos darvos as grazas a todas e a todos os lectores que cos vosos votos axudades, dende hai xa trece anos, a facer posible esta proposta. Moitas grazas!
E agora so resultados… Moitos parabéns aos libros premiados! Velaquí están os mellores libros do 2019!
– Mellor libro de narrativa para Carrusel, de Berta Dávila.
– Mellor libro de poesía para Feliz Idade, de Olga Novo.
– Mellor libro de ensaio/investigación para Vigo, puro milagre, de Manuel Bragado.
– Mellor libro de teatro para Na miña alma ouvea un lobo, de Xavier Lama.
– Mellor álbum de banda deseñada para O bichero IX, de Luís Davila.
– Mellor libro traducido para público adulto para Os homes explícanme cousas, de Rebecca Solnit, traducido por María Fe González Fernández.
– Mellor libro de literatura xuvenil para Os corpos invisibles, de Emma Pedreira.
– Mellor libro de literatura infantil para Xelís, o guieiro das botellas de mar, de Rosa Aneiros.
– Mellor libro traducido de literatura infantil e xuvenil para Astérix: A filla de Vercinxetórix, de René Goscinny, Albert Uderzo, Jean-Yves Ferri e Didier Conrad, traducido por Isabel Soto, Xavier Senín e Alejandro Tobar.
– Autor/a do ano para Ledicia Costas.
– Ilustrador/a do ano para Andrés Meixide.
– Mellor capa de libro para adultos para Infamia, de Ledicia Costas.
– Mellor capa de libro de literatura infantil e xuvenil para Amani, de Miguelanxo Prado, publicada por Retranca Editora.
– Mellor editorial do ano para Xerais.
– Mellor crítico/a literario/a para Armando Requeixo.
– O mellor acontecido para o Premio Estatal de Poesía para Pilar Pallarés.
– O peor acontecido para a política cultural e lingüística da Xunta de Galicia.
– Mellor Libraría para a Libraría Cartabón.
– Mellor medio de comunicación para Praza.
– Mellor blog/web literaria para BiosBardia.”
Rebeca Baceiredo: “Recoñecer que ese outro ao que estamos usando e danando sofre é algo que non todo o mundo está disposto a asumir”
Entrevista 
de Montse Dopico a Rebeca Baceiredo en Praza:
“(…) – Praza (P): Animais de estimação e bestas de companhia é, xunto con Na defensa dos animais (Axóuxere), de Óscar Horta, do pouco que pode lerse en galego (refírome a libros) relacionado co antiespecismo. Como xorde, en concreto, o teu libro?
– Rebeca Baceiredo (RB): Teresa Moure estaba dirixindo unha colección de ensaios de divulgación para a editora Através e propúxome escribir sobre antiespecismo. Díxome que debía facelo con toda liberdade e sen empregar citas, é dicir, sen facer proliferar as referencias bibliográficas que dan un aspecto máis academicista ao texto. Quizais eu xa lle falara de Otto, penso que sabía que son vexetariana dende adolescente e supoño que percibía unha certa sensibilidade e apertura cara as outras especies (e cara outros paradigmas), non sei. Ao final o libro non se publicou na colección de divulgación.
– P: Comeza o libro repasando a historia da dominación dos animais. Neste capítulo, relacionas a orixe da “civilización” coa domesticación dos animais, coa violencia que isto implica. De que xeito, tal como explicas, os animais pasan a ser considerados obxectos?
– RB: A domesticación de animais forma parte dun proceso polo que o ser humano intenta estabilizar as súas fontes de enerxía, refírome tanto á alimentación como ao emprego doutras especies –e da propia- como instrumento de produción. Precisamente, para asegurar a produción e incrementar a produtividade dos recursos, modifícanse eses seres, de maneira que están sendo considerados instrumentos, non fins en si mesmos, senón cunha finalidade externa, que é un mellor uso, un mellor aproveitamento da vida humana.
Ora ben, este proceso é parello ao inicio do exercicio da violencia sobre outros grupos sociais, ou polo menos unha sorte de violencia que empeza a tipificarse como fonte xurídica de determinadas realidades como a propiedade, por exemplo: así, os saqueos nunha confrontación bélica son lexítimos na antigüidade e tamén hoxe en día. Eses saqueos incluían, non só ‘res’, obxectos, bens móbiles e inmóbiles, senón tamén outros seres humanos, de distinto xénero e idades e para distintas funcións. En calquera caso, todo iso mostra estatus, é dicir, a capacidade de manter un nivel de vida que sitúa a algúns por riba dos demais e para o que, precisamente, usan aos demais.
Esas primeiras formas de civilización, que manteñen aínda formas matriliñais –pero que mudarán cara formas patriarcais porque o control da produción implica o control da reprodución-, comezan a asentar e a oficializar os seus modos culturais nas forzas reactivas, de adaptación, de loita. Cando nomeamos esas civilizacións non pensamos en algo que se opoña ao salvaxe, como considerará a Ilustración, senón que se vinculan ao Estado e a unha determinada relación coa natureza, pois asegurar o mantemento das necesidades nunha máquina social que só crece implica unha alta necesidade de produción e polo tanto de dominio, de extracción.
Esta combinación xera a distinción entre seres que son considerados fins en si mesmos e seres que son medios, instrumentos. Esta distinción ás veces é conxuntural -ser prisioneiro de guerra, por exemplo, ou adquirir demasiada débeda-, e vai devindo esencial, é dicir, comezan a producirse relatos, discursos, que lexitiman e estabilizan eses estados subalternos. O clásico “dominarás a Terra” dispón toda unha pirámide ontolóxica que sustenta unha pirámide social. (…)”
Antía Yáñez: “Non ten que vir ninguén salvarme, porque o que realmente me pode salvar é aprender a loitar eu as miñas batallas”
Entrevista 
de Montse Dopico a Antía Yáñez en Praza:
“Iolanda e a súa filla habitan un mundo hostil. Cruel, desigual, devorado por un poder que tenta amputar os afectos e converter os humanos en súbditos sempre dispostos á submisión. Mais hai algo que á cúpula que o domina todo –comandada por unha muller, nunha sociedade fondamente patriarcal- se lle escapa. Un xeito de rebeldía que, non sendo nun principio colectiva, permite albiscar a fin da alienación. Disto –entre outras cousas- vai a nova novela de Antía Yáñez, Be Water. Que é un dos títulos cos que está a darse a coñecer a nova editora Cuarto de Inverno. Falamos con Antía, e máis abaixo poderedes ler tamén unha entrevista con Andrea Jamardo, a creadora –xunto con David Cortizo- de Cuarto de Inverno. (…)
– Praza (P): A novela describe unha sociedade moi desigual en canto a relacións de poder entre clases sociais, ademais de fondamente patriarcal. E poñer o acento, ademais de na desigualdade de clase, na desigualdade de xénero, é quizais unha das achegas das autoras que optan pola novela distópica (xa o fixera Margaret Atwood, por exemplo). Quixeches que fose así, ou simplemente quixeches reflectir a realidade que ves?
– Antía Yáñez (AY): Eu son unha feminista-optimista. É certo que o patriarcado está a nos atacar moi forte hoxe en día, pero é que o século XXI vai supoñer -xa o está a supoñer- un cambio moi grande para a sociedade en todo o que ten que ver co papel da muller e as novas masculinidades. Cando vou polas escolas e institutos e escoito as novas xeracións, énchome de esperanza.
Pola contra, o que non vexo é que as diferenzas entre clases sociais diminúan; máis ben ao contrario. Cada vez sóannos máis palabras coma “aporofobia”, medo e rexeitamento á pobreza, e os ataques dos partidos da extrema dereita van sempre dirixidos a este sector da poboación. Pensei en como podería ser un mundo no que o “sálvese quen poida” fose moito máis extremo do que o é hoxe en día. O capitalismo responde en gran medida (se non é a súa natureza mesma) a estra premisa, e eu en Be Water quería explorar un futuro no que as cousas que estou a ver xa hoxe en día estivesen ao límite. (…)
– P: Canto á maneira en que está contada a historia, é unha estrutura bastante lineal, con algún flashback (como cando se conta a historia de Aquiles), cunha linguaxe directa e sinxela e con capítulos curtos. Tampouco é unha novela moi longa. Pensabas nun público xuvenil cando a escribiches? Como quixeches que resultase ao lector/a o estilo?
– AY: Nunca penso no público ao que dirixir a novela agás para unha cousa: o vocabulario. Se vai ser para rapaces menores de 12 ou 13, coido moito este aspecto, ou polo menos inténtoo. Explicar o mundo dos adultos e das adultas ás crianzas é un exercicio que require moito enxeño, e creo que cando alguén critica a LIX considerándoa “arte menor” é porque non pode ou non sabe conectar coa rapazada e por iso a menospreza.
Eu escribín Be Water sabendo que podía poñer, en canto a vocabulario, o que quixese (palabras malsoantes, castelanismos, anglicismos, expresións subidas de ton…) porque os seus potenciais lectores ían estar por enriba dos 13, pero non pensei en nada máis. No relativo á linguaxe sinxela, coido que sempre escribo así. Dá igual a quen vaia dirixido o libro porque é o meu estilo. De nena sempre odiei a adxectivación e as frases longas, así que agora que creo os meus mundos fágoos como a min me gustaría ler as novelas. (…)
Falamos con Andrea Jamardo sobre este novo proxecto editorial.
– P: David Cortizo e ti traballabades en Urco e nun momento decidides crear a vosa propia editorial. Por que? Cal é voso obxectivo?
– Andrea Jamardo (AJ): Decidimos crear Cuarto de Inverno para ter a liberdade de publicar os libros que a nós nos gustan sen dar explicacións, sendo libres de facer e desfacer ao noso xeito. O noso obxectivo é poder vivir da edición e desfrutar de cada un dos procesos que rodean o mundo do libro.
– P: Non é doado diferenciarse nun sistema editorial coma o galego, cun lectorado tan pequeno. Que distinguirá a vosa liña editorial da de outras editoras pequenas coma a vosa?
– AJ: Estamos aínda a construír a nosa personalidade como editorial pero os nosos libros teñen que falar por David e por min, publicaremos o que a nós nos guste e o que nós como lectores teriamos nos andeis das nosas casas.
Como dis, o sistema editorial galego é complexo, as persoas lectoras que escollen libros publicado no noso idioma é pequeno, mais intentamos sermos positivas en todo o que facemos, poñerlle ilusión e cremos na nosa capacidade de traballo. Do contrario, non iniciariamos este proxecto e, se en Galiza só un 4% da poboación lectora le libros en galego, temos que pensar que hai 96% que aínda pode facelo. A por eles! (…)”
