A Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega lamenta profundamente o pasamento de Saleta Goi, presidenta da Fundación Manuel María de Estudos Galegos e Casa-Museo Manuel María, grande persoa e cunha vida de compromiso coa nosa lingua e cultura.
Das fotos que conservamos no Arquivo fotobiográfico de autor@s deixamos aquí estas dúas enviadas no seu momento por Manuel López Foxo:
A AELG lamenta fondamente a perda da pedagoga Antía Cal Vázquez, cuxo pasamento tivo lugar hoxe, 30 de marzo de 2022, en Vigo, aos 98 anos de idade.
Educadora insigne, fundadora da escola laica Rosalía de Castro en Vigo en 1961, centro pioneiro en Galicia do ensino en inglés, castelán e galego. De familia orixinaria do concello de Muras (Lugo), naceu na Habana o 18 de abril de 1923 e regresou a Galicia en 1932. Despois de estudar o Bacharelato na Coruña, estudou Comercio, e despois da guerra Maxisterio e Filosofía e Letras, especialidade de Xeografía e Historia, na Universidade de Santiago de Compostela. Estivo casada co eminente oftalmólogo Antón Beiras García.
Antía Cal participou na polafía que a Sección de Literatura de Tradición Oral organizou no Centro Sociocultural Daniel Castelao de Moaña en outubro de 2010, deixándonos para a memoria unha gravación na que rememora desde o nacemento, os anos de emigración, estudos e as súas reflexións sobre a necesidade de formación e a reivindicación dos dereitos das mulleres.
Quen así o desexe, pode gozar a través deste vídeo do maxisterio vital deste eximia galega universal, nesta ligazón.
(A fotografía da autora, obra de Estevoaei, procede da Wikipedia galega).
“Escoita!
Achégate! Non oes o burbullar das palabras dentro da miña cabeza! Estanse preparando para contarche algo.
Quizais un conto feito con esas palabras que agora se acicalan para estaren o máis fermosas posible cando as escoites. Para gustarche cando chas conte coa miña boca, cos meus ollos, coas miñas mans, cos meus abrazos e co meu corazón que está cheo de sorrisos e silencios pero, sobre todo, de amor. De infinito amor!
Escoita!
Era unha vez unha fonte que quería ser regato. Despois imaxinaba que podería ser lago ou río con pozos, meandros e fervenzas. E aínda, se cadrar, medrar e medrar ata chegar a ser mar.
Mentres daba os primeiros pasos xa imaxinaba a música, ora calma ora estrepitosa, do seu andar.
E aínda, postos a imaxinar, gustaríalle chegar a ser océano para bicar a terra de varios continentes, aínda que isto xa é moito para unha fonteliña que naceu no monte, ao abrigo dos abrazos das raíces dun carballo vello e sabio.
Escoita!
Pero a fonte non pensara —aínda non tiña memoria— que por estar feita de palabras de auga, e por moito que medrase, e aínda que chegase a ser un gran océano, acabaríase evaporando pinga a pinga, palabra por palabra ata esvaecerse nun vento cálido e agarimoso onde soñar.
A fonte non sabía que despois de pasar unhas vacacións nas nubes volvería ser chuvia ou neve ata desprenderse e caer para soterrarse no profundo da terra antes de volver a ser algún día, outra vez…
… unha fonte.
Un manancial de palabras de auga, frescas e cantareiras, listas para recomenzar a contar.
Escoita!
Contar é abrir o ollo da fonte do saber. Contar é dicir palabras de auga que serán regato, lago, río, mar ou océano, e que un día se evaporarán pero non para morrer senón para volver á terra e renacer entre as raíces de quen as agarda para amalas.
As palabras de auga deixan memoria en quen as bebe, e quen as bebe con sede de saber e gozar converterase nun cano desa fonte que, ao seu xeito, contará as historias que aprendeu para matar a sede de escoitar de todas as criaturas.
Sen auga non hai vida e sen as voces que aloumiñan as fantasías, tampouco haberá mañá!”
O Consello Directivo da AELG (Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega), e no seu nome o seu presidente, Cesáreo Sánchez Iglesias, fan chegar os seus afectuosos parabéns ao escritor Hixinio X. Puentes Novo, a quen a corporación do concello de Mañón, vén de nomear Cronista Oficial.
Hixinio Puentes, autor de numerosa obra de ficción e de investigación forma parte da longa nómina de colaboradores desta asociación, nomeadamente como relator na VI Xornada de Literatura de Tradición Oral, que tivo lugar en 2013 baixo o título xeral de Historias, mitos e monstros do mar de Galicia, coa intervención “Naufraxios literarios e reais”.
Hixinio X. Puentes Novo, natural do Porto do Barqueiro (1952), foi mestre e desenvolveu oficios diversos, mesmo foi mariñeiro nos buques mercantes. Investigador na historia do seu concello e de temas relacionados co mundo do mar, destacando neste eido os seus estudos sobre a costa norte de Galiza e os centrados nos naufraxios acontecidos na provincia marítima de Ferrol ou sobre a galerna de 1961.
É tamén autor de novelas como O bandido Casanova (Xerais, 2000), Premio de Novela Pastor Díaz, 1999; Aguillóns de Ortegal (Xerais, 2005), Monbars, o anxo exterminador (Xerais, 2006), Premio Eixo Atlántico de Narrativa Galega e Portuguesa no ano 2006, unha novela sobre piratas filibusteiros; A do vinte e un (Sotelo Blanco, 2010), unha novela histórica sobre o mundo da armada, Premio Vicente Risco de Creación Literaria no 2009; e a máis recente, Winnipeg (Xerais, 2013), unha novela baseada en feitos e testemuños reais que recrea as peripecias dos tres irmáns Pita Armada, embarcados con outros 20 galegos, todos refuxiados políticos da Guerra Civil, nun buque “da esperanza” fretado por Pablo Neruda con rumbo desde Francia cara a América.
Faleceron Orosia Gil Ramos e Dolores Macías, Mestras da Memoria.
A AELG lamenta fondamente a perda das dúas Mestras da Memoria a finais de 2021 e inicios de 2022.
Orosia Gil Ramos, Mestra da Memoria en 2017 coas Pandereteiras da Alén, faleceu a finais de novembro de 2021, aos 99 anos de idade.
Nacera o 27 de marzo de 1922 no lugar da Alén, onde traballou nos oficios do campo, tivo gando, andou ao xornal e tamén trouxo á vida e criou un fillo, Manuel, que para os máis dos veciños é Manolo d’Orosia e actualmente coida con agarimo a súa nai. Filla ela do Tío Bautista, dos “Xiles” ou “Xilotes”, a señora Orosia criouse ao calor da fragua e coma o seu defunto irmán Eliseo -de quen se lembra tamén no lugar o seu saber no cantar e a elegancia no baile-, foi afeita a mazar no ferro, é forte e ten sempre sorriso na cara e a alegría xenerosa. Alén da arte do canto e dunha vasta memoria, que lle permite lembrar un grande número de coplas, coñece tamén outras historias de tradición oral, que conta co cariño e a cadencia precisas.
Aquí pode consultarse o fondo videográfico da súa participación nas Polafías.
Dolores Macías Pose, Mestra da Memoria en 2016, faleceu a inicios deste 2022, con 91 anos de idade.
Coñecida entre a veciñanza como “Dolores do Coxo”, os seus ollos brillan cando alguén se achega a saudala e mais cando lle falan de coplas. A súa cabeza non deixa de lembrar os versos que aprendeu desde ben nova.
Dolores Macías naceu o 7 de abril de 1930 no lugar de Borneiro, á beira da igrexa parroquial de san Xoán. Levou unha vida tranquila, sen grandes cambios. Traballou sempre na casa e na labranza. Ao contrario doutras irmás, non aprendeu a coser, pero si o traballo do liño e, de paso, os cantos de fía. Acorda ir de moza a algunhas fiadas ao Esmorís, en Cesullas, ou a Bamiro, en Vimiazo.
Xa lle gustaba cantar á súa nai María, pero outro tipo de cantos, os relixiosos. Dolores acompañábaa na misa para axudar ao vello párroco de Borneiro, don José Andújar, que ‑comenta con retranca- disque non cantaba moi ben.
Cunha copla á Virxe da Barca recorda con agarimo as peregrinacións á romaría de Muxía, aínda que a súa viaxe inesquecíbel sería a Venezuela, onde compartiu nove meses cos seus irmáns emigrados Maruja e Manolo. A emigración, polo tanto, tamén ocupa un lugar destacado nas cantigas do seu repertorio.
A veciñanza e amizades sempre lle fan peticións das súas cantigas máis populares, especialmente dos seus romances de cego, que recita entoando e sen fallo. Como exemplo, o romance de Cristovo e Micaela, que aprendía na feira de Baio aos músicos ambulantes que alí chegaban. Outros tamén os lembra de escoitalos cando ía ao Entroido da Agualada á casa dos seus padriños.
Moitas das coplas que sabe Dolores veñen de vello, pero outras sáenlle a ela no momento e con temas de actualidade como as que lle cantou ao presentador Xosé Ramón Gayoso no programa Luar, ao que acudiu nalgunhas ocasións.
Sabe tocar a pandeireta, especialmente a muiñeira vella de Borneiro co puño pechado, e sempre prefire que outras pandeireteiras a acompañen. Tamén baila «como o fan as mulleres», e aínda que os anos non perdoan e se apoia nun bastón, sempre está disposta e alegre para botar unha peza.
Nunca deixou de participar nas gravacións e recollidas por parte de grupos tradicionais como Xacarandaina, achegar versos ao Cancioneiro de Cabana de Bergantiños de Pablo Díaz e Olga Kirk, ou cantar diante da cámara da AELG.
Para sempre quedarán no recordo as sesións de coplas que nos agasallou xunto coa súa amiga Aurora Ramos (1913) en moitas actividades de posta en valor do patrimonio oral que se levan facendo desde o concello de Cabana de Bergantiños.
Vexa aquí o fondo videográfico coas participacións de Dolores Macías Pose no Proxecto Polafías.
A AELG súmase á Homenaxe A vida nunha cesta. Un agasallo para Manuel Lourenzo, organizada pola Federación de Asociacións Culturais Galiza Cultura.
MANUEL LOURENZO é o dramaturgo máis prolífico da historia do teatro galego, con máis de trescentas pezas de diferentes formatos, xéneros e estilos. Todas as súas pezas poñen en valor, a partes iguais, o literario e o teatral. A dramaturxia de Lourenzo asenta na palabra, explorando todas as súas capacidades performativas (na súa capacidade para facer e actuar, para mover), plásticas (na súa rendibilidade para xerar imaxes), sonoras (na exploración da musicalidade e de todos os seus reflexos) e ideolóxicas (porque nos seus textos o pensamento e as ideas ferven).
A obra de Lourenzo é, en si mesma, unha institución teatral de grande robustez e flexibilidade para atravesar os tempos e as modas. Nela conviven os mitos coas pequenas grandes historias do presente. Nelas entra o máis terrible e o máis marabilloso da condición humana.
Grazas a Lourenzo, desde mediados dos anos 60 até a actualidade, a praza pública do teatro, esa asemblea que se pensa xogando nos escenarios, nunca estivo baleira nin ficou pobre ou encollida.
Por iso Manuel Lourenzo soborda a Letra E de escritor, que lle concedeu a AELG, como máxima homenaxe, coa letra D de dramaturgo, porque a súa escrita salta dos libros á praza pública, a través dos corpos, as voces e o xogo teatral. Galiza é máis Galiza e nós somos máis nós na dramaturxia de Lourenzo.
(Texto elaborado por Afonso Becerra de Becerreá, coordinador da Sección de Literatura Dramática da AELG)
***
A Federación de Asociacións Culturais Galiza Cultura quere convidarvos á festa-agasallo para Manuel Lourenzo o día 19 de decembro de 2021, ás 19.00 horas, no Teatro Rosalía da Coruña, do mesmo xeito que vos anima a que estendades e acheguedes o convite a todas as persoas coas que vos relacionades, as que son as vosas amigas e, en definitiva, a espallar esta homenaxe por toda Galiza. Queremos un Rosalía cheo para Manuel.
A AELG sente orgullo das escritoras e escritores galegos que, como Xesús Fraga, constrúen coa súa ampla obra a literatura na nosa lingua e se converten en altofalante das nosas letras ao recibir o merecidísimo Premio Nacional de Narrativa.
Por iso, a AELG denuncia que determinados posicionamentos, froito de arroutos de tinte colonialista que aparecen nalgúns medios de comunicación madrileña, e que definen a quen os emite como ignorantes incapaces de consultar a información a que todas/os temos acceso. En relación con isto, nun artigo recentemente publicado hai un ataque explícito ao recoñecemento por parte das institucións estatais da alta calidade literaria das obras de escritoras e escritores en lingua galega e nas demais linguas do estado que non son o español, e que en ningún caso son tolerábeis. Neste sentido, entendemos que ningunha institución cultural galega que defenda a nosa lingua e o papel imprescindíbel das escritoras e escritores pode quedar indiferente ante estas agresións.
Unha vez máis, a nosa admiración por Xesús Fraga e os nosos parabéns por toda a súa traxectoria.
(Foto do autor: Wikipedia).
Desde a AELG congratulámonos por ser Bernardino Graña (Cangas do Morrazo, 1932) a personalidade distinguida na categoría de Letras dos Premios da Cultura Galega 2021.
Foi catedrático de lingua e literatura en secundaria, até a súa xubilación en 1991. Desde ben mozo formou parte do Consello de Redacción da revista poética Alba. Participou tamén como articulista en La Noche e no Faro de Vigo, ademais de colaborar en numerosas publicacións. En 1958 participa na creación do grupo Brais Pinto en Madrid.
No ano 1971 foi impulsor do primeiro intento de formar un centro PEN Galicia canda Eduardo Blanco Amor e outros autores, e máis adiante sería presidente da Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega, entidade na que tivo unha participación activa como fundador e primeiro presidente da AELG, en 1980, razón pola que foi nomeado Presidente de Honra da Asociación a finais do mes de setembro deste 2021.
O seu caudal creativo alimenta varios ríos que fornecen camiños fecundos para a nosa lingua e literatura desde hai máis de 60 anos, tal e como pode verse no seu espazo no Centro de Documentación da AELG.
Esta foi a extensa e completa entrevista sobre a súa traxectoria literaria realizada en 2009, dispoñíbel na nosa web nesta ligazón.
“A plataforma “Seguir Creando en Dixital”, da que forma parte da AELG, e que reúne a máis de 45 asociacións de autores/as de todo o estado, entre xornalistas, fotógrafos/as, escritores/as, guionistas, tradutores/as, compositores/as, artistas intérpretes ou executantes, informou ao ministro de Cultura e Deporte, Miquel Iceta, que pedirá a todos os grupos parlamentarios do Congreso o voto en contra da transposición da Directiva sobre dereitos de autoría no Mercado Único Dixital (DAMUD) se persiste na súa idea de imposibilitar o recoñecemento efectivo dos dereitos deste colectivo.
Desde o inicio deste proceso, os/as autores/as pedimos ao ministro a xestión colectiva obrigatoria dos nosos dereitos no ámbito dixital para evitar que as multinacionais tecnolóxicas nolos usurpen.
Este modelo de xestión de dereitos é a única fórmula que permite unha negociación equilibrada entre as partes, transparencia no sistema e contratos, e unha remuneración xusta polo uso que fan das nosas obras nos seus buscadores e agregadores de noticias, como Google.
Pensar que este pagamento de dereitos pode asumirse nas nóminas dos/as que publican na prensa podería supor a morte do dereito do/a creador/a, tanto para os/as autores/as contratados/as como para os/as colaboradores/as.
O pasado 20 de maio remitimos ao ministerio un borrador de redacción das prescricións correspondentes ao artigo 15 da Directiva 2019/790 a traspor propondo a xestión colectiva obrigatoria, mais comprobamos, polas últimas declaracións de Iceta, que a postura do ministerio camiña en sentido contrario.
En paralelo con este comunicado, enviamos unha carta ao ministro na que lle pedimos unha entrevista para informalo sobre a nosa posición, no entendemento de que para chegar a unha solución xusta, equilibrada e plural é imprescindíbel coñecer a fondo as formulacións de todas as partes afectadas.
Tamén reiteramos a petición das entidades asociativas autorais, exposta de maneira directa ao ministro e asumida por el, de facilitar aos seus representantes un borrador da transposición para que estas poidan presentar suxestións, emendas e, no seu caso, modificacións que respondan aos seus intereses como creadores/as.
“Seguir creando en dixital” pon de manifesto que hai modelos de transposición da DAMUD que tiveron en conta aos/ás autores/as e son casos de éxito, como o de Alemaña.
Polas últimas intervencións de Iceta, todo apunta a que o seu modelo de referencia é o francés, que demostrou ser un claro fracaso posto que está xudicializado por problemas de competencia e por non ter en conta os dereitos de escritores/as, xornalistas e outros/as creadores/as.
De aplicarse o modelo francés instauraríase unha práctica baseada en acordos opacos, sen transparencia algunha, entre plataformas e empresas, de tal xeito que acabaría por instalarse a lei da selva na rede imposibilitando que (citamos textualmente a Directiva) “os/as autores/as das obras incorporadas a unha publicación de prensa reciban unha parte adecuada dos ingresos que as editoriais de prensa perciban polo uso das súas publicacións de prensa por parte de prestadores/as de servizos da sociedade da información”.
Confiamos en que o goberno presidido por Pedro Sánchez e do que é ministro de Cultura, Miquel Iceta, non sexa lembrado por acabar cos dereitos dos/as autores/as no ámbito dixital asumindo como xustas as pretensións das plataformas tecnolóxicas, cuxos intereses pouco teñen que ver cos da inmensa maioría dos/as autores/as, xornalistas e outros/as creadores/as de contidos, que serían as vítimas dunha decisión de consecuencias imprevisíbeis para o futuro da propiedade intelectual e os dereitos de autoría.
Ademais, nun momento no que se pretende avanzar na concreción do Estatuto do/a Artista, esta nova supón unha grave contradición co papel que nese documento desempeñan os/as autores/as de todas as disciplinas e coa importancia decisiva que nel se recoñece aos dereitos de autoría e á remuneración axeitada polos contidos que achegan e que son fonte de negocio para editores/as e plataformas.
29 de outubro de 2021″
