Arquivo da categoría: Entrevistas
“O corpo diplomático da maternidade”
Artigo de Santiago Jaureguízar en El Progreso:
“(…) Para elaborar unha entrevista non necesitas un cuestionario, senón concretar a primeira pregunta. Desde que a formulas soamente tes que escoitar ao entrevistado. A miña pregunta foi:
— Santiago Jaureguízar (SJ): Entre a primeira versión e a segunda lograches superar o medo a contar esta historia tan dura?
— Berta Dávila (BD): Non era medo a contala. Tiña a vontade de contar esta historia desde esta narradora. Quería facelo doutra maneira que se correspondía coa intención e non co desexo que eu tiña. Planifico moito os libros, despois recupero as notas, e ordeno e reescribo todo. Rematei esa versión por disciplina, sabendo que non funcionaba, e pasei a outra etapa, con sensación de loito por un libro falido. Xa abandonara outros; pero con este tiña a idea de que quería facelo, doutra maneira.
A personaxe da novela tivera un fillo con Miguel e quedou embarazada estando con Carlos como parella. Coñezo escasamente a vida de Berta Dávila e, con honestidade, carezo de interese en indagar nela. Eu atopo coincidencias de nomes, lugares e aconteceres. Dime:
— BD: Confío en que os lectores saiban trascender esa identificación. A novela recolle unha maneira de sentir os vínculos e os afectos.
A autora conta no seu texto que escribira unha primeira versión, titulada As flores trímeras e trataba “sobre as tres idades” humanas. “Era máis amable para o lector e para min”. Nesta segunda versión, Os seres queridos hai tamén tres mulleres: a avoa María coma nai carente de capacidade para optar a respecto de ser nai, a protagonista como individualidade e a protagonista como persoa que decide non ser nai novamente.
— BD: Hai unha liña clara entre a muller e a nai. Mellor, entre individuo e nai. A idea era falar dese cambio identitario, non da natalidade ou da conciliación, senón do estrano de ser diferente a que entra nun construto social de nai e deixar de ser individuo. Debe recoñecerse con ese construto. Despois de parir, eu non estaba interesada en que outras nais me falasen da alimentación dos nenos, nin dos obxectos de puericultura, nin dos cursos de natación para bebés, senón de como perdoaran aos seus fillos por descompoñer a muller que xa non eran.
A novela atende aos sentimentos e ás decisións que vai tomando a protagonista. A avoa, os pais e as parellas semellan transeúntes que contemplan o seu drama.
— BD: Ela sente a escisión como desaparición. Ese cambio faille preguntarse polas relacións de dependencia a respecto da avoa, e dos pais, que son figurantes. As parellas, Miguel e Carlos, están a un lado. Ela cuestiónase quen é a avoa, quen é esa muller? Decátase cando desaparece.
A protagonista compárase coa avoa María, que tivo varios fillos con naturalidade e resignación porque non puido reflexionar sobre se a súa vontade se correspondía coa maternidade. Esa mesma naturalidade aplícaa tras a desgraza dunha filla. “Co paso do tempo a súa tristeza tornou cada vez máis profunda e cada vez máis calada. É así como a miña avoa entende que debe dignificar o seu pesar”.
Ao tempo, a narradora cala diante da avoa que está embarazada porque se compara con ela e teme o seu reproche.
— BD: Eu non podo falar sobre o que sente a avoa. A avoa non fala, a personaxe é quen conta a avoa. Os outros personaxes eran máis importantes na primeira versión da novela.
Berta Dávila parece agora máis estable a respecto da maternidade, pero non sabe se o tema vai ter continuidade nas súas novelas.
— BD: Para min este libro é un fin de ciclo. Apetéceme escribir sobre outras cousas. O tema da estivo aí e parecía que nunca chegaba. Non sabía como enfocalo. Hai temas que estám no debate social, polo que, ao tratalos, corres o risco de ser un discurso xa construído. En temas tan marcados todo está condicionado por iso, é difícil levalos. (…)”
Miguel Ángel Alonso Diz: “Na miña escrita doulle voz aos nosos personaxes e a aquelas persoas que fixeron camiño antes ca nós”
Entrevista a Miguel Ángel Alonso Diz na revista A Movida:
“(…) – A Movida (AM): Por que escribes para os máis pequenos e pequenas? Creo que é unha tarefa moi complexa pois a cativada é dos públicos máis esixentes.
– Miguel Ángel Alonso Diz (MAAD): Eu creo na literatura como ferramenta transformadora da realidade e despois de dar varias voltas a Galicia facendo recitais de poesía, comprobei que as persoas ás que chegaba eran as mesmas; isto unido a miña amizade con María do Carme Kruckenberg, que me animou a escribir para a miña filla Esther, provocou que descubrise o que hoxe é para min tan natural coma respirar. Escribindo para a rapazada podo chegar a grandes e pequenos. E si, é un público moi esixente. Tamén eu son esixente co noso traballo.
– AM: Vés de publicar Instrucións para ler este libro (Xerais, 2022) e O país da choiva (Antela, 2021), nos que vemos moitas das preocupacións das túas obras, como poden ser a lingua ou a literatura. Que máis imos atopar nestes dous títulos?
– MAAD: Memoria, respecto, sensibilidade, amor, palabra, compromiso, honestidade, magnificas ilustracións, edicións que fanlle honra a nosa lingua, escritores e escritoras galegas camiñando polas súas páxinas, membros da Santa Compaña, biosbardos, trasnos, misterio e un Demo. Todo isto e algo máis…
– AM: O país da choiva é unha declaración de amor á lingua, porque ti dis que a túa historia co galego é de amor. Explícanos isto.
– MAAD: Non pode ser doutro xeito. A palabra primeira. A do berce. A que camiña da man dos primeiros aloumiños. A lingua propia, a dos afectos. Cando naceu a nosa primeira filla, tiñamos claro que a lingua da familia sería a mesma dos nosos pais, nais, avós, avoas… Ese fío común que nos constrúe, identifica e agarima. A palabra: a nosa visión do mundo.
– AM: “Tamén pensaba que a súa lingua tiña unha relación moi especial coa música”. Así o sente un dos personaxes de O país da choiva, e creo que ten moito de ti, verdade?
– MAAD: Si, eu tiven o meu espertar poético nunha viaxe a Celanova no ano 1989, no que se dedicou o día das letras galegas a Celso Emilio. Foi un espertar á musicalidade do galego, ademais teño que engadir que son amante da música. Un mundo sen ela sería terrible. Como ben sabes, en Música no faiado aparecen personaxes como Robert Johnson, Bessie Smith ou John Lennon. Neste libro tamén hai un pequeno espazo para a música. A camiseta de Fonso é dos Beatles, e isto foi unha petición que lle fixen a Xosé Tomás; ao que lle estou moi agradecido.
– AM: Fran Alonso fala no limiar de O país da choiva da “memoria” e do perigo que supón que o galego se perda. Como ves ti o presente e o futuro da lingua? A literatura pode axudar a colleitar falantes?
– MAAD: Fran Alonso, ademais de escritor, poeta e amigo, é persoa coñecedora da situación da lingua. O seu limiar sitúa ao lector no punto xusto para acometer este libro. Podo dicir, con ledicia, que o libro está funcionando coma un río subterráneo; é unha obra que está deixando pegada na alma do lectorado. Atesouro varias conversas con lectores e lectoras ao respecto do mesmo. É fermoso comprobar como a obra conseguiu levar á reflexión sobre as razóns que existiron para que non lles falaran galego na casa, rompendo o elo de transmisión interxeracional, e as razóns que os levaron a eles mesmos a non falarlles en galego aos seus fillos e fillas. Porque estou a falar de conversas con homes e mulleres, dende os trinta ata os cincuenta; non de conversas coa rapazada. Como xa dixen ao principio, a través dos fillos e fillas, chegar aos pais e as nais.
Acadar isto é moi difícil cando do que se fala é de algo tan íntimo como a lingua. Estou contento de ter aportado este libro á nosa literatura, xa que sempre falo de facer libros necesarios, e O país da choiva é un libro necesario. Por iso agradezo a Antela Editorial o seu apoio e o seu magnifico labor de edición.
Respondendo á outra parte da pregunta, o presente é complexo e o futuro moi incerto. Hai moitas variables que van en contra da lingua: públicas e privadas. Afirmarei que o lectorado en galego é cada vez menor, e esta é a tendencia. Ademais que necesidade teño de ler en galego, se a obra en galego e en castelán saen ao tempo. Entendo as decisións tomadas con criterios persoais, económicos e son moi respectables, mais non cabe dúbida de que son un factor máis. Que máis dicir? Podería axudar a colleitar falantes? Si. Está a facer iso?… (…)”
Lorena Souto: “O título do meu libro comeza cunha pregunta: Son aínda invisíbeis as narradoras?”
Entrevista de Antón Escuredo a Lorena Souto en Nós Diario:
“(…) – Nós Diario (ND): Atopou resposta no seu traballo das razóns da invisibilidade da escrita das narradoras galegas que colocou como título da obra?
– Lorena Souto (LS): O título do libro comeza cunha pregunta. Son aínda invisíbeis as narradoras? Afortunadamente, a situación mudou con respecto á década dos 80 e dos 90, algunhas delas reciben recoñecementos como premios e teñen un grande éxito de público, malia que tamén é certo que queda moito para acadar a paridade, tanto a nivel numérico como no referido a outras cuestións.
Porén, o que pretendo aquí é mirar máis aló. Aínda que as autoras van gañando espazo, o libro trata sobre aqueles ángulos onde non chega esa luz. Interesábame ver que propostas fican na sombra, a cales lles custa máis entrar no campo literario, cales xeran desconforto e, sobre todo, por que.
– ND: Cal é a razón de que escollese singularmente estas catro autoras e non outras do panorama actual da literatura galega?
– LS: Centreime nas traxectorias destas catro escritoras porque en ocasións atoparon dificultades para publicar ou porque as súas propostas xeraron friccións no ámbito literario por diferentes motivos.
O estudo das súas obras resultoume revelador á hora de analizar dinámicas de campo arredor da produción das narradoras. A escolla non é, obviamente, exhaustiva, mais si que resulta representativa de certas marxes e puntos cegos que seguen a existir no proceso de visibilización das autoras.
No ensaio céntrome nalgúns elementos que poden atoparse nas súas novelas e que poucas veces foron abordados. Algúns deles son a escrita vangardista, a crítica feminista e de esquerdas ao discurso nacional ou a escolla da norma reintegracionista, ademais do tratamento de subxéneros como a ficción científica ou a novela gótica.
– ND: No limiar, a profesora da Universitat de Barcelona, Helena González, sinala que as catro autoras que vostede estuda neste libro “partillan un foco claro na ideoloxia”. Cal considera que é a razón desta característica?
– LS: En realidade as catro teñen proxectos e escritas moi diferentes e imaxino que tampouco compartirán a mesma maneira de pensar. No traballo das catro identifico unha perspectiva feminista, pero os seus enfoques son diversos, é dicir, que esa perspectiva se materializa na literatura que fan de xeitos moi diferentes, e non sempre obvia.
– ND: Cre que a resistencia cultural actual na literatura na Galiza ten nome de muller?
– LS: Só as mulleres escriben cunha perspectiva resistente? Todas as mulleres que escriben fano cun enfoque que poidamos considerar resistente? Resistente a que? Podemos dicir que escribir nunha lingua minorizada como o galego xa é resistir. Que as mulleres comezaran a gañar espazo nun eido e o patriarcado llelo negara tamén se pode entender así.
Porén, o libro que agora publica Através Editora pretende pensar matices, analizar os puntos de fricción e diverxencia; fuxir das uniformizacións e dos estereotipos. Preocúpanme especialmente aqueles que aparecen como espellismos de liberación e que poden acabar estreitándonos o universo de posíbeis.”
Xavier Queipo e a nebulosa mental que nos atorda
Entrevista a Xavier Queipo na Televisión de Galicia:
“Entrevistamos a Xavier Queipo polo seu último libro: Final feliz. Participa ademais na Semana do Libro de Compostela, a SELIC na charla ‘Relatos da xeración que non foi’. A entrevista pode verse aquí.”
Marta Dacosta. A memoria das mulleres
Andrea Fernández Maneiro: “A poesía erótica explícita fainos perder capacidade sensitiva”
Entrevista a Andrea Fernández Maneiro no Zig-zag da Televisión de Galicia:
“A primeira vez que visitou o Zigzag Andrea Fernández Maneiro, falounos de Migratoria, o seu primeiro poemario. Desde aquela gañou o Premio Leiras Pulpeiro por Contra-tempos, que pronto sairá publicado, hai unhas semanas o Premio de Poesía Eduardo Pondal por Voto de silencio e, ademais, tamén o gañou a última edición do premio de poesía erótica Illas Sisargas con Edénicas. A entrevista pode verse aquí.”
Berta Dávila: “Os amores máis fondos son ambiguos sempre”
Entrevista de Ana Abelenda a Berta Dávila en La Voz de Galicia:
“(…) – La Voz de Galicia (LVG): Os seres queridos é un trago breve que non sabes moi ben como te deixa. Cadaquén conclúe a novela como quere?
– Berta Dávila (BD): Si. Habitualmente as lecturas dos outros son sempre soberanas, non? O importante, no fondo, é que a novela signifique algo para alguén. É un libro escrito desde a vontade de espir o estilo, un libro nu que cada lector recolle no lugar onde o quere recoller.
– LVG: Ispe o estilo e o vínculo da nai co fillo; o escuro vínculo da muller cos seres queridos.
– BD: Cos seres queridos e cos non queridos. Este é un libro sobre a elección, sobre a escolla de non ser nai por segunda vez.
– LVG: A miña eu convencional ve difícil entender como unha «boa nai», comprendida como esa que non edulcora o vínculo co fillo, e á que lle custou ser nai, elixe non selo cando a vida a sorprende coas dúas raias no predictor.
– BD: O que ela constrúe co fillo é iso, un amor construído. Non é un amor instantáneo nin imantado, non é un amor vocacional. Todos os amores que son fondos son ambiguos sempre, porque teñen esa parte de luz e esa parte de sombra. Quen foi nai sabe o que significa selo. Para min isto é relevante: a elección dun afecto é tamén o afecto máis sincero.
– LVG: Mais na elección dese afecto intervén todo un sistema perverso. A primeira achega deslumbrante de Os seres queridos é esa estrañeza da nai cando nace o fillo. Cando el nace, a que ela era ata o momento desaparece de súpeto, pasa a ser «a nai».
– BD: A novela a onde pretende apuntar é a ese cambio identitario, a ese pasar a ser outra cousa distinta dun momento a outro. Parece unha cousa natural; de feito, todos os días as persoas teñen fillos!, pero hai sempre un punto de estrañeza…
– LVG: Dá pudor ou medo admitilo. Para vencer esa barreira, está a literatura?
– BD: A literatura ten un papel que xogar mostrando as partes raras da experiencia. Se eu quixese facer un discurso do que para min é a maternidade, non faría unha novela. O que quería aquí era contar unha pulsión, un punto de vista, un recanto. (…)”
Entrevista a Suso de Toro en Nós Diario (2022)
Entrevista de Antón Escuredo a Suso de Toro en Nós Diario:
“(…) – Nós Diario (ND): Preocúpalle o que lembrarán de vostede cando non estea?
– Suso de Toro (ST): Non hai porque esconder a realidade da nosa vaidade. O escritor nace do seu propio narcisismo. No meu caso espero que duren os textos, polo menos algúns libros. Supoño que o libro aínda ten duración no soporte que sexa e sobrevivirá. Eu preferiría que fose en forma de libro. Despois de contrastar con outros soportes, para un texto segue a ser o mellor.
De maneira dominante, unha parte miña bastante importante é a de estar hoxe na sociedade opinando, a través da palabra, en asuntos da vida social. Loxicamente iso desaparecerá. O que se pretende é cambiar o que acontece mais a ambición do escritor está na obra, non está na pretensión da actualidade.
– ND: Un debate recorrente sobre a lembranza de escritoras e escritores despois da súa morte son as restricións que marcan as homenaxes polo Día das Letras Galegas.
– ST: Ao redor desas homenaxes que fai a Academia hai moitos debates. Eu, particularmente, levo defendendo desde os anos 80 que, sen quitarlle á Academia que escolla cada ano a quen decida, é importante celebrar as nosas Letras doutros modos. Que non estea asociado co pasado e cos mortos, senón que o que faga é pór en valor a vida que ten a creación na nosa lingua. Hai que buscar outro modo de celebración e é algo que levo moito tempo afirmando e agardo que algún día se faga. Falo dunha celebración social, na que participen entidades e mesmo empresas mais que celebre as vitalidades das creacións da nosa cultura. O exemplo do Sant Jordi é o dun éxito. Como celebrar a cultura e máis a vizosidade dunha industria unido a unha celebración cívica. Iso paréceme unha fórmula excelente, de grande éxito. Habería que pensar algo semellante, non digo o mesmo, pois hai que buscar algo propio.
Outro debate son as figuras que se escollan. Nese tema non me meto, son propostas académicas. Ás veces esa celebración serve para recuperar unha figura, pór en valor a alguén que doutra maneira podería ser esquecida. Revitalízase, polo menos momentaneamente durante un ano. Outras veces o resultado é desastroso se escollen unha figura con pouca ou nula entidade literaria. Nese caso o que están transmitindo é a mensaxe de que é unha reivindicación puramente política e non hai nas nosas letras unha entidade literaria. Iso é un problema. Hai figuras que teñen un gran valor cívico, que son queridas polos galeguistas por ese motivo mais que non poden ser mostradas á sociedade dicindo que “é a nosa literatura”. É cando a xente torce o fociño e di “vaia literatura máis cativa”.”
Francisco Castro: “Desde a literatura temos que contribuír a amosar á sociedade os perigos da ultradereita”
Entrevista de Antón Escuredo a Francisco Castro en Nós Diario:
“(…) – Nós Diario (ND): Gusta do formato do relato para contar historias?
– Francisco Castro (FC): Para min é un dos xéneros máis agradecidos para un escritor e tamén un dos máis difíciles de levar a cabo. Sobre todo para os que somos novelistas e nos gusta ter páxinas infinitas para contar algo.
O relato é un formato agradábel de ler, agradábel de escribir e gustaríame que o meu relato conseguise aquilo que dicía Cortázar de que, unha vez que rematas a lectura, xa non es o mesmo.
– ND: No relato que publica Nós Diario aborda o ascenso da ultradereita. Xa ten tratado anteriormente.
– FC: Si, agora mesmo o ascenso da ultradereita é o tema que máis me angustia. Sobre todo a impunidade absoluta coa que se está impondo un relato fascista na sociedade que fai que cada vez, e con máis naturalidade, este tipo de propostas ocupen máis espazo nas institucións.
O nivel de retroceso que se albisca aí realmente tenme moi preocupado. Por iso creo que tamén desde a literatura temos que contribuír a amosarlle á sociedade os posíbeis perigos de darlle opcións políticas a esas tendencias.
– ND: Daquela considera que a sociedade precisa desa implicación da intelectualidade galega para visibilizar ese e outros problemas?
– FC: Por suposto. Como explico no meu primeiro ensaio e último libro Isto SI é un home. Unha mirada masculina contra o patriarcado, creo que, en xeral, a intelectualidade galega está moi calada fronte á ultradereita. Sei que pode ser polémico que diga isto mais quero insistir que, en xeral, as escritoras e os escritores, intelectuais e académicos así como toda a xente da cultura está excesivamente calada diante do ascenso fascista. Cada un e cada unha saberá como se quere posicionar.
– ND: Cal é a razón dese silencio?
– FC: Creo que cada un terá que responder no seu momento sobre cal é a razón dese silencio. Ao igual que nós estamos preguntando agora á xente que foi moza durante o franquismo se estaban daquela pelexando polo cambio político ou se estaban tranquilamente na súa casa rañando a barriga, creo que nuns anos preguntaranlle a moita xente da cultura galega que estaban facendo cando a ultradereita subía.
Eu, desde logo, sei que responderei que estiven pelexando contra eles. Cada un que responda dos seus actos.”
