Artigo
de Eli Ríos na Plataforma de Crítica Literaria A Sega:
“2012. “Os empresarios galegos volven ser vítimas dun atentado terrorista. A fábrica de Mobles Silva, propiedade do coñecido empresario compostelán Amador Silva, foi atacada de madrugada con dous cócteles molotov” (p. 9). Así comeza Os últimos índios de P. Janeiro, cunha información de axencias na que se dá conta do final da novela. E non pensedes que fago spoiler, non. É a propia autora quen o fai. Cunha estrutura circular perfecta o libro empeza no punto exacto no que comezou… ou non… Realmente o principio e o final son pechados? É relevante o incendio da fábrica de mobles ou quizais estamos perdendo nos titulares a miga da cuestión? Pois si! P. Janeiro debulla, nesta nota de axencias, toda a información que poderíamos encontrar en calquera xornal, no noso día a día, e que asumimos como verdades universais. Temos o feito cualificado como un atentado terrorista, as iniciais do presunto pirómano, a intervención da policía, o apoio dos partidos políticos ao empresariado galego ou a investigación da relación do autor con grupos anarquistas ou independentistas. E a autora obríganos a repensar o que lemos, a nova. Retrocede aos días anteriores na vida do presunto pirómano para preguntar(-nos) os porqués. Por que alguén toma a decisión de incendiar unha empresa? Son certas as etiquetas que lle axuntan no diario? Por que o alcalde e os políticos o cualifican de atentado terrorista? Por que falan de ataques nos centros de crecemento económico do país? Por que alguén querería atacar postos de emprego? Por que só deteñen a unha persoa? Todas estas preguntas quedan pendentes nesa primeira nota de axencias e iranse desvendando mentres lemos o cotián do protagonista, Pedro. Ou non… porque o primeiro capítulo quen nos conta a súa vida é Maxina, a filla de Manolo, o ex-compañeiro de traballo de Pedro. Entón a que vén toda esta lea do si ou do non? Pois a que a autora xa nos avisa desde as primeiras páxinas que debemos prestar atención porque nos quere dentro dunha lectura activa. Vainos presentar a imaxe xeral dun quebracabezas que hai que petelar unha a unha e, como tal quebracabezas, unha peza non vai funcionar sen o elo coa anterior. E todas, ata a máis diminuta, teñen a súa importancia. E, aquí, neste punto, é onde se encontra o grande logro desta novela. (…)”
Arquivos da etiqueta: Plataforma de Crítica Literaria A Sega
Compostela: IV Día das Galegas nas Letras, dedicado a Patricia Janeiro
O cuarto de… Eva Veiga
Artigo de Eva Veiga desde A Sega:
“TODOS OS CUARTOS
A procura dun cuarto propio estivo sempre aí como horizonte, mais dun xeito subrepticio, durante a miña infancia e primeira xuventude. Nacín e medrei nun ámbito rural sendo a maior dunha familia numerosa, con todo o que iso significa. A casa familiar era adoito un bulicio incesante porque ademais a rapazada da veciñanza viña xogar á nosa aira. Xa que logo non resultaba doado illarse naquel ambiente tan vitalista e axiña aprendín a abstraerme mesmo mentres realizaba calquera tarefa, sobre todo as relacionadas co cultivo da terra. Terra das Fragas do Eume que levo aínda debaixo das unllas e tamén na cerna mesma como un bosque de símbolos e metáforas. Pois procuramos sempre o que non está. E foi esa relación tan realista co medio natural a que precisamente propiciou a miña querenza pola reflexión abstracta, polo imaxinario. Dese xeito, todo aquel universo de vales e montes, de río e mar, foi e segue a ser o meu inmenso cuarto privado, seguramente o máis inspirador pois del, ou con el, xurdiron esas preguntas fundamentais para as que continúo a buscar respostas
Mais cando tiña tempo para ler ou escribir -algo que comecei a facer moi cedo- agochábame tanto no faiado coma na habitación onde madurecían as mazás de inverno entre a palla -velaí un arrecendo perdido para sempre, agás para a memoria- ou ía ao monte acompañada do noso can Rin que sabía gardar silencio e tamén alertarme cun simple aceno das invisibles presenzas que poboaban o piñeiral. As miñas lecturas daquel tempo están intimamente ligadas a eses espazos. Como está a poesía de Aleixandre, da que fun devota adolescente, á aquela habitación que só contiña un grande armario de cerdeira con tres lunas; diante dese espello recitaba en voz alta unha e outra vez os versos do libro Historia del corazón. Ou, desdobrada na imaxe, sostiña arrevesados e reveladores diálogos coas diferentes voces que todxs somos.
E non podo non mencionar aquí os autobuses de liña onde sempre esquecía algo “por andar nas Batuecas”, pois dende os dez anos estudei fóra e a miña vida afíxose a unha constante itinerancia. E asemade foi o Castromil na ruta Santiago-A Coruña o meu cuarto preferido durante os anos intensos do meu traballo na TVG xa que era nesas escasas dúas horas de ir e vir onde atopaba acougo para pensar e apuntar versos. Porque, en realidade, a meirande carencia da miña vida foi adoito o tempo devagar. Até que chegou un día no que o diagnóstico dunha leucemia paralizou ao cronos devorador e, de modo paradoxal e perentorio, os minutos, as horas e os días que acadaban escapar das fauces do cancro -contados polo persoal sanitario como centímetros dunha cinta de medir- dilatábanse ad infinitum para a miña íntima experiencia. Nesa habitación de illamento achegueime ao meu propio corpo coa demora e a atención necesarias para escoitalo e así reencontrarme con aquela capacidade aparentemente perdida da infancia cando era quen de meditar e case levitar de maneira intuitiva. Foi o mellor opiáceo para a dor e seguramente unha axuda inestimable para a rexeneración celular. (…)”
María Reimóndez: “Realmente nun período moi curto de tempo as mulleres desaparecen”
Entrevista
a María Reimóndez en Sermos Galiza:
“(…) – Sermos Galiza: Desde A Sega apoiastes a candidatura de María Victoria Moreno ás Letras 2018, entre outras mulleres. E finalmente foi escollida. Cres que foi unha vitoria do feminismo?
– María Reimóndez: Eu son moi reticente a falar en termos de vitorias e derrotas, porque creo que é unha retórica moi patriarcal. Eu concibo máis as cousas desde o punto de vista do traballo doméstico ou da agricultura, eu creo que hai que ir sachando, sachando e sachando e en certo momento se o clima ou as circunstancias son propicias, entón dase un froito, pero ese froito non existiría se non se sachase. E eu creo que o labor dos feminismos ten que ser ese sachar para que certas cousas non sexan admisíbeis noutros espazos. O feito de que se escollese a María Victoria Moreno é evidente que parte de distintas iniciativas, como por exemplo, cando se buscou que entrasen máis mulleres na RAG. Estou totalmente convencida de que tería sido imposíbel se na directiva non estivese Marilar Aleixandre ou Fina Casalderrey.
Si é certo que no caso concreto de Moreno é necesario ser xustas e recoñecer que se non fose polo traballo que fixo A Sega en 2015 a súa figura seguiría totalmente escurecida. E isto é preocupante, porque é unha muller que morreu non hai moitos anos. Acontece o mesmo con Xela Arias, con Luísa Villalta. Foron mulleres que tiveron un impacto moi grande durante a súa vida, pero que rapidamente caen no esquecemento do sistema literario. Non se fan estudos sobre elas nin sobre a súa obra. Hai unha serie de baleiros, con pingas aquí e alá, pero que realmente nun período moi curto de tempo as mulleres desaparecen. E creo que niso foi vital o traballo que se fixo desde A Sega en 2015 de botar luz sobre esta autora, sobre todo no feito da lingua como escolla dos afectos, que creo que no contexto no que nos movemos é importante, ese compromiso, esa filiación de afecto cara á lingua.”
“Clausuras, enxurradas, fisuras”, por María Reimóndez
Artigo de María Reimóndez na Sega:
“Para as persoas ás que nos gusta ler filosofía e pensamento, en particular feminista, non deixa de ser unha boa nova que Axóuxere ofreza un ensaio escrito por unha autora e ademais centrado no tema do xénero como categoría [Oiko-nomía do xénero. Relato das clausuras]. Para quen coñeza de entrega previas a escrita de Rebeca Baceiredo saberá de antemán que en ningún caso imos atopar un enfoque lixeiro ou superficial.
O obxectivo deste volume, como o describe a autora, é “xustificar a relación entre a disposición de xénero e os réximes de propiedade” e para iso anuncia na introdución que utilizará tanto a revisión histórica, non só occidental, coma o enfoque metafísico. Resulta este, ao meu ver, un obxectivo ben ambicioso e que presenta para min como lectora e teórica certas dificultades que tentarei debullar a seguir.
Seguramente o atranco máis importante á hora de conseguir o obxectivo proposto, en particular para persoas que, coma min, partimos dunha visión feminista decolonial da teoría e a práctica, reside na dificultade que o libro de Baceiredo amosa á hora de superar unha visión eurocéntrica que vai máis alá de botar unha ollada de esguello cara a certos lugares. O eurocentrismo da escrita filosófica occidental, en absoluto exclusivo deste texto, ponse de manifesto primeiramente nunha cuestión básica de fondo: no suxeito que pretende narrar e historizar dando explicacións “totais”. O problema non reside tanto na complexidade de tentar coñecer a experiencia humana na súa totalidade, senón na clausura, para utilizar a terminoloxía da autora, que estes propios intentos marcan. Son as clausuras das que fala Gayatri C. Spivak en “Pode falar a subalterna?”, o disfraz invisible dun suxeito pensante que só dende o eurocentrismo pode nin sequera formular tal tarefa.
No texto de Baceiredo, este suxeito eurocéntrico de afán omnisciente materialízase no contraste constante que se dá entre a localización exacta das situacións das mulleres occidentais no tempo e no espazo e a abstracta e anecdótica das súas outras. Así, mentres que as mulleres occidentais están situadas dende a Grecia e Roma clásicas en diferentes períodos e se narran a si mesmas ata certo punto, as súas outras aparecen como inmutables e as referencias a tribos e pobos de diferentes continentes faise sen atender a ningún criterio temporal e moito menos de autorrepresentación. Elas son narradas como exemplos para os diferentes réximes económicos e de xénero que dende occidente interesa recapitular, como puntos de contraposición e vistos polos ollos de antropólogos (masculino non accidental) en calquera época histórica. (…)”
Corpos exorbitantes, por Eli Ríos
Artigo de Eli Ríos desde A Sega:
“Corpos exorbitantes. Rosalía de Castro, tradutora feminista, en diálogo con Erín Moure, de María Reimóndez foi o texto gañador do I Premio Xohana Torres de ensaio e creación audiovisual. Na lapela deste volume ofrécese un pequeno percurso pola historia deste premio. É moi de agradecer esta recolla dos esforzos colectivos para recoller os traballos de quen contribuíu ao coñecemento sobre as mulleres que destacaron, desde diversas disciplinas, na vida da nosa comunidade e na recuperación da historia social e política das mulleres. E nesa mesma liña de continuum é por onde transita este ensaio de M. Reimóndez.
Recoñezo que Corpos exorbitantes foi unha descuberta sorprendente. Para unha persoa, coma min, con coñecementos limitados da tradución, achegarse a un ensaio sobre esta temática resulta complexo, pero, a autora, consciente do aspecto divulgativo comeza cunha introdución e unha parte teórica nas que ofrece as ferramentas necesarias para comprender a parte central do estudo. Desta forma, coa análise das prácticas tradutoras de Rosalía de Castro e Erín Moure, resulta moi fácil chegar a “intentar entrever unha análise política e ideolóxica máis global e comprendelas como voces relevantes nos debates sobre tradución feminista actuais” (p. 15). (…)”
“Escuras andoriñas”, por Arancha Rodríguez Fernández
Artigo 
de Arancha Rodríguez na Sega:
““Eu quería entender que estaba a acontecer. En que momento me equivoquei.” Así definía María Alonso, a autora, o propósito de Transmigrantes nunha entrevista no Diario Cultural.
E é ese “equivoquei” o que marca un peso invisíbel pero omnipresente que acompaña á lectora ao longo de todo ese traxecto, de ida (e de volta?).
Transmigrantes, publicado por Axóuxere Editora, preséntanos unha realidade tan palpábel como escondida: a dunha mocidade emigrada para “medrar profesionalmente” que remata servindo copas ou limpando váteres en (inserte grande metrópole do imaxinario occidental); poñamos, Londres. O mérito deste libro reside precisamente nesa ansia de dinamitar o mito da emigración actual como unha panacea chea de oportunidades, unha mentira construída á medida do aparello do poder e a ideoloxía neoliberal. E iso consegue facer desde a primeira páxina.
Se ben a análise compartida –e por suposto, aparente– da falla de políticas públicas que incentiven o emprego no noso país (e raianos), así como a falla de oportunidades e precarización das máis mozas que dá lugar a situacións insostíbeis, Transmigrantes pon en dúbida que a solución a esa situación sexa unha fuxida. E non fala Alonso de fuxida no senso pexorativo (alomenos, non para quen foxe), senón da idea da procura desesperada dun futuro nun lugar que é vox populi que é “máis avanzado”, que ten “máis oportunidades”, que é “máis cosmopolita”. Así, miles de mozas e mozos, título en man ou en pendrive, rematan sen saber moi ben como en Inglaterra, en Alemaña, en Canadá ou en Australia. Alentadas pola idea consabida de que alí atoparán algo “do seu”, así como por unha frustración inherente aos anos de paro e precariedade posteriores aos estudos. Atopando, no mellor dos casos, traballiños na hostelería, en hoteis ou en academias, se teñen moita sorte, estas comunidades transmigrantes (trans, porque migran sen saber ben onde, con que obxectivo, ou cando voltarán; considéranse en transición) van palpando pouco a pouco unha nova decepción: a de sentírense estafadas por esa idea competitiva e neoliberal do “home feito a si mesmo”. E sen teren conseguido o que ían buscando. (…)”
“Da materia branca: o punto extenso das posibilidades”, por Rosa Enríquez
Artigo
de Rosa Enríquez na Sega:
“De todo o que a poeta Eli Ríos escribiu en Anamnese hai algo que me conmoveu especialmente. Resultoume inquietante e revelador. Iso de que “O tempo é unha fantasía que reservas no bolso” leva no centro do propio verso un fondo profundo que consegue devorarnos. Porque que significa isto, que cousa estraña intenta expresar Ríos con esas palabras, estratexicamente dispostas para o noso cerebro adormecido nese acontecer cotián polo que trazamos a vida sen trazala? Hai na afirmación da poeta unha vontade evidente de nos situar nun lugar distinto, e, xa que logo, noutro tempo diferente. Porque do carácter demoledor de seu, dese discorrer lineal xa temos plena consciencia. Daquela, o que interesa, o que lle interesa a Eli Ríos neste libro, é pensar a experiencia da duración ao xeito unha fantasía que perfectamente podemos levar metida, como ela mesma indica, en bolsos, carpetas, carteiras, ou, moito máis probabelmente, no centro da conciencia, esa máquina íntima que non sempre estamos dispostas a activar, porque de premermos no botón que a pon en marcha, veriamonos diante do florecer da angustia. Quen pode pretender a materialización de tal flor? Eli Ríos, por exemplo? Segundo eu entendo, si. A autora de Anamnese lévanos da man por unha ben estimulante viaxe introspectiva que desarticula toda autoficción posíbel, na medida en que se abre para nós, para que vexamos o que ela ve e sintamos o que ela sente. (…)”
22 segundos, de Eva Mejuto, por Eli Ríos
Desde A Sega:
“”O que non se di é coma se non existise, dixéralle o avó un día, e xa ían sendo horas de existir. Álex, ata o de agora, só vivira de portas para dentro” (p. 9). Estas primeiras liñas coas que comeza a novela de Eva Mejuto xa nos sitúan nunha temática de “portas para dentro”. Esa que non só resultaba invisible para as personaxes do relato senón tamén para a sociedade.
“22 segundos relata, en primeira persoa, anacos da infancia e adolescencia dun mozo transexual que, desde os primeiros anos sabe_sen poñerlle etiquetas- que a súa identidade de xénero non coincide co sexo que lle asignaron ao nacer.” (contraportada). A escolla desa primeira persoa é un acerto por parte da autora porque nos aproxima a unha realidade continuamente ignorada. Si, é certo, que todas as persoas escoitamos falar de homes e mulleres trans, pero comprendemos o que significa? comprendemos os atrancos que as leis supoñen nun país no que nos manifestamos pola liberdade sexual de cada quen? comprendemos, e pregunto con sinceridade, o que supón o día a día nun mundo completamente inzado de prexuízos? Pois esa primeira persoa, Alex, cóntanos o cotiá, os problemas no diario, pero non só. Eva Mejuto opta por facer unha narración positiva, desde o respecto e cun amor infindo. Un amor infindo na familia ( nesa figura do avó que nos emociona páxina tras páxina), na parella ou no mesmo Alex no seu proceso de autocoñecemento e transición. Esta elección non é secundaria. Todo o contrario. Dignificar o contexto ou os procesos crea unha serie de referentes no que as persoas adolescentes que lean esta obra poden encontrar un espello no que mirarse. E son referentes positivos porque, para poder cambiar as cousas, é necesario construír. Pouco a pouco, pero construír. (…)”
O cuarto de… Marta Dacosta
Artigo de Marta Dacosta n’A Sega:
“Podería mostrarvos como é o lugar en que adoito traballar e sería unha ficción, porque ordenaría a mesa e a contorna da computadora para que non descubrísedes o caos que ás veces se apodera de min.
O certo é que naquel cuarto que tiven na casa dos proxenitores, fun proxectando aos poucos un futuro de meu, porque precisaba espazo e tempo e poder. Así foi que entre as lecturas de poesía, os apuntamentos de lingua e os dicionarios, o que facía realmente era trazar o mapa que me levaría fóra da casa do pai, os planos da independencia económica imprescindíbel para ser dona de min.
Hoxe vivo nunha casa de meu. Nun espazo que comparto por decisión propia e no que habitamos na igualdade de quen leva ao ámbito doméstico o que defende na rúa. Unha casa en que non hai fechaduras e nos encontramos na conversa e nos traballos. O noso espazo de paz.
Para quen fantasía, idea ou escribe en calquera lugar e momento, todos os espazos da casa son óptimos para a concentración. Desde aqueles que a iso foron dedicados, até os que teñen outro destino, mais acaban por adaptarse á función literaria. Así o recanto do oeste que inicia un poema de Acuática alma e representa un lugar ao pé da ventá orientada a poñente, un lugar de luz e calor antes de que o día remate.
Mais a casa non son só os espazos de dentro. O eido que a rodea acaba por ser tan principal coma os cuartos, porque ao final é xardín ou abandono creado á nosa imaxe e semellanza, mundo do que somos as únicas deusas. Por iso ese lugar sen paredes nin teito, en que respiramos por todos os poros do corpo, pode ser o espazo. Un espazo ao pé da natureza en que deixarse levar pola harmonía inaudíbel das árbores e o aloumiño da brisa. Alentar. Cos ollos fechados. Coas entrañas abertas. Sentíndose dona dese momento.
Porque escribir é unha actividade que precisa dedicación e método, que precisa domar as imaxes que adoito se desbocan e fannos saír alancando na súa procura, esforzarnos en rodealas co lazo que nos permitan suxeitalas, frealas. Domesticar a súa ansia. Aprendelas a camiñar canda nós, coma as bestas do monte.
Atopar ese punto de equilibrio entre o salvaxe e o cultural.”
