Desde Sermos Galiza:
““Este encontro sirve para abrir un camiño para normalizar nos escritores os debates de contido político”, explica Cesáreo Sánchez, presidente de AELG, sobre o Parlamento de Escritoras en conversa con Sermos Galiza. “O escritor non pode ser un estraño á realidade”, engade, para apostar na “responsabilidade ética e social” das escritoras e escritores, nomeadamente en contextos onde hai un retroceso en dereitos e liberdades.
O Parlamento de Escritores que se desenvolve esta sexta feira e sábado en Pontevedra -co apoio do Concello de Pontevedra e mais do Centro Español de Dereitos Reprográficos (Cedro)- debateu, falou e tratou sobre liberdades civís, dereitos nacionais, feminismo, patrimonio, migracións…. Voces galegas mais tamén de Portugal, Euskal Herria e Catalunya, “todas cun común denominador, como a importancia da lingua ou a importancia de construír territorios de creación e de esperanza para os pobos”, afirma Sánchez.
Houbo chamadas a non caer no derrotismo e apelacións a, desde a propia sociedade, erguer ferramentas e medios sen agardar polas institucións. “E en todo, sempre presenta a importancia da lingua”, resalta o presidente da AELG. (…)”
Arquivos da etiqueta: Sermos Galiza
Gala do Libro Galego 2019. Obras finalistas
A Asociación de Escritores e Escritoras en Lingua Galega (AELG), Asociación Galega de Editoras (AGE) e Federación de Librarías de Galicia (FLG) convocan a cuarta edición dos Premios Gala do Libro Galego, a celebrar o sábado 11 de maio de 2019 no Teatro Principal de Santiago de Compostela, onde se darán a coñecer as obras gañadoras. Ademais, entregaranse os premios honoríficos de cada unha das entidades convocantes.
Con estes premios preténdese recoñecer a excelencia do traballo realizado no ámbito editorial ao longo do ano 2018 en Galicia. As modalidades Iniciativa cultural ou de fomento da lectura, Proxecto literario na rede e Xornalismo cultural, recoñecen a traxectoria de varios anos, valorándose, por tanto, a constancia ao longo do tempo nestes ámbitos.
Estas distincións, sen dotación económica, xorden, en primeira instancia, das propostas das bases asociativas das tres entidades convocantes, para posteriormente seren sometidas a un proceso de revisión e posterior fallo por parte dun xurado externo.
Así pois, faise pública a relación de obras finalistas por cada modalidade dos premios.
OBRAS EDITADAS EN 2018
Ensaio e investigación
– As orixes da fotografía en Galicia: estudos composteláns do XIX, de Carlos Castelao (Alvarellos Editora-Consorcio de Santiago).
– Común temos a patria. Biografía dos irmáns Villar Ponte, de Emílio Xosé Ínsua e Xurxo Martínez González (Edicións Xerais de Galicia).
– Contra todo isto. Un manifesto rebelde, de Manuel Rivas (Edicións Xerais de Galicia).
– Feminismos e literatura infantil e xuvenil en Galicia, de Montse Pena Presas (Edicións Laiovento).
– Golpistas e verdugos de 1936. Historia dun pasado incómodo, de Lourenzo Fernández Prieto e Antonio Míguez (editores) (Editorial Galaxia).
– Vivir a galope, de María Xosé Queizán (Edicións Xerais de Galicia).
Divulgación
– Castelao na arte europea, de Siro López (Garañón Editora).
– Galaicos. Un pobo entre dous mundos, de Xurxo Ayán, María Luisa Castro, Antoni Nicolau, Diego Piay e Rafael Rodríguez (Alvarellos Editora-Deputación de Pontevedra).
– Galiza 1968. A consciencia avivada, de Xosé Ramón Ermida Meilán (coord), Pilar Allegue Aguete, Vicente Araguas, Nemésio Barxa, Xaquín Campo Freire, María do Carme García Negro, Henrique Harguindey, Camiño Noia, Manuel Romero, Xesús Sanxoás Formoso (Sermos Galiza).
– Máis que ver. Cen historias do deseño en Galiza, de Pepe Barro (Edicións Xerais de Galicia).
– Maternidade fóra de catálogo, de Marga Tojo (Edicións Xerais de Galicia).
– Memorias dun loitador antifranquista, de David Álvarez Carballido (Alvarellos Editora).
Narrativa
– Besta do seu sangue, de Emma Pedreira (Edicións Xerais de Galicia).
– Bonus Track, de Rosalía Fernández Rial (Editorial Galaxia).
– Fóra de si, de Suso de Toro (Edicións Xerais de Galicia).
– Guías caninos, de Bieito Iglesias (Aira Editorial)
– Natura, de Iolanda Zúñiga (Editorial Galaxia).
Infantil
– Kusuma, de Héctor Cajaraville (Edicións Xerais de Galicia).
– Música no faiado, de Miguel Ángel Alonso Diz (Edicións Xerais de Galicia).
– O ladrón de voces, de María Canosa (Edicións Embora).
– Os contos da avoa Pepa, de Francisco Xosé Fernández Naval (Kalandraka Editora).
– Pioneiras. Galegas que abriron camiño, de Anaír Rodríguez Rodríguez (Edicións Xerais de Galicia).
Xuvenil
– A balada dos unicornios, de Ledicia Costas (Edicións Xerais de Galicia).
– A filla do minotauro, de Marilar Aleixandre (Editorial Galaxia).
– O bestiario científico de Anxos Nogueirosa, de Antonio M. Fraga (Urco Editora).
– Palabra de bruxa, de Andrea Barreira Freije (Editorial Galaxia).
– Street Poems, de Fran Alonso (Edicións Xerais de Galicia).
Libro ilustrado
– Macedonia de versos, por Lidia Nokonoko (Aira Editorial).
– Man de Camelle, por Carmen Hermo (Kalandraka Editora).
– O bestiario científico de Anxos Nogueirosa, por Víctor Rivas (Urco Editora).
– Pioneiras. Galegas que abriron camiño, por Nuria Díaz (Edicións Xerais de Galicia).
Libro de banda deseñada
– Animalia I. Verde, por Xosé Tomás (Edicións Xerais de Galicia).
– O bichero VIII, por Luís Davila (Edición do autor).
– O puño e a letra, por VV. AA.(Edicións Xerais de Galicia).
– Ulf de Jakobsland. Os viquingos en Galicia, por Alberto Varela Ferreiro (Edicións Xerais de Galicia).
Iniciativa bibliográfica
– A gotiña viaxeira, de Toño Núñez (texto) e Miguel Anxo Macía (ilustración), por Edicións Fervenza.
– Biblioteca de Pedagoxía, por Kalandraka Editora.
– Colección Feminismos, por Editorial Galaxia.
– Lorca, Poeta galego (Edición facsimilar dos Seis Poemas Galegos e posta en marcha do “25-0 Día de FGL en Galicia”), por Alvarellos Editora.
– Mulleres bravas da nosa historia, por Urco Editora.
Tradución
– A cámara do sangue e outros relatos, de Angela Carter, por María Reimóndez (Urco Editora).
– A señora Dalloway, de Virginia Woolf, por Celia Recarey Rendo (Irmás Cartoné).
– Momentos estelares da humanidade, de Stefan Zweig, por Laureano Araujo (Kalandraka Editora).
– O tesouro de Lucio. Vida de Lucio Urtubia, de Mikel Santos, “Belatz”, por Manel Cráneo (Demo Editorial).
– Pedagoxía do oprimido, de Paulo Freire, por Ramón Nicolás (Kalandraka Editora).
Poesía
– …as neuronas irmás…, de Estíbaliz Espinosa (Centro PEN Galicia, Afundación, Xunta de Galicia)
– Cara de velocidade, de Marga Tojo (Kalandraka Editora).
– Memoria do corpo, de Xesús Rábade Paredes (Editorial Galaxia).
– Poesía reunida (1982-2004), de Xela Arias (Edicións Xerais de Galicia).
– Tempo fósil, de Pilar Pallarés (Chan da Pólvora).
– Todo isto antes era noite, de Lucía Aldao (Apiario).
Teatro
– A fada pirata, de Carlos Labraña (Edicións Fervenza).
– A formiga fóra do carreiro, de Raquel Castro (Editorial Galaxia).
– Eroski Paraíso, de Chévere (Kalandraka Editora).
– Memorias da árbore e da noite triste. Último acto de don Ramón del Valle-Inclán, de Fátima I. Rey Blanco (Alvarellos Editora).
– Obra teatral, de Manuel María (Casa-Museo Manuel María).
Libro mellor editado
– Galicia mártir, de Castelao (Editorial Galaxia).
– Man de Camelle, de Carmen Hermo (Kalandraka Editora).
– O puño e a letra, de Yolanda Castaño (Edicións Xerais de Galicia).
– Poesía mínima/Minimal Poetry, de Helena Villar Janeiro (Alvarellos Editora).
– Seis Poemas Galegos, de Federico García Lorca (Alvarellos Editora).
PREMIOS ÁS TRAXECTORIAS
Iniciativa cultural ou fomento da lectura
– Asesoría de Bibliotecas Escolares.
– Chan da Pólvora (libraría e editora).
– Libraría BD (Vigo).
– Libraría Cartabón (Vigo).
– Salón do Libro de Pontevedra.
Proxecto literario na rede
– BiosBardia, dirixida por César Lorenzo Gil.
– Brétemas, de Manuel Bragado.
– Galicia Encantada. Enciclopedia de fantasía popular de Galicia, dirixida por Antonio Reigosa.
– ogalego.eu, por Anxo González Guerra e Vitoria Ogando Valcárcel.
Xornalismo cultural
– Táboa redonda (Diario de Pontevedra e El Progreso).
Un estudo sobre o entroido ourensán, premio Risco de ciencias sociais
Desde Sermos Galiza:
“Festividades de inverno na provincia de Ourense é o título do ensaio co que Carlos Xabier Ares Pérez (Viana do Bolo, 1971) vén de se facer co premio Vicente Risco de ciencias sociais, outorgado pola Fundación Risco.
Subtitulado Máscaras, personaxes e rituais, a obra baséase, explica o xurado, “nun extenso traballo de campo, unha catalogación dos personaxes e figuras do entroido e das festas de inverno ourensás”. “O traballo poderá ser moi interesante para un coñecemento das figuras que protagonizan estas festividades”, engade o fallo.
Carlos Xabier Ares Pérez publicara numerosos achegamentos ao entroido en xornais ou publicacións periódicas. Escribiu ademais varias contribucións á historia da súa localidade natal, Viana do Bolo, onde a máscara tradicional é o boteiro.
O xurado da XXIII edición do premio Vicente Risco formárono Luzia Oca, da Universidade de Trás-os-Montes; António Carlos Gomes, do mesmo centro; Teresa Devesa, polo Concello de Allariz -sede da fundación-; Manuel Carrete, polo de Castro Caldeas; e con José María Eguileta, da fundación, como secretario.”
Morre Pilar Vázquez Cuesta, catedrática de portugués da Universidade de Compostela
Desde Sermos Galiza (foto cedida a Sermos Galiza):
“Pilar Vázquez Cuesta, catedrática de portugués na Facultade de Filoloxía da Universidade de Compostela, morreu o pasado 6 de marzo. Contaba 93 anos e un infatigábel labor de investigación e divulgación das culturas brasileira e portuguesa.
Ademais de volumes como Gramática portuguesa (1946), A poesia portuguesa actual (1976) ou A língua e a cultura portuguesa no tempo dos Filipes (1986), Vázquez Cuesta tamén dedicou os seus esforzos de filóloga á obra de ilustres autoras galegas, entre outras Rosalía de Castro, Eduardo Pondal, Eduardo Blanco Amor, Otero Pedrayo ou Ramón Cabanillas.
A profesora e filóloga nacera en Chantada en 1926. A súa nai, Modesta Cuesta, foi a primeira muller licenciada en Farmacia na universidade galega. O seu pai, Daniel Vázquez, deputado pola ORGA nas Cortes constituíntes da II República. Pilar Vázquez Cuesta titulouse en 1946 na Complutense de Madrid.
No 76 comezou como docente, tras gañar a oposición, de lingua e literatura portuguesas na Universidade de Salamanca e, a partir de 1982, como catedrática en Compostela. Despois de 1991, data da súa xubilación, continuou ligada a esta institución como profesora emérita.
Doutora Honoris Causa pola Universidade de Lisboa e medalla Castelao da Xunta de Galiza en 1996, foi ademais tradutora ao castelán de escritoras e escritores portuguesas e brasileiras.”
A Escola Municipal de Teatro de Vigo adapta Chamádeme Simbad, de Francisco Castro
Desde Sermos Galiza:
“Chamádeme Simbad (Galaxia, 2009) é un dos títulos de máis éxito de entre a prolífica obra de Francisco Castro (Vigo, 1966). O libro, publicado nunha colección infantil, reflexiona sobre a memoria e a enfermidade. O 29 de abril estréase a versión teatral, no auditorio de Vigo, a cargo da Escola Municipal de Teatro.
As primeiras funcións de Chamádeme Simbad serán dirixidas a público exclusivamente escolar. Non será até xuño, “unha vez finalizada a xira por colexios”, que a obra se abra “ao público familiar”.
Dez edicións e a súa inclusión na Lista de Honra do IBBY, traducións a varias linguas e “mlleiros de exemplares vendidos”, o traballo de Castro “é un dos clásicos da literatura infantil e xuvenil en lingua galega”, segundo a súa editorial. “Mais, por enriba de todo, Chamádeme Simbad acadou unha gran sona como ferramenta para a visibilización do Alzhéimer entre os máis pequenos”, engade Galaxia.”
Francisco Rodríguez: “Rosalía era unha nacionalista”
Entrevista de Carlos Callón a Francisco Rodríguez en Sermos Galiza:
“(…) – Sermos Galiza (SG): Como foi o teu novo encontro con Rosalía? Como era ese home novo que se encontrou coa súa obra?
– Francisco Rodríguez (FR): Eu o que fixen foi voltar de Albacete, onde estaba traballando xa como profesor de instituto, porque alí gañara a praza de profesor agregado. Cando tiven a oportunidade dun concurso de traslados, despois de todos os anos que era obrigatorio estar alí, xa collín e, das cinco prazas que había en Galiza, vin para Ourense. Mais é certo que Rosalía facía parte da bagaxe con que eu quería voltar ao país, reencontrándome con el, mais con maior coñecemento de causa e maior coñecemento da súa cultura e das personaxes fundamentais que axudaron a darlle vida. Unha delas era Rosalía, que para min era unha persoa moi opaca a teor dos datos con que eu podía contar, e das miñas leituras. De feito, lembro que dei unha conferencia no Día do Libro, en Albacete, que quedaron escandalizados, aínda que sen o diciren senón por detrás, porque non daban creto a certas cousas que eu comentei. Aquilo estaba motivado só por unha leitura superficial, mais eu era consciente de que a min me faltaban moitos datos de carácter extrínseco, da Historia de Galiza, do contexto en que Rosalía vivira, e moitos datos sobre quen era ela. Tamén sentía a incapacidade para comprender moitos textos que, se non eran os máis estereotipados ou os máis directos, non me resultaba tan fácil entendelos, alén de que xa había unha parte da obra que xa nin a consideraba, toda a obra en español. Entón, eu voltei tamén con esa teima.
Nos primeiros anos, a verdade é que eu me convertín nun propagandista de Rosalía de Castro, con palestras. Eu empregaba sobre todo o recitado duns cantos poemas chaves. A verdade é que o impacto no público popular era moi grande. Eu, primeiro, dediqueime a iso. Conforme eu ía lendo, tamén lerlle aos demais. E pasei moitos anos así. (…)
– SG: Por que houbo que agardar un século para desvendarmos Rosalía?
– FR: Hai un entrevelado de varias causas. A primeira, e determinante, é o papel tan sumamente marxinal que ten a cultura galega dentro do propio país, de tal xeito que a visión que hai sobre ela, e sobre todo a que había, porque era cando aínda se ollaba tamén algo desde dentro e desde fóra, era unha visión que non podía nunca sobardar os limites de algo tolerado, permitido, acoplado ou funcional á cultura española. Por tanto, unha categoría provinciana da cultura española.
Iso é o esencial no propio espazo intrínseco do campo cultural. Esa visión é moito máis grave cando se lle aplicou xusto a unha personaxe e a unha obra que teñen un valor fulcral na cuestión da restauración da cultura galega e no salto cualitativo que supuxo mesmo en comparanza cos países que nos rodean, de tal xeito que se unha literatura non se acopla ben ao esquema provinciano, como era a galega dos grandes clásicos, mais se estuda cos óculos con que se olla a literatura española e a francesa como centrais, o resultado é a incomprensión, no mellor dos casos, o disparate ou a acomodación. Entón, hai que rebaixala!
E despois está a cuestión claramente política, pois todo isto está reforzado porque á cultura galega, e en especial a Rosalía, houbo que lle botar a gadoupa para se apropiaren dela, a pesar de que en principio se recorreu máis a ver se éramos quen de eliminala.
O puzzle agravouse porque, na evolución política do Estado español, houbo toda unha época onde si estiveron dispostos a botar man desas figuras para xustificar o españolismo e para xustificar a actuación de determinado tipo de partidos, cuberta nunha política cultural. Entón, cando había algún crítico español intelixente, había cousas que se intuían, mais eses mesmos críticos nunca quixeron ultrapasar ou romper a visión política da escritora. Un caso exemplar é Azorín.
Outro caso exemplar de incomprensión e, ao mesmo tempo, de saber que se trata de algo moi importante é Luis Cernuda. Outro caso de valoración xusta como leitor, de se decatar que é algo moi importante, mais facer unha explicación psicolóxica de Rosalía que é un disparate total, é Unamuno. (…)”
Inma López Silva: “O feminismo é un movemento atractivo porque demostra que o debate non ten por que ser excluínte”
Entrevista de Daniel Salgado a Inma López Silva en Sermos Galiza:
“(…) – Sermos Galiza (SG): Que ten de singular o machismo no campo cultural?
– Inma López Silva (ILS): É singular na medida en que se trata dun espazo do que a priori non adoitamos agardar machismo. Porque é un ámbito que consideramos politicamente correcto, en que todos somos sensíbeis e progresistas. Presuponse unha tendencia á comprensión da igualdade. Pero non é así e ten lóxica que non sexa así. Porque o patriarcado é unha estrutura que abrangue todo, e o mundo da cultura é mundo. Iso conta o libro: aínda que non esteamos dispostas a crer a priori que moitos dos comportamentos son machistas, ou que tentemos xustificalos desde outros puntos de vista, son comportamentos machistas exactamente igual en calquera outro ámbito de relación humana.
– SG: Cuestiona, dalgún xeito, ese illamento respecto do social en que a miúdo se entende que vive a cultura.
– ILS: Claro. Aínda non hai moito que estaba nun acto cultural e un alcalde dicíame: “Uf, non sabes o machismo que hai fóra. Na cultura non hai machismo”. Non, mira, na cultura hai exactamente o mesmo machismo que noutros sitios. Para desmontar un pouco esa idea, tirei de anecdotario. Os exemplos falan por si sós. Quen os pode contar? Pois unha escritora en primeira persoa. Levo toda a vida nisto e podo dar fe. E iso que non son desafortunada: tiven un certo éxito e non vivín unha situación de agresividade extrema, casos de acoso e cousas que, evidentemente, tamén hai. (…)
– SG: Chámame señora… amosa confianza na capacidade da literatura e da escritura para modificar a realidade. Esta opinión non é a máis usual.
– ILS: Sempre crin niso, se non, non escribiría. Creo firmemente na capacidade transformadora da literatura. Na posibilidade de construír mundos alternativos. As escritoras temos unha responsabilidade: amosar a través dos mundos alternativos que creamos que hai outra realidade posíbel. Que podemos pensar desde outro punto de vista. Á parte de liberador e catártico, é didáctico. Somos nós as que podemos rachar cos estereotipos e co prestabelecido. Agora está moi de moda pola serie, pero se Margaret Atwood non escribise O conto da criada -por certo, é un texto dos anos 80, que escribiu desde un punto de vista moi diferente do de agora, contra a Administración Reagan e o puritanismo-, se ela non o escribise, probabelmente moita xente non se daría de conta do extremo onde levan determinadas actitudes. E iso só se pode facer imaxinando esa posibilidade. As escritoras podemos facelo e eu considero que debemos facelo. (…)”
Quico Cadaval dirixe unha adaptación ao teatro do brasileiro Rubem Fonseca
Desde Sermos Galiza:
“É un dos narradores maiores da literatura brasileira. “Linguaxe explícito, violencia, enigma e cinismo son algúns dos elementos que nos excitan e nos desafían da obra de Rubem Fonseca”, explica Producións Teatrais Excéntricas. Baixo a dirección de Quico Cadaval, estrea esta cuarta feira Carpe Diem no Teatro Principal de Compostela.
“A anécdota é cinematográfica: unha muller e un home coñécense nunha previsíbel festa de fin de ano e comezan unha relación ilícita: os dous son casados. Con outras persoas. Un caso de adulterio entre persoas de clase alta”, resume a compañía a súa aposta. Trátase da adaptación dun relato de Fonseca, “o maior escritor vivo da lingua portuguesa”: “A atrevida tentativa de converter en teatro un dos máis excitantes contos do maior autor vivo na nosa lingua”.
Segundo Producións Teatrais Excéntricas, nunca antes se representara en Galiza un texto de Rubem Fonseca. “Tampouco, que nos saibamos, en Portugal”. O brasileiro, nado en Juiz de Fora (Minas Gerais) en 1925, é autor dunha extensa obra en que salientan títulos como Vastas emoções e pensamentos imperfeitos (1988), O Caso Morel (1973) ou O seminarista (2009).
A peza dirixida por Quico Cadaval estará en cartel no Principal cuarta, quinta e sexta feira a partir das 20.30 horas, con entradas 12 euros e reducidas a seis para algúns colectivos. Despois irá ao cinema Elma na Pobra do Caramiñal (31 de marzo), ao Principal de Ourense (7 de abril), ao Auditorio Municipal da Illa de Arousa (3 de maio) e á Casa da Cultura Pintor Llorens de Sada (9 de xuño).
María Costas, Marcos Vieitez, Vítor Mosqueira e Mon Orencio conforman o elenco de Carpe Diem.”
A emblemática libraría viguesa Andel anuncia o seu peche
Desde Sermos Galiza:
“Dúas décadas de existencia. Eis o tempo de vida dunha das máis emblemáticas librarías de Vigo, Andel, especializada en libro galego e portugués e que esta quinta feira anunciaba o seu peche nas redes sociais.
“Hoxe, 21 de febreiro, Día Internacional da Lingua Materna, anunciamos o peche do espazo libreiro Andel. Na vindeira semana comezará a liquidación de fondos bibliográficos e discográficos até o 30 de marzo”, escribían na súa conta de twitter.
Curiosamente, Andel iniciou a súa andaina no mundo virtual. Andel Virtual chamouse, xustamente, a páxina web coa que, da man de Xaime Nogueira, foron pioneiros na venda por Internet de libro galego e portugués. Dous anos despois abriron o local da avenida das Camelias, en Vigo, duns 100 metros cadrados e “co fin de dispor dun lugar onde achegar aos interesados ao libro e á cultura galega onde celebrar actos, encontros, presentacións de libros, exposicións…”.
De feito, Andel funcionou como epicentro vigués para o libro galego. O ex director de Xerais, Manuel Bragado, confesábase “conomocionado” pola noticia: “Outro síntoma da fraca saúde do noso tecido libreiro, máis aínda o especializado en lingua galega. Moitos abrazos de gratitude para Xaime Nogueira artífice dunha fantasía necesaria”.”
Iria Pinheiro gaña o premio Maruxa Villanueva de interpretación teatral
Desde Sermos Galiza:
“O xurado da décimo oitava edición do premio Maruxa Villanueva de intepretación teatral decidiu outorgarlo á actriz Iria Pinheiro. “Destacamos a súa valentía na reivindicación do feminismo e na capacidade para empregar a arte e avisibilidade como actriz para causas xustas e necesarias”, sinalou.
A última obra de Pinheiro é Anatomía dunha serea, facturada ao abeiro do proxecto Berberecheira, da compañía Chévere. “É un espectáculo petinente”, afirma o xurado dun galardón que concede o Concello de Padrón, “ante o debate social arredor da violencia obstétrica. É ademais un exemplo de proceso de investigación, co sentido comprometido do teatro documentado”.
Mais non se centra o fallo en Anatomía dunha serea. “A súa traxectoria amosa unha versatilidade como actriz que, nunha constante renovación do cabaré e o teatro cómico, a presenta como unha creadora total comprometida con todas as facetas do teatro”, engadiu.
Fixeron parte do xurado, presidido pola concelleira de Cultura da localidade Lorena Couso, a escritora Inma López Silva, o actor e profesor Carlos Biscaínho, o dramaturgo Afonso Becerra, o director da mostra de teatro de Ribadavia Roberto Pascual, a investigadora Comba Campoi. A secretaria foi a animadora social do Concello María Cruz Taboada.”