Desde
Sermos Galiza:
“A obra poética de Luísa Villalta (A Coruña, 1957-2004) transitou os territorios que comparten música e escrita. Produciu o seu propio espazo no tempo en que eclosionaba a promoción dos 90. Catro libros publicados en vida valéronlle o favor da crítica e fieis lectores, defensores da súa proposta. A súa familia vén de ceder os seus fondos documentais ao Centro Ramón Piñeiro para a Investigación en Humanidades.
Entre os máis de 1500 documentos que compoñen o legado -cuxa entrega se oficializou a pasada sexta feira na sede da institución, dependente da Secretaría Xeral de Política Lingüística- constan “media ducia de poemarios manuscritos inéditos”. A súa revisión e exhumación, que realizarán as investigadoras do Piñeiro -que dirixe o crítico literario Armando Requeixo-, suporán unha reavaliación da poesía de Villalta. (…)
“Trátase dunha das autoras máis importantes da literatura galega recente”, afirmou o responsábel de Política Lingüística Valentín García, “e agradecemos á familia a entrega xenerosa deste legado que nos permitirá afondar no coñecemento da obra de Luísa Villalta”. Para facer efectiva a cesión, García, Armando Requeixo e Manuel González -secretario do centro- recibiron no Ramón Piñeiro a nai -María Gómez Castro- e a irmá -Susana Villalta Gómez- da escritora.
Ademais dos seis libros de poemas inéditos, entre os papeis de Villalta hai unhas 600 cartas de creadores galegos, cataláns, vascos ou portugueses; medio cento de cadernos de dietario; unha peza teatral sen publicar; un cento de conferencias anotadas a man; gravacións en vídeo e audio de eventos en que participou e documentación persoal.”
Arquivos da etiqueta: Sermos Galiza
“Isidro Novo e os ‘Círculos Líticos'”, por Lois Diéguez
Artigo
de Lois Diéguez en Sermos Galiza:
“Publicamos a seguir un texto da autoría de Lois Diéguez como tributo á memoria do escritor e colaborador de Sermos Galiza Isidro Novo, falecido a 1 de febreiro de 2018.
“Os “CÍRCULOS LÍTICOS” son aneis de luz para sementar nas culturas e nos povos; talismáns para a nosa idea.
Dos controis da nosa criación polos distintos poderes faremos asas para voar en amplos ceos.
Converteremos as Torres de Almafí en museus dun pasado que foi… ao lonxe.
E dos museus construídos para encerrar o noso idioma faremos bosques de palabras a fartar a nosa lingua.
Uniranse a poesía, música, imaxe… nun só corpo colectivo propio: ser pedra contra a barbarie globalizadora, e rosa multicolor para a diferencia.
Foi este o Manifesto de “Círculos Líticos” que un grupo de escritores e activistas da cultura fundamos en xuño de 2002 en Lugo. Eran Isidro Novo, Antom Fortes, Marica Campo, Xoán Rompe, Anxo Rigueira e mais eu, e estreamos a nosa actividade con dous espectáculos realmente interesantes: A maré das negras ondas, por causa do accidente do Prestige, e Viva Palestina, polo recrúe por esas datas da represión do Estado israelí sobre Palestina. Presentábase A Maré como un espectáculo artístico con inspiración na maré das Negras Ondas e nos seus efectos en Galiza. “Un espectáculo que combina a poesía coa canción, as imaxes, teatro, danza, música, maxia, pintura…”. E Viva Palestina, como recitado de poemas do poeta palestino Mahmud Darwish e os propios dos componentes de Círculos Líticos, e músicas de Lluís Llach, Al Baraka, A Intifada ou Mercedes Peón. Nenos e nenas palestinos leron cartas tamén que outros nenos e nenas lles enviaban desde o seu torturado país. E intervencións en directo de artistas diversos (a cantante Pilocha, Mago Antón e Mago Teto, pintor Lomarti, escultora Mónica Alonso, contacontos Ana Carreira, actriz Esther Pedrouzo, coreógrafa Sara M. Alonso, radiofonista Paco Arrizado…).
Seguiron a estes espectáculos durante varios anos, con certa intensidade até 2009, outros de presentacións de libros ou temáticas variadas con motivo sempre de algún suceso que tivese incidencia na Galiza ou no mundo, e coa fin de mesturar a poesía cos outros campos das artes a través tamén de artistas diversos, de xeito que arredor de Círculos se foi creando unha verdadeira comunicación no mundo cultural galego, e de aí que cantantes, pintores, actores e actrices ou simplemente xentes do común, actuasen con naturalidade na produción e presentación cultural sempre no noso idioma. Lembro outro acto de grande incidencia, Camiños de lendas, arredor do Camiño de Santiago e celebrado en Triacastela en agosto de 2008 e que se presentou como espectáculo sobre o mundo lendario que rodea os camiños a Compostela, no que se fusionan as lendas tradicionais, a poesía, a imaxe e a música medieval, barroca e contemporánea, recollendo distintos temas desde Aragón, Navarra ou A Rioxa até O Cebreiro, Pico Sacro ou a Tumba de Prisciliano en Compostela. E outro de certa incidencia tamén foi o proxectado Pola Paz, Contra a Guerra, con motivo da invasión de Iraq por parte das forzas imperialistas de occidente, acto este desenvolvido desde o balcón do concello de Lugo.
Isidro Novo foi figura clave no traballo destes anos, con iniciativa, orixinalidade e con grande sentido creativo. E logo, a voz timbrada, musical e firme que posuía axudábao grandemente nas actuacións. O mesmo entusiasmo para a comunicación co público tamén. Penso agora nas longas horas, no traballo exhaustivo que fixemos todos os compoñentes do grupo para desprazarnos principalmente pola provincia de Lugo cos espectáculos sempre orixinais e mesmo divertidos, completos no sentido artístico, e novidosos. Foron datas de grande riqueza para a lectura e creación de textos propios ou doutras culturas, analizándoos con sentido crítico e clara obxectividade. Sempre me gustaron os libros de Isidro e tamén os de Antón Fortes, un poeta certamente orixinal, profundo e de coidada estética. Os seus versos curtos crean de por sí un mundo amplísimo e valente, rico, emocional, para o goce e mesmo a fantasía. Xoán Rompe é un bo cantante e activista cultural polifacético, moi unido a Radio Clavi e á sala Clavicémbalo de Lugo, o mesmo que Anxo Rigueira, filósofo, que posúe un grande coñecemento en todo o relacionado co deseño e as artes gráficas. Marica Campo, que estivo máis activa na primeira etapa de Círculos Líticos, é poeta dun grande dominio da forma e con grandes acertos no conto e narracións curtas.
E Isidro, enxeñoso, con amplo sentido do humor e ironía, cun mundo creativo extenso e orixinal, foi peza fundamental do grupo. Durante eses anos publicou Súa de si (2003), Rosa lenta (2004), Un escuro rumor tralo silencio (2005), novelas que revelan a súa grande experiencia narrativa e ese mundo tan propio del no que a fantasía, a beleza e o xeito particular de ver a vida e os personaxes o converten nun importante expoñente da nosa literatura nacional. Como tradutor realizou un bo e intelixente traballo coa novela de Benito Vicetto Os fidalgos de Monforte, ao pasala ao galego, obra que se editou no 2009 dentro do Proxecto da Ruta dos Fidalgos polas terras monfortinas, que debe seguir durmindo nos sotos da Xunta. Estou seguro de que a experiencia de Círculos Líticos axudou á súa obra, como nos axudou aos demais a ver as cousas con amplas e distintas perspectivas.
Non me dou afeito á morte de Isidro e son especialmente as atinadas e traballosas horas de Círculos Líticos as que máis me veñen á lembranza; e Loli, a súa amada que tanto compartiu connosco tamén, e Bruno. Sei o mal que o están pasando agora. Coido que o acougo ante a traxedia, despois de asimilala, tocala, insultala, é precisamente isto, lembrar e soñar, aplaudir as tardes felices que agora idolatramos supoño que debido á imposibilidade da súa repetición. Así que no novo regreso ás tres obras que sinalei estará a recuperación das conversas mantidas sobre elas con el. E no seu eco, quizá, o sabor das cereixas daquel outro acto que tanto nos fixo rir. O riso, esa outra forma de se burlar da morte. E a historia, a valentía e o traballo que nunca, nunca se poden esquecer, e menos por quen saben deles.”
Pilar Pallarés: “Falo sobre a aniquilación e a derrota dunha clase social”
Entrevista
de Laura R. Cuba a Pilar Pallarés en Sermos Galiza:
“(…) – Sermos Galiza (SG): “O incendio da memoria / mentres se parte o esternón da casa”. Así acaba o primeiro poema, que marca o ton do resto do libro [Tempo fósil].
– Pilar Pallarés (P): Esa casa, en Culleredo, fíxoa o meu pai coas súas propias mans e traballamos nela absolutamente todos. Foi derrubada xunto con outras 70 en decembro de 2011, na terceira ou cuarta ampliación do aeroporto de Alvedro. Eu daquela acababa de publicar Leopardo son, entón estaba noutra cousa. Coincide cunha época na que me entrou moito a teima de anotar para gardar na miña memoria circunstancias ou persoas que coñecín, sen pensar en leitores nin en literatura. A finais dese ano escribín tres poemas. O primeiro ten a ver con ese feito. É como enumerar o dafne, a roseira brava… existían todos na horta, non hai nada inventado. E o segundo poema non tiña tampouco que ver de inmediato, era só pensar onde estaban os ósos dos animais da casa: son destruídos, remexidos, mesturados… Os poemas ficaron alí e un ano ou dous despois escribín o terceiro. A partir de aí, lentamente, continúo o libro. A destrución da casa é un punto de partida e vaise mesturando cun proceso de aniquilación dunha familia moi pequena, unha que non está desde hai moito tempo. Non é un pai simbólico, é o meu pai, que morreu hai 25 anos e que agora mesmo está soterrado no cemiterio de Culleredo, nunha igrexa románica preciosa que ten enriba un terraplén inmenso. Entón o pai está aí, como unha presenza…
– SG: A morte, o paso do tempo e a irreversibilidade son constantes nas súas obras. En Tempo fósil, porén, esta visión é distinta, se callar máis en comuñón con outros seres?
– P: Chámame moito a atención que sempre se observe a morte como unha constante na miña poesía, porque para min o sorprendente é que a morte non estea presente. É unha constante na vida, está aí, todos os días. Vivimos nunha sociedade onde todos facemos como que non existe, e para min tampouco é algo especialmente dramático… Non creo en nada transcendente, mais si creo nunha especie de continuidade na materia. O libro leva unha cita de Jean Rhys de O Mar dos Sargazos no que fala de que as persoas que teñen sorte morren dúas veces, as que non morren, moitas máis. Está facendo mención aos mortos vivos, aos vivos mortos… desde unha perspectiva non negativa.
Morremos, mais como materia continuamos. En certa maneira, nunca chegamos a estar completamente mortos. Unha persoa ou outros seres non morren se os gardamos na memoria, se están presentes na nosa vida, ou non morren se están soterrados e lles nace nova vida. Non é unha visión negativa da morte, para min é parte dun ciclo. En Tempo Fósil é unha casa, a aniquilación dun lugar… Téñenme dito que é no que o eu está menos presente. No fondo, estou eu completamente, o que pasa é que é unha experiencia moi persoal, un eu que está completamente formando parte dunha cousa. Penso que en ningún momento fago mención á desaparición das outras 70 casas que caeran coa miña porque dese núcleo de 70 casas non formabamos parte. Por iso non fago mención aos veciños, que tamén son exiliados e tamén perden, mais porque iso non existía na miña experiencia.”
Manuel Gago: “Defendo a literatura que podes levar á praia, á cama ou ao váter”
Entrevista
de Daniel Salgado a Manuel Gago en Sermos Galiza:
“Entrevistamos o xornalista e profesor da USC Manuel Gago cando vén de publicar O exército de fume (Xerais), un exercicio de literatura popular baseada na identidade do país. “Defendo a literatura popular para entender cousas sobre nós mesmos”, afirma na entrevista.
– Sermos Galiza (SG): Por que sitúa a novela durante a Segunda Guerra Mundial?
– Manuel Gago (MG): É unha época presente nos recordos da miña familia. Eu son do Barbanza e había moita relación coas armadas alemás que chegaron despois da Gran Guerra. A miña familia viviu episodios vinculados aos submarinos alemáns, tiveron que levarlles aprovisionamentos.
– SG: Relátao nunha escena de O exército de fume.
– MG: Si. O San Roque é o barco do meu avó, quen non podía servir porque era republicano. Estaba a nome do irmán. En Ribeira había unha dotación militar alemá e algúns soldados quedaron alí. Os alemáns empezaban a deixar de ser feitos e convertíanse en lendas. Castros que fixeron os alemáns. Unha pedra famosa de cuarzo que levaron os alemáns do Barbanza, unha historia de mouros de toda a vida. Interésanme as historias que fan pensar arredor da nosa identidade. Decateime de que os alemáns eran os novos mouros. En parte ten a ver con algo que obsesionaba a nosa cultura tradicional, o outro. O alemán é un mouro. Ten grandes riquezas, está interesado no subsolo, é perigoso, non se sabe moi ben de onde vén. É a versión moderna dese antigo mito. A novela fermentou a partir de aí e dunha historia que me pasou sendo comisario da exposición Galicia 100 do Consello da Cultura.
– SG: Que foi?
– MG: Aquela mostra contaba a historia da cultura de Galiza a través de cen obxectos. Unha das pezas era o mosquetón de Foucellas.
– SG: Que no libro se chama Ramallo.
– MG: Efectivamente. Ao ter que limitarme a cen pezas buscaba obxectos polisémicos. O mosquetón dun guerrilleiro era fantástico para falar sobre cando empeza e remata unha guerra, sobre cando empeza e remata un período, preguntas así. Na exposición puxémolo ao carón das cadeas de Pardo de Cela, por ver como o poder e a represión xeran mitos de maneira indirecta. Eu facía as visitas guiadas. A partir da segunda, comezou a vir xente que atendía e, cando chegabamos ao mosquetón, quedaba alí. Ás veces choraban. Outra vez un señor contoume que o seu avó agochara a Foucellas e que este ía pola mañá correr espido entre o millo. Era xente da zona de Ordes que viña ver o condenado mosquetón. Pregunteilles por que. A parquedade e a admiración coa que falaban de Foucellas eran case equivalentes. Admirábano tanto como falaban pouco. Todo se resumía en “eran boa xente, axudaban a xente”. Non había un discurso elaborado. Abraioume entender que, para eles, eran heroes pero non sabían as palabras dos heroes.”
Xabier P. DoCampo, o escritor amigo
Artigo
de Daniel Salgado en Sermos Galiza:
“(…) A que eu prefiro entre as obras de Xabier é o arrolo que lle escribiu á miña filla cando naceu”, opina emocionada Rosa Aneiros (Meirás, 1976), “detrás desa voz ás veces un pouco brusca coa que amosaba a firmeza das súas conviccións, estaba unha persoa moi sensíbel, moi tenra”. A que ademais lle abriu, lembra, as portas da lectura a través d’O misterio das badaladas (Vía Láctea, 1986) e Cun ollo aberto e outro sen cerrar (Vía Láctea, 1986).
“Tiña eu once anos. E, de súpeto, descubrín que había aquelas historias de cuadrillas de cativos en galego. Por suposto, non era consciente do seu carácter pioneiro”, engade. Así naceu como lectora, e polo tanto como escritora, Aneiros. “Até ser adulta e amiga de Xabier”. E percorrer unha extensa obra -a Galipedia conta 33 libros de narrativa entre 1986 e 2017- da que salienta “unha xoia, O libro das viaxes imaxinarias (Xerais, 2008)”.
“Excelencia literaria” e “superación título após título” son as consideración que expresa, de entrada, o crítico Armando Requeixo (Mondoñedo, 1971) a respecto dunha escrita, a de Xabier P. DoCampo, “da que non se pode dicir que parise un libro menor”. A súa narrativa, de gran precisión estrutural e querenza por xéneros como a aventura ou o terror fantástico, foi pioneira no vizoso eido da literatura infantil e xuvenil. Aínda que, a dicir de Requeixo, xogaba a difuminar esa fronteira entre idades.
Se cadra porque, para o autor de Cando petan na porta pola noite (Xerais, 1994), non había lectores infantís. Desde logo, non os había infantilizados. “Trataba a mocidade como seres pensantes, con respecto, como persoas intelixentes”, expón María Reimóndez (Lugo, 1975). Escritora tamén dirixida a audiencias non adultas, DoCampo foi fundamental na súa educación sentimental. E profesional.
“Foi o primeiro e único escritor que coñecín na miña infancia. Antes eran só entes mitolóxicos ou xente morta”, relata, “el viñera visitar o cole en Vilalba, onde léramos O misterio das badaladas. Eu daquela xa quería ser escritora e fíxome entender que é importante visitar os nenos e as nenas fóra das cidades”. Eis a vocación activista, tan consubstancial a este militante da renovación pedagóxica -a través de Nova Escola Galega ou en colaboración con Preescolar na casa-, da defensa da lingua galega e da emancipación nacional. “Entregouse á causa da lingua e a literatura deste país”, di Requeixo. Suso de Toro (Santiago de Compostela, 1956), amigo íntimo de DoCampo, é máis concreto e explica os seus desvelos políticos recentes.
“Hai agora tres anos iniciamos a aventura de conseguir un 25 de xullo de unidade”, sinala, “un espazo nacional, un alento compartido. Despois intentamos o da candidatura nacional galega. O seu galeguismo era absoluto. Pero aquilo resultou moi duro para nós. Creo que foi cando enfermou”. Aquela angueira política levounos a falar todos os días. “Até o punto de que me dicía ‘se non me chamas, non durmo”.
Os dous amigos coñecéranse moito antes. De Toro chegara mesmo a pedir permiso ao seu maior -dez anos máis, exactamente- para titular unha novela: Trece badaladas (Xerais, 2002). “Polo Misterio das badaladas, claro. Ademais, tamén usaba o motivo tópico das 13”, di, coa voz case en creba, antes de describir o home “como un neno que se agochaba tras a máscara da barba. Unha persoa sincera e auténtica. Un escritor namorado do seu oficio”.
O rastro dun autor así dificilmente se extingue. A súa obra permanece, máis alá das oscilacións provisionais dos cánones. E permanece tamén a pegada en lectores e lectoras que, ás veces, mesmo metamorfosaron en autores. “Non creo que haxa ninguén que tente seguir a Xabier”, expón Armando Requeixo, “porque sería infrutuoso e mesmo un pouco suicida. Pero si penso que as novas promocións o leron moi ben. Hai aires de familia, e non só polo seu traballo, tamén como interlocutor coa gran literatura universal”.
As redes sociais, ao xeito de novo libro de condolencias, enchéronse de pésames, lembranzas, anécdotas. Alcaldes, deputacións, asociacións gremiais amosaron pesar. Mais houbo sonoras ausencias. Denunciouno a media tarde, vía twitter, o escritor Marcos Calveiro (Vigo, 1968): “Ata Abanca lembrou Xabier. A Xunta e Feixóo non. O noso irmao estaría feliz”. (…)”
“Isidro Novo: transeúnte en tránsito”
Desde
Sermos Galiza:
“O A Fondo que acompaña o #sermos301 está dedicado a Isidro Novo (Lugo 1951-2018). Un escritor nas marxes xeográficas e literarias de Galiza. O caderno de análise do Sermos alcanza esta semana o seu número 200.
Isidro Novo (Lugo 1951-2018). Un escritor nas marxes xeográficas e literarias de Galiza. A súa obra tanto en verso como en prosa retrata o demorado que facer dun creador ousado e meticuloso. Poeta enorme, narrador experimental, recitador brioso, acubillador de palabras esquecidas, persoa doce e afable, sempre elegante no dicir e no facer. O A Fondo que acompaña o #sermos301 céntrase no autor lucense.
‘Querido Isidro’, é unha carta de Cesáreo Sánchez Iglesias ao falecido escritor. Mercedes Queixas, en ‘Unha camelia negra e o canto dun merlo’, lembra e explica a súa amizade con Isidro Novo.
Xosé Ramón Freixeiro Mato lembra en ‘Palabras con memoria’ o compromiso do escritor pola recuperación de palabras galegas, nun labor que alicerza o rico patrimonio lingüístico popular e que tamén desenvolveu a través dunha sección semanal en Sermos Galiza.
‘A beleza das marxes’, de Calvo Vidal. Resulta evidente que o mundo literario de Isidro Novo hai que atopalo na súa orixinal escrita. Á marxe de cuestións contextuais e, polo tanto, accesorias. Unha escrita enraizada nos sentimentos, nos ideais, nos soños, nos pesadelos, nas preocupacións e nas dúbidas dun home, dun poeta que sempre foi en serio, como moi poucos seres humanos o fixeron.
X. H. Rivadulla Corcón con ‘As sensacións de sentir ao poeta Isidro Novo’ debulla a vertente poética do lucense. Lois Pérez, ‘Coma un curandeiro da memoria’; ‘Na memoria de Isidro Novo’, Xosé Vázquez Pintor; ‘A memoria’ de David Otero; Antonio Reigosa e ‘Como as bolboretas’ completan o caderniño.”
Vídeo da presentación de Renacer á descuberta das palabras: María Victoria Moreno na Coruña
“A Festa da Queizán”, artigo de Marga do Val
Artigo
de Marga do Val en Sermos Galiza (foto cedida):
“A Festa foi a festa de todas. Alí estaba a Academia á que por xustiza pertence María Xosé, á que lle gusta pertencer, unha Academia Feminista, unha academia do feminismo. O 9 de xuño foi un día dunha festa en que a felicidade, o cariño, o recoñecemento pairaba en todo momento no ambiente
Nós queriamos celebrar unha Festa, unha Festa para e con Queizán, unha idea que tivo Sabela Mouriz e que nos foi transmitindo. Xuntámonos Amanda Álvarez, Ana Romaní, Inma Rodríguez, Pilar Abreu, Ánxeles Castiñeiras, Camiño Noia e fumos botando redes, de Compostela a Vigo e a Galiza toda. Espallando a idea, botando redes e gardando o segredo máis secreto. Tiña que ser unha homenaxe do feminismo galego a María Xosé Queizán, por recuperarmos as mans, por tratar das evidencias, procurar no segredo da Pedra Figueira, facer da palabra silenciada unha Festa, darlle a volta ao discurso para nos incluír, cuestionar a metáfora patriarcal, celebrar o espertar das amantes, situarse fóra, na outredade, escribir a cólera, denunciar que ten o seu punto a fresca rosa. Nós, queriamos esa Festa para Queizán, nós, que nunca abrimos a súa obra como unha flor, nós, as amigas, as irmás, queriamos recoñecer, agradecer, gozar.
Moito camiño andou Queizán desde aquel día en que as monxas de Cluny, coas que só estaría dous anos, a quixeron expulsar por levar no entroido un bonito vestido, tuneado do da primeira comuñón, cun escote palabra de honor, todo un escándalo; finalmente, á nena adiantada, Sisi antes de Sisi, conmutáronlle a pena por un cero en piedade, grazas á intercesión da súa nai. Laxeiro retratouna co vestido e escribiu: Para a nena máis bonita de Galicia. Moito camiño foi o que andou esta nena bonita, logo, moza existencialista convencida con pixama negro, que trouxo de París as novidades literarias que haberían de influír tanto na Nova Literatura Galega, moito foi o que aprendeu, o que se concienciou, entre a escrita e a publicación de A orella no buraco e a escrita, nunha noite de San Xoán, daquel artigo da revista Triunfo en que se preguntou ¿Por qué es barroca la literatura gallega? Pasaran dez anos e un matrimonio. Logo viría un crédito á honra concedido pola Caixa de Aforros de Vigo que lle permitiu realizar os seus estudos de Filoloxía en Compostela mentres educaba unha filla e un fillo, crédito que devolveu co seu traballo de profesora de lingua e literatura galega, co que gañou a vida. Nunca lle regalaron nada, ao feminismo tampouco. (…)” (…)
Vídeo da presentación de Rebeldía galega contra a inxustiza en Vigo
Cabanillas: medio século sen epitafio
Artigo
en Sermos Galiza (foto cedida):
“Case 51 anos tivo que agardar a lousa de Ramón Cabanillas polo epitafio que el mesmo escollera: “Quero na lousa que me de sosego / esta palabra que ten ás: Poeta / e esta palabra que ten luz: Gallego”. Desde o pasado 13 de xuño, un ramo de rosas brancas e vermellas descansa sobre a, agora si, completa tumba do escritor no Panteón de Galegos Ilustres.
As flores leváronas a neta do autor de Da terra asoballada, Aurora Vidal Cabanillas, Pitusa, e mais o académico Francisco Fernández Rei. Este último foi, a través da prensa e numerosos actos, un dos intelectuais máis belixerantes na reclamación do cumprimento da vontade de Cabanillas.
O poeta morreu, nado en Cambados en 1876, morreu na mesma vila do Salnés en 1959. Oito anos despois, o 12 de agosto, os seus restos viaxaron do cemiterio cambadés de Fefiñáns a Santiago de Compostela. O panteón, en Bonaval, acolleu a caixa de cinc ao carón das lousas do escultor Francisco Asorey, na capela da Visitación onde tamén repousan Rosalía de Castro e Alfredo Brañas.
Mais faltaba o epitafio, o terceto de endecasílabos -ao xeito da Divina Comedia- que o propio Cabanillas escribira e baixo o que quería xacer morto. Así llo comunicara á súa dona Eudosia alá por 1915, cando os versos se publicaron no libro Vento mareiro. Figuraron en Fefiñáns e, porén, non en Bonaval.
A asociación cultural de Cambados Unha Grande Chea pediu en 2006 “respecto á vontade do poeta”. En 2009, o Concello de Cambados asumiu a reivindicación e solicitou da Xunta que dotase o sepulcro “das melloras necesarias e acorde coa dignidade do defunto”. Só este ano, máis de medio século despois, Ramón Cabanillas, alcumado “o Poeta da Raza” e un dos escritores de maior relevo da literatura galega do século XX, conta co epitafio que el imaxinara para si.”
