VI Xornadas de Materiais Didácticos, o 29 e 30 de novembro de 2013

Organizado por Nova Escola Galega e a Coordinadora Galega de Equipos de Normalización e Dinamización Lingüística coa colaboración da Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega.

A Idea
As VI Xornadas de Materiais Didácticos pretenden ser continuación dos anteriores congresos de materiais didácticos, pretendendo nesta ocasión baixo o lema Recursos e materiais didácticos para o ensino en Galego crear un espazo de eminente carácter práctico, a través do cal poder difundir e dar a coñecer aqueles materiais didácticos e recursos educativos que están escritos en galego e contribúeno a desenvolver actividades de normalización lingüísticas nos centros educativos ou noutras institucións socioeducativas.
Sabemos das dificultades para encontrar materiais en galego para determinadas áreas e proxectos e polo tanto parece conveniente contribuir á difusión dos existentes e aportar aquelas ferramentas que poidan resultar de axuda para difundir e construir os materiais.
Igualmente, a través do coñecemento e difusión dos materiais elaborados polo propio profesorado pretendemos recoñecer o gran labor que hai detrás da construción de recursos educativos polos propios docentes e do interesante abano de posibilidades que se abre a través do intercambio de experiencias, do emprego e da conciliación de recursos elaborados por compañeiras e compañeiros.

Obxectivos
– Difundir os materiais didácticos innovadores concibidos e promovidos polo profesorado dos diferentes niveis do ensino e tamén dende diferentes colectivos de carácter educativo (concellos, movementos de renovación pedagóxica…), coa finalidade de contribuir á normalización lingüística.
– Reflexionar acerca da relevancia e da necesidade de dispor de recursos educativos en galego para os diferentes niveis do ensino.
– Participar en obradoiros que nos axuden a crear materiais didácticos e a contribuir á súa distribución.

Os materiais
Os obradoiros son sesións participativas, onde a/o asistente ten a posibilidade de iniciarse en técnicas de deseño e selección de materiais didácticos e recursos educativos. Na xomada do sábado realizaranse simultaneamente cinco obradoiros, dous en horario de 09:15 h. a 11:30 h. e tres de 12:00 h. a 14:15 h., as e os participantes deberán sinalar os obradoiros da súa preferencia na folla de inscrición (un entre os desenvolvidos na Sesión A e outro entre os desenvolvidos na Sesión B).
Ademais de asistir ás mesas redondas, conferencias e obradoiros, querémoste convidar a que presentes aos compañeiros/as algúns dos materiais didácticos que teñas elaborado para traballar na escola e que dalgún xeito estean contribuindo á normalización lingüística.
Se estás interesado en dar a coñecer a túa experiencia ou material, convidámoste a que accedas ao enlace Ficha para difundir material e cumprimentes a ficha que aparece no mesmo e a envíes a Rocio García Pazos (rocio.garcia.pazos@gmail.com) antes do 1 de novembro.

Como presentar material
Para pode presentar o teu material é necesario que esteas inscrito no encontro. Unha vez que recibamos o conxunto de propostas organizaremos as presentacións en función das temáticas e da tipoloxia de material. Cada autor de material disporá dun tempo aproximado de 15-20 minutos para presentar o seu recurso. Para as presentacións dos materiais disporase de ordenador e de conexión a intemet. Na realización da túa presentación, agradeceriamos que prestaras especial atención ás seguintes cuestións:
> Breve presentación do material
> Caracteristicas
> Destinatarios
> Por qué en Galego?
> Breve avaliación
As presentacións terán lugar na Facultade de Ciencias da Educación.

Vigo: mesa redonda Ser ou non ser posmoderno?, no VIII Ciclo Escritores/as na Universidade

O xoves 26 de setembro comeza o VIII Ciclo de mesas redondas Escritoras/es na Universidade, baixo o título de Unha outra literatura para un outro tempo, actividade da Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega, co patrocinio da Secretaría Xeral de Política Lingüística e a colaboración da Facultade de Filoloxía e Tradución da Universidade de Vigo. A partir das 12:00 horas, no Salón de actos da Facultade de Filoloxía e Tradución, coa presenza do Secretario xeral de política lingüística, Valentín García, da escritora Rexina Vega, vogal da AELG en Vigo, e da Decana da Facultade de Filoloxía e Tradución da Universidade de Vigo, María Rosa Pérez Rodríguez, iniciarán o ciclo conversando sobre a relación coa posmodernidade Alberto Lema e Samuel Solleiro, baixo o título: Ser ou non ser posmoderno? As oportunidades perdidas e os ciclos pechados.

Lugo: comeza o segundo Obradoiro de Narración Oral da Escola de Escritoras e Escritores da AELG

O segundo ciclo do Obradoiro de Narración Oral da Escola de Escritores/as da Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega (AELG), co patrocinio da Concellaría de Cultura, Turismo, Xuventude e Promoción da Lingua do Concello de Lugo comezará mañá martes, 24 de setembro, ás 18:00 horas, na Aula D do Centro Social Uxío Novoneyra (Rúa Quiroga Ballesteros, 1) de Lugo, coa presenza da Concelleira de Cultura, Carmen Basadre, e dos dous escritores que impartirán este obradoiro, Isidro Novo e Antonio Reigosa, quen o ano pasado xa se encargaran do primeiro ciclo deste Obradoiro de Narración Oral.
O curso, que se estenderá até o 17 de decembro tras 13 sesións semanais, baixo o título Técnicas e exercicios prácticos de narración oral e cuxas 25 prazas foron totalmente cubertas, abordará ao longo de trece xornadas de dúas horas de duración todos os ámbitos da oralidade, dende a tradición ás tendencias máis innovadoras, co fin de inspirar a novos creadores e de estimular novas correntes baseadas nesa oralidade que tanto marcou a nosa literatura.
O obxectivo é pois o de traballar coa oralidade e chamar a atención sobre ese soporte comunicacional para volver a poñer en uso certas maneiras de transmitir que se foron perdendo por falta de uso e que hai uns anos eran do máis habitual.
Estudaranse contidos que abranguen unha variada escolma de materias co fin de acadar notables coñecementos das técnicas da narrativa oral como son:
– Oralidade con música: regueifa, repentismo, rap…
– Técnicas de improvisación oral.
– Linguaxes non verbais da oralidade.
– Técnicas de lectura en voz alta.
– Fórmulas de inicio e remate dunha narración oral.
– Para contar un conto ben contado.
– Repertorio do narrador/a oral.

Durante a primeira semana de novembro levarase a cabo a Semana da Oralidade con sesións prácticas aberta ao público, e a última das sesións será unha clase maxistral de Avelino González.

Recoñecemento do traballo de María Solar no programa Zigzag

Comunicación remitida polo Consello Directivo da AELG á Directora Xerente da TVG, Rosa María Vilas Núñez, e ao Director xeral da Compañía de Radio-Televisión de Galicia, Alfonso Sánchez Izquierdo.

“Tendo noticia de que deixa de coordinar e presentar o programa Zigzag diario, a escritora María Solar, socia da Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega, agradeceríamos lle transmitise a nosa gratitude e recoñecemento polo traballo que desenvolveu ela ao longo destes anos, e que foi premiado de maneira reiterada polo seu labor cultural e pola súa pluralidade e calidade na divulgación da literatura galega en concreto.

Cesáreo Sánchez Iglesias, Presidente da Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega (AELG)
Mercedes Queixas Zas, Secretaria Xeral da AELG

A Coruña, 21 de setembro de 2013″

Data de entrega e composición do xurado dos Premios da Crítica Galicia 2013

“O sábado 19 de outubro de 2013 celebrarase a cerimonia de anuncio do ditame da XXXVIª edición dos Premios da Crítica Galicia que, a partir das 14:00 horas, terá lugar no decurso dun xantar no Hotel Os Escudos (Avenida Atlántida, 106) de Vigo.
A xunta directiva da Fundación Premios da Crítica Galicia nomeou as seguintes persoas como membros dos xurados de cada unha das modalidades:

Creación Literaria: Agustín Fernández Paz (escritor, gañador da edición anterior), Antonio García Teijeiro (escritor, profesor), Marta Neira (profesora da Escola Universitaria de Maxisterio CEU de Vigo), María Xesús Nogueira Pereira (profesora de Literatura Galega da USC, membro Sección Crítica da AELG), Chus Pato Díaz (escritora, profesora), Cesáreo Sánchez Iglesias (escritor, presidente da Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega) e María do Cebreiro Rábade Villar (secretaría do xurado, profesora da USC, patroa da Fundación Premios da Crítica Galicia).
Investigación: Patricia Fra López (profesora de Literatura Norteamericana da USC, gañadora da edición anterior 2012), Eulalia Agrelo Costas (docente e investigadora), Xosé Luís Axeitos (profesor, membro da Real Academia Galega), Francisco Campos Freire (profesor da Facultade de Ciencias da Comunicación da USC), Francisco Díaz-Fierros Viqueira (científico, catedrático emérito da USC, membro da Real Academia Galega), María Pilar García Negro (escritora, profesora da UDC) e María López Sández (secretaría do xurado, profesora da USC, patroa da Fundación Premios da Crítica Galicia).
Iniciativas Culturais: Margarita Vázquez Corbal (vocal da directiva d’ O Sorriso de Daniel, gañadora da edición anterior), Isabel Mociño González (investigadora do Centro Ramón Piñeiro de Investigación en Humanidades), Xaime Domínguez Toxo (presidente do Ateneo de Pontevedra), Branca Novoneyra (bailarina e poeta), Sergio Lago (xestor cultural), Encarna Lago (xerente da Rede Museística Provincial de Lugo) e Marcos Lorenzo (xestor cultural, patrón da Fundación Premios da Crítica Galicia).
Música: Margarita Viso (presidenta da Asociación Galega de Compositores, gañadora da edición anterior), Felipe González (profesor do conservatorio de Vigo, membro do cuarteto Caramuxo); Lorena López Cobas (historiadora); Marta Fernández Pan (profesora do conservatorio de Santiago); Raquel Gamallo (responsable da web Ghastas Pista); Belén Regueira (xornalista da Radio Galega) e Xavier Senín Fernández (secretaría do xurado, profesor, vicesecretario da Fundación Premios da Crítica Galicia).
Artes Plásticas e Visuais: Carmen Nogueira (artista, gañadora da edición anterior), Antón Castro (crítico de arte, profesor da UDV), Pilar Corredoira López (crítica de arte e xestora cultural), José Manuel García Iglesias (crítico de arte e catedrático da USC), César Portela (arquitecto), Enrique Velasco (escultor) e Antón Pulido Novoa (secretaría do xurado, pintor, vicepresidente da Fundación Premios da Crítica Galicia).
Artes Escénicas e Audiovisuais: Nuria Sotelo (bailarina de danza contemporánea), Roberto Pascual Rodríguez (profesor da ESAD, director da Mostra de Teatro de Ribadavia), María Yáñez (investigadora audiovisual, co-editora de EMBED), Camilo Franco (xornalista de La Voz de Galicia), Ramón Rozas (xornalista de Diario de Pontevedra), Sabela Hermida (actriz) e Antón Sobral (secretaría do xurado, artista, patrón da Fundación Premios da Crítica Galicia).”

Berta Dávila faise co premio Repsol cunha novela sobre a experiencia da vida e a literatura

Desde Sermos Galiza e Xunta:
“(…) O nome da escritora Berta Dávila volve a ser noticia ao ser a gañadora do premio de Narrativa Breve Repsol, convocado conxuntamente pola Xunta de Galicia e a Fundación Repsol coa colaboración da Editorial Galaxia, a Real Academia Galega e a Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega, con O derradeiro libro de Emma Olsen que en breve publicará Galaxia.
Unha escritora que volve a súa vila natal, situada a trescentos quilómetros da poboación habitada máis próxima, é a protagonista do relato de Berta Dávila de quen tamén Galaxia publicará na súa colección Costa Oeste en breve a novela Quen matou a Covadonga Balboa?.
A piques de cumprir os corenta anos e cunha enfermidade terminal que aproxima a morte, Emma Olsen regresa ao lugar no que naceu para contar unha historia que nunca se tiña atrevido a desvelar. “A novela está escrita en primeira persoa e foi, nese sentido un reto porque precisaba que esa voz se sostivese” explica Dávila. A literatura trénzase coa vida nunha novela que ofrece unha reflexión sobre o proceso creativo e o espazo que acada na biografía da protagonista. “Deseñei a traxectoria literaria de autora a través das súas novelas e argumentos conectando os acontecementos literarios e biográficos. Nese derradeiro libro reflexiona sobre a escrita, e experiencia da vida e a literatura e como se enlazan entre si. Olsen é unha vila a trescentos quilómetros de distancia da próxima poboación habitada. Nin Enma é galega nin atoparíamos no país un lugar con esas características. A escritora Olsen é americana e a vila sitúase na planície de Dakota, un espazo que existe en realidade e que a escritora recreou na súa novela. (…)
Con Raíz da fenda Berta Dávila esgotou a primeira edición en só un mes. “O que percibín nas persoas que se dirixiron a min é que se viron reflectidas en ocasións. Este acontecemento é moi emocionante para quen escribe, saber que hai persoas que se senten conmovidas por algunha parte do libro porque lles axuda a sandar as súas fendas” sinalaba a escritora arredor do éxito do poemario nunha entrevista publicada no semanario Sermos Galiza.
Defendía que o libro mudara, en certa medida, a súa maneira de afrontar a escrita. “Que trate temas importantes para min como perdas ou ausencias fixo que desbotase máscaras, trampas ou artificios que usaba para escribir. Tratei de escribir este libro quitando en lugar de poñendo, limpando o que sobraba, o que estaba de máis, esas ferramentas da que se bota man polo seu efecto e non pola súa pertinencia. Estimaba que tiña que facer un texto honesto, directo e limpo. Ese escribir non coma quen lanza unha pedra senón coma quen a lima é o intento que fixen e nese sentido supón unha grande mudanza” dicía e esa pegada apréciase, segundo comenta, tamén na nova novela que, ao ser un relato breve “esixe maior coidado co texto”.”

Cork, Irlanda: conferencia de Fina Casalderrey no Self-Translation in the Iberian Peninsula

A Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega colabora co Centro de Estudos Galegos de Irlanda, radicado na University College Cork, facilitando a presenza de Fina Casalderrey no Self-Translation in the Iberian Peninsula. Impartirá a conferencia Indumentarias da palabra nun vestiario persoal, o venres 20 de setembro entre as 17:00 e as 18:00 horas, co patrocinio da Secretaría Xeral de Política Lingüística:
“Os idiomas son traxes cos que se viste a palabra, acomodados a cada ladeira do edificio do mundo. A vestimenta da miña palabra é a galega, que en diferentes momentos da súa historia milenaria sufriu un acoso que converteu á poboación galego-falante en “forzados autotraductores” que, malia soñar en galego, habían de esforzarse en expresarse na lingua dominante: o castelán. Chegamos a tomar como “natural” a tradución simultánea e escribiamos en castelán as cartas que nos ditaban en galego. Vivimos unha situación de diglosia aínda non curada.
Nas autotraducións ao castelán, tanto nas de intervalos de anos con respecto á publicación galega (nese caso non sempre fun “fiel” ao orixinal) coma nas inmediatas (nas que, quizais por mor dese conflito interno, paso dunha versión a outra e viceversa, convertendo as dúas en “orixinais”, ou as dúas en “traducións”), en ambos casos, sentinme máis libre que cando vertín ao galego libros doutros autores.
Nas traducións inmediatas (case sempre álbums), precisamente, por esa “militancia” de escribirmos en galego”, téñome sentido “traidora”. E experimentei esa mesma incomodidade cando sucumbín á tentación editorial de traducir 16 libros de KiKa Superbruxa, do castelán ao galego (polo visto, nalgún dos meus libros mostro un estilo semellante ao do alemán Knister). Son textos sinxelos nos que o autor salta do Salvaxe Oeste á época dos dinosaurios ou aos Vikingos, de don Quijote a Drácula, nos que a acción está por riba doutras consideracións. Con todo, houben de botar man de intuicións en momentos nos que considerei que a versión castelá non era congruente.
Non teño todas as respostas, nin sequera con respecto a textos da miña autoría. Aínda no suposto de que dominase, poño por caso, o irlandés, hai algún que non sabería como “vestir” para conseguir o mesmo efecto que produce en galego, entón lembro aquilo de “catro ollos ven máis ca dous”.
Mentres sigo coas miñas dúbidas, na procura do tradutor ideal.”

Dentro do programa tamén participarán Xosé Manuel Dasilva, María Liñeira, Ana Garrido González, María Reimóndez, Rexina Vega e Martín Veiga.

Compostela: comeza o obradoiro literario Da memoria ao poema, a cargo de Alicia Fernández

O novo obradoiro da Escola de Escritores/as da Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega, co título Da memoria ao poema, comezará o vindeiro sábado, 14 de setembro, ás 12:00 horas, na Sala de didáctica da Fundación-Museo Eugenio Granell, coa presenza do vogal da AELG, Carlos Negro, quen o ano pasado impartiu o primeiro desta serie de obradoiros en colaboración coa Concellaría de Normalización Lingüística do Concello de Santiago de Compostela.
Este obradoiro estenderase até o 30 de novembro tras 10 sesións semanais.
Será unha iniciación á creación poética que convidará a escribir desde a lectura, o ensaio e o pracer creativo ao longo de 20 horas repartidas en 10 sesións semanais.
Traballarase a partir dunha escolma de poemas de diferentes autores e practicaranse diversas técnicas para a escrita, exemplificando e recorrendo a outros soportes como o audiovisual para dar conta tamén das novas linguaxes poéticas (poesía visual, poema-obxecto, video-poema, etc.), sempre desde a reflexión sobre literatura e a poesía (que é a poesía?, para que escribir?, como ser escritor-a?, metapoéticas e autopoéticas, homenaxes e intertextualidade fronte a plaxio).
O obxectivo é o de estimular a sensibilidade poética para fomentar así a creatividade literaria a través do coñecemento da linguaxe poética e as súas posibilidades expresivas.
Contarase coa visita dun poeta novo para falar da súa experiencia sobre a escrita aos 20 participantes, que pecharán o curso cun recital de poesía.

Alicia Fernández Rodríguez naceu en Escairón (O Saviñao) no ano 1987. Licenciada en Filoloxía Galega pola USC.
Participa en numerosos recitais e cursos de iniciación á poesía para nenos. Os seus poemas foron publicados en revistas literarias como  A CaramuxaXistralDornaA ciegas ou Revista das Letras, e nos libros colectivos Sempre mar. Cultura contra a burla negra (2003), Letras Novas (2007) e Guía viva de ortodoxos y heterodoxos en la poesía contemporánea gallega (2012). No 2005 foi editado por edições Tema o seu poemario Botar o mar polos ollos.
Gañadora, sendo aínda adolescente, de premios de poesía como o Francisco Fernández del Riego, Francisco Añón, Díaz Jácome, Ánxel Casal ou Minerva, entre outros, galardóns que, co tempo, non lle impediron desenvolver unha voz propia e escintilante, con textos que cativan o lector pola súa intensidade emocional e pola súa ousada transparencia formal. Poemas que arrincan desde un lugar remoto da consciencia para revelar as entrañas do monstro e as súas longas poutas, sempre asexantes.
Participou no IV Encontro de Nov@s Escritor@s organizado pola AELG en 2009 coa conferencia «Canonizar as amigas» coa que fixo un repaso daquelas poéticas que máis inflúen na súa propia escrita, incidindo especialmente na chamada poesía feminina dos 90 (pero tamén nalgunhas/algúns autoras/es dos 80) ao tempo que mostra un suxestivo abano da poesía galega máis recente, na que ela mesma se insire (Alba Vidal, Fran Cortegoso, Andrea Nunes, Mario Regueira, Xiana Arias, Gonzalo Hermo, Oriana Méndez, Xabier Xil Xardón, María Comesaña, Brais González).

Vigo: VIII Ciclo de mesas redondas Escritoras/es na Universidade: Unha outra literatura para un outro tempo

Do 26 de setembro ao 7 de novembro terá lugar o VIII Ciclo de mesas redondas Escritoras/es na Universidade, baixo o título de Unha outra literatura para un outro tempo, actividade da Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega, co patrocinio da Secretaría Xeral de Política Lingüística e a colaboración da Facultade de Filoloxía e Tradución da Universidade de Vigo.
Terá lugar a partir das 12:00 horas dos días sinalados, no Salón de actos da Facultade de Filoloxía e Tradución.

26 de setembro. Narrativa.
Ser ou non ser posmoderno? As oportunidades perdidas e os ciclos pechados. Con Alberto Lema e Samuel Solleiro.
Sobre a relación coa posmodernidade.

3 de outubro. Poesía.
Furia estratéxica para un tempo salvaxe? Precariedade e poesía. Con Berta Dávila e Gonzalo Hermo.
Da incidencia da situación económica e política no modo en como se concibe o discurso poético.

7 de novembro. Teatro.
Teatro impuro para tempos bastardos. Con Antía Otero e Vanesa Sotelo.
Sobre o hibridismo de linguaxes nas novas tendencias escénicas.

Escola de Escritoræs: Obradoiro en Compostela a cargo de Alicia Fernández

O novo obradoiro da Escola de Escritores/as da AELG leva como título Da memoria ao poema e, impartido por Alicia Fernández, será unha iniciación á creación poética, convidando a escribir desde a lectura, o ensaio literario (proba, erro) e o pracer.
Traballarase a partir dunha escolma de poemas de diferentes autores e falarase de técnicas para a escrita, exemplificando sempre e recorrendo a outros soportes como o audiovisual. Tamén se fará algún recital de poesía e visitaranos un poeta novo para contarlles aos asistentes a súa experiencia sobre a escrita e resolverlles as dúbidas básicas (por que escribo?, cando?, onde?…).

Programa:
– As palabras como punto de partida.
– O ritmo e o ton.
– O adxectivo, a precisión.
– As ideas, a memoria.
– Que contar e como contalo.
– A imaxinación.
– A voz.
– Encontro cun poeta.
– Recital poético.

Duración:
10 sesións, os sábados, de 12:00 a 14:00, a partir do 14 de setembro.

Inscrición:
Por rigorosa orde de solicitude. Inscrición gratuíta grazas ao patrocinio da Concellaría de Normalización Lingüística do Concello de Santiago de Compostela.
A partir do día 7 de agosto e até o 12 de setembro, no teléfono 981 54 24 09 ou enviando esta folla de inscrición ao correo electrónico dlg@santiagodecompostela.org ou entregándoa no Departamento de Lingua Galega na Casa do Concello.

Número de prazas: 25, para persoas adultas.

Lugar de celebración: Sala de didáctica da FUNDACIÓN-MUSEO EUGENIO GRANELL (Praza do Toural).

Alicia Fernández Rodríguez naceu en Escairón (O Saviñao) no ano 1987. Licenciada en Filoloxía Galega pola USC.
Participa en numerosos recitais e cursos de iniciación á poesía para nenos. Os seus poemas foron publicados en revistas literarias como A Caramuxa, Xistral, Dorna, A ciegas ou Revista das Letras, e nos libros colectivos Sempre mar. Cultura contra a burla negra (2003), Letras Novas (2007) e Guía viva de ortodoxos y heterodoxos en la poesía contemporánea gallega (2012).
No 2005 foi editado por edições Tema o seu poemario Botar o mar polos ollos.
Gañadora, sendo aínda adolescente, de premios de poesía como o Francisco Fernández del Riego, Francisco Añón, Díaz Jácome, Ánxel Casal ou Minerva, entre outros, galardóns que, co tempo, non lle impediron desenvolver unha voz propia e escintilante, con textos que cativan o lector pola súa intensidade emocional e pola súa ousada transparencia formal. Poemas que arrincan desde un lugar remoto da consciencia para revelar as entrañas do monstro e as súas longas poutas, sempre asexantes.
Participou no IV Encontro de Nov@s Escritor@s organizado pola AELG en 2009 coa conferencia Canonizar as amigas coa que fixo un repaso daquelas poéticas que máis inflúen na súa propia escrita, incidindo especialmente na chamada poesía feminina dos 90 (pero tamén nalgunhas/algúns autoras/es dos 80) ao tempo que mostra un suxestivo abano da poesía galega máis recente, na que ela mesma se insire (Alba Vidal, Fran Cortegoso, Andrea Nunes, Mario Regueira, Xiana Arias, Gonzalo Hermo, Oriana Méndez, Xabier Xil Xardón, María Comesaña, Brais González).