Entrevista de Sara Vila a Manuel Gago no Diario de Pontevedra:
“(…) – Diario de Pontevedra (DP): A resistencia ao nazismo e ao franquismo son dous fenómenos que se poderían considerar un.
– Manuel Gago (MG): Si. Eu parto da teoría de que o primeiro capítulo da II Guerra Mundial foi a Guerra Civil española, por iso non tendo a velos como fenómenos illados. Nun primeiro momento a guerrilla antifranquista en Galicia foi apoiada polos británicos, que dalgunha forma participaron na súa formación. A guerrilla non naceu inmediatamente despois da vitoria de Franco. Logo, nos anos 40 a súa presenza é moi intensa en moitas partes do territorio, iso é algo que se nos esqueceu hoxe en día, sobre todo a importancia das súas redes de apoio fóra do monte. Están documentadas xudicialmente 5.000 persoas implicadas no apoio á guerrilla en Galicia, e son só as que constan a nivel xudicial, polo que habería moitas máis.
– DP: Había mulleres nestas redes?
– MG: O papel das mulleres é absolutamente fundamental. Ata hai relativamente poucos anos non sabiamos nada desta rede. Agora, grazas ao traballo de historiadoras como Aurora Marco, púidose recuperar o papel das redes de enlace, onde as mulleres xogan un papel fundamental. Neste vínculo ás veces hai unha relación familiar, sentimental, ideolóxica ou as tres cousas xuntas. Elas podían desprazarse con máis facilidades, sen sospeitas, aproveitando o estatus subordinado que tiña a muller, para conseguir apoios. Temos historias incribles e hai casos de mulleres que deron o paso de ser parte activa na guerrilla, participando nas accións directamente. Outra forma de resistencia era enfrontarse aos nazis na guerra. Había moitos galegos loitando? Houbo galegos na Nove, a brigada que entrou en París en primeiro lugar. Os galegos que participaron directamente nos combates de II Guerra Mundial son antigos republicanos que acaban en Francia e alí enrólanse nos exércitos coa esperanza de que a vitoria dos aliados sería tamén a fin de Franco, algo que non foi así. Tamén hai que dicir que, mentres estes galegos estaban loitando na guerra, o seu contacto coas redes galegas non existía, produciuse despois da II Guerra Mundial a través do Partido Comunista, con directrices. Pero durante a guerra poderíase dicir que os galegos antifascistas quedaron sós no monte, con apoios puntuais dos aliados e do Servizo de Operacións Especiais do Exército Británico.
– DP: É fácil acceder aos documentos e fontes sobre a participación de Galicia na II Guerra Mundial?
– MG: A miña aproximación non era tanto dende un punto de vista histórico, senón dende a memoria da xente, para escribir a novela O exército de fume. Lin moitos libros ao respecto e había un baleiro importante sobre o seu día a día, como traballaban… Nas causas xudiciais hai moita información, sobre todo en Ferrol. Pero fixen tamén moito traballo de campo, falando coa xente, e quedei sorprendido da cantidade de información e memoria que hai deles. A cultura contemporánea non lles prestou demasiada importancia, quizais porque a súa presenza é conflitiva, porque un guerrilleiro non é só alguén que sufre, senón alguén que tamén reacciona con violencia. Son historias incómodas. Pero falando coa xente decateime da gran pegada que tivo a guerrilla en Galicia e a súa aceptación popular. Foron esas conversas as que me deron unha idea tremendamente humana desas persoas.”
Arquivo da categoría: Entrevistas
Xosé Manuel Sánchez Rei: “O portugués como espello”
Lino García Salgado: “Cando fuximos do pasado estamos a perverter o futuro”
Entrevista de Belén Bouzas a Lino García Salgado en Nós Diario:
“”Ten perigo vérmonos tecendo abelorios / diante da tortura”, cal kamikazes. Eis o título do último libro de poemas que Lino García Salgado vén de publicar en Medulia. Un canto contra a non-sociedade que devora o mundo de hoxe. Tamén unha homenaxe “a todas esas facetas apartadas da luz”.
– Nós Diario (ND): Case 10 anos da publicación do seu último poemario, Melíflua Moradía, chega Kamikazes, que ve luz en Medulia. Unha agardada espera.
– Lino García Salgado (LGS): Son nove anos de silencio. A publicación de Melíflua Moradía coincidiu co nacemento de Uxía, a miña segunda filla, e despois diso entrei nunha época de complicacións. Mais seguín escribindo, pouco a pouco, e con eses poemas que tiña, creados ao longo deste tempo, nace Kamikazes.
Necesitaba sacar este libro, que é unha especie de recompilatorio deses poemas que presentaban o mesmo tipo de temática.
– ND: “Kamikazes pretende render homenaxe a todas esas facetas apartadas da luz, mostrar un dinamismo oculto para facernos sentir útiles”, escribe na presentación.
– LGS: Kamikazes é unha especie de homenaxe a toda esa xente que segue loitando, que loitou e que loitará. Mais non a eses que están en primeira liña nin en segunda liña, senón a todas esas loitas que son, en moitos casos, silenciosas, da xente que está a pé dereito, á súa maneira, porque cada loita é única e imprescindíbel.
Non só importan os que están diante, senón tamén os que están detrás e incluso os que non se ven. Hai moita xente que está nesa tesitura e creo que merecían unha homenaxe, unha voz…
– ND: Kamikazes móstrase dividido en catro libros. “Libro I. Trapos” arranca cun “nada hai libre nesta cidade”. Aquí están presentes o abandono, o suicidio (“utopicamente suicidas”, escribe), a penumbra… Desde o “nós”. É unha sociedade en decadencia, pasiva, onde “o tempo non nos é propio”.
– LGS: Escribo sobre o que observo, unha percepción do que vexo día a día. Fálasme de sociedade, mais sigo dicindo que a sociedade non existe. Non existe ese concepto da sociedade como antigamente.
Antes a sociedade era a posta en conxunto duns valores, duns traballos ou dunhas riquezas… para axudarse uns a outros. Agora estamos, terribelmente, nun tempo moi individualista no que se existe o concepto de sociedade é única e exclusivamente en temporadas e para casos puntuais. Non percibo que ese concepto da sociedade se poida transmitir aos días de hoxe.
Aquí abordo o abandono. Vémolo na propia estrutura das cidades, ou na estrutura da xente dentro das cidades, onde cada persoa vai ao seu aire… Non existe un nexo de unión. Hai moitas veces condutas que nos levan ao suicidio, nun sentido metafórico, á desconexión do resto, a cometer actos que non serían moi normais se realmente existise a sociedade en si.
“Trapos” porque, ao final, é o que somos, monicreques. Poucas opinións hai fundadas ou propias. Parece que somos altofalantes, que reproducimos sistematicamente o que nos están transmitindo ou metendo todos os días polos medios de comunicación. (…)”
Pilar García Negro: “O feminismo de Emilia Pardo Bazán é declarativo e a súa literatura non pode desligarse da súa condición social”
Entrevista a Pilar García Negro na Televisión de Galicia:
“Pilar García Negro formula unha visión máis crítica arredor da figura e da contrución dun ‘mito’ Pardo Bazán. O ensaio, publicado por Alvarellos, asenta as súas conclusión na revisión da obra de P. Bazán e nas declaración da propia escritora e nel a autora cuestiona a relación de P. Bazán co feminismo e con Galicia. A entrevista pode verse aquí.”
“Os libros que camiñan a cidade”
Artigo de Marta Otero en La Opinión:
“Un canto de amor ao verán, un paseo á beira do mar, unha incursión ao mundo dos patios de luces e unha revisión ao teatro das Irmandades da Fala compoñen a nova edición de outono dos Paseos pola Coruña literaria, que a Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega, co patrocinio do Servizo de Normalización Lingüística do Concello da Coruña, convoca dúas veces ao ano co obxectivo de sacar a literatura das páxinas dos libros e botala á rúa.
Nesta ocasión, como vén sendo habitual, os propios autores guiarán aos presentes a través dos enclaves coruñeses que compoñen as súas obras, mais a nova edición propón unha novidade: neste caso, os roteiros abren a participación a todo rango de idades, pois o roteiro Patio de luces, conducido por Érica Esmorís, está recomendado a familias con nenos e nenas a partir dos 7 anos.
O escritor coruñés Antonio Manuel Fraga abriu a actividade con Un roteiro sensitivo cara a santoamaro, baseado no seu libro santoamaro, gañador do premio Jules Verne. “Antonio Manuel Fraga vai facer un roteiro sensitivo e baseado nas vivencias deses adolescentes nesa praia, e todo o que profesaban os seus sentidos”, explica Beatriz Maceda, vogal na Coruña da Asociación de Escritoras e Escritores. Os sons da música, os olores do verán e o tacto da area guiarán, ao seu xeito, o paseo, que trasladará a acción á praia que dá nome ao libro do escritor coruñés.
Os roteiros están abertos á veciñanza con previa inscrición, mais desde a AELG advirten de que só dirán o punto de partida e o percorrido a aqueles que chamen para apuntarse, xa que as prazas son limitadas e, por prudencia ante a situación sanitaria, a organización decidiu adoitar a medida ante a posibilidade de que se formen aglomeracións. As inscricións poderán formalizarse dende o luns anterior a cada actividade no enderezo inscricionslingua@coruna.gal indicando no asunto Inscricións Paseos.
A autora Andrea Maceiras será a encargada de guiar o seguinte roteiro, Un océano azul tinta: a LIX a través do mar, que explora a relación do océano como personaxe, paisaxe ou símbolo coa literatura galega. “É a escusa perfecta para falar de libros infantís e xuvenís con recendo a salgado, de historias que suceden nas nosas costas, de rebeldía e soños”, adiantan.
O 20 de novembro, continuará a actividade con Patio de luces, un paseo conducido por Érica Esmorís arredor dos patios de luces que inspiraron a súa obra homónima, gañadora do premio Cidade de Málaga 2020, de Anaya. “O paseo percorrerá dous patios de luces, especialmente un deles, ubicado na zona do Agra, onde ela viviu de pequena e de onde sacou esa historia que conta na súa obra”, engade Maceda.
Este roteiro, a diferenza dos outros, recomendados a persoas maiores dos 12 anos, está dirixido a a familias con nenos a partir dos 7 anos, como un xeito de incorporar aos paseos idades cada vez máis temperás. A actriz Imma António Souto, presidenta da Academia Galega de Teatro, será a encargada de pechar a edición de outono da iniciativa co paseo Irmandades teatrais, que se celebrará o próximo 27 de novembro, e estará destinada a un público adulto a partir dos 16 anos.
“É un percorrido desde a necesidade da escrita dramática e o cuestionamento do rol do noso teatro no mundo actual, partindo da aportación que fixeron ao teatro as Irmandades”, sinala Beatriz Maceda.”
Rectificar a historia: Unha nova antoloxía para Ricardo Carvalho Calero
Entrevista de Belén Bouzas a Pilar García Negro en Nós Diario:
“”Perguntémonos por que cómpre continuarmos a celebrar Carvalho Calero?”. Eis a cuestión que lanza María Pilar García Negro, profesora e experta na figura deste intelectual galeguista a quen se lle dedicou o ano pasado o Día das Letras Galegas, en Rectificar a historia.
Publicado baixo os auspicios de Laiovento, o libro, que se presentou na Biblioteca Pública Ánxel Casal, en Compostela, deriva dunha dedicación da autora, a través de diferentes formatos e ao longo de moitos anos, a Ricardo Carvalho Calero: “O meu primeiro traballo sobre unha obra súa data de 1981″, conta para Nós Diario García Negro. Este texto inaugural, que trata sobre A xente da Barreira, estaba vinculado á primeira homenaxe que se lle tributou en vida ao escritor, a cargo da Sociedade Cultural Medulio de Ferrol. Logo, a partir de aí, “a dedicación foi continua”.
A cerna deste volume, que leva como subtítulo “Escritos sobre Ricardo Carvalho Calero”, sitúase “no inmediato”, na decisión tomada hai un ano por Galiza Cultura, a Federación das asociacións culturais, de non dar por cancelada a celebración de Carvalho Calero no ano 20, á vista de todas as dificultades derivadas da pandemia. Esta Federación solicitara á Real Academia Galega (RAG) a ampliación, a 2021, do Día das Letras para Carvalho, “xa que unha situación excepcional, como a pandemia, xustificaba unha decisión excepcional”, explica García Negro. Mais a petición non foi atendida. Porén, “Galiza Cultura exerceu a súa liberdade e autonomía de actuación” e deu continuidade a esta celebración a través de diversas actividades e publicacións, entre as que se atopa este novo volume.
Rectificar a historia compila vinte colaboracións, escritas pola profesora María Pilar García Negro, “de moi diferente teor”. Nas máis de duascentas páxinas podemos atopar estudos “de nesgo máis formal, máis académicos, se queremos”, ao carón de artigos de prensa, “glosas da súa novela e do seu teatro” ou “un artigo dedicado a explicar o confronto entre as dúas posicións lingüísticas contrarias existentes nos derradeiros anos dos 70 e xa nos 80”, avanza.
“Este libro quer ser unha especie de arquivo portátil sobre a obra e a relevancia e transcendencia do legado de Ricardo Carvalho Calero”, indica. “En certo modo, quer imitar as tres grandes dimensións da obra carvalhiana”: científica, artística e divulgativa. Así, os escritos aquí reunidos tamén atenden estas tres dedicacións. A científica, coa lingua e literatura; a artística centrada en dous dos xéneros que cultivou, como a narrativa e o teatro; e a divulgativa, “con especial énfase na sociolingüística e nas súas abondosas colaboracións xornalísticas, que foron totalmente oportunas, moi atentas á realidade daquela derradeira década de vida del e que manteñen ademais toda a súa vixencia”, asevera a autora.
Os artigos que compoñen Rectificar a historia son, para García Negro, a amostra dunha “dedicación agarimosa e admirativa á persoa e á obra carvalhiana, moito antes e fóra de calquer celebración institucional”. “Non incluín todo o que tiña escrito sobre Carvalho Calero, mais preparei unha selección co que me semellou máis interesante e máis digno de ser coñecido nestes tempos”, valora. (…)”
Rafael Catoira: “Vivimos en realidade tres vidas”
Entrevista en Rafael Catoira en Radiofusión:
““Vivimos en realidade tres vidas: a real, a que soñamos polas noites e a que soñamos polo día”, manifesta o escritor Rafael Catoira. Prepara na actualidade a publicación da novela O peso da memoria, un libro que, tematicamente, non ten nada que ver coa súa obra anterior.
“Unha casa patrucial. A decadencia dunha familia. Un ser illado coa súa imaxinación, soña ou vive? O protagonista desta novela está na liña que divide a vida e o soño. Os soños nos que habitan a ledicia de vivir e os pesadelos nos que os monstros aparecen”. Podería ser ese o resumo da novela O escultor, escrita por Rafael Catoira e publicada por Medulia editorial. Rafael Catoira naceu na aldea de Laxe, en Culleredo. Traballou na construción, primeiro como obreiro e despois como empresario. Actualmente xubilado, dedícase ás súas afeccións, a lectura e a escritura. Gañou o segundo premio de poesía do certame literario de Vilalba. Tamén o primeiro accésit de poesía e o primeiro accésit de narrativa no Certame Literario de Paradela.”
A entrevista pode escoitarse aquí.
Héitor Picallo: “As primeiras representacións do escudo galego son realmente fabulosas”
Entrevista de María Obelleiro a Héitor Picallo en Nós Diario:
“Héitor Picallo (Cuntis, 1974), investigador, debuxante e escritor, é o autor de O escudo do Reino da Galiza. Unha (re)visión (inter)nacional, a nova publicación que Nós Diario sacará do prelo a semana que vén. A completa investigación de Picallo restaura unha parte chave dun noso pasado condenado ao ostracismo. A investigación transita por diversos espazos da xeografía europea como Bélxica, Francia, Dinamarca, Austria ou Alemaña, ou da americana, con especial incidencia en Cuba ou na Arxentina.
– Nós Diario (ND): As primeiras representacións coñecidas do escudo da Galiza proceden do século XIII. Quere isto dicir que con anterioridade a esa data non existía?
– Héitor Picallo (HP): No armorial Segar’s Roll fica a primeira representación coñecida do escudo do Rei da Galiza, se ben hai que precisar que na actualidade só se conserva unha fermosísima copia daquel pergameo orixinal datado en 1282. Mais que exista nesa época unha estampa coas armas da nosa nación, a piques de falecer o rei Afonso IX ‘O Sabio’, non quere indicar que con anterioridade non houbese máis emblemas galegos. A heráldica tiña por esas alturas uns 150 anos de existencia.
– ND: Ten adiantado a tese do borrado da representación do escudo galego na documentación medieval a partir dalgún momento de mediados do século XIV. Concretamente cita o caso do Tombo B da Catedral de Santiago de Compostela. A que intención respondía esta operación?
– HP: Realmente o que sinalei é que os signos rodados que acompañan os documentos do tombo B, cando levan as armas de Castela e León, se non todos, si a maioría, sempre aparece un león borrado. Esta acción debeuse efectuar non antes do ecuador do século XIV, que é cando se remata de escribir o referido libro. Que isto aconteza responde a dúas circunstancias bastante obvias: por unha banda, ao borrarse só un dos leóns non se censura o reino que representa, pois aínda fica outro cuadrúpede no signo rodado.
Por outra banda, eliminalo supón unha intención de substituílo por outro símbolo (tamén heráldico). Se a persoa ou persoas responsábeis buscan incorporar o emblema doutro reino, este tiña que ser un dos que formaban parte da coroa castelá, polo que só habería unha opción válida ao se tratar de textos galegos. Ora ben, ao non sabermos cando acontece ese borrado, non dispomos dun contexto para poder entender a que puido ser debido, quen presidía o capítulo catedralicio e que pontífice ocupaba a cadeira metropolitana. Do que non hai dúbida é da intencionalidade “política” que se intentou levar a cabo.
– ND: Se tivese que quedar cunha representación do escudo da Galiza desta primeira época, cal escollería?
– HP: As primeiras representacións do escudo galego son realmente fabulosas. A letra miniada do Sherborne Missal (c. 1399-1407) é unha verdadeira alfaia iconográfica que estimula a nosa identidade nacional. Porén, eu quedaríame con calquera das versións do escudo galego provisto de trevos, eses vexetais que han ser o xermolo das futuras cruces do brasón moderno da Galiza. E se aínda queremos concretar máis, quedaríame con aquel cáliz en campo de goles (ou vermello) que se acompaña de trevos de ouro. Quizais algún día poidamos adiviñar quen foi a persoa ou persoas que o puideron deseñar, así e todo a man do rei de Xerusalén René d’Anjou (1409-1480) fica nun libro do que é autor e no que tamén aparece Galiza. Refírome ao Livre du Cœur d’Amour épris, comezado a escribir cara a 1457 e no que se conxuga heráldica e literatura.
Na parte que nos afecta, e analizando un dos manuscritos que se conserva na Bibliothèque nationale de France, o fantástico cabaleiro Ponthus, fillo do rei da Galiza, que namora de Sidoine, filla do rei da Bretaña, para o seu emblema liga as armas negras de bágoas brancas (facendo unha chiscadela ás orixes da súa amada, a Bretaña) coas propias da Galiza daquel entón: sobre un pano vermello, cálices e trevos de ouro. Para min, sen dúbida, ese é o emblema que máis me emociona, pois ten que ver non só co que Europa vía en nós, senón tamén con relatos literarios vinculados coa matière de Bretagne, o que nos engarza con outras nacións atlánticas: Inglaterra, Escocia, Irlanda e a mesma Bretaña. (…)”
Xoán Carlos Domínguez Alberte: “A toponimia forma parte do noso ADN, se non se bota man dela, perderase”
Entrevista a Xoán Carlos Domínguez Alberte en La Región:
“Escudeiros, no concello de Ramirás, é a referencia da antiga actividade mineira da zona do Arnoia e, aínda que o patrón parroquial é San Xoán, hai anos que os veciños instauraron no calendario unha celebración popular ao redor de Santa Bárbara (patroa dos mineiros) nos primeiros días de setembro. Unha festividade que tiña lugar esta fin de semana e que serviu para que un dos seus conveciños, o escritor Xoán Carlos Domínguez Alberte, presentase Nomes.
– La Región (LR): Que tal a acollida?
– Xoán Carlos Domínguez Alberte (XCDA): Como sempre que se xoga na casa, cos da casa, un gusto. Para este fin de semana viñeron ademais veciños de Málaga, de París. Nós non traemos á Panorama, a tradición é organizar unha comida na carballeira e pequenos actos culturais e literarios. Son un clásico en setembro. Por aquí pasaron Alonso Montero, Ramón Nicolás, os editores de Xerais e Galaxia…. Eu mesmo xa presentei outros libros antes.
– LR: Como definiría Nomes?
– XCDA: É un libro que fixen para reivindicar, dar vida e uso a nosa toponimia tradicional. Hai nomes propios e tamén universais do territorio galego, que están en Escudeiros pero tamén en outras aldeas galegas. A finalidade do libro, aínda que é para todo o mundo, é achegarlle a toponimia ao alumnado máis novo e urbano. Para que a coñezcan e a utilicen, porque forman parte da nosa identidade.
– LR: Está a toponímia na lista vermella?
– XCDA: Se non se bota man dela, claro que se perderá. Pasamos dunha sociedade agraria tradicional a unha no que o gandeiro está abandonado. Hoxe temos unha poboación maioritariamente urbana que non ten contacto co rural, e mesmo no rural, os meus alumnos que son da Baixa Limia, descoñecen moita da toponimia das súas aldeas. A miña proposta con este libro é transmitir eses nomes comúns que forman parte do noso ADN.
– LR: En que está traballando agora?
– XCDA: Pódovos adiantar dous proxectos. Por un lado estou traballando nunha escolma poética ao redor do patrimonio celanovés, non só do concello, senón da comarca. Somos dos máis fértiles e fecundos de occidente en materia poética. E, de cara ao mes de outubro, presentaremos un proxecto-libro na Casa dos Poetas con fotos e poemas que levará por nome Entrevistas. É unha dobre mirada sobre a realidade con imaxes de Juan Vila, un magnífico fotógrafo afeccionado e mestre na vila, e poemas meus.”
María Luz Chorén: “Os temas que trato adáptanse mellor á poesía que á prosa”
Entrevista a María Luz Chorén en Faro de Vigo:
“(…) – Faro de Vigo (FV): É certo que sempre mostrou entusiamo pola literatura?
– María Luz Chorén (MLC): Si. Teño que recoñecer que me encanta toda a arte. A miña faceta como mestra tamén fomenta outra das miñas paixóns como é a creación de contos infantís. A verdade é que me facía moita ilusión poder publicar e por iso tamén lle estou moi agradecida a Fervenza.
– FV: Foi complicado conseguir a primeira publicación?
– MLC: Xa hai moito tempo que escribo, o que pasa é que agora foi cando me decidín a publicar e por iso digo que lle debo moito a Xosé Luna e a Edicións Fervenza porque grazas a todos eles puiden conseguir facer realidade o meu soño. Aínda non tiña pensado publicar, o que pasa é que me gustaba que a xente vise o que eu escribira e non quedarme eu con iso para min. A arte hai que ensinala.
– FV: Sempre tivo claro que a súa primeira publicación tiña que estar escrita de xeito poético?
– MLC: A miña poesía está moi baseada na natureza e con contidos sempres relacionados con ela. Iso fai que sexa máis fácil facelo con poemas que coa prosa. Os temas que trato adáptanse moito mellor á poesía. Tamén son textos máis cortiños e más fáciles de escribir.
– FV: Tivo que descartar moitos poemas neste primeiro traballo?
– MLC: É un libro de poemas de temática variada, nos que se reflicten aspectos dispares da vida, do contexto social, da natureza por suposto e tamén da interacción entre as persoas e o medio que as rodea. Non é porque os faga eu pero os poemas que fago gústanme todos. Escollín uns poucos como puiden ter escollido outros porque teño un montón deles feitos. O que si fixen foi facer unha escolma variada para poder chegar a máis xente. (…)”
