Arquivos da etiqueta: Belén Bouzas
María Alonso, escritora: “A nova vaga migratoria é un fenómeno masivo”
Entrevista de Belén Bouzas a María Alonso en Nós Diario:
“- Nós Diario (ND): A que necesidade responde a publicación de Migrantas?
– María Alonso (MA): Migrantas, en feminino, é un libro de conversas só con mulleres, galegas, que viven ou que viviron nalgún momento fóra da Galiza por algún motivo. Con estas historias, con estas conversas, a intención principal do libro é a de cuestionar a imaxe da emigración galega, masculina, clásica, ou da emigración de mediados do século pasado ao norte de Europa.
Nesta nova vaga migratoria, que xurdiu a partir da crise de 2008, cambiou radicalmente. Xa non só porque agora emigran máis mulleres que homes, senón sobre todo polo perfil destas mulleres. Tamén pola actitude de cara á vida, ao presente e ao futuro, que teñen todas elas.
A intención de Migrantas era a reflexión. Unha reflexión a través de conversas que tiveron lugar en liña entre outubro e novembro do ano pasado. Neste sentido, o volume está condicionado pola situación de pandemia e alerta sanitaria.
– ND: Cales son, para vostede, as características desta nova emigración?
– MA: Considero que hai varios aspectos que se repiten de forma constante en todas as conversas. O primeiro que xorde de modo natural é a idea de retorno, que está presente en todas e cada unha. Ese retorno, que aparentemente non é posíbel, obsesiona esas mulleres. Mais todas elas son conscientes de que, polo de agora, non é posíbel. Algunhas delas levan 20 anos emigradas e outras levan menos tempo, mais todas son conscientes de que a volta á casa non será factíbel nun futuro próximo.
Despois, a motivación para emigrar na maioría dos casos foi a precariedade laboral que atoparon ao terminar as súas carreiras. Todas elas son licenciadas, moitas teñen mestrados, doutoramentos… Son científicas, investigadoras… Mais as condicións laborais de precariedade, mesmo no ámbito científico, foron brutais… Así, esa precariedade é outra característica bastante común entre todas elas.
Por outra banda, a maior parte das historias teñen unha evolución en positivo. É dicir, deixaron a precariedade na Galiza, emigraron e atoparon tamén precariedade no país de acollida, mais pouco a pouco foron encontrando o seu sitio na emigración e melloraron. Porén, tamén hai algunhas historias de frustración, de plans que non acaban de funcionar, que cuestionan a idea de que emigrar é igual a éxito.
– ND: En Transmigrantes (Axóuxere, 2017), o seu anterior ensaio, xa pousaba o ollar na emigración.
– MA: Transmigrantes escribino cando eu era transmigrante. Nesa época, cun título de doutoramento na man, atopei bastante precariedade. É un ensaio diferente a este libro novo. Unha obra moi crítica sobre aquela época, de 2014 a 2016, cando máis comecei a notar as consecuencias da crise de 2008. Regreso a esa temática porque creo que é necesario e urxente comezar a falar sobre a nova vaga migratoria.
Seguimos ancoradas na idea de que a Galiza migrante é do século pasado e non é así. As características da nova vaga migratoria son diferentes das anteriores. Xa non se emigra nin en familia nin en barcos todos xuntos, agora emigramos de xeito máis particular, máis individual, pero é un fenómeno masivo.
A través destas conversas o que noto é que as persoas migrantas, coma min, teñen ganas de falar. Teñen ganas de que lles dean voz, de ser escoitadas… E agradecen moito, polo menos neste caso, que lles deran a oportunidade de falar e compartir as historias.
Considero que é necesario e importante que tomemos consciencia de que existe un fenómeno migratorio e que detrás de todos eses números, de todas esas cifras, hai persoas reais, con nomes, con historias e con circunstancias que necesitan ser compartidas.”
Laura Rey Pasandín, escritora: “Os coidados deberían estar no centro de toda política”
Entrevista de Belén Bouzas a Laura Rey Pasandín en Nós Diario:
“(…) – Nós Diario (ND): A historia de Madeira e metal é ben curiosa. Como xorde?
– Laura Rey Pasandín (LRP: A historia de Aixa xorde cando a miña familia, cos meus fillos, iamos mudar de casa. Desa vivencia parte a idea de crear unha narrativa para crianzas que trate os cambios, o abandonar un sitio por outro… a morriña, a melancolía… Porque aos meus fillos, aínda que a mudanza foi pequena, custoulles moito.
Así pois, quería construír unha historia coa que explicarlle ás nenas e aos nenos ese sentimento de nostalxia para que se sintan identificados con el, sexa porque emigraron, porque se separan seus pais e teñen que cambiar de domicilio ou por unha mudanza… É dicir, procurei coller ese sentimento de morriña, de pena, e a través de aí crear algo bonito, positivo… Neste caso foi mediante a música. A música permite exteriorizar o malestar e transformalo dalgunha maneira.
Para a narrativa, fun ás miñas orixes na aldea, mais cun pequeno corte feminista. Quería como protagonista unha nena espelida, esperta, con ganas de conquistar mundo, rebelde, en certo modo… E tamén quería que cando se muda a familia fose porque é mamá quen vai traballar á fábrica. Son pequenos detalles que teñen algo de loita de xénero.
– ND: A protagonista, Aixa, é unha nena de aldea moi esperta.
– LRP: Si, quería romper certos prexuízos ou estereotipos e creo que, ademais, a ilustradora Laura Romero complementou esa visión de Aixa ás mil marabillas. Son debuxos moi fermosos.
É tamén unha forma de mostrar esa capacidade que teñen as cativas e cativos de observar e captar todos os sons da natureza ou da contorna que os rodea… porque é aprendizaxe tamén, é cultura.
A capacidade que teñen as crianzas de observar e absorber todas estas cousas que hai ao noso redor é marabillosa. Iso si teño que agradecerllo á miña filla e ao meu fillo, que me fan estar pendentes deses pequenos detalles que, polas présas, tiña esquecido, mais que volvín recuperar grazas a eles.
– ND: A música, for tradicional ou non, xoga un papel importante na narrativa.
– LRP: Son fundamentais ambos os aspectos. Debemos recuperar a nosa propia música e cultura galegas mais tamén enriquecernos de músicas que veñen doutras culturas e doutras zonas do mundo. Músicas novas, transformadoras, que enriquecen a nosa sociedade. Aínda que non vaia directamente sinalado, si que se pode extrapolar non só ao noso, senón a todas as culturas que veñan, e tamén eses sentimentos que traian doutros lugares.
No libro inclúense tres cantigas populares, como un viño, unha chiscadela para traer a importancia da memoria dos nosos cancioneiros. Creo que na literatura infantil, ademais, non está moi recollida a música tradicional e gustábame ter ese detalle.
– ND: Na súa novela As mans da terra (2016) tamén aparecen estas liñas temáticas: mundo rural, memoria, coidados…
– LRP: Creo que eses temas son a miña liña horizontal, o que me guía. Ademais, traballo en coidados e son coidadora. Entendo os coidados como centro da vida.
N’As mans da terra quería pór de manifesto o pouco recoñecemento que tiveron determinadas mulleres. Elas, pola historia que lles tocou vivir, non contaron coa posibilidade de formación, dun traballo pagado, mais sostiveron a nosa sociedade… Non obstante, foron silenciadas e era unha sensación que me parecía moi inxusta.
As mesmas mulleres que loitaron moitísimo, que non deixaron de traballar por un mundo máis xusto, eran ignoradas. Esa inxustiza levoume a repescar esas mulleres que tecían rede, que fixeron que as novas xeracións puideran ter máis dereitos, aínda sendo consideradas unhas analfabetas por moitos.
Quixen darlle voz. Desde que temos que coidar a terra até que nós precisamos ser coidados… Os coidados deberían estar no centro de toda política.”
Inma López Silva: “Son unha das primeiras sorprendidas de ter escrito un libro de poemas”
Entrevista de Belén Bouzas a Inma López Silva en Nós Diario:
“(…) – Nós Diario (ND): Vén de gañar o Premio Eusebio Lorenzo Baleirón coa obra Clepsidras. Como recibe a noticia?
– Inma López Silva (ILS): Imaxina, con moita alegría porque cando me deu por escribir poemas fun eu a primeira sorprendida [risos]. Case foi un arrouto.
Cando decidín darlle forma de libro ao conxunto de poemas que tiña, eu mesma me puxen na tesitura do que iso implicaba. É dicir, teño un libro de poemas, pensaba, que fago con el? Que nivel de sorpresa pode ter a xente cando eu son tamén unha das primeiras sorprendidas de ter escrito un libro de poemas? Por enriba, que o premiaran resultou mel con filloas. Deste modo, alguén que non son eu, que o le, está a dicirme que é publicábel, que pode ser lido por máis persoas.
– ND: Porque é a súa primeira incursión na poesía…
– ILS: Cando levas moitos anos facendo só un xénero sénteste moi insegura ao mudar para outro. Sabes que seguramente es quen de facelo ou que acabarás aprendendo, mais a seguridade e a comodidade non a tes até que pasa moito tempo… O feito de que un xurado lera o poemario e decidira que non estaba tan mal é unha forma de aprobación que anima a seguir.
O Eusebio Lorenzo Baleirón é ademais un premio bonito. É moi relevante que un concello pequeno, como o de Dodro, lograra manter durante 34 anos un galardón deste estilo. Nestes ámbitos, o difícil non é só alcanzar o prestixio, senón consolidar no tempo. E iso hai que polo de relevo. A actividade cultural que xera un premio, a propia homenaxe a Eusebio, que era un grandísimo poeta, e que todo isto se manteña e que o faga un concello pequeno, cos recursos que teñen, é moi loábel.
– ND: Do poemario valoraron «a potencia das imaxes que van artellando un discurso arredor da xenealoxía feminina». Que nos pode adiantar da temática?
– ILS: Si, desde o xurado entenderon moi ben esa liña, esa idea da xenealoxía, que eu a pensaba desde o punto de vista do paso do tempo.
Titúlase Clepsidras porque o poemario en si é unha reflexión sobre o que é a vida, o que implica o paso do tempo na vida e concretamente o paso do tempo na vida dunha muller, que ao final é indefectíbel do vínculo coa procreación porque todas somos fillas de alguén.
Esa reflexión sobre a idea de permanencia ou o contraste entre a permanencia e a volatilidade de todo o que nos rodea é o fío condutor.
A clepsidra é o reloxo de auga. Seguindo esa imaxe, como podemos medir o paso do tempo con algo inaprensíbel como é un líquido? (…)”
Francisco Castro: “Quero mostrarlle á rapazada a represión fascista após o Golpe do 36”
Lino García Salgado: “Cando fuximos do pasado estamos a perverter o futuro”
Entrevista de Belén Bouzas a Lino García Salgado en Nós Diario:
“”Ten perigo vérmonos tecendo abelorios / diante da tortura”, cal kamikazes. Eis o título do último libro de poemas que Lino García Salgado vén de publicar en Medulia. Un canto contra a non-sociedade que devora o mundo de hoxe. Tamén unha homenaxe “a todas esas facetas apartadas da luz”.
– Nós Diario (ND): Case 10 anos da publicación do seu último poemario, Melíflua Moradía, chega Kamikazes, que ve luz en Medulia. Unha agardada espera.
– Lino García Salgado (LGS): Son nove anos de silencio. A publicación de Melíflua Moradía coincidiu co nacemento de Uxía, a miña segunda filla, e despois diso entrei nunha época de complicacións. Mais seguín escribindo, pouco a pouco, e con eses poemas que tiña, creados ao longo deste tempo, nace Kamikazes.
Necesitaba sacar este libro, que é unha especie de recompilatorio deses poemas que presentaban o mesmo tipo de temática.
– ND: “Kamikazes pretende render homenaxe a todas esas facetas apartadas da luz, mostrar un dinamismo oculto para facernos sentir útiles”, escribe na presentación.
– LGS: Kamikazes é unha especie de homenaxe a toda esa xente que segue loitando, que loitou e que loitará. Mais non a eses que están en primeira liña nin en segunda liña, senón a todas esas loitas que son, en moitos casos, silenciosas, da xente que está a pé dereito, á súa maneira, porque cada loita é única e imprescindíbel.
Non só importan os que están diante, senón tamén os que están detrás e incluso os que non se ven. Hai moita xente que está nesa tesitura e creo que merecían unha homenaxe, unha voz…
– ND: Kamikazes móstrase dividido en catro libros. “Libro I. Trapos” arranca cun “nada hai libre nesta cidade”. Aquí están presentes o abandono, o suicidio (“utopicamente suicidas”, escribe), a penumbra… Desde o “nós”. É unha sociedade en decadencia, pasiva, onde “o tempo non nos é propio”.
– LGS: Escribo sobre o que observo, unha percepción do que vexo día a día. Fálasme de sociedade, mais sigo dicindo que a sociedade non existe. Non existe ese concepto da sociedade como antigamente.
Antes a sociedade era a posta en conxunto duns valores, duns traballos ou dunhas riquezas… para axudarse uns a outros. Agora estamos, terribelmente, nun tempo moi individualista no que se existe o concepto de sociedade é única e exclusivamente en temporadas e para casos puntuais. Non percibo que ese concepto da sociedade se poida transmitir aos días de hoxe.
Aquí abordo o abandono. Vémolo na propia estrutura das cidades, ou na estrutura da xente dentro das cidades, onde cada persoa vai ao seu aire… Non existe un nexo de unión. Hai moitas veces condutas que nos levan ao suicidio, nun sentido metafórico, á desconexión do resto, a cometer actos que non serían moi normais se realmente existise a sociedade en si.
“Trapos” porque, ao final, é o que somos, monicreques. Poucas opinións hai fundadas ou propias. Parece que somos altofalantes, que reproducimos sistematicamente o que nos están transmitindo ou metendo todos os días polos medios de comunicación. (…)”
Rectificar a historia: Unha nova antoloxía para Ricardo Carvalho Calero
Entrevista de Belén Bouzas a Pilar García Negro en Nós Diario:
“”Perguntémonos por que cómpre continuarmos a celebrar Carvalho Calero?”. Eis a cuestión que lanza María Pilar García Negro, profesora e experta na figura deste intelectual galeguista a quen se lle dedicou o ano pasado o Día das Letras Galegas, en Rectificar a historia.
Publicado baixo os auspicios de Laiovento, o libro, que se presentou na Biblioteca Pública Ánxel Casal, en Compostela, deriva dunha dedicación da autora, a través de diferentes formatos e ao longo de moitos anos, a Ricardo Carvalho Calero: “O meu primeiro traballo sobre unha obra súa data de 1981″, conta para Nós Diario García Negro. Este texto inaugural, que trata sobre A xente da Barreira, estaba vinculado á primeira homenaxe que se lle tributou en vida ao escritor, a cargo da Sociedade Cultural Medulio de Ferrol. Logo, a partir de aí, “a dedicación foi continua”.
A cerna deste volume, que leva como subtítulo “Escritos sobre Ricardo Carvalho Calero”, sitúase “no inmediato”, na decisión tomada hai un ano por Galiza Cultura, a Federación das asociacións culturais, de non dar por cancelada a celebración de Carvalho Calero no ano 20, á vista de todas as dificultades derivadas da pandemia. Esta Federación solicitara á Real Academia Galega (RAG) a ampliación, a 2021, do Día das Letras para Carvalho, “xa que unha situación excepcional, como a pandemia, xustificaba unha decisión excepcional”, explica García Negro. Mais a petición non foi atendida. Porén, “Galiza Cultura exerceu a súa liberdade e autonomía de actuación” e deu continuidade a esta celebración a través de diversas actividades e publicacións, entre as que se atopa este novo volume.
Rectificar a historia compila vinte colaboracións, escritas pola profesora María Pilar García Negro, “de moi diferente teor”. Nas máis de duascentas páxinas podemos atopar estudos “de nesgo máis formal, máis académicos, se queremos”, ao carón de artigos de prensa, “glosas da súa novela e do seu teatro” ou “un artigo dedicado a explicar o confronto entre as dúas posicións lingüísticas contrarias existentes nos derradeiros anos dos 70 e xa nos 80”, avanza.
“Este libro quer ser unha especie de arquivo portátil sobre a obra e a relevancia e transcendencia do legado de Ricardo Carvalho Calero”, indica. “En certo modo, quer imitar as tres grandes dimensións da obra carvalhiana”: científica, artística e divulgativa. Así, os escritos aquí reunidos tamén atenden estas tres dedicacións. A científica, coa lingua e literatura; a artística centrada en dous dos xéneros que cultivou, como a narrativa e o teatro; e a divulgativa, “con especial énfase na sociolingüística e nas súas abondosas colaboracións xornalísticas, que foron totalmente oportunas, moi atentas á realidade daquela derradeira década de vida del e que manteñen ademais toda a súa vixencia”, asevera a autora.
Os artigos que compoñen Rectificar a historia son, para García Negro, a amostra dunha “dedicación agarimosa e admirativa á persoa e á obra carvalhiana, moito antes e fóra de calquer celebración institucional”. “Non incluín todo o que tiña escrito sobre Carvalho Calero, mais preparei unha selección co que me semellou máis interesante e máis digno de ser coñecido nestes tempos”, valora. (…)”
Compostela: Palabra de muller. Lembrando a Luísa Villalta no seu quince cabodano
Compostela: Lembrando a Samuel Eiján. A poesía relixiosa galega
Eli Ríos: “Procuraba unha obra que chegase directamente ao hipotálamo”
Entrevista
de Belén Bouzas a Eli Ríos en Sermos Galiza:
“(…) – Sermos Galiza (SG): A protagonista da túa primeira novela é Nerea, unha muller de trinta e sete anos, funcionaria, casada, con dúas crianzas e casa propia. O detonante da novela é o diagnóstico de cancro, dous meses de vida por diante e mil cousas por facer.
– Eli Ríos (ER): Luns tenta ser un reflexo da vida diaria. Tenta ser un espello no que mirarnos e no que analizar a nosa sociedade. Unha sociedade que esquece o tempo dos coidados, esquece a xente que necesita algo máis alá das leis que despois non se aplican. Estoume referindo á conciliación, estoume referindo aos coidados, estoume referindo a que parece que unha muller que teña un diagnóstico de cancro ten que seguir traballando. E isto non é que o diga Luns, é que o vemos na prensa, por exemplo, co caso da mariscadora que obrigaban a traballar. Son sentenzas e son sentenzas xudiciais, é dicir, que por moita lei que teñamos, se as persoas encargadas de aplicala non teñen un mínimo de formación sobre o xénero, mal andamos.
– SG: “Vou morrer”, así comeza Luns… Coa crueza dun diagnóstico de cancro.
– ER: Temos unhas leis que nos están dicindo que todo vai ben, mais que despois non se aplican. O mesmo acontece coa medicina. Se nós imos a un hospital e se está falando sobre o doente, o enfermo, estamos esquecendo que quen sofre é unha muller. Estamos esquecendo que nin sequera temos ese mínimo de respecto. E isto vai a todos os niveis. No momento en que comezamos e imos na narración dámonos conta do espello do que falabamos antes, dámonos conta de que ás mulleres nos tratamentos médicos ou se nos trata cunha condescendencia que resulta realmente ofensiva ou trátasenos cunha frialdade como se fose o máis normal do mundo. E isto contrasta moitísimo, por exemplo, con outros diagnósticos que se fan nos homes, cando alguén fala sobre un cancro de testículos parece que acabou o mundo. Cal é a diferenza entre un órgano e outro? Un home pode pedir unha baixa por un cancro de testículos pero unha muller ten que ir recoller as crianzas á saída da escola, unha muller ten que rogar que por favor lle permitan o acceso a unha perruca ou a unha prótese… Entón, estamos nuns procesos médicos que si, contan cuns grandes avances, non podemos xeneralizar, pero debemos reformularnos para que estas cousas cambien, debemos ter dereito as mulleres a dicir “estou enferma, teño cancro”. E o que procura esta novela é que reaccionemos. Non poñamos un emoji no Facebook ou un “síntoo moito”. Non. Imos facer cousas en realidade, imos botar man en realidade. Por iso o que procuraba con esta narración visceral é unha obra que chegue directamente ao hipotálamo. É dicir, reacciona.”
