Arquivos da etiqueta: Fina Casalderrey
Un artigo de Míriam Ferradáns publicado en Nós Diario, Premio Afundación de Xornalismo Fernández del Riego
Desde Nós Diario:
““De aquí ao nordés unha volta de pescozo leve para ver o bosquexo dunha illa que descansa. Xa está. Chegou a calma e a vida normal aos penedos de Ons”: Así comeza ‘Dalias’, o artigo de Miriam Ferradáns que vén de gañar o XVIII Premio Afundación de Xornalismo Fernández del Riego.
O artigo foi publicado o 10 de novembro de 2020 en Nós Diario, medio co que Ferradáns colabora habitulamente e xornal no que tamén colabora outra das 3 finalistas desta edición do premio, Cláudia Morán chegou a esta fase co seu artigo Un deserto, aparecido o 18 de novembro de 2020 en Nós Diario. A terceira finalista era a xornalista Patricia Hermida, por Historia de como Avó Antonio subiu ao ceo, publicado o 5 de maio de 2020 en El Correo Gallego.
Tres finalistas, tres mulleres, que foron elixidas após a deliberación do xurado, integrado por Víctor Freixanes, Carlos Valle, Fina Casalderrey, Gloria Rodríguez e Cristina Pato. (…)
Un total de 29 artigos optaban á XVIII edición do Premio Fernández del Riego. Podían presentarse artigos incluídos no xénero do xornalismo literario ou ben no xénero de artigo de opinión, coa única condición de que só se presentase un texto por autor que fose recollido entre o 1 de xaneiro e o 31 de decembro de 2020 en calquera medio de comunicación, impreso ou dixital, de cabeceiras recoñecidas he escrito en lingua galega.”
Paco Martín: “O lector ten que gozar cos libros”
Entrevista a Paco Martín en La Voz de Galicia:
“Galicia deu á cultura a Xeración Nós: Ramón Otero Pedrayo ou Vicente Risco xa conseguiron a consideración de clásicos. Pero hai tamén unha Xeración Lamote, que nestas pasadas décadas ten achegado moitos lectores á literatura en galego. O escritor Paco Martín (Lugo, 1940) é un dos membros, á que pertence dun xeito especial.
O nome do grupo, que Martín lle atribúe «ao editor Manuel Bragado», ten moito que ver cunha das obras máis coñecidas do autor, Das cousas de Ramón Lamote, cuxo éxito se pode comprobar de moitas maneiras. En primeiro lugar, non lle faltaron ao libro recoñecementos oficiais, pois acadou o Premio Barco de Vapor e o Premio Nacional de Literatura en 1986. En segundo lugar, porque o libro editouse ducias de veces e Martín ten coñecido familias nas que uns membros lían a obra e lla pasaban despois a outros.
Para entender o interese de Martín polas palabras e pola literatura, convén situarse no Lugo da posguerra. Por unha banda, lembra que os nenos que ían á escola dun mestre do barrio de Magoi, que estaba represaliado por republicano e daba clase na casa, escoitaban como o que fora ao cine contaba despois a película aos outros: algún filme, di, case lle gustou máis «como narración oral que visto na pantalla». Por outra, súa nai e outras mulleres xuntábanse e lían un libro, Genoveva de Brabante, que lles facía chorar. Martín confesa que non o leu para que non se rompese o mito xurdido arredor da obra, aínda que sospeita que as bágoas saían cando as mulleres descubrían, naqueles duros anos, historias máis duras ca as das súas vidas.
A Xeración Lamote —que inclúe nomes coma Agustín Fernández Paz, Xabier P. DoCampo ou Fina Casalderrey— veu encher un oco. Martín lembra que había algúns títulos —As laranxas máis laranxas de todas as laranxas, de Carlos Casares, ou Os soños na gaiola, de Manuel María—, pero non un conxunto de obras pensadas para o público infantil e xuvenil.
A súa coñecida obra apareceu nun momento en que, lembra Martín, os escritores amosaban «unha certa tendencia a amosarse solemnes». «A literatura é o que é», opina el, convencido de que na lectura hai unha parte de pracer sen a cal non paga a pena. «O lector ten que gozar cos libros», di. Martín recoñece que foi un apaxionado lector, quizais coa mesma intensidade coa que agora rele libros coñecidos hai anos. Aos seus 81 anos, segue a escribir e prevé que dentro duns meses se publique a novela que vén de rematar. Entrementres, a gran familia de amigos de Ramón Lamote ten razóns para esperar máis incorporacións, pois o centro sociocultural que se abrirá no barrio lucense da Piringalla leva o seu nome. Admite que lle faría ilusión que alguén descubrise alí esa obra.”
A Deputación da Coruña homenaxea a Agustín Fernández Paz na XV edición do Premio Raíña Lupa (adiado)
Desde a Deputación da Coruña:
“En 1998 o escritor Agustín Fernández Paz resultaba gañador da primeira edición do Premio Raíña Lupa de literatura infantil e xuvenil coa obra Cos pés no aire. Neste 2021, cando o Premio acada a súa XV edición, a área de Cultura da Deputación da Coruña homenaxeará a obra e a traxectoria de Agustín Fernández Paz nun acto aberto ao público que terá lugar na Sala Juanjo Gallo (6º andar da sede provincial) ás 19h do xoves 16 de decembro.
“Se ben é certo que non se pode falar de Agustín Fernández Paz sen facer mención á súa longa nómina de premios e ao importantísimo número de lectores e lectoras que achegou ao seu universo creativo, o que realmente queremos poñer en valor nesta modesta homenaxe é a súa capacidade para facer soñar a xeracións de rapaces e rapazas galegas” asegura o deputado de Cultura, Xurxo Couto. “Ademais é posible que entre estes rapaces e rapazas que medraron da man da súa obra se conten algunhas das escritoras e escritores que xa forman parte da listaxe de gañadoras e gañadores do Raíña Lupa“, engade Xurxo Couto.
No acto de homenaxe participarán destacadas representantes da literatura galega que tiveron estreira relación co autor e coa súa obra, como son a escritora e académica Fina Casalderrey, o editor Manuel Bragado, o escritor Paco Martín, a escritora Rosa Aneiros, e a tradutora Isabel Soto. A actuación musical correrá a cargo de Su Garrido. Ademais, o ilustrador Miguelanxo Prado é o encargado da imaxe que creou especificamente para esta homenaxe, partindo dos anos de amizade e de colaboración artística que compartiron ilustrador e autor.
No mesmo acto do xoves 16 de decembro presentarase un caderno-homenaxe que recolle relatos breves de algúns dos autores e autoras gañadores do Raíña Lupa e que foi coordinado pola comisaria do Premio, Helena Torres. As persoas asistentes á homenaxe serán agasalladas tanto co caderno de relatos como cun marcapáxinas coa imaxe creada por Miguelanxo Prado.”
A Pobra do Caramiñal: presentación de Don Carlos e o misterio dos lucecús, de Patricia Torrado Queiruga
Entrevista con Fina Casalderrey
Entrevista a Fina Casalderrey desde De Vella a Bella, por Charo Valcárcel:
“(…) – De Vella a Bella (DVB): Fina, ti comezaches no ensino, como mestra, moi noviña, creo que con 19 anos. Foi vocacional a túa dedicación a esta profesión?
– Fina Casalderrey (FC): Posiblemente me rodearía dun certo halo de romanticismo se afirmase que xa dende nena, cando xogaba ás mestras, tiven moi claro que esa era a miña profesión soñada, pero non respondería á verdade. O certo foi que na casa dixéronme: “Queres ir aprender a coser ou estudar maxisterio?”. En calquera dos dous casos non tiña que saír de Pontevedra, co cal non implicaba moito gasto para unha familia académica e economicamente humilde…
A coser xa fora aprender, polo verán, aos nove anos e algo aínda lembro daquelas primeiras nocións de “corte y confección”, pero esa é outra historia… A verdade é que só podo dicir BENDITA ESCOLLA! Decidinme polo maxisterio e só podo dicir que moito aprendín dos rapaces e rapazas que pasaron polas miñas aulas. Un anaquiño de cada un, de cada unha, permanece tatuado en min con tinta permanente. Sempre digo que, oxalá, eu tamén quedase un pouco nese recuncho da memoria onde gardamos as lembranzas fermosas.
Nunca, nin nos malos momentos, nin nos máis esgotadores, que os hai, nin cando tiven oportunidade de “medrar” en popularidade e recoñecemento social, quixen deixar a profesión á que lle debo case todo. Si… creo que fun unha mestra vocacional.
– DVB: Comprobo que te implicaches en múltiples actividades, algunhas delas desenvolvidas ou relacionadas coa túa profesión de mestra. Por exemplo o teu interese pola etnografía, na que involucraches os teus alumnos en distintos traballos de investigación. Podes contarnos un pouco como naceu o teu interese por ese campo e cales os logros acadados?
– FC: Os ensinantes somos dunha madeira especial, o amor á profesión —aínda que soe melindroso— fai que nos atrevamos a ensinar o que a nós non nos ensinaron nunca e a nos manter acotío no camiño de ida. Por poñer un exemplo moi tanxible neste instante, ti, Charo, exerciches de ensinante, non te preparaches na escola de xornalismo e sen embargo estás a exercer de xornalista con total solvencia. Os e as docentes estamos afeitos a facer maxia: a facer de técnicos de son, luminotecnia, maquillaxe, decoración, vestiario, guión, dirección… se falamos de facer teatro co alumnado, sen ter moitas veces nin un escenario; ou a facer experimentos, sen termos laboratorio; a editar revistas de maneira artesá, sen posuírmos unha imprenta; de guías turísticos nas excursións, de coreógrafos —lembro ensinarlles a bailar o tango, sen telo eu bailado nunca— e incluso de psicólogos ou de sanitarios se a situación o requiría.
Pertenzo a unha xeración que medramos co caraelsol na escola, coas ventás cegas á liberdade, coa diglosia tatuada polas malas experiencias por falarmos galego na infancia e ignorantes de toda esa riqueza cultural como pobo, que se nos ocultara… A comezos dos setenta, estreeime como mestra e, asemade, as primeiras “liberdades” culturais, queriamos cambiar o ensino, algúns de nós, máis por intuicións ca por sólida formación. Descoñecendo todo o que aquela “Institución Libre da la Enseñanza” fixera, os primeiros cursos como ensinantes centrábanse en compartir experiencias. Queriamos educar no medio, partir da localidade, de todo o que podían tocar coa xema dos dedos: a literatura popular, os alcumes, as festas, os apeiros de labranza (o ambiente era rural), a climatoloxía e astroloxía popular, as crenzas, as plantas medicinais, as festas, os xogos populares, os hórreos (706 creo que había en Moraña), os cruceiros… Algúns daqueles traballos foron premiados polo Museo de Pontevedra, pero o logro máis grande a verdadeira conquista foi que viñan a clase felices.
Todo eran descubrimentos, tamén para nós, para min… Si, aqueles traballos foron verdadeiros obradoiros de aprendizaxe para o alumnado e para min. (…)
– DVB: No mundo literario galego Fina Casalderrey é a autora por excelencia da literatura infantil e xuvenil. Gustaríame saber se alá por 1991 cando publicaches (corríxeme se me equivoco) Mutacións xenéticas, a túa primeira obra destinada a este tipo de lectores, realizaches unha elección consciente dos destinatarios das túas obras ou foi casual?
– FC: Venme á cabeza O estanque dos parrulos pobres, un libro que está nunha colección infantil, a partir dos oito anos. Eu escribino naquel momento para que o lese meu pai para que, se chegaba a saber a estrema gravidade da súa enfermidade, non tivese tanto medo de morrer. Tratei de me mergullar na pel dunha nena de seis anos e falar dende a súa inxenuidade dun tema tan duro como é a morte dun ser querido. Se le esa historia un adulto, cáenlle as bágoas, se a le un neno, unha nena, parécelle divertida… As diferentes experiencias vitais do receptor inflúen nas múltiples interpretacións.
Imos ver, eu escribín Mutacións Xenéticas arredor de oito anos antes de ser publicada, cando nin soñaba con publicar nada. Líalle ao meu alumnado fragmentos coma unha actividade máis de aula. Logo, cando comecei a publicar, xa nunca máis lle lin nada meu por pudor. Porén, nin sequera estou segura de que a escribise para uns nenos concretos, mais ben eles me inspiraron a min para escoller un protagonista. Mentres dei clase, escribía sobre todo nos veráns, os ensinantes entendédesme ben se digo que durante o curso escolar —como canto máis te preocupan, máis te ocupan— non chegas á casa con moitas ganas doutras lerias. Todas as enerxías e horas son poucas para lles dedicar…
A raíz da “normalización” do galego nas aulas comezáronse a demandar obras literarias en galego… Aínda que a historia da publicación de Mutacións xenéticas é máis longa, resumiríaa dicíndoche que a fixen pensando en compartila coa rapazada das miñas aulas. Logo xa, o responsable da súa publicación foi un curmán meu, Xosé Carlos Mosteiro Fraga, que daquela tamén estaba dando clase en Moraña —e anos máis tarde tamén publicou con éxito varios libros—, deilla a ler e animoume a facelo. Mesmo foi el quen chamou á editorial Vía Láctea, eu limiteime a deixar o orixinal na, desafortunadamente desaparecida, librería Michelena de Pontevedra…
Resumindo, non era moi consciente de “para quen escribía”, érao máis de que o estaba a facer en galego. (…)”
“10 anos, 10 autores, 10 libros | Fina Casalderrey”
Desde a Cidade da Cultura:
“Este venres 3 de setembro o ciclo 10 anos, 10 autores, 10 libros volve á Biblioteca de Galicia coa presenza de Fina Casalderrey. Ela será a primeira das novas cinco firmas que nos acompañarán nesta actividade para celebrar o noso décimo aniversario.
Farao na compaña de Eulalia Agrelo, doutora en Filoloxía e docente na Universidade de Vigo. Aínda que ambas autoras son dúas das maiores coñecedoras do panorama da literatura infantil e xuvenil en galego, a súa charla non terá como referencia un título pertencente a esta parte da creación literaria. A obra seleccionada por Fina Casalderrey como un dos referentes na súa traxectoria literaria e persoal é Retrincos, a colección de cinco relatos autobiográficos de Castelao.
A inscrición neste faladoiro é de balde previa reserva e xa está aberto o prazo de inscrición. Tamén se poderá seguir en Youtube.”
Víctor F. Freixanes e Fina Casalderrey – Xela Arias. Onde canta a poeta – Día das Letras Galegas 2021
O pleno da Real Academia Galega reelixe a Víctor F. Freixanes presidente
Desde a Real Academia Galega:
“O pleno da Real Academia Galega reelixiu o sábado 24 de abril a Víctor F. Freixanes como presidente da institución con 17 votos a favor e 3 abstencións. Acompañarano na nova comisión executiva Margarita Ledo Andión como secretaria, Fina Casalderrey na tesouraría, Marilar Aleixandre no posto de arquiveira-bibliotecaria e Henrique Monteagudo na vicesecretaría. O equipo traballará nun proxecto de continuidade centrado no reforzamento do labor científico da RAG e da súa proxección social, pensando especialmente na promoción da presenza activa do idioma entre a xente nova. “A forza da Academia reside na súa condición de institución centenaria, na solvencia do seu traballo científico, centrado fundamentalmente na lingua, no seu compromiso insubornable coa cultura e co idioma do país, mais tamén na capacidade que teña para comunicar ese labor, poñéndoo ao servizo da sociedade”, salientou Víctor F. Freixanes ante o pleno.
Víctor F. Freixanes foi elixido presidente por primeira vez en marzo de 2017. O equipo de goberno que o acompañará nesta nova xeira reafirma o compromiso coa presenza cada vez máis activa das mulleres na RAG e será, por primeira vez na historia da institución, maioritariamente feminino. A catedrática de Comunicación Audiovisual e directora de cine Margarita Ledo Andión, arquiveira-bibliotecaria durante a presidencia de Xesús Alonso Montero, asumirá a secretaría ocupada ata o momento por Henrique Monteagudo, que continuará como vicesecretario. Seguirán tamén no equipo a ata agora tesoureira Marilar Aleixandre, desta volta como arquiveira-bibliotecaria, e Fina Casalderrey, que pasa a ocupar a tesourería. O presidente agradeceu a todos eles a súa implicación e tivo palabras de especial gratitude para Andrés Torres Queiruga tras completar oito anos no posto de vicesecretario.
Na exposición do seu proxecto ante o pleno, que se desenvolveu presencial e telematicamente, Víctor F. Freixanes expresou a súa preocupación pola perda de falantes, sobre todo entre as novas xeracións. Insistiu así na necesidade de seguir avanzando nos proxectos que teñen a mocidade como protagonista, tanto para avaliar os problemas de transmisión xeracional do idioma e formular propostas de actuación como para promover o seu uso e o mellor coñecemento. Nesta liña, nos vindeiros catro anos seguirase a procurar colaboracións con novos creadores audiovisuais, como as desenvolvidas nos proxectos Novas voces para a lingua ou a serie documental Xela Arias. A palabra esgazada; e a creación de espazos de divulgación da riqueza lingüística na Rede, entre outras iniciativas, ademais de avanzar en experiencias como a plataforma colaborativa de recollida de microtopónimos Galicia Nomeada ou o Portal das Palabras. “A lingua, en todas as súas manifestacións e demandas, é o noso principal activo. A súa continuidade nas novas xeracións de falantes, non coma un elemento arqueolóxico nin exclusivamente sentimental, senón como algo operativo, rendible cultural, social e economicamente, é un desafío que nos compromete e no que cómpre afondar”, concluíu.
A RAG seguirá igualmente a traballar na proxección exterior do galego e tendendo pontes con outras linguas e culturas próximas, moi principalmente coa área lusobrasileira; e no fortalecemento das relacións con outras academias e institucións análogas na procura de obxectivos comúns.
A maior visibilización do traballo dos distintos seminarios da Academia, a posta en marcha do dicionario en liña castelán-galego e os traballos de dixitalización de fondos históricos do arquivo e a biblioteca da RAG e das publicacións propias serán tamén parte das actuacións estratéxicas do mandato que comeza. A institución confía ademais en afrontar neste período a rehabilitación da súa sede, na rúa Tabernas da Coruña, de acordo co proxecto financiado polo Ministerio de Cultura.”
Salón Internacional do Libro Infantil e Xuvenil 2021
Desde o Concello de Pontevedra:
“O Salón Internacional do Libro Infantil e Xuvenil retoma a súa actividade logo de pechar as portas a principios da edición pasada. por mor da pandemia. “Emerxencia Literaria: os libros salvan o planeta” terá lugar do 23 de abril ao 9 de maio entre as instalacións do Pazo da Cultura, Illa do Covo e parroquias da cidade con todas as medidas e protocolos.
Comentábao a concelleira de Cultura, Carme Fouces que quixo empezar a rolda de presentación do programa, que podes descargar aquí, agradecendo o traballo de toda a equipa “tanto polas complicacións xurdidas pola pandemia como as derivadas do porceso de reestruturación do Pazo da Cultura”.
O segundo punto a destacar, “complicado nun evento de tal magnitude e con tantas actividades”, foi a implicación das Escolas Unesco “en lugar do país convidado quixemos convidar a todo o Planeta e Pontevedra, conta coa excelencia para accesder a todo o mundo a través das Escolas Unesco. Recibimos colaboracións de máis de 15 países, en múltiples idiomas, etc. que estarán colgadas na canle de Youtube do Salón”. De seguido Fouces destacou a participación –con traballos en formato video e podcast– dos centros colaboradores de Pontevedra e parroquias e tamén algúns da comarca que “quixeron manter a vinculación pese as circunstancias de non poder asistir presencialmente. Contaremos todas as mañás do Salón con contacontos en streaming para as escolas e ás colaboradoras do Concello de Pontevedra, enviarémoslles contacontos presenciais. O Salón é un proxecto colaborativo con escolas que va moito máis aló do disfrute ou da oferta de lecer para as familias. Non podíamos deixar de facer este esforzo este ano para cubrir esa pata”.
Antes de debullar o programa e os protocolos necesarios para participar das actividades do Salón este ano, a concelleira puxo o foco no cartaz, deseñado pola ilustradora viguesa Aída Alonso “que traballa co collage e fixo esta preciosidade que representa o que significou e significa a pandemia pero ao tempo está cheo de optimismo”.
O Salón manterá como espazo principal o Pazo da Cultura no que permanecerá ambientada, de xeito acorde ás circunstancias, a Sala de Exposicións pero “apostamos este ano por espallarnos tamén a lugares ao aire libre como a Illa do Covo, onde faremos unha gran parte da actividade se a climatoloxía o permite e tamén ás parroquias, evitando a un tempo os desprazamentos de xente e por outro lado facilitando o acceso a quen non vive en Pontevedra mesmo. Levaremos a biblioteca en forma de furgoneta, “Rodalibros” polas parroquias onde terán lugar actividades e contacontos. Tamén por toda a cidade contaremos coa “Orbil Parade” composta polas 8 figuras de Orbil colocadas en puntos clave, en torno aos que se organizarán roteiros”
Carme Fouces salientou a aposta pola presencialidade nas actividades, con todas as medidas hixiénicas, control de accesos, aforos, etc que “estamos seguros a cativada vai cumprir sen problema porque xa demostraron nas escolas que son moi responsables e están afeitos, así que pedimos a colaboración das familias para que estean atentas tanto á forma de acceder as actividades este ano –con reserva previa, de balde na web– e ás indicacións do monitorado e persoal da organización.
“Haberá exposición do Museo do Videoxogo (MUVI) de Kiko da Silva e Helena Vilar que por mor do peche do ano pasado non puideron recibir a homenaxe merecida, Faladoiros en formato presencial e streaming con Miguel Anxo Prado e Pablo Prado, Ledicia Costas e a moza escritora Mariña Maceiras, buscando o diálogo entre xeracións, con Montse Pena, AGPI, Montse Fajardo, etc. Esteas como a de Baobab Teatro “Ás para Álex”, o Seminario Permanente de Jazz, Lucía Aldao e María Lado “A auténtica vida salvaxe”, deseñado en exclusiva para o Salón como o espectáculo de inauguración a cargo de Marcelo Dobode e coro da Xunqueira e o de clausura da man do RockLab, “Imos cambiar o mundo”, baseado no libro de Fina Casalderrey Lingua Guapa ou a estrea para bebés, que contarán este ano con máis actividades, “Feira de sementes” de Babaluma.
Antes de despedirse Fouces salientou a necesidade de colaboración e responsabilidade da cidadanía para asistir: “este ano todo será de balde, incluso a pequena aportación que se facía outros anos para algúns espectáculos, desapareceu. Fixemos este esforzo polas circunstancias, a redución de aforos, etc., pero estas mesmas circunstancias obrigan á inscrición obrigatoria do público asistente para facilitar os rastrexo no caso de que fora preciso. Contaremos no web www.salondolibro.gal no apartado de programación cun sistema de “venda a custo cero” de entradas que se activarán de semana e semana, de mércores a mércores a partir do 21 de abril. Aí é onde pedimos que se finalmente as persoas que reservaron as entradas non poden asistir, chamen ou contacten coa organización para poder liberalas e que non se desperdicien. Xa que contamos con aforos reducidos, alomenos que se cubran porque o contrario sería unha mágoa.””
