Artigo de Mar Álvarez en Nós Diario:
“O Carrabouxo é un personaxe que o debuxante Xosé Lois creou en 1982 e que viu por primeira vez a luz hai 40 anos nunha viñeta que coincidiu coa primeira visita dun papa á Galiza. “As vellas acudiron a recibilo en Santiago, as do debuxo levaban unha pancarta co lema de Xoán Paulo II, TOTUS TUUS, que elas escribiron como lles pareceu” explica Xosé Lois a Nós Diario.
Nestas catro décadas, O Carrabouxo apareceu de forma diaria no xornal ourensán La Región obtendo unha importancia que nin o propio Xosé Lois pensou nunca que fose conseguir: “Foi un fenómeno de comunicación”.
Xosé Lois describe O Carrabouxo como un personaxe “galego-céntrico” que recolle “aspectos da nosa psicoloxía e da nosa cultura”, o que permite que a poboación galega se sinta identificada con el, pois “todo sucede desde a visión da Galiza”. É por isto polo que existe unha “conexión directa” co público.
Xunto ao humor, a crítica social “ten un peso fundamental” nas viñetas do Carrabouxo. Estas cuestións permitiron que o personaxe se fixese moi popular. “Ser popular non significa ser famoso”, puntualiza Xosé Lois, “é que a xente recorde os chistes” ou que os utilice como lemas en movementos sociais.
“Hai entidades e colectivos que me chamaban para arroupar unha loita determinada” e incluír nunha pancarta de cabeza de manifestación “un chiste meu”; “iso son detalles de popularidade auténtica”. Con todo, Xosé Lois indica que “non creo que o humor sexa unha arma cargada de futuro, pois sigo facendo os mesmos chistes, coa mesma temática e a mesma crítica, que hai 40 anos”.
No referido ao debuxo das viñetas, Xosé Lois indica que “eu son unha persoa cunha ideoloxía concreta que puiden espallar durante 40 anos día a día” á custa de “reprimirte e autocensurarme moitas veces”. Así, sostén que, se ben poder transmitir a súa opinión é “un privilexio”, moitas veces a liña editorial do xornal non lle permitiu publicar moitos chistes. “Hai cinco anos fixen unha exposición de chistes censurados”, afirma. “Entendo que un medio teña uns intereses determinados; comprendo esa censura pero non a comparto”.
Independentemente dos conflitos co medio, Xosé Lois sostén que O Carrabouxo continuará “mentres eu poida seguir facéndoo e o xornal non me bote”, mais sostén que o personaxe “xa vai durar polo menos 1.000 anos máis ca min”.”
Arquivos da etiqueta: Nós Diario
Compostela: debate-presentación arredor de Pardo de Cela na Galiza do século XV. Mito ou mártir?
María Alonso Seisdedos: “A situación mellorou moito no panorama da tradución e temos excelentes profesionais”
Entrevista de Laura Veiga a María Alonso Seisdedos en Nós Diario:
“María Alonso Seisdedos, filóloga e tradutora, fala do Premio Plácido Castro -da fundación homónima-, no que foi recoñecida pola tradución do catalán ao galego da obra Canto eu e a montaña baila, de Irene Solá, e que lle será outorgado o día 30 de setembro. Alonso fala dos procesos internos no seu labor e dun panorama no que, como ela di, “as novidades literarias duran menos de tres meses”.
– Nós Diario (ND): Como foi saber que gañara o Premio Plácido Castro?
– María Alonso Seisdedos (MAS): Estou moi agradecida, sobre todo tendo en conta que é o único premio de tradución que ten dotación económica. Non deixa de ser curioso e non podo deixar de dicilo, e de agradecer, que esta dotación veña do cociñeiro Paco Feixó. Desde logo non o esperaba, nunca agardo recibir premios: podo desexalo, mais non esperalo porque a min gústame traducir. Fágoo o mellor que podo, como todos os outros tradutores, esforzándonos e dándoo todo. Alén, no caso da tradución literaria, se a fas é porque che gusta moito, porque economicamente non se pode dicir que compense.
Neste caso eu nin sequera me presentara ao premio, o xurado decidiu presentar Canto eu e a montaña baila como supoño que farían con outras das miñas compañeiras. O resto das obras eran boas traducións e non quero quitar méritos ao xurado nin moito menos, mais por que a min? Que ten a miña tradución que non teñan as outras? Supoño que hai que escoller unha e tocoume.
O mesmo pasou cando me deron o Follas Novas por esta mesma obra, podía saír calquera das outras finalistas. Eu nin sequera levaba un discurso preparado. De feito, a chamada polo Plácido Castro recibina o outro día pola tarde: vin un número descoñecido e pensei que era unha eléctrica, por iso contestei dunha forma bastante seca. En canto escoitei unha voz evidentemente galega xa me dei de conta de que non era Naturgy, porque os comerciais xa non están na Coruña, mais eu nin sabía que o premio se resolvía ese día.
– ND: O xurado destacou o respecto á puntuación orixinal. Cal foi a parte más complicada da tradución?
– MAS: Non o sei. Nestes días estaba falando sobre o Ulises e precisamente para min están Ulises por unha banda e pola outra todo o resto. Todo ten dificultades, tamén a literatura infantil. Eu métome no libro, mergúllome. Ao principio cústame todo e até a metade de calquera libro non acabo de entrar nel, é como subir unha pendente, mais despois é como se a mente se habituase a ese estilo.
Neste caso falamos de textos moi diferentes entre si, independentes mais cun nexo común que é a montaña. Non sei explicalo, eu traduzo e déixome levar. O da puntuación sorprendeume un pouco porque en moitas traducións non é o que máis respecto. Hai pouco traducín Léxico familiar de Natalia Ginzburg e desde logo non a respectei para nada porque non me parecía correcta en galego para unha lectura fluída. Entón, non sei canto respectei a puntuación orixinal neste caso, a tradución fíxena xa hai máis dun ano e, como eu si que vivo da tradución literaria, paso dun libro a outro e acabo esquecendo o anterior. Diso tamén ten moita culpa a miña desmemoria. (…)”
José Luis Baños de Cos: “Entendo o teatro de forma reivindicativa, como unha forma de facernos preguntas”
Galiza Cultura achega a obra completa de Manuel Lourenzo
Desde Nós Diario:
“A Federación de asociacións culturais Galiza Cultura vén de anunciar a culminación do traballo de edición da obra completa de Manuel Lourenzo.
A entidade abordou o labor coa colaboración do propio autor. Fixeron as correccións precisas, achegas documentais inéditas, algunhas mesmo extraviadas ou esquecidas no arquivo persoal de Lourenzo.
A construción estrutural desta obra, sinalan, foi un proceso activo, participativo, ao que tamén contribuíu a profesora Cilha Lourenço Módia, “coa súa corrección lingüística e corrección de forma”.
“Fomos quen de ter preparados sete tomos onde se recollen unha parte importante dos 60 anos de historia do teatro contemporáneo galego, co único obxectivo de poñer a disposición das distintas compañías teatrais galegas para a súa representación e para goce do público en xeral, tanto como espectador coma lector, nunha acción estratéxica de fomento e creación da cultura e de protección, difusión, conservación e posta en valor do noso patrimonio cultural”.
Galiza Cultura destaca un compendio de obras que chega a perto dos 300 títulos. Cada un dos sete tomos acubilla arredor dunhas 800 páxinas que tratan de plasmar de xeito cronolóxico a produción dramática de Manuel Lourenzo.
Por xunto “formarán parte do patrimonio colectivo da cultura galega, sendo o noso obxectivo dar traslado deles a cantas máis persoas, entidades, asociacións, colectivos, administracións e centros de ensino para o coñecemento xeral da dramaturxia contemporánea galega”.
Manuel Lourenzo é, ademais de autor dramático, director, actor, produtor, docente, editor e activista. Unha figura pioneira sempre ligada á historia do teatro galego que segue en activo.
O pasado 14 de xuño foi homenaxeado no Salón Teatro de Compostela nun evento organizado pola Fundación Galiza Cultura e a A. C. O Galo e que serviu, ademais, para presentar oficialmente a obra completa do dramaturgo.
As persoas interesadas en adquirila poden dirixirse a Galiza Cultura [federacion@galizacultura.gal], que se encargará de facilitarlle a cadaquén as indicacións precisas de como se facer cos sete volumes que recollen o traballo dramático de Manuel Lourenzo.”
Marilar Aleixandre: “Se Juana de Vega fose inglesa tería unha cantidade enorme de películas sobre a súa vida”
Entrevista de Laura Veiga a Marilar Aleixandre en Nós Diario:
“(…) – Nós Diario (ND): Como xorde Juana de Vega. A muller que desafiou o seu tempo?
– Marilar Aleixandre (MA): Eu sempre digo que todo o que escribimos parte do mesmo texto. As malas mulleres é unha novela que ten base histórica na que aparece Concepción Arenal como visitadora de prisións. Eu sei do cárcere da Galera, situado na Coruña, por primeira vez pola súa biografía e é un traballo que ela fai con Juana de Vega. Querendo ler máis cousas sobre esta muller chego ás súas memorias, que están en internet na Biblioteca Nacional.
Pareceume unha personaxe fascinante porque desde os trece anos xa anda metida nas revolucións liberais que hai no século XIX, acaba sendo exiliada e sufrindo a represión…
Na súa casa é onde se organiza a revolución de 1846 que despois dá lugar aos mártires de Carral. Este ano será o 150 aniversario da súa morte e por iso propúxenlle a Emma Pedreira facer este libro.
Non é unha biografía como tal, esta publicarase en novembro da man do investigador Xosé Ramón Veiga. Aquí hai partes biográficas e cousas recreadas. Emma tamén tivo a idea de falar das cidades e, se ben nun principio queriamos que se visen as costuras, ao final foi un remexido porque as dúas metemos man no da outra. Tamén nos pareceu moi importante incluír documentos da época, traducidos do castelán, porque hai xente que ten a idea de que Juana de Vega era unha beata e non é certo.
– ND: Hai que entender as persoas no seu contexto, non?
– MA: Nesa época non podías ir por aí dicindo que eras agnóstica, mais ela nas súas memorias critica de forma moi dura a moitos cregos. Estas sociedades que ela organiza son creadas porque era a única forma de participación das mulleres, entón é evidente que ela era unha muller moi política. Inclusive, falando da revolución de 1846, o capitán xeneral di que ela é precursora e directora da sublevación e pide en varias ocasións que a desterren. Pois dalgún modo houbo persoas que entenderon que ela era oposta a esta rebelión e inclusive que era oposta ao galego.
Os pais é certo que fixeran cartos en Cuba, mais viñan dunha orixe humilde e ambos falaban galego, e ela tamén; iso é o que di o biógrafo. Nese momento a xente escribe en castelán, inclusive Murguía, mais non se pode negar a boa predisposición. E cando se di que ela era unha aristócrata, por favor: recibe o título cando morre Espoz y Mina, mais deixa dito que na súa tumba non se poña ningún título.
Por que se xulga tan distinto aos homes e ás mulleres? Porque é certo que o seu título de condesa permítelle facer cousas que outra xente non podería, mais tamén axudou nos hospitais cando o cólera e a xente fuxía da cidade. Sen que se me entenda mal, porque eu son admiradora da súa poesía, Pondal viña dunha familia que fixera moitos cartos tamén e viviu toda a súa vida de rendas: tivo suficientes cartos como para dedicarse só a escribir; mais non vexo que sempre ao falar de Pondal se diga isto.
– ND: A dobre vara de medir.
– MA: Eu creo que no século XIX houbo catro mulleres excepcionais: Juana de Vega, Concepción Arenal, Rosalía de Castro e Emilia Pardo Bazán. E Juana de Vega, tal e como o vemos Emma e eu, non é tan coñecida como debería. Se Juana de Vega fose inglesa tería unha cantidade enorme de series e películas sobre a súa vida porque é interesantísima. Forma parte da nosa historia e a xente ten que saber todo o que as mulleres achegaron neste século.
Hai moitas outras impresionantes como Nicolasa Añón, unha poeta analfabeta da que conservamos textos porque un mestre os recolleu, ou a mesma Pepa a Loba, da que aínda hai quen di que é unha figura mítica, mais eu pregúntome: que tería pasado se algunha destas catro mulleres tivese irmáns varóns?”
Héitor Picallo: “A independencia da Galiza foi unha teima dos Castro”
Marilar Aleixandre gaña o Premio Nacional de Narrativa 2022 por As malas mulleres
Desde Nós Diario:
“A escritora Marilar Aleixandre converteuse na gañadora do Premio Nacional de Narrativa 2022, concedido polo Ministerio de Cultura e Deporte. A obra pola que foi galardoada é As malas mulleres (2020), pola que tamén obtivo o Premio Blanco Amor 2020.
O xurado do certame destacou da obra a súa “orixinal estrutura híbrida”, que a converte nunha “singular novela histórica sobre a situación carceraria das mulleres no século XIX”.
Por outra parte, tamén salientou que As malas mulleres “recupera a memoria dunha forma brillante en diálogo coa tradición literaria. Un coro de voces femininas de diversas clases sociais introduce elementos da poesía popular e a cultura oral”.
Finalmente, o xurado puxo en valor que “a autora incide nas desigualdades e á vez ofrece unha ollada esperanzadora”.”
Mambrú volveu da guerra, do dramaturgo Carlos Labraña, primeira obra en galego que gaña o Premio SGAE de Teatro Infantil
Desde Nós Diario:
“A Fundación SGAE vén de conceder o XXIII Premio SGAE de Teatro Infantil 2022 a Mambrú volveu da guerra, obra do dramaturgo galego Carlos Labraña (Cedeira, 1969) que reivindica a memoria histórica e que se converte no primeiro texto en lingua galega en facerse con este galardón.
O texto impúxose entre 39 orixinais “polo seu transfondo de recoñecemento á memoria histórica e a todos aqueles esquecidos en cunetas e tapias de cemiterios”, todo iso “cunha gran dozura literaria e escénica”, segundo informou a Fundación SGAE nun comunicado.
Labraña, cunha ampla experiencia como autor de teatro infantil, afirmou sentirse “moi agradecido por recibir un premio tan importante e con tanto alcance para un xénero tan minorizado como este, a dramaturxia para nenos”. Aliás, sinalou que escribiu o texto “desde a emoción” e apuntou que a “maior dificultade” deste proceso foi “tratar a historia con delicadeza, mais sen ocultar nada”.
En concreto, o texto narra a historia dunha nena chamada Xana que chega a un parque infantil recentemente construído nos arredores do pobo. Alí atopa a única compañía dun vello soldado de porcelana que alguén esqueceu. A partir desta formulación, constrúese un relato que reivindica a memoria histórica e leva, segundo o xurado do premio, a “un belo e inesperado desenlace”.
“Creo que a nosa obriga é loitar contra o esquecemento e gústame que este premio chegue precisamente agora, coincidindo coa entrada en vigor da Lei de memoria democrática en España”, expresou o dramaturgo, quen lamentou que “durante demasiado tempo se silenciasen historias que agora empezan a agromar”.
Así mesmo, subliñou que “é importante contar estas historias aos nenos”. “Recuperar os nomes e as historias do esquecemento é darlles vida de novo, mais tamén é darnos vida a nós mesmos”, concluíu.
O xurado do premio estivo presidido por Rafael Alcaraz (IV Premio SGAE de Teatro Infantil, 2004) e integrado por Sara Pinet (gañadora do certame en 2021), a directora escénica Puri Fariza, o dramaturgo especializado en teatro infantil Juan Rodríguez Santiago (director de Caramuxo Teatro) e Pablo Cruz (editor de literatura infantil e xuvenil no Grupo Anaya).”
Brais Lamela: “Na literatura galega hai exemplos de mulleres desaparecidas que viven experiencias extremas”
Entrevista de Laura Veiga a Brais Lamela en Nós Diario:
“- Nós Diario (ND): Cal era a intención ao escribir Ninguén queda?
– Brais Lamela (BL): Quería facer un libro sobre vidas cruzadas, experiencias que parecen distintas, separadas no tempo e no espazo, mais que se tocan na experiencia do desprazamento. A novela segue a historia dun mozo galego en Nova York que investiga sobre a colonización da Terra Chá. Ás veces temos unha idea do mundo intelectual ou académico como algo separado da nosa experiencia persoal, mais non creo nesa diferencia. Observar unha figura que pensa sobre o desprazamento e ao mesmo tempo o experimenta, pór en tensión o peso da historia coa nosa vida cotiá, o privado co público… Supoño que desas intuicións nace o libro.
– ND: A obra abre a colección Rúa de Lagarto, de Euseino??
– BL: O libro non existía hai un ano, máis ou menos cando a colección apareceu, así que podemos dicir que as dúas cousas naceron xuntas. Cando Berta Dávila me escribiu para preguntarme se quería presentar algo, o que máis me interesou foi poder escribir en diálogo con ela. En xeral, o proceso de escritura pode ser algo solitario e gustábame o experimento de pensalo como unha conversa.
Interesoume tamén o ángulo elixido pola fundación para a colección, unha literatura de textos híbridos e singularidades; unha aposta polos xéneros que están nas marxes. Penso que o libro causa nas persoas lectoras certa perplexidade: é unha novela? ou outra cousa? Ás veces chámolle novela simplemente porque me parece que en moitos sistemas literarios textos moito máis radicais que este reciben o nome de novelas e, polo tanto, paréceme importante que esteamos dispostos a chamarlles novelas a cousas que xogan coas nosas expectativas do que unha novela debería ser. Pero interésame máis a perplexidade que buscar unha definición fixa: a literatura ten que xogar coas nosas ideas do que pode ser o literario, e agradezo que Euseino? crease unha colección que explicitamente nos convida a iso. (…)”
