Entrevista
de Xan Carballa a Helena González Fernández en A Nosa Terra:
“(…) – A Nosa Terra (ANT): Antoloxías de Rosalía pódense facer moitas, pero aquí é clara a intención desde o título, Rosalía feminista.
– Helena González Fernández (HGF): Facer este libro foi como armar un xoguete fermoso. Foi unha aposta do editor Fran Alonso, quería algo contemporáneo, non un traballo filolóxico que xa está realizando Anxo Angueira. Un libro máis popular e deste tempo intentando conectar coa lectura que fixeron as feministas dos 80 e que foi medrando. O panorama de estudos rosalianos estaba moi receptivo a eses enfoques, nos que Rosalía saía da única lectura do nós e a nación. É de aí que xorde a antoloxía Rosalía feminista: popularizar unha Rosalía que nos acompaña no século XXI e que dá claves para cuestións do noso tempo. O título viña dado e só aceitei se podía remexer os poemas e propoñer un novo fío narrativo, que é o que fago nas miñas clases. Traballo con estudantes que entran en contacto con Rosalía un tempo moi limitado e debo manexar conceptos de teoría política e de feminismo que eles teñan a man. Propoño poemas que conecten coas grandes figuras da teoría feminista. O outro elemento que perseguín é que houbese figuras. Moitas veces lese a Rosalía desde unha ollada biográfica, que para min redúcelle potencial político, ou senón lecturas moi histórico-filolóxicas. Parecíame que en Rosalía hai moitas mulleres. E isto non é unha idea miña senón das persoas que máis saben nos estudos rosalianos. Que puidesen verse nenas, mozas e vellas, mulleres frustradas, iradas ou suicidas ou mulleres que celebran.
– ANT: Interésalle iso que denomina facer a xenealoxía das viúvas.
– HGF: Ler As viúvas dos vivos como un libro narrativo, con principio e final. De maneira que podes ver a marcha do home, a soidade da muller, a dor horríbel que a confinaba na desesperación, na saudade que non ten cura ou na loucura que a leva ao suicidio e diante da imposibilidade do suicidio (o poema das Torres de Catoira) concluír que xa que non podo morrer por el teño que facerme cargo do meu. Velaí cando xorde o concepto da viúva de vivo, non só como alguén que espera, que é a lectura habitual que facemos dela, senón de alguén que farta de esperar decide navegar. Velaí o fío con Xohana Torres. A viúva dos vivos non é unha muller vella, senón alguén con forza para a travesía, para ir a América, aínda sabendo que pode non atopar o home, e que sente a perda da Terra que deixa. É un final espectacular, moito máis interesante que o da muller que só queda esperando por moi conmovedor que resulte. (…)”
Arquivos da etiqueta: Xan Carballa
Foz: presentación de Do abadexo á zorza. Dicionario da comida galega, de Xavier Rodríguez Baixeras
Semana do Libro de Compostela (Selic) 2018, actos destacados do venres 1
O
venres 1 de xuño abre as súas portas a Semana do Libro de Compostela (na Praza da Quintana, con horario de 17:00 a 21:00 horas), organizado polo Concello de Santiago, cos seguintes actos literarios destacados para este día dentro do seu programa:
– 17:30 h. Espazo efémero. Inauguración SELIC. Brinde con Rosalía de Castro.
– 18:30 h. Teixido. San Andrés de Lonxe: Mitos e Ritos. Deputación da Coruña. Presentación do libro de Xohana Torres. Participarán á Vicepresidenta e responsábel da Área de Cultura da Deputación de A Coruña, Goretti Sanmartín Rei, Xan Carballa e Ana Romaní.
– 19:30 h. Xandobela. Poemas estampados. Obradoiro creativo no que ilustraremos poemas con selos e tintas de cores.
– 21:30 h. OFF SELIC. Quico Cadaval. Contada a cargo de Quico Cadaval organizada polo Departamento de Lingua Galega do Concello de Santiago.
Recuperan un ensaio de Xohana Torres sobre San Andrés de Teixido
Desde
Sermos Galiza (foto de Xan Carballa):
“Os prolongados silencios editoriais de Xohana Torres, sobre todo nas últimas décadas, non se corresponden co seu ritmo de produción. A Deputación da Coruña e a editora Engaiolarte botan agora luz sobre un ensaio seu, inédito, que a propia institución premiara en 1972 e que nunca vira o prelo: Teixido. San Andrés de Lonxe: Mitos e Ritos.
“O libro mostra a preocupación da escritora pola nosa cultura e identidade, polas lendas e a paisaxe, seguindo o Otero Pedrayo que indicaba que hai que tripar e coñecer o territorio”, afirmou a vicepresidenta da Deputación Goretti Sanmartín na presentación da edición na Fundación Granell de Compostela.
Xohana Torres (Compostela, 1920 – Vigo, 2017) mesmo chegou a revisar e emendar o texto que agora se publica. Que, segundo explicou Xosé Puga de Engaiolarte, se emocionou “ate as bágoas ao ver a maqueta. Xohana tiña unha espiña cravada que á fin puido quitar”. A poeta, dramaturga e novelista, consideraba Santo Andrés de Teixido “o único mito universal galego” e “amaba os sanandreses”, as figuras de miolo de pan.
Engaiolarte xa se encargara da edición do último libro que Xohana Torres viu editado en vida, os poemas de Elexías a Lola. De “alfaia” cualificou Sanmartín a publicación, que conta con fotografías de Xulio Xil. “Este era o libro que máis ilusión lle facía”, lembrou Puga, “e aínda que non viu, si o imaxinou, porque eu mesmo llo contei”.”
Os lugares de Francisco Carballo, Roteiro vital e cultural polo Val do Medo, 2017
Morre Xohana Torres
Desde 
Sermos Galiza (retrato de Laxeiro):
“Conmoción na cultura galega: esta terza feira morreu Xohana Torres (Compostela, 1931). Poeta, narradora e dramaturga, deixa unha obra de grande alento. Faleceu esta terza feira en Vigo. En plena ditadura, abriu fendas para a cultura e a lingua do país. Pertencía a unha xeración, a das Festas Minervais, mais a súa obra non é redutíbel a unha franxa ou a un grupo etario. Perfeccionista, tiña un enorme dominio do oficio. Mais non todo era técnica, era perfeitamente quen de producir emoción e beleza. Cantora da súa lingua e cantora tamén da nación, o seu legado perdurará.
Por volta das 20:37 horas, o xornalista Xan Carballa penduraba un post no seu FB en que noticia a triste nova do falecimento de Xohana Torres. “Adeus a Xohana Torres. Hai unhas poucas horas que a literatura galega perdeu a unha das súas grandes figuras, unha muller con letras a voar en mútiples direccións e significados que medran e se alimentan no tempo”, escrebía Carballa. “Lembrarémola. Lerémola. Navegaremos da súa man”, engadía.
Xohana Torres é un nome indiscutibelmente referencial das nosas letras nas últimas décadas. Aparece, cunha forza incontíbel, na década dos 50, como unha voz renovadora da poesía galega. Foi discípula de Carvalho Calero, nos seus anos da infancia ferrolá. Autora con grande personalidade, fixo parte, porén, dunha xeración, a chamada Xeración das Festas Minervais. Mais calquera pretensión de apreixala nunha época ou nun grupo é baldía, a súa era unha obra singular que se resistía a ser decodificada nun único rexistro.
Desde Do Sulco, poemario que viu a luz en 1959, até o Elexías a Lola, de 2016, desprégase unha obra inconformista e aberta sempre a novos horizontes. Dela di César Lorenzo Gil no seu blogue Biosbardia que a súa é unha poesía da “precisión”, pura orfebrería: “Nuns tempos nos que a técnica, en calquera disciplina artística, está en cuestión, dá gozo observar unha tarefa de oficio tan ben executada, edificados os poemas non só a base de conceptos orixinais, imaxes fermosas ou evocacións fascinantes senón tamén a través do ritmo e do perfecto equilibrio entre versos”.
Activista incansábel da literatura nacional, hai tamén unha Xohana Torres que durante a ditadura utiliza todos os meios para divulgar a cultura galega. Por exemplo, o teatro. Por exemplo, a radio, desde Radio Ferrol a La Voz de Vigo, antena en que puxo en andamento, en 1965, Raíz e Tempo, o primeiro programa de cultura en lingua galega desde a guerra civil.
Xan Carballa -editor xunto con Pepe Puga, de Elexías a Lola (Engaiolarte)- resgatou estes versos de Xohana Torres no seu emotivo post de despedida:
PENÉLOPE
Declara o Oráculo:
“Que a banda do solpor é mar de mortos,
incerta, última luz, non terás medo.
Que ramas de loureiro erguen rapazas.
Que cor malva se decide o acio.
Que acades disas Patrias a vendima.
Que amaine o vento, beberás o viño.
Que sereas sen voz a vela embaten.
Que un sumario de xerfa polos cons.
Así falou Penélope:
Existe a maxia e pode ser de todos.
¿A que tanto novelo e tanta historia?
EU TAMEN NAVEGAR”
Vigo: presentación de Elexías a Lola, de Xohana Torres
O
venres 18 de novembro, ás 20:00 horas, na Libraría Andel (Avenida das Camelias, 102), en Vigo, preséntase Elexías a Lola, de Xohana Torres, publicado por Engaiolarte. Participan Helena González, Teresa Bermúdez e Xan Carballa.
Vigo, Marín, Pontevedra: roteiro Os lugares de Francisco Carballo
Compostela: mesa redonda As Irmandades da Fala e a prensa
O
martes 19 de xullo, ás 19:30 horas, no Museo do Pobo Galego (San Domingos de Bonaval), en Compostela, terá lugar a mesa redonda As Irmandades da Fala e a prensa, organizada pola Real Academia Galega. Interveñen Margarita Ledo (Pensar un modelo de comunicación), Carme Vidal (As mulleres no voceiro das Irmandades) e Xan Carballa (A prensa, escaparate das Irmandades), moderados por Víctor Freixanes.
Compostela: presentación de O ouro de Ourense, de Bieito Iglesias
