Desde
Sermos Galiza:
“Dúas décadas de existencia. Eis o tempo de vida dunha das máis emblemáticas librarías de Vigo, Andel, especializada en libro galego e portugués e que esta quinta feira anunciaba o seu peche nas redes sociais.
“Hoxe, 21 de febreiro, Día Internacional da Lingua Materna, anunciamos o peche do espazo libreiro Andel. Na vindeira semana comezará a liquidación de fondos bibliográficos e discográficos até o 30 de marzo”, escribían na súa conta de twitter.
Curiosamente, Andel iniciou a súa andaina no mundo virtual. Andel Virtual chamouse, xustamente, a páxina web coa que, da man de Xaime Nogueira, foron pioneiros na venda por Internet de libro galego e portugués. Dous anos despois abriron o local da avenida das Camelias, en Vigo, duns 100 metros cadrados e “co fin de dispor dun lugar onde achegar aos interesados ao libro e á cultura galega onde celebrar actos, encontros, presentacións de libros, exposicións…”.
De feito, Andel funcionou como epicentro vigués para o libro galego. O ex director de Xerais, Manuel Bragado, confesábase “conomocionado” pola noticia: “Outro síntoma da fraca saúde do noso tecido libreiro, máis aínda o especializado en lingua galega. Moitos abrazos de gratitude para Xaime Nogueira artífice dunha fantasía necesaria”.”
Arquivos da etiqueta: Sermos Galiza
Iria Pinheiro gaña o premio Maruxa Villanueva de interpretación teatral
Desde
Sermos Galiza:
“O xurado da décimo oitava edición do premio Maruxa Villanueva de intepretación teatral decidiu outorgarlo á actriz Iria Pinheiro. “Destacamos a súa valentía na reivindicación do feminismo e na capacidade para empregar a arte e avisibilidade como actriz para causas xustas e necesarias”, sinalou.
A última obra de Pinheiro é Anatomía dunha serea, facturada ao abeiro do proxecto Berberecheira, da compañía Chévere. “É un espectáculo petinente”, afirma o xurado dun galardón que concede o Concello de Padrón, “ante o debate social arredor da violencia obstétrica. É ademais un exemplo de proceso de investigación, co sentido comprometido do teatro documentado”.
Mais non se centra o fallo en Anatomía dunha serea. “A súa traxectoria amosa unha versatilidade como actriz que, nunha constante renovación do cabaré e o teatro cómico, a presenta como unha creadora total comprometida con todas as facetas do teatro”, engadiu.
Fixeron parte do xurado, presidido pola concelleira de Cultura da localidade Lorena Couso, a escritora Inma López Silva, o actor e profesor Carlos Biscaínho, o dramaturgo Afonso Becerra, o director da mostra de teatro de Ribadavia Roberto Pascual, a investigadora Comba Campoi. A secretaria foi a animadora social do Concello María Cruz Taboada.”
“As amigas e os amigos de Moncho Valcarce”
Desde
Sermos Galiza:
“Estaba Valcarce, o combativo crego das Encrobas, organizador de labregos e traballadores. Estaba Valcarce, o político nacionalista e de esquerda. Estaba Valcarce, orador inflamado. E logo estaba Valcarce o amigo. A esta última vertente dedican 16 artigos outras tantas autoras do libro Moncho Valcarce, un dos inesquecibles.
A obra, publicada pola Deputación da Coruña e pola Irmandade Moncho Valcarce, preséntase na Coruña esta sexta feira, 15 de febreiro, ás 20.00 horas en Portas Ártabras. Tres dos contribuíntes ao volume falarán tamén no acto: Pilar García Negro, Felipe Senén e Xácome Santos. Tamén participará Xosé Ramón Cendán. Santos, secretario da Irmandade Moncho Valcarce, explica os propósitos da obra: “Sen esquecer obviamente a parte política, queremos lembrar esa dimensión máis humana e persoal de Moncho”. Que naceu na Coruña en 1935 e morreu na mesma cidade en 1993.
“É unha achega máis no camiño de dar visibilidade a unha das persoas que tivo máis importancia e repercusión nos conflitos dos anos 70 e 80”, indica unha nota da organización da presentación na Coruña, “e contribuíu á concienciación e sensibilización da nosa sociedade nos últimos anos da ditadura e primeiros da democracia”.
Amais dos citados, colaboran en Moncho Valcarce, un dos inesquecibles Afonso Eiré, Mero Iglesias, Domingo Martínez Beiro, Emilio López “Milucho”, Gumersindo Campaña Ferro, Helena Veiguela, Manuel Pazos, Margarita Ledo, Rubén Aramburu, Erminia Estoa, Victorino Pérez Prieto, Xosé Elías Ramil e Xulio Sacristán, O libro está dedicado, ademais, á memoria do recentemente falecido Ramón Muñiz.”
“Poemas da Galiza que se perdeu escritos en Nova York”
Artigo
de Daniel Salgado en Sermos Galiza:
““Onde eu vivo viven polacos, italianos, rusos. Ninguén sabe quen son eu, nin que existe Galiza a miña patria”. E, porén, Francisco Álvarez, Koki (A Guarda, 1957), residente en Nova York desde hai décadas, resístese. “Na nosa casa fálase galego, sexa na Galiza, en Nova York ou na China”. E escríbese, porque Koki é poeta e o seu último libro titúlase A memoria das palabras (Edicións Fervenza, 2018).
“Si, as palabras teñen memoria, porque están na lembranza dos nosos corazóns e na dignidade das persoas”, explica a Sermos Galiza vía correo electrónico, “aínda que moitos queiran esquecelas. Tamén están na memoria dos que matan a esperanza”. Para se sobrepor a esa amnesia deu ao prelo 39 poemas que o prologuista, o crítico Armando Requeixo, define como “melancólicos, vibrantes e doridos, o fío de Ariadana que une dous espazos e dous tempos”.
“Descubro o tempo que me falta / para encher as horas perdidas. / Abro o forno e fumo a cinza / que morre na retina. / O tempo é unha hora sonámbula / que non camiña”, escribe baixo a sombra de Manuel Antonio. “O que se perdeu non se recupera máis”, afirma, preguntado pola nostalxia que atravesa o libro, “pero máis que nostalxia, levo unha dor no corazón por ollar unha Galiza surrealista onde se desprezan lingua e memoria”.
E é que a outra liña de forza da Memoria das palabras é a denuncia, a acusación política. “O poeta ten que facer soñar coas palabras, pero tamén repetilas até a saciedade para educar o pobo”, considera, “o poeta, por medio delas, ten que ser a conciencia colectiva dun pobo. Se non é así, para que escribir”. Composicións directas como A riqueza, Coitelos ou Na ponte de Brooklyn son probas da súa hipótese.
“Creo que, como país, Valle-Inclán podía hoxe escribir un bo esperpento da nosa sociedade, civil e política”, describe desde a distancia trasatlántica, “hoxe utilizan Castelao e outros bos e xenerosos aqueles que aínda hoxe loitan contra o seu legado sociopolítico”. O Poema de Fin de Ano pono en verso: “Danme asco as mentiras solidarias, / a ardentía dos falsos Mesías, / e loito por asumir tódolos días / estas existencias de filosofías urticarias”.”
Ursula Heinze: “Teño máis de setenta libros publicados, pero nunca percibín un recoñecemento”
Entrevista
de Mario Regueira a Ursula Heinze en Sermos Galiza (foto do propio Mario Regueira):
“(…) – Sermos Galiza (SG): Delirios de pracer é un libro novo nunha nova editora e que ademais toca unha temática, a da sexualidade feminina na vellez, nunca vista na literatura galega. Que recepción está tendo a obra?
– Ursula Heinze (UH): O certo é que é un tema que, non sei por que, ten moi pouca repercusión. Os outros libros, que falaban da experiencia psiquiátrica, tiveron moita máis resonancia. Neste caso non foi así, non sei se é por tratar un tabú que a xente non se atreve a ler, ou por ser un libro publicado por unha editorial pequena e nova como Aira. Aínda que tamén teño que recoñecerlles que o publicasen, pois foi un libro difícil de sacar adiante. Mesmo me dixeron que o problema era que non hai ningunha editorial que se dedique á literatura erótica en galego, que en España si. Pero eu en España non pinto nada, quería sacalo en galego. Recibín moitas negativas, pero eles comprometéronse e sacaron a obra bastante rápido, ademais.
– SG: Hai moitos temas complexos e polémicos dentro da obra ademais do tema da vellez: a muller que exerce a súa autonomía respecto da súa propia sexualidade, ou o tema do traballo sexual. Cal foi a principal dificultade á hora de abordalos?
– UH: O tema da sexualidade quedaba pendente da miña novela anterior Pon un psiquiatra na túa vida (Alvarellos, 2017). Hai un momento no que a protagonista lle pregunta ao psiquiatra como pode xestionar a súa sexualidade e el non contesta, desvía o tema. Sabía que tiña que coller iso e facer algo con el, e o problema era como atacar un tema así. Dentro da trama entendín que era unha muller maior que dificilmente podía atraer unha persoa nova, así que tiña que pagar polo sexo, algo que é tamén un risco. Enfrontábame, porén, a un dobre problema, xa que eu non coñecía o mundo da prostitución e iso presentábame unha dificultade mesmo léxica. Por sorte teño unha amiga que sabe un pouco máis ca min e puiden preguntarlle e traballar as expresións, atopar os xiros apropiados. Moitas veces dicíame: “Non, non é iso o que queres dicir”. Foi problemático, pero é que tampouco hai moitos recursos que consultar á hora de traballar a expresión do erotismo en galego. (…)”
“Incansábel explorador do próximo”
Desde
Sermos Galiza:
“Antonio Fraguas. O bo mestre, o mestre bo é unha das primeiras achegas á figura homenaxeada no Día das Letras Galegas de 2019. Nesta biografía orientada a lectoras novas, Héctor Cajaraville rescata quen, ao seu ver, “foi o personaxe de maior repercusión do mundo da cultura no século XX”.
Cajaraville (Compostela, 1974), novelista e profesor, explícase. “Hai dúas razóns. A primeira, a súa lonxevidade. Fraguas naceu en 1905 e morreu en 1999. Atravesou o século. A segunda, o seu vínculo con todos os movementos importantes de Galiza e o seu carácter de elo entre o moito que había antes de 1936 e o pouco que quedou despois”, afirma. O seu paso polas Irmandades da Fala, a súa proximidade á Xeración Nós, o seu traballo no Seminario de Estudos Galegos ou a súa militancia no Partido Galeguista certifícano.
Represaliado polo fascismo, que ademais de expulsalo da docencia pública obrigouno a borrar pintadas a prol do Estatuto republicano, foi máis tarde parcialmente restituído. “Pero a el non lle gustaba falar do tema, non lle daba importancia. Centrou todos os seus esforzos en construír un legado cultural do que era perfectamente consciente”, sinala Cajaraville. E que consistiu, sobre todo, en observar o próximo, dignificar o popular, rexistrar o que se esvaecía, analizar o desprezado.
Máis de 300 referencias bibliográficas e o que, talvez, foi a grande obra da súa vida iniciada xa na etapa serodia -a fundación do Museo do Pobo Galego- enmarcan a súa produción intelectual tanxíbel. Porque a intanxíbel atópase nos centos de alumnos aos que lles aprendeu o valor do que os rodeaba. “Fraguas era un descubridor. Non foi un erudito de despacho. Botábase a andar e dar con castros, con xacementos megalíticos… Alguén o definiu como un Indiana Jones das corredoiras”, lembra o autor de O bo mestre, o mestre bo (Xerais, 2019). (…)”
A Coruña: representación de Macbeth. O ruído e a furia, de William Shakespeare (versión de Manuel Lourenzo)
Susana Sánchez Arins: “Som ciente do lugar que ocupo e sei que não sou mainstream”
Entrevista
de Mario Regueira a Susana Sánchez Arins en Sermos Galiza:
“(…) – Sermos Galiza (SG): Publicas [de]construçom no 2009 depois de ganhar com ele o Premio Nacional de Poesía Xosemaría Pérez Parallé. Como lembras aquele momento com a perspetiva duma década?
– Susana Sánchez Arins (SA): O Pérez Parallé para mim supôs poder publicar, eu que era inédita em todos os sentidos e nem sequer publicara em revistas. E foi muito importante poder começar assim, com um prémio prestigioso e numa editora da relevância de Espiral Maior. E é curioso porque desde aquela nunca mais precisei de recorrer a certames para poder publicar os meus livros, algo que para mim diz muito do próprio prémio e também do carinho que lhe tenho.
– SG: O facto de não publicares antes tem algo a ver com a norma ortográfica que escolheste para escrever?
– SA: Está relacionado, mas no meu caso também funcionou muito a auto-censura: “Não vou enviar nada porque da forma na que escrevo não o vão querer”. Também chegara a apresentar-me a outro certame antes com um outro livro transliterando o texto, mudando nh por ñ e assim. Não ganhei e fiquei tranquila por poder dizer: “Não é a norma, é que falta trabalhar os poemários, dar-lhes madurez”. O seguinte foi o livro com o que ganhei o Parallé e já o enviei com a atitude vital que mantenho hoje: “Vai na minha norma e se me querem que me queiram, e se não, eles o perdem”. Nesse sentido o Parallé quitou-me o medo, serviu-me para ver que se podia publicar, ainda que haja portas nas que nunca petei e sei que seguramente não se me abririam.
– SG: Como valoras a dia de hoje o estado da questão normativa do galego?
– SA: Penso que vamos polo bom caminho. Formo parte da AGAL, que agora aposta polo bi-normativismo, e ponho muitas vezes de exemplo a minha plaquette Carne da minha carne publicada há uns meses por Apiario. Tenho que dizer que com Apiario o tema da norma nem sequera veio à conversa, eu enviei assim e assim o publicaram. Outras editoras como Chan da Pólvora ou Laiovento também acolhem propostas assim e penso que só faltam as grandes casas editoriais galegas. E mesmo nestas há atitudes que mudaram nos últimos anos: como a parceria de Xerais com Através nos volumes Bolcheviques/Bolxeviques. Penso que esse é o caminho, pouco a pouco iram caindo os preconceitos, o panorama irá-se abrindo e também acabará por eliminar-se a regra da maior parte dos prémios literários que exige apresentar as obras em norma ILG-RAG. Bem podia ir mais rápido, mas acho que estamos nesse processo. E é certo que nos últimos dez anos avançamos muito. No 2009 foi notícia que [de]construçom estivesse em reintegrado, acho que era o primeiro livro do Pérez Parallé com o que acontecia e perguntavam por isso em todas as entrevistas. Porém, hoje já não é notícia que Carne da minha carne seja o primeiro livro que Apiario saca noutra norma, e isso é algo que me alegra. O caminho é que haja liberdade de escolha.
– SG: Nesse sentido, penso que tiveste uma experiência particular com o teu livro Seique.
– SA: Sim, é um livro que ultrapassou muito o âmbito do reintegracionismo e chegou a muitas pessoas, rompendo essa barreira do público restrito e militante. Fui com ele a clubes de leitura de adultos, de adolescentes, entrou em centros como leitura do alunado… tive muitos encontros sobre o livro. E o último que te perguntam as pessoas leitoras é por que há um lh no canto dum ll. De facto, houve quem me disse que, à hora de ler, tinha mais problemas com a escrita sem maiúsculas que com a norma ortográfica. Experiências que te fazem pensar na verdadeira dimensão da questão normativa.”
“Cara a unha cultura non precaria”
Desde
Sermos Galiza:
“O pasado setembro, Alberto Núñez Feixoo restituía a Consellaría de Cultura. Como en tempos de Fraga Iribarne, iso si, engadíalle o apéndice Turismo. Ou non tan apéndice, a xulgar polas intervencións públicas do conselleiro, Román Rodríguez, cuxo discurso se centra adoito no vindeiro Ano Xacobeo, 2021. A fusión e a confusión entre cultura e turismo non coincide coas preocupacións centrais dos axentes preguntados por Sermos Galiza para facer unha prospectiva do sector de cara á 2019. A precariedade é o elemento común que atravesa as súas angueiras.
“Aplaudimos a rectificación que significa recuperar unha Consellaría de Cultura independente, pero preocúpanos que derive nun maior peso do turismo”, explica Cesáreo Sánchez Iglesias, presidente da Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega (AELG), “somos conscientes de que na Galiza, o turismo ten que ser cultural, é evidente. Mais agardamos que o Camiño e o fenómeno do Xacobeo non tape os distintos camiños da cultura”. O fondo da súa tese, as difíciles relacións dos sucesivos gobernos do PP coa cultura, emerxe a cada paso. Non por nada unha das primeiras medidas adoptadas por Feixoo en 2009, cando asumiu a presidencia do Goberno, foi liquidar o departamento de Cultura e subsumilo en Educación.
Mais o territorio da cultura é extenso, non doadamente reducíbel. Por iso a crítica, produtora e profesora Beli Martínez cita a TVG á hora de mencionar as perspectivas do cinema para o ano que comeza. “A Televisión Galega é a maquinaria menos engraxada na cadea do cinema, a que menos apoia”, di. Coloca como exemplo a ETB vasca, que destina máis de cinco millóns de euros a sufragar propostas cinematográficas. “Aquí é un millón, e nin sequera se saben ben os criterios que usan”, afirma, “non pode escusarse en que se trata de filmes difíciles de programar. Para iso naceu tamén a TVG, para facilitar o cinema galego e en galego”.
A gran repercusión internacional das directoras e directores galegos, que hai quen agrupa na etiqueta Novo Cinema Galego, é igualmente sinalada pola catedrática, académica e cineasta Margarita Ledo. “2019 será o ano en que gañemos a batalla do cinema en lingua galega”, asegura. E, porén, alén da brillantez e o risco de autoras e autores, as deficiencias estruturais ameazan a produción. Advírteo Beli Martínez: “O principal reto é conseguir dereitos laborais, termos traballos non precarios”.
Fala do filme que está a producir, Longa Noite, e lamenta que o director, o premiado Eloi Enciso, non chegue nin a mileurista. “As axudas públicas non cobren o 60% neste tipo de proxectos singulares, cando en Europa atinxen entre o 80 e o 100%. Ese debe ser o obxectivo”, apunta sobre uns filmes que están a levar Galiza ao palmarés dos máis prestixiosos festivais. “Pero as condicións laborais son lamentábeis e só de vontade non se come”.”
“Testemuño e memoria poética de Vietnam”
Entrevista
de Daniel Salgado a Cesáreo Sánchez Iglesias en Sermos Galiza:
“A contradición é tamén un dos motores da poesía. Percibiuno Cesáreo Sánchez Iglesias (O Irixo, 1951) no Vietnam, o territorio do seu último libro de poemas: “Eu tiña vontade de falar daquel país e da súa historia. Mais, ao tempo, pensaba que era cruel falar da guerra nun lugar tan fermoso”. Decidiu asumir o paradoxo. As bolboretas do Mekong é o resultado, un extenso volume de memoria e crónica, de celebración e dó.
“Vietnam é un símbolo para a miña xeración”, explica a Sermos Galiza, “e a min deume a conciencia antimperialista, anticolonialista”. Con esa lembranza o poeta percorreu Indochina hai oito anos. E comezou a escribir As bolboretas do Mekong, que publica Xerais e presentará o vindeiro 17 de xaneiro na libraría Moito Conto da Coruña ás 19.30 horas. Acompañarano o músico e escritor Xurxo Souto e a directora do semanario Sermos Galiza María Obelleiro.
De alento whitmaniano, verso longo -case versículo-, inzados de topónimos, atravesado de persoas e espazos sagrados, os poemas de Sánchez Iglesias relatan unha viaxe no presente e unha viaxe ao pasado. “Para esta obra formeime moito na historia de Vietnam e da guerra de liberación”, asegura, “prescindín da información filtrada por Occidente, agás a de certos xornalistas”. Refírese a mitos do xornalismo daquela comprometidos: Susan Sontag, Oriana Fallaci, Michael Herr.
O autor é consciente das diferentes zonas polas que se move. “Os poemas non se escriben exactamente por unha vontade racional. Pero eu creo que é tarefa da miña xeración transmitir a memoria dese símbolo que foi Vietnam”. Unhas horas despois, vía mensaxe telefónica, Sánchez Iglesias engade: “Coido que hai dous libros avanzando ao mesmo tempo, un libro en que a terra humanizada é unha capa, e dar idea do xenocidio imperialista, outra”.
“A ofensiva do Tet, canto doe nas maos. Quen derrotou a quen? / O delirio coas súas escamas de réptil. No amencer de / xaneiro ningún sol para o festival do Tet. Erguémonos”, escribe no quinto capítulo, no tramo dedicado a Cu Ci, “Foi cando os homes morcego saciaron a súa sede / e así falei cando fun quen recorda: salferiron a selva / cun mar de lume”. Ese verso estendido, expón, é tamén unha homenaxe á tradición vietnamita e chinesa, “en que o verso longo se emprega para falar da terra”.
Mais As bolboretas do Mekong, subtitulado Caderno de Indochina, non é apenas unha indagación nun acontecemento histórico, chave para a politización das persoas dunha idade. Recentemente, outro poeta, Vítor Vaqueiro, abordaba semellante materia en 1968 (Laiovento, 2018). Célebre foi antes o poema de Uxío Novoneyra Vietnam Canto -cuxo verso “IRMANDIÑOS DE GALICIA VIETCONG” serve a Sánchez Iglesias de epígrafe- ou algúns de Méndez Ferrín.
Pero neste caso entran en xogo outros elementos. “Ao chegar a territorios de dor, conectaba coa miña propia memoria, a de 1936”, indica. Aparecen o campo de concentración de San Simón ou a árbore da Caeira. É un periplo a Asia e unha expedición “ás profundidades”. “Eu era incapaz de camiñar por Hanoi sen pensar en que significa ser bombardeado”, di. Bombardeado non de calquera maneira: Estados Unidos botou no Vietnam catro veces máis bombas que en toda a Segunda Guerra Mundial.
Sucedía nunha xeografía exhuberante, por intres fisicamente hostil -era o tempo do monzón-, dunha beleza delicada e terríbel. “Viaxar é tamén aprender a soidade”, considera o poeta, “estás fóra do teu líquido amniótico, diante do descoñecido”. A baía de Ha Long, navegar o Mekong, coñecer Saigón de primeira man. “Fun entrando en capas profundas. Aínda que fales dunha paisaxe, falas do fondo humano”, sinala, “e descubrín unha cultura, da que quixen dar testemuño”.
As bolboretas do Mekong é, así, produto de oito anos de indagación e escrita. Un tributo a Ho Chi Minh e “a súa extraordinaria sensibilidade humana”, e un pranto por Camboxa “e os campos de silencio”. “Na praia atlántica, a maré a subir rumorosa de silencio / coa exactitude do reloxo lunar, acalma / a miña sede de infinito”, conclúen 211 páxinas.”
