A Coruña: Roteiro Sempre en Galiza. Sempre con Castelao, con Pilar García Negro, o 28 de xuño

Destacado

Publicado o por

Esta iniciativa da AELG pretende dar a coñecer as cidades e vilas do país da man das nosas escritoras e escritores, que exercen de guías tomando como base obras propias ou alleas vinculadas a eses espazos. Deste xeito, posibilítase que a cidadanía goce persoalmente dos espazos físicos na súa relación coa memoria literaria.

O roteiro Roteiro Sempre en Galiza. Sempre con Castelao, guiado por Pilar García Negro, xirará arredor dos seguintes eixos:
– Tempo vital e histórico de Castelao.
– Artista, escritor, político nacionalista, patriota galego.
– Exilio e obra derradeira. Sempre en Galiza.

Terá lugar o sábado 28 de xuño, a partir das 12:00 horas, na cidade da Coruña. O punto de saída é: Xardíns dos Cantóns, diante do busto dedicado a Castelao. Non é necesaria inscrición previa.

Esta actividade conta co apoio do Concello da Coruña.

Información sobre protección de datos
A/O responsábel do tratamento é a Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega. A finalidade do tratamento é a prestación do servizo que se detalla na solicitude ou actividade organizada. A base legal do tratamento é o cumprimento dunha obriga contractual na prestación dun servizo. Os seus datos conservaranse unicamente durante os prazos de prescrición legalmente aplicábeis. Pódense comunicar os seus datos a terceiras/os organizadoras/es ou colaboradoras/es da actividade. No caso de solicitar certificado de asistencia, os seus datos comunicaranse ao/á impartidor/a da actividade. Pode acceder, rectificar, suprimir os seus datos e nos casos determinados opoñerse ao tratamento, limitar o seu uso ou portar a outra/o responsábel. Tamén pode solicitar a tutela da Axencia Española de Protección de Datos ou presentar unha reclamación ante a mesma.

O Equipo Chaira e María de Vrea, Mestres e Mestras da Memoria 2025

Destacado

Publicado o por

O Equipo Chaira -grupo de investigación etnográfica formado por Mercedes Salvador, Ofelia Carnero, Xoán R. Cuba e Antonio Reigosa– e a veciña da parroquia de Folgoso (Cerdedo, Ourense) María Fraíz Canaval (María da Vrea) veñen de ser elixidos como Mestres e Mestras da Memoria 2025 da AELG (Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega) desde a Sección de Literatura de Tradición Oral da AELG, previa deliberación do Grupo de Traballo composto por Ana Acuña, Antonio Reigosa, Calros Solla, Carme Pernas Bermúdez, Cesáreo Sánchez Iglesias, Félix Castro Vicente, Lois Pérez, Xosé Manuel Varela e Xurxo Souto.

O acto de entrega dos galardóns que organiza a AELG terá lugar nunha gala o venres, sexta feira, 24 de outubro no Vello Cárcere de Lugo.

A AELG vén de elixir a través do grupo de traballo da Sección de Literatura de Tradición Oral as persoas distinguidas cos premios Mestre e Mestra da Memoria 2025, que veñen recoñecer a traxectoria e labor daquelas persoas que se distinguen pola preservación e transmisión do patrimonio inmaterial da nosa literatura de tradición oral.


O Equipo Chaira comezou a súa andaina en 1992, hai máis de trinta anos. Os integrantes, entón persoal adscrito ao Museo Provincial de Lugo, Mercedes Salvador, Ofelia Carnero, Xoán R. Cuba e Antonio Reigosa, comezaron a súa actividade co obxectivo de facer un inventario exhaustivo, o máis completo posíbel da literatura de tradición oral dos concellos da Terra Cha. Recolleron inxentes testemuños das 68 parroquias dos  concellos de Abadín, Begonte e Vilalba. O resultado daquelas campañas foron moitas horas de gravacións en cintas magnetofónicas, horas dedicadas ás transcricións que arquivamos e numerosos textos dos que chegamos a publicar unha pequena parte baixo o título Da fala dos brañegos. Literatura oral do concello de Abadín en 2004.

Máis aló do proxecto Terra Cha, o Equipo Chaira seguiu o seu camiño realizando traballos de campo en varios lugares da provincia de Lugo, como é o caso do feito, este tamén intensivo, no concello da Pontenova a partir de 1996, e outros con menor alcance xeográfico en Candelos, Arroxo, na Fonsagrada, e varias sesións na Casa da Fonte de Esmeriz, en Chantada. O resultado do recompilado no concello da Pontenova editouno o Servizo de Publicacións da Deputación de Lugo en 1998, e reeditouno en 2004, co título Polavila na Pontenova. Lendas, contos e romances.


Centos de coplas, cancións, adiviñas ou trabalinguas que superan o milleiro adornan o percorrido vital de María da Vrea, veciña natural da parroquia de Folgoso (Cerdedo, Ourense), María Fraíz Canaval (María da Vrea), de noventa e dous anos. María naceu na casa da Vrea e lugar de Covas o 3 de agosto de 1933. A máis nova de catro irmáns, María é filla de Ramiro Fraíz Iglesias (A Insua-Castrelo) e de Xosefa Canaval Matelo (Folgoso). O seu nome de pía enféitase co chamadeiro da Vrea –locativo–, xa que a casa familiar se ergue ao pé da Vrea Vella (Verea Vella), unha ancestral vía de comunicación que atravesaba, de oeste a leste, o sur do territorio de Cerdedo (hogano, só se conservan retallos). María foi un case nada á escola «Aprendín as catro reghras e pouco máis», porén soletreou dende cativa un moito do catecismo do labrego, é dicir, da vida suxeita e sacrificada do agro. Ela mesma recorda o que se dicía daquela: «O traballo do neno é pouco, e quen o desproveita é un louco». O migallo que asistiu á escola rendeulle ben, pois, amais da lectura, da escritura e dos rudimentos matemáticos, boa parte do seu repertorio en castelán (romances, cancións, oracións…) deprendeuno na unitaria de Folgoso (escola mixta con tabique segregador), ao coidado da mestra Manuela Cachafeiro: «Liamos esas poesías nos libros, e a min quedábanme». Se había que atender a visita do inspector e María non estar presente, a mestra non dubidaba en ila buscar á casa, para deixar a institución docente en bo lugar. A memoria da cativa era un valor seguro.

A AELG súmase á Carta Aberta dirixida por Creators for Europe United á Comisión Europea sobre a Intelixencia Artificial

Destacado

Publicado o por

Transcribimos a carta escrita por Creators for Europe United dirixida a Henna Virkkunen, vicepresidenta executiva da Comisión Europea responsábel de Soberanía Tecnolóxica, Seguridade e Democracia, en que se solicita unha maior protección dos valores europeos e as obras creativas.
Creators for Europe United está formado por autoras/es, músicas/os, actrices, actores, cineastas, fotógrafas/os, ilustradoras/es, compositoras/es, deseñadoras/es, arquitectas/os, xornalistas, tradutoras/es, artistas, produtoras/es, editoras/es e representantes dos medios de comunicación e as industrias culturais de toda Europa.

Desde a Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega mantemos o noso compromiso na defensa das/os creadoras/es de contido e sumámonos ás voces europeas en defensa dos dereitos de autoría. No final do texto, podes acceder ao formulario de sinatura para apoiar a Carta.

“25 de abril de 2025

Estimada Vicepresidenta executiva Virkkunen,
Protexa a alma creativa de Europa!

Europa é moito máis que unha área xeográfica. É unha promesa cultural, unha promesa de liberdade, diversidade, innovación e cooperación. Esta promesa inspirou artistas, creadoras/es e visionarias/os durante xeracións.
Hoxe, porén, esta herdanza vese ameazada, non só pola división política, senón por un desenvolvemento tecnolóxico que degrada o noso traballo creativo a un mero recurso: a intelixencia artificial xenerativa.
Nós, as voces das industrias creativas europeas –autoras/es, músicas/os, actrices/actores, cineastas, fotógrafas/os, ilustradoras/es, compositoras/es, deseñadoras/es, arquitectas/os, xornalistas, tradutoras/es, artistas, produtoras/es, editoras/es e representantes dos medios de comunicación e as industrias culturais–, estamos dando a voz de alarma.
Os nosos dereitos como creadoras/es e titulares de dereitos están sendo sistematicamente erosionados baixo o pretexto de «promover a innovación». Miles de millóns de obras creativas estanse utilizando como base para sistemas de IA sen o noso coñecemento, sen o noso consentimento e sen remuneración. A Comisión Europea fixo moi pouco para protexernos disto.

Por tanto, instamos a que se tomen medidas decisivas e rápidas:
1. Transparencia total sobre os traballos, contribucións e actuacións que se usaron e se usarán para adestrar modelos de IA xenerativa e outro fins.
2. Remuneración axeitada polo uso das nosas obras.
3. Aplicación coherente das leis de dereitos de autoría aplicábeis, mesmo contra as empresas tecnolóxicas.
4. Participación das industrias culturais, creativas e dos medios de comunicación en todos os procesos reguladores para o goberno da IA.

A intelixencia artificial depende do noso contido creativo para funcionar. Sen ela, a IA está cega, baleira e sen palabras. Na actualidade, son exclusivamente os/as desenvolvedores/as dos modelos os que se benefician, mentres as/os creadoras/es e titulares de dereitos están sendo expropiadas/os.
A IA pode ser un motor de progreso, pero só se se basea en sólidos alicerces xurídicos e éticos.
Se Europa perde as súas creadoras e creadores, non só perderá a súa identidade cultural, mais tamén un dos seus sectores económicos máis fortes. Sacrificar este potencial significa pór en perigo o futuro de Europa.

Facemos un chamamento encarecido para:
Protexer a alma creativa de Europa, protexer os valores e as obras europeas. Actuemos agora para garantir un desenvolvemento xusto, transparente e conforme á lei da intelixencia artificial. Europa non pode ficar de brazos cruzados mentres se desvalorizan os seus fundamentos culturais.
Con énfase e moita preocupación, mais tamén coa esperanza de contar cunha potente e xusta regulación.”

Ligazón para asinar a petición

Vídeo do coloquio con Shahd Wadi, Escritora Galega Universal 2025

Destacado

Publicado o por


O sábado 26 de abril, ás 11:30 horas, no Salón Rahid da Fundación Araguaney (Rúa Montero Ríos, 27), en Santiago, tivo lugar un coloquio da Escritora Galega Universal Shahd Wadi, coa presenza de Cesáreo Sánchez Iglesias e Beatriz Maceda Abeleira, presidente e vicepresidenta da AELG.

Marilar Aleixandre anticipou os problemas da serie Adolescencia: “Aínda me piden, 17 anos despois, falar en institutos da novela de dúas rapazas violadas”

Publicado o por

Entrevista de Olalla Sánchez a Marilar Aleixandre en La Voz de Galicia:
“(…) – La Voz de Galicia (LVG): A obra céntrase non tanto na violación física como na social de despois…
– Marilar Aleixandre (MA): Si, inspirada no mito de Medusa, castigada despois de ser violada a levar serpes por cabeleira, eu quería reflectir como nos días seguintes á violación, as rapazas descobren, ao igual que a Medusa, que moitos non se atreven a miralas en fite, intentando facer repensar sobre quen debe avergoñarse. A distinta postura dos pais das mozas, que se debaten entre denunciar ou non, polas complicacións que lles pode ocasionar, é algo central.
– LVG: Como fora e é recibida a obra?
– MA: Sempre moi ben. Os rapaces nunca tiveron problemas co libro. Cun argumento tratado de maneira delicada, hai que confiar neles cando se trata de chamarlle ás cousas polo seu nome. Iso si, lembro comentarios, illados, duns comerciais, cando a obra se traducira tamén ao castelán [está tamén en éuscaro e inglés], de que era un tema que non interesaba nos institutos… Non obstante, aínda agora, 17 anos despois de publicarse, seguen chamándome de distintos centros para ir falar sobre ela. Hai pouco contactáronme dun para unha charla sobre as mulleres na Academia. En plena polémica polas mandas, eu propuxen a cambio un debate cos estudantes sobre A Cabeza de Medusa. Ao comezo no centro tiñan reservas por se non era un libro adecuado para cuarto da ESO, algo que eu non entendía. Ao final fíxose, e mentres eu lles introducía en porcentaxes de mulleres que foran acosadas e violadas, trasladando o cálculo a cantas das cen nenas alí presentes lles podería pasar, unha rapaza da primeira fila ergueu a man e relatou: «Eu fun violada». Case caio. Pensei en como mudara todo. Antes era algo que se ocultaba…
– LVG: Aínda así, moitos falan de regresión entre os mozos ante o auxe do feminismo…
– MA: O risco de volver para atrás sempre existe; vémolo agora con todo o que acontece. Pero as mulleres adoptaron a perspectiva feminista e iso é importante. Eu nas presentacións en institutos noto que cada vez hai máis preguntas de rapaces. Algo que tamén percibo é que, fronte a series que poñen en dúbida o papel dos mestres, moitos están atentos ao que acontece, tratando de facerlles ver bulos das redes. (…)”

Xosé Manuel Beiras: “Eu son disciplinado, o que non son é obediente”

Publicado o por

Entrevista de Marga do Val a Xosé Manuel Beiras en Nós Diario:
“(…) – Marga do Val (MV): A Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega vaino homenaxear coa Letra E de Escritor. Como vive esta palabra “Escritor”, o político, o economista e, sobre todo, quen se dedicou na vida a ser profesor?
– Xosé Manuel Beiras (XMB): É o que son. Fundamentalmente a miña profesión é esa, profesor. Teño o de político, porque nacín nun país anómalo, no 36, porque a miña mocidade foi a partir dos anos cincuenta e porque xa no 63 me comprometín coa fundación do PSG. Estiven na clandestinidade, mais seguín co meu camiño para ser o que quería, un profesor de sistemas económicos, que gañou a cátedra en marzo do ano 70, contra todo prognóstico. Cando en 1985 entro como deputado, xa formaba parte do BNG desde o proceso constituínte do ano 1982. Era Catedrático con dedicación exclusiva, tiña compatibilidade xurídica para seguir sendo catedrático en activo por ser elixido por sufraxio universal, pero non tiña compatibilidade económica, entón propúxenlle ao reitorado reducir a dedicación e os ingresos. Como mo negaron, decidín que non deixaba de exercer na cátedra e entrei no Parlamento sen cobrar salario e exercendo a miña docencia en condición de dedicación exclusiva, ao mesmo tempo que era daquela, o único deputado do BNG. Polo tanto, profesor é a miña profesión.
En canto á escrita, sempre dixen que eu non era escritor. Tíveno claro desde moi novo, na época universitaria nos anos cincuenta, eu entrei na universidade aos 16 anos, en que se vai formando aquel grupo, sobre todo de rapaces, que escribían; grupo que Borobó chamou Xeración de La Noche, que se presentaban aos premios das Festas Minervais e que os copaban todos: Mourullo, Ferrín, Franco Grande, Bernardino Graña e Xohana Torres, a única muller.
Entón daquela eu non era escritor, xa que entendía como escritor quen escribía literatura de ficción ou poesía. Despois si que escribín moito ensaio. É certo que se dicía de min que tiña moita vocación literaria, de estilo. Por iso o meu primeiro libro con repercusión, O atraso económico de Galiza, non é só un libro de economía, tamén foi valorado un compoñente literario. Paco Fernández Rei salientou nun artigo que o que fago na escrita deste texto é recuperar moito léxico dos oficios e dotalo do valor abstracto propio do ensaio, por exemplo dicir “trebellos de análise”, no canto de “instrumentos de análise”. Hai unha creatividade na recuperación do léxico, digamos referido a obxectos materiais, do léxico da fala do común, unha adaptación aplicada á ciencia, á escrita.
Nun traballo sobre o Beiras tradutor, a profesora Esperanza Mariño recuperou textos meus literarios, esquecidos, publicados entre os 11 e os 15 anos na revista Vamos da Preceptoría de don Xesús Pereira, entre 1948 e 1952. Está o único poema que escribín na miña vida. Bouza Brey dicíame que eu tiña dotes de poeta e quería convencerme para que escribise poesía. Non o fixen.
– MV: Entón é merecido este premio, tamén pola súa implicación na AELG. O primeiro en recibir a Letra E foi o seu amigo Antón Avilés de Taramancos.
– XMB: Avilés máis que un amigo, foi un irmán. Aos poucos anos de estar constituída a AELG hai unha crise interna entre dous sectores, por un desencontro; procúrase unha solución de consenso para establecer a paz interna, e nese momento a tríade que ocupa a Presidencia, a Vicepresidencia e a Secretaría da asociación somos Uxío Novoneyra, Avilés de Taramancos e mais eu. Avilés si que era un grande escritor, un dos grandes poetas do último terzo do século XX. No plano político fixemos campaña xuntos. Foi un gran Concelleiro de Cultura en Noia.

[Pode lerse a entrevista a Xosé Manuel Beiras íntegra no Sermos Galiza deste sábado, 14 de xuño, que acompaña o xornal]

Redondela: actividades dos 14 e 15 de xuño da Feira do Libro 2025

Publicado o por