Entrevista
de César Lorenzo Gil a Armando Requeixo en BiosBardia:
“- BiosBardia (B): Vostede desenvolve o seu labor como crítico nos medios de comunicación. Que diferenzas encontra a respecto da crítica académica ou en publicacións moi especializadas?
– Armando Requeixo (AR): O crítico literario é un lector autorizado, cunha competencia lectora superior grazas á súa experiencia ou coñecementos na materia. A súa misión é valorar dun xeito máis ou menos subxectivo un texto, unha crítica que sirva para informar o público potencial dunha obra literaria. O analista ou investigador literario estuda os textos dun xeito académico. Fai unha valoración obxectiva. En troques de valorar, enuncia hipóteses de traballo. Resumindo, ambas figuras comparten o seu labor de mediadores. No primeiro caso entre os produtores literarios e os lectores; no segundo caso entre os autores e o canon literario que todo sistema debe ter.
Teño analizado este tema en diferentes foros. Para quen queira profundar, recoméndolle que lean o texto que escribín (“Crítica galega. Problemática e actitudes”) sobre este asunto no número 168 da revista Grial, publicado no cuarto trimestre do 2005. (…)
– B: Que cambios notou na súa propia maneira de facer crítica desde primeiros da década do 1990, cando empezou?
– AR: Fun aprendendo, non tanto o que cómpre facer coma o que nunca debe facerse. Para min un ensino fundamental foi decatarme de que dun bo libro ten de se falar sempre para dálo a coñecer, dunha obra con luces e sombras convén ocuparse tamén para amosar a perspectiva propia sobre os acertos e as melloras posibles, pero dun texto ruín non debe dicirse palabra, pois non hai crítica máis feroz que o silencio. O espazo público que se nos dá aos críticos é demasiado precioso como para desperdicialo ocupándose de subprodutos. (…)
– B: Falemos de literatura: É vostede dos que pensa que vivimos unha Idade de Ouro, unha Idade de Alcatrán ou unha Idade de Miseria, con poucas obras publicadas. Pode engadir outra idade?
– AR: Nin unha cousa nin a outra nin todo o contrario. Vivimos na Idade da Fronteira, cun sistema que se está redefinindo constantemente nun mundo moi cambiante, con sistemas extraliterarios que interseccionan con este e fan que se reconfigure a gran velocidade: o político, económico, social, cultural, lingüístico ou o mediático en xeral e o “internetiano” en particular, por exemplo. Por tanto, nalgunhas cousas estamos peor que noutros tempos outras xa as perdemos e noutras máis progresamos francamente ben. O presente é complexo, o futuro incerto. Se hai vontade de sermos e de avanzarmos, andaremos o camiño. (…)
– B: Os premios literarios son vistos arestora como a maneira máis doada de publicar; xa nin importa tanto o gaño monetario dos certames. É entre os aspirantes aos diferentes galardóns que está o magma máis substancioso das nosas letras?
– AR: A miña experiencia dime que todo segue importando: o prestixio do galardón –é fácil que bos orixinais concursen en premios con longa tradición– pero tamén o premio en metálico (isto é matemático: a maior dotación, maior participación) ou o nome da casa que publicará a obra distinguida e se esta é comercial ou institucional. Os premios seguen a ser un viveiro de novas voces e, sobre todo os que se convocan para xente moza, un espello bastante fiel de por onde poden ir os vieiros futuros da nosa escrita. (…)”
Arquivos da etiqueta: César Lorenzo Gil
Xavier Queipo: “Sempre procurei a experimentación, na vida persoal e na literatura”
Entrevista
de César Lorenzo Gil a Xavier Queipo en BiosBardia:
“(…) – BiosBardia (B): O relato de viaxes, especialmente a Asia, é unha constante na súa obra que se repite neste volume [55]. Explíqueme un pouco de onde vén ese interese.
– Xavier Queipo (XQ): Na vida de cada un de nós hai experiencias marcantes. Eu multiplico os meus cinco sentidos canónicos co que eu considero os cinco puntos cardinais do escritor, é dicir:
Primeiro observar con atención –que vai alén de ver–, logo escoitar diálogos acamados en varios estratos (por exemplo nunha festa, nun autobús, na rúa) para mesturalos como material para a escrita. Por suposto soñar (así conseguimos un arquivo de imaxes fantásticas, de secuencias temporais inauditas no tempo real. Tamén ler, e moi en particular, reler en voz alta, para que a lectura deixe un pouso especial. Sobre ese pouso é doado integrar as propias ideas sincopadas. E finalmente, reflexionar até dotar de estrutura un texto, que logo xa se escribe de xeito automático.
Hai varias desas experiencias na miña vida e as máis das veces escribo precisamente delas utilizando esa combinación de sentidos e esas coordenadas. Os veráns na aldea, as longas tempadas de vida no mar en condicións extremas, a experiencia como médico e máis en particular a experiencia nun sanatorio psiquiátrico, a primeira viaxe a Asia, máis en concreto á selva, ao pouco de rematados os estudos de bioloxía, os amores difíciles e a exclusión social, a emigración forzada por mor desa exclusión, o traballo nun contexto multicultural e multilingüístico… Se conto estas cousas é para indicar que, en gran medida, a miña escrita parte, xa non tanto na temática senón no xeito de contar as cousas, do vivido, do soñado, do experimentado… todo peneirado pola aventura magnífica de escribir nunha mestura de realidade e ficción, que se mesturan coma dous gases sen que saibamos onde comeza un e onde remata o outro. (…)
– B: Outra ponla de 55 é a literatura científica. Debe ser pola propia orientación profesional dos escritores galegos pero non abondan mostras deste xénero. Que dificultades encontra? E que potencialidades?
– XQ: Esa visión das pólas é curiosa, pois dalgún xeito leva aparellada a idea de que todo o libro forma parte dun tronco único, o que acae ben coa miña idea de cosmogonía en formación. Eu teño unha formación científica, que acarrexa unha práctica cotiá do método hipotético-dedutivo, propio das ciencias. Mais tamén teño unha formación literaria construída, se cadra, dun xeito máis ecléctico, como adoita acontecer cando un é autodidacta. A estas características habería que sumar a formación sentimental e artística por simpatía, ao levar case 30 anos de parella dun artista, a formación de funcionario dunha institución internacional, que leva xunguidas certas doses de conciliación, capacidade de negociación, diplomacia, mestura de argumentos técnicos e políticos no discurso. A “escritura científica” é o resultado desa amálgama, onde agroman regularmente termos científicos que forman parte do meu discurso diario. Eu falo así e, por exemplo, á simulación de morte chámolle tanatocrese, e á morriña do inverno diapausa, mais iso forma parte do meu xeito de ser e de falar e non debería soar como algo imposto ou metido a presión no texto senón que forma parte da miña linguaxe cotiá, onde é fundamental medir as palabras, ter claros os conceptos. O mesmo acontece coa mestura doutras linguas. No meu contorno fálase así, e cando non che sae unha palabra nunha lingua usas doutra lingua e continúas así a falar con naturalidade. As potencialidades desa mestura son enormes, en particular para construír un estilo propio, recoñecíbel, en permanente evolución, coma se se tratase dun big-bang lingüístico. (…)
– B: Neste tempo no mercado literario coma en calquera outro mercado, utilízanse etiquetas para vender mellor os produtos. De aí o de literatura africana, feminina, nórdica ou homosexual. Como valora este sistema. A orientación sexual ou a procedencia xeográfica inflúe tan decisivamente sobre a obra artística?
– XQ: As estratexias comerciais supoño que son lexítimas, pois o traballo dos editores é vender libros. Non parece que no noso sistema literario estean producindo grandes resultados, pois non só baixan as vendas, senón o interese pola nosa literatura. Non digo que os nosos editores non saiban vender libros, mais coido que as súas estratexias comerciais non son de éxito. Se cadra isto ten que ver cunha limitación crecente dos recursos publicitarios ou co encistamento nunhas rutinas que non acaen ben cos tempos que vivimos. En Galicia, agás algunhas excepcións notables (Agustín Fernández Paz, Manuel Rivas, Diego Ameixeiras, Xurxo Souto), a única estratexia que funciona é a dos premios ou o carácter mediático dos autores. Iso ten que ver, probabelmente, co tamaño do noso sistema literario, non coa calidade da escrita, que está a vivir un momento doce. As etiquetas son se cadra necesarias dende o punto de vista do vendedor, mais a min como autor e como lector non me interesan en absoluto. Ao fío disto, gustaríame dicir que un dos mellores agasallos que me fixeron nos últimos tempos foi este artigo de Carlos Negro, no que falaba de “literatura sen necesidade de ningún adxectivo”. Nesa categoría, “sen necesidade de ningún adxectivo”, é onde me sinto cómodo. (…)”
Xosé Miranda: “A literatura fantástica non nos evade, descóbrenos partes ocultas do mundo”
Entrevista
de César Lorenzo Gil a Xosé Miranda en BiosBardia:
“(…) – BiosBardia (B): E por que un precisa escribir?
– Xosé Miranda (XM): Eu preciso escribir por moitas razóns. Unha das máis importantes é que a literatura me permite vivir moitas vidas. Non teño capacidade para experimentar directamente outras realidades que a miña pero cando creo personaxes e historias aí teño liberdade absoluta. Unha liberdade que vai incluso máis alá do racional. O que aparece nos libros sempre é inventado e iso dá unhas posibilidades enormes para os que deixamos solta a imaxinación.
– B: Vostede sempre di que é falso que a literatura fantástica sexa menos comprometida que a realista.
– XM: Na teoría literaria en Galiza detectei en tempos un grave erro. Falouse de que a literatura debe ser un espello do mundo, entendendo que o mundo é aquilo que é mensurábel. Isto é falso porque sabemos que o real é aquilo que está na mente e, polo tanto, pode haber moitos realismos. As nosas letras sempre viviron nesa suposta antítese entre a literatura realista e a fantástica: Rosalía de Castro contra Eduardo Pondal; Álvaro Cunqueiro contra Celso Emilio Ferreiro… Por sorte, Xosé Luís Méndez Ferrín superou esa división e xunguiu na mesma obra ambas as correntes. Mais iso non foi suficiente e perviviu durante moito tempo unha idea atroz: a literatura realista é comprometida, a fantástica é escapista. Eu negueime a aceptalo. Esa idea conduce a unha literatura costumista, copia mal feita da literatura realista estadounidense, o denominado dirty realism (realismo sucio). E se un escribía literatura fantástica rapidamente lle apuñan dous cualificativos nunca ben explicados: artúrico e cunqueiriano.
– B: E por que se impuxo esa doutrina?
– XM: Coido que a literatura galega estivo bastante influída pola poesía social española e todo o socialrealismo que promoveu. Un socialrealismo, por certo, que é o máis aburrido do mundo. E iso desemboca nese tópico de que o realismo social é antifranquista, polo tanto, demócrata, polo tanto moralmente máis defendíbel, polo tanto mellor. Esas consideracións éticas son un tanto ridículas e xorden desa primeira premisa falsa: que o realismo explica mellor a realidade. (…)”
Inma López Silva: “Hoxe en día queremos ‘crer’ no que lemos aínda que saibamos que é ficción”
Entrevista
de César Lorenzo Gil a Inma López Silva en BiosBardia:
“(…) – BiosBardia (B): En Maternosofía converte en libro a súa experiencia como embarazada. Como nace o proxecto. Foi paralelo á gravidez, tiña idea de facer un diario antes…?
– Inma López Silva (ILS): Nace no mesmo momento no que comezo a escribir, tal e como se conta no primeiro capítulo, cando xa sei que estou embarazada e asisto a un acto do meu partido político. E así continúa até o momento do parto. Evidentemente, hai unha revisión posterior, cando xa a editorial decidira a publicación do libro, mais foi só unha relectura esencialmente formal e unificadora. Coido que Maternosofía é o produto da miña pulsión literaria a modo de necesidade. Dun xeito ou doutro, creo que todas as escritoras e escritores posuímos ese impulso por indagar nas emocións, por compartilas cos lectores, por contar, por levantar acta literariamente daquilo que nos poboa o maxín. Neste caso, trátase dunha experiencia persoal aínda que quizais nos deberiamos preguntar se iso non ocorre en todos os libros, que nacen dun punto de vista propio.
– B: O libro acaba por ser unha crónica íntima, con moita información non só da súa propia evolución senón tamén sobre a familia. Como se xestiona o pudor nestes casos? Como reaccionaron os personaxes “secundarios” cando se viron no libro?
– ILS: Se digo a verdade, só pensei na posible reacción desas persoas convertidas en personaxe no momento no que tiven o libro fisicamente nas miñas mans. Ademais, non pensei directamente nos familiares senón na propia Sofía, a miña filla. Que pensará cando o lea? Como será saberse o produto literario das emocións da súa nai? Supoño que, como todas as mozas, hame castigar con iso nalgún momento como podería castigarme por outra cousa, pero confío en que nalgún momento saiba entender o que hai de legado ideolóxico para ela, e só para ela, neste libro. Os demais, obnubilados como están coa experiencia de ser pai, avós, avoas, tíos, tías e amigos… creo que relativizaron o exhibicionismo en virtude da fermosura da experiencia. Con todo, si hai unha xestión do pudor, un control, por así dicilo, que aparece por si só como forma de autocontrol no momento no que unha sabe que non escribe para si, e eu iso sóubeno desde o primeiro momento. Aínda que tamén é verdade que fun consciente desde moi cedo de que o interese que podería ter este libro era xustamente esa parte exhibicionista na que se fala de cousas das que non sempre se fala, e menos nun libro “literario”. (…)
– B: Nas súas novelas as personaxes históricas teñen gran relevancia, en especial as femininas.
– ILS: O punto de vista das mulleres é unha desas parcelas da historia ausentes do relato oficial. A literatura achega puntos de vista enriquecedores sobre feitos nos que a historia pula: as emocións, as relacións entre as persoas, os desexos, os impulsos e todas esas cousas que xamais sairán nos libros de historia pero que todos sabemos que moven as decisións históricas ou, simplemente, as vidas das persoas que aparecen na historia. As novelas si poden entrar niso, e mesmo deben! Iso é para min o fascinante de partir da historia para escribir novelas e, en definitiva, o que permite que nos definamos na actualidade desde a historia e que poidamos enxuiciar o pasado e, sobre todo, determinadas visións canónicas sobre o pasado que condicionan dun xeito terrible o noso presente. (…)”
Xosé Ballesteros: “Os libros para nenos están tan ideoloxizados coma calquera outro produto cultural”
Entrevista
de César Lorenzo Gil a Xosé Ballesteros en BiosBardia:
“(…) – BiosBardia (B): Nunha entrevista en Biosbardia, Moisés Barcia explicaba que o libro para nenos, como obxecto, está menos ideoloxizado, que a xente o compra sen preconceptos, que nin tan sequera importa que o cativo sexa ou non lector. Que opina deste comentario?
– Xosé Ballesteros (XB): Os libros para nenos están tan ideoloxizados coma calquera outro produto cultural. Como exemplo, a enorme oferta que existe no mercado de literatura-lixo para os máis pequenos, convertidos en consumidores de propostas ñoñas, edulcoradas, que non cumpren os mínimos estándares de calidade. Vivimos baixo o imperio da concentración editorial que está ao servizo dos grandes monopolios mass-media. Kalandraka forma parte dun pequeno número de editoriais independentes que traballan a prol da formación dos bos lectores de hoxe para que cheguen a ser os bos lectores do futuro. (…)
– B: Outra ponla moi importante do proxecto foi o cómic. A banda deseñada en galego apenas consegue a normalidade. Vostede ten pensadas as causas desta “lentitude” a respecto doutras propostas editoriais?
– XB: É outro exemplo do minguado que é o mercado do libro galego, e máis aínda para este xénero en concreto, a pesar da enorme calidade e do recoñecemento internacional conseguido polos autores e ilustradores galegos: Miguelanxo Prado, David Rubín… Agardamos que os proxectos editorias que existen no país sexan quen de manterse. (…)
– B: É obvio que a industria cultural galega está a vivir horas moi baixas. Desde a súa experiencia, que pasos se deberían dar para evitar aínda máis a súa degradación?
– XB: Mentres non haxa un cambio de política cultural non haberá ningunha posibilidade efectiva de mellora. O problema é que os actuais responsables políticos negan que esteamos en caída libre en todos os sectores que conformamos a cultura galega. Mais a realidade é que a nosa cultura está enferma e cómpre sandala para que poida ter futuro. Cómpre asumir a situación cunha diagnose obxectiva para deseñar políticas de futuro, porque non abonda con vender fume.
Poñer en marcha a Lei do Libro, aplicar unha política de xestión bibliotecaria integral e impulsar medidas de choque para a recuperación do uso da lingua en todos os ámbitos da sociedade son medidas imprescindibles para acometer ese cambio dun xeito decidido. Se a nosa lingua se fala menos, será cada vez menor o número de lectores e, por conseguinte, a oferta cultural empobrecerase de forma galopante até extremos de extinción.
As compras de libros publicados en lingua galega por parte das institucións veñen sufrindo recorte tras recorte. De aí que moitos títulos publicados nestes últimos anos xa non se poidan ofertar nas bibliotecas públicas; o mesmo ocorre coas axudas á tradución. Hoxe por hoxe unha editorial galega non pode vivir do “amparo institucional”.
Aínda así, existen colaboracións positivas en proxectos concretos. (…)”
Anselmo López Carreira: “Falarmos do reino de Galicia serviu para crebar o dogma da “eternidade” de España”
Entrevista
de César Lorenzo Gil a Anselmo López Carreira en BiosBardia:
“(…) – BiosBardia (B): Vostede xa participara na redacción da Historia Xeral de Galiza, que publicara Edicións A Nosa Terra no 2005. Por que este novo manual de historia [Historia de Galicia]?
– Anselmo López Carreira (ALC): Pasou moito tempo desa publicación. Hai que acomodar as novas perspectivas, estudos e recompilación de materiais desde aquela para cubrir unha necesidade social dun manual simple e actualizado sobre a nosa historia. Ademais, xa que até agora me achegara a este tipo de libros divulgativos como parte dun equipo de investigadores, tiña gana de elaborar unha síntese da historia de Galicia coherente coa miña visión propia sobre o tema.
– B: A súa especialidade é a historia medieval. Como se encara un proxecto coma este, que vai máis alá do obxecto fundamental dos seus estudos?
– ALC: Para facer un percorrido global é básico asentarse nas investigacións doutros autores, facer unha síntese do seu traballo e escolmar aqueles aspectos máis xerais, que lle permitan ao lector ter unha visión do que pasou, o máis ampla e interesante. Hai momentos históricos nos que o historiador, hoxe en día, xa non conta o que pasou, porque non se sabe a ciencia certa senón que explica o que os investigadores acharon. É o caso do período castrexo, capítulo no que enfronto as diferentes escolas sen tomar partido porque os argumentos de ambas son fortes e deben coñecerse.
– B: Como está o panorama historiográfico galego. Dá a sensación de que nas universidades segue a gobernar un paradigma pouco rigoroso, aínda herdeiro de Menéndez Pidal e da Real Academia de la Historia.
– ALC: Ese paradigma é certo que mantén no estudo da historia medieval. A pesar de que moitos dos seus presupostos foron refutados cos documentos, unha e outra vez se repiten falsidades ou medias verdades interesadas para un determinado modelo de construción da historia. Noutros períodos, hai resistencias, como no caso da análise das guerras napoleónicas na península. No caso da Idade Antiga, a historiografía galega tomou independencia desde hai tempo, xa con Florentino Cuevillas e hoxe en día ten ideas orixinais. (…)”
Xabier P. DoCampo: “Algo falla se nun instituto os que máis saben de libros son os comerciais das editoras”
Entrevista
de César Lorenzo Gil a Xabier P. DoCampo en BiosBardia:
“(…) – BiosBardia (BB): Polo xeral, nos libros, as referencias a outros libros son implícitas mais n’A illa de todas as illas son explícitas. Ao final da novela hai unha listaxe crítica das obras que “aparecen” ao longo das páxinas anteriores.
– Xabier P. DoCampo (XPD): Penso que neste tipo de libros, dirixidos ao público infantil e xuvenil, é necesario explicarse mellor. Cando escribes un libro para adultos, as referencias son implícitas porque contas coa propia bagaxe e experiencia do lector. Mais cando te dirixes a persoas con menor idade, é lóxico que coñezan menos cousas e é bo ser todo o explícito que se poida porque dese xeito entenden o texto. (…)
– BB: Dáme a sensación de que vostede, que ten contacto directo coa rapazada, quixo reivindicar diante deles lecturas que quizais hoxe están algo esquecidas por eles e que durante xeracións acompañaron os cativos.
– XPD: Por suposto. Cando falo con rapaces mais tamén con mediadores (profesores, bibliotecarios…) dinme que estas historias os collen xa moi lonxe, que pasan no século XIX, que a vida cambiou moito. Home claro! E cando as lin eu quedábanme perto, acaso? Tan lonxe me quedaban estas historias de illas como que a primeira vez que vin o mar tiña 13 anos! Pero xustamente aquilo que non coñecemos, que temos lonxe, é o que nos atrae. Este libro quere ser unha homenaxe á lectura porque somos o que lemos e aquelas historias que nos marcan son tan importantes coma os outros sucesos “reais” da nosa vida cunha diferenza: eses libros sempre estarán aí para que poidamos relelos unha e outra vez. (…)
– BB: Na súa obra coido que se dá unha conexión entre a narración oral clásica, o seu paso á literatura canónica galega do século XX e finalmente o renacer dos contacontos dos últimos tempos.
– XPD: Son, efectivamente, unha persoa tremendamente interesada na narración oral. Na miña familia estaba presente todos os días. Meu pai contaba de seguido sucedidos: a nós, aos veciños, ás visitas…. Ese ambiente forma parte da miña cerna como escritor. É certo que de cando en vez, en reunións, conto eu tamén algún sucedido pero non me sinto contacontos. Mais é que en realidade a narración oral é a columna vertebral da nosa literatura. Está na orixe d’A Ilíada e d’A Odisea. Está en Moby Dick, nas obras de Joseph Conrad. A literatura, tamén a contemporánea, non se pode entender sen ese concepto popular da narración. (…)
– BB: Na súa obra, dirixida aos rapaces que xa naceron logo do cambio social de Galicia, hai unha reivindicación do rural. Vostede vai contra o tópico de que esa sociedade xa non existe.
– XPD: Vouche contar unha anécdota. No acto que xentilmente organizou a AELG en Castro de Ribeiras de Lea, para quen quede a xantar, teño preparado un placet que inclúe o discurso de agradecemento e cinco contos, dous deles novos. Nun destes conto a historia dun home que anda ao rebusco na aldea cando os veciños con terra xa fixeron a colleita: apaña unha verza esquecida, unha cangalla de uvas agochada tras a follaxe… Moita xente que os tempos nos que pasaban estas cousas son remotos mais todo isto pasou non hai nada. Todos os que temos máis de 50 anos en Galicia vivímolo directamente e paréceme incomprensible ese pacto de esquecemento sobre o que fomos. É coma se decidísemos tapar un ollo para non ver o noso pasado, a nosa esencia. Somos un país rural e pouco e pouco o rural gañará poboación. E as novas xeracións que viven na aldea e que arestora en vez de criar porcos van ao Alcampo comprar o lacón, cando se decaten de que os cocidos con touciño comprado non saben nada matinarán e dirán: “levantar un cortello non ten tanta ciencia; criar uns bacoriños non dá tanto traballo”. Cara a iso camiñamos, sen ningunha dúbida. (…)”
Anxos Sumai: “En realidade, A lúa da colleita é a miña primeira novela”
Entrevista
de César Lorenzo Gil a Anxos Sumai en BiosBardia:
“(…) – B: Que valores dos que depositou na novela [A lúa da colleita] coida que foron os máis valorados polos críticos e lectores?
– Anxos Sumai (AS): Para contestar téñome que guiar polas críticas que teño lido, polos comentarios que me chegan. O xurado do García Barros, na súa acta de deliberación, destacara a intriga psicolóxica do libro. Foi unha sorpresa para min porque non contaba con que a novela se puidese definir como de “intriga”. Penso que os puntos fortes son a atmosfera de inquedanza permanente na que transcorre a historia e tamén a facilidade de identificarse coa personaxe protagonista. (…)
– B: É vostede das escritoras con referencias inconscientes ou das que se ampara no estilo ou nos temas dalgúns escritores en concreto antes de empezar un proxecto?
– AS: Supoño que nos meus textos hai referencias implícitas a outros universos literarios pero están absorbidas e non podo atribuírlle a miña narrativa a ninguén. De pequena sentía fascinación pola narrativa oral. Crieime na aldea, había contacontos. Por causa dese ambiente me fixen narradora. Cando empecei a escribir, con 18-20 anos, recoñezo a influencia de Julio Cortázar, logo a de Margarita Ledo. Durante o meu tempo de redactora do blog recoñezo que pesaba máis na construción do meu discurso a vida cotiá ca a literatura: a prensa, as conversas… Aínda así, si hai unha influencia que me acompaña sempre: Yasunari Kawabata, a quen levo lendo toda a miña vida e non podo negar que está integrado na miña escrita.
– B: A profesora Dolores Vilavedra considera que a maior novidade da literatura galega actual é a consolidación dunha literatura feminina. Estás de acordo?
– AS: Non me gustan as etiquetas porque as xeneralizacións poden levar á confusión. E non o digo polo seu comentario senón polo empobrecemento de observar os matices de cada autora cun prisma simplificador, xeracional no peor sentido. Prefiro que nos individualicen e nos valoren a cada unha pola nosa obra porque cada unha de nós presenta un discurso único e diferente. Hoxe temos escritoras moi potentes: Olalla Cociña, María Reimóndez, Rosa Aneiros, por poñer uns poucos exemplos. Cada unha delas ten unha obra admirable.
– B: A gran novidade é que as mulleres por fin encontraron acougo, tempo e espazo suficiente para faceren narrativa. A poesía era un xénero máis compatible con atender a casa e a familia.
– AS: Mira: cando empecei a escribir, a finais da década do 1970, decateime de que o primeiro que tiña que facer era conseguir a independencia profesional e económica. Formeime, opositei e empecei a convivir coa persoa que quería. E nese contexto carecín durante moito tempo do cuarto propio de Virginia Woolf, de Rosalía de Castro. Ou, en palabras de Itziar Ziga, un zulo propio. A falta de soidade e silencio renunciei á literatura. Cando me decidín, por fin, a volver escribir, tiven que optar pola liberdade para entón si, encontrar ese cuarto de meu. Para as mulleres do meu tempo non é fácil concibir esa maneira de vivir porque nos educaron cuns valores distintos aos que perciben as novas xeracións. A min aínda me quedan tics, coma o de non poder poñerme a escribir sen ter a louza lavada. As escritoras novas xa funcionan doutro xeito, liberáronse de determinadas responsabilidades e encaran á dedicación á escrita sen os preconceptos que nós tiñamos. (…)”
Carlos Callón: “A pesar de todo, o nivel de compromiso social co galego é moi alto”
Entrevista
de César Lorenzo Gil a Carlos Callón en BiosBardia:
“(…) – BiosBardia (B): Tras máis dunha década, pasa vostede á “vida civil”. Seguro que arestora é o momento de avanzar naqueles proxectos que tiña aparcados por falta de tempo.
– Carlos Callón (CC): Teño varias “carpetiñas” con proxectos futuros que en efecto agora ocuparán máis do meu tempo. Estou a preparar a tese doutoral, que aprofunda no estudo da homosexualidade na Idade Media, na liña do libro Amigos e sodomitas (premio Vicente Risco de Ciencias Sociais 2011, editado por Sotelo Blanco), con máis documentación e novos enfoques. Xa no mes de xuño publico o meu primeiro poemario, da man de Xerais, aínda que xa adianto que seguramente non haxa máis traballos literarios meus no futuro. Si que me apetece continuar coa liña de ensaios, xa non só sobre lingua, que tamén, senón ao redor doutros temas que me interesan. Agora quero centrarme naquelas cousas que me satisfán, que me apetecen. (…)
– B: Vostede é un dos maiores divulgadores editoriais da lingua, con títulos como En castellano no hay problema, Como defenderes os teus dereitos lingüísticos ou Como falar e escribir en galego con corrección e fluidez, todos eles publicados por Xerais. Non é común que os lingüistas aposten por estes formatos populares. Lévase máis o ensaio académico. A escolla deste formato ten a ver co seu papel na Mesa?
– CC: Non. De feito, algúns deses volumes estaban máis ou menos redactados antes de que eu chegase á presidencia da Mesa. Esa maneira de comunicarme forma parte do meu concepto de relación cos demais. Prefiro esa linguaxe que estoutra na que estou agora mergullado por causa da tese, con tanto apoio documental. Eses formatos permitíronme unha relación cos lectores directa e moi enriquecedora. É moi importante para min que haxa lectores que me digan que grazas a eses títulos decidiron converterse en galegofalantes habituais ou outros que utilizan os meus textos para reivindicarlle á súa compañía que lle redacte o contrato do seguro da moto en galego. (…)”
Xabier López: “Non podemos confundir o canon coa lista dos máis vendidos”
Entrevista
de César Lorenzo Gil a Xabier López en BiosBardia:
“(…) – BiosBardia (B): Cadeas é unha novela cunha estrutura que pon en cuestión o propio concepto de novela. Varios relatos van saíndo coma ponlas dun esquelete central: o encontro dun escritor cunha parella de lectores. De onde xorde esa estratexia narrativa?
– Xabier López (XL): Dunha reflexión vital que se fai literaria: a vida é unha novela ou unha sucesión de relatos? E da reflexión ao xogo: cantos relatos caben nunha novela? Cantas novelas caben nun relato? Recoñezo que buscaba acender un debate sobre os límites da narración cos demais escritores e sorprendeume que se crease maior comunicación cos lectores que con outros literatos sobre este aspecto. Ás veces leo cousas sobre a narrativa que me fan pensar que temos un pensamento sobre a novela algo atrasado: novela é todo o que queiramos que sexa unha novela.
– B: A figura do lector está moi presente na novela. Nese esquelete central un escritor atopa unha lectora cun libro seu na praia, acaban por coñecérense e o autor pasa unha noite ceando no chalé dela e do seu home, tamén lector e fan do escritor. Estes lectores da novela son tratados con bastante crueldade.
– XL: Esa parte do libro é unha parodia sobre esa relación entre o escritor e os seus lectores. E recoñezo que tiña certo medo á reacción de quen collese o libro e reparase nesa relación. Mais fiquei moi sorprendido. Primeiro porque a novela gañou o Xerais, que é un premio que dan os lectores e logo porque as persoas que len o libro e mo comentan vexo que entenderon ese punto de vista humorístico e esaxerado.
Eu quería reparar na busca do escritor polo seu lector tipo, esa figura difusa que non sabemos que existe pero que está acompañando o escritor cando escribe. Para quen escribimos? Quen queremos que nos lea? E se, como pasa en Cadeas, o lector que nos encontramos non é quen pensabamos a priori que podería ler os nosos libros? Supoño que os escritores que venden moito acaban por ter algún tipo de coñecemento directo dos seus lectores mais no caso galego, a pregunta xeral é: hai alguén aí? Alguén espera para ler o que temos que dicir?
– B: Alguén hai. Os libros véndese. Mais quizais non tanto coma esperan os escritores.
– XL: Mais ese non é un problema especificamente galego. A maioría, a gran maioría dos libros en español venden unha media de mil exemplares. E vender esa cantidade xa se considera un éxito. Hai unha evidente crise no mercado global do libro, está en cuestión a cadea entre a produción de libros como obxectos e o desexo dos lectores por adquirilos. O problema é que a literatura galega suma a esa crise a súa propia condición de mercado minorizado. Ás veces somos un pouco duros con nós mesmos, as nosas letras como sistema son relativamente novas. Existe literatura galega desde hai 150 anos, máis ou menos. E non tivemos unha ortografía máis ou menos consensuada até a década do 1980. Pensemos en todo o que se leva feito en 35 anos. E en troques estamos sempre cuestionándonos, esixíndonos cousas que noutros contextos moito máis favorables nin se formulan. E esa autoesixencia tamén se trasladou aos lectores. En galego cultivouse un lectorado fiel, militante, que valora os escritores en virtude da súa pertenza, implícita ou explícita, a unhas siglas políticas hexemónicas dentro do nacionalismo. E cando ese autor sae desas coordenadas, os lectores deixan de comprar os seus libros. Nos últimos tempos intentouse facer outro tipo de mercado, independente do proceso de construción nacional. Pareceu por un tempo que si se podía asentar mais hoxe en día xa non teño tan claro que haxa espazo para todos. (…)”
