Marco García Vaquero: “Decateime da cantidade de narracións que hai relacionadas co río Ulla e coa nosa comarca”
Arquivos da etiqueta: Nós Diario
Xosé Lois García: Letras con resistencia
Entrevista de Héitor Picallo a Xosé Lois García en Nós Diario:
“(…) – Nós Diario (ND): Este sábado, 6 de setembro, recibe en Chantada unha homenaxe por mor do seu compromiso co país e a súa produción cultural e literaria. Que supón para vostede e quen anda na organización?
– Héitor Picallo: Para min significa vitalizar resistencia e cederlle a palabra aos que poidan facer o que eu non fixen, que foi pouca cousa. A non ser o galopar diante dos grises do ditame. Os meus 80 anos levan a coita, pero tamén levan a memoria e o compromiso, e isto vouno practicar e coidar até que me metan no asador. (…)
– ND: Como ve o panorama literario actual na Galiza?
– XLG: Ben, a pesar de estar nun momento deplorábel, no que respecta as mudanzas de pensamento político, e de incontinencia depredadora que se manifesta nas tráxicas actuacións de intolerancia e agresividade que proclaman os neonazis, que tratan de descarrilar a apoteose dunha literatura de embate que localizamos activa. Isto non é saudábel para a creatividade literaria, tan cargada de vulnerabilidade que, con frecuencia, tratan de desestabilizar a liberdade humanista e democrática, asaltando a realidade do outro, do diferente ao que eles pretende alienar. (…)”
O trauma tras o lume, por Marta Dacosta
Artigo publicado por Marta Dacosta en Nós Diario:
“Até que finalice outubro, aínda quedan máis de dous meses de perigo incendiario. Sabémolo porque temos no fondo das células a lembranza do fume de vinte anos atrás ou da devastación de hai oito anos, cando un quince de outubro o lume arrasou montes, aldeas, leiras e cidades. Aínda dous meses de perigo incendiario e o desvarío de quen non executa as partidas previstas, non contrata o persoal necesario, manda retirar bombeiros, mantén anuncios de Ence nos telexornais, difunde modelos de privatización en que se volven plantar eucaliptos e repite propostas que aproba e non executa insultando a nosa memoria.
Levamos no torrente sanguíneo as cinzas dos incendios e na mente un dano irrecuperábel. As persoas que se enfrontaron ao lume en anos anteriores, reaccionan negativamente ante este presente en chamas. Posibelmente nalgúns casos se podería falar de estrés postraumático. Porén, a miña percepción é que non se lle presta a atención debida ás consecuencias psicolóxicas das vagas incendiarias.
Pescudo nas redes e dou cun informe canadense que recolle: “Os datos dispoñíbeis revelan un aumento da prevalencia dos efectos sobre a saúde mental (ansiedade, depresión, desorde de estrés postraumático) nas comunidades afectadas polos incendios forestais”. Uns efectos que son maiores entre as persoas que ven arder as súas casas ou que foron desaloxadas e moi especialmente entre os adolescentes. Ademais habería que falar do incremento do consumo de tabaco e alcol. Existen estudos australianos que recollen que cinco anos despois dos incendios o 20% das persoas afectadas seguían tendo trazos de estrés postraumático.
A isto haberá que sumar os danos cerebrais de momento en estudo, pois malia se ter analizado os efectos da polución nos humanos, aínda se está iniciando a investigación das consecuencias do fume dos incendios. Os investigadores sinalan a posibilidade de danos cognitivos a longo prazo.
E nós que vemos arder Galiza, cando van preocuparse da nosa saúde mental?”
Samuel Merino: “Os recitais para min son, prioritariamente, un encontro”
Entrevista de Laura Piñeiro a Samuel Merino en Nós Diario:
“(…) – Nós Diario: En Manual de Camuflaxe (Xerais, 2025) trata distintos temas que reflicten a autopercepción de calquera ser humano. De feito, Oriana Méndez, no limiar, considera que a propia estrutura da obra é un reflexo da vida, ao comezar con “Poema final” e rematar con “Poema primeiro”, símbolo do avance en espiral da vida que, ao igual que a poesía, “ábrese ao retorno e á revisión”. Destaca Méndez que non se trata dun retrato estático, senón que avanza conforme o fai a obra. Eran estas unhas premisas das que partía á hora de dar comezo ao poemario?
– Samuel Merino: A verdade é que non, non o eran. Non adoito escribir con premisas. O proceso [de escritura] foi case unha necesidade, ao decatarme de que levaba tempo dando voltas ao mesmo tema. Tamén é certo que, a medida que ía avanzando na miña obra, fun recorrendo a temas tratados noutros traballos, e compilándoas neste Manual de camuflaxe no que a idea era, e é, falar sobre o tema da identidade.
Non tiña unha vontade explícita de falar sobre este tema en concreto, mais se hai un concepto sobre o que xira, e, nunca mellor dito, xira, por esta concepción da obra como circular, é a identidade. Non se trata dunha busca da identidade, senón que é unha reflexión, en forma de poemas, acerca de como nos construímos, de como inflúen os demais na nosa autopercepción, na construción da nosa identidade, de como inflúe a linguaxe, as etiquetas que nos poñen…
En definitiva, non eran esas premisas das que eu partira, pero si que é certo que, como a miña obra ten un carácter autorreferencial e é amplamente reflexiva e intimista, facer esta viaxe ao pasado, resituarme no momento no que estou escribindo e proxectarme para un futuro no que a lectora vai atopar os versos e vainos ler, crea un xogo de tempos en constante movemento. Isto provoca que unha das interpretacións que se lle poida dar [á estrutura da obra] é esa que Oriana lle dá no limiar. (…)”
Un futuro habitable, por David Rodríguez
Artigo de David Rodríguez en Nós Diario (foto do autor, do mesmo Nós Diario):
“A vaga de incendios que está a asolar o noso país este agosto ten de novidoso o número de hectáreas calcinadas e a sensación preocupante de estarmos aínda a unha altura do calendario no que fica o suficiente verán por diante como para que os datos de superficie devastada sexan aínda máis avultados. Son os novos fogos do cambio climático e do mundo pos-rural: xigantes, virulentos e dificilmente controlables cos medios que ofrece o paradigma dos estados adelgazados neoliberais e das condicións de traballo precarias.
As imaxes dos accesos por autovía e tren a Galiza, rodeados de lapas, son un torpedo na liña de flotación de dúas das principais apostas propagandísticas da inane acción do goberno Rueda: Galiza como paraíso turístico para madrileños e Galiza como “refuxio climático”. Nin á Galiza paradisíaca dos valos publicitarias e dos reels de Instagram –que ninguén recoñece cando a contrasta co calamitoso estado no que se atopa o medio natural galego– nin ás elucubracións dos cargos da Xunta sobre unha suposta excepción galega ao avance imparable do cambio climático en todo o sur de Europa do que formamos parte lles senta nada ben a sucesión extraordinaria de noites tropicais e a luz espectral das aldeas envoltas en fume encarnado.
Na liña habitual, o discurso da Xunta e do PP consiste en botar balóns fóra, quer culpando o Goberno central por non actuar nun ámbito no que as competencias están transferidas, quer axitando a pantasma do “terrorismo incendiario”, ou calquera outro eufemismo, co fin de evitar toda lectura crítica estrutural do acontecido e de enmarcar o asunto no campo da responsabilidade individual e penal. Este absentismo da Xunta, agardando que a papeleta a solucione a acción doutras administracións ou a autoorganización da xente de a pé que, como pode, defende as súas casas da chegada das chamas, está a adquirir un verniz sinistro e criminal.
O que se pon en xogo nestas vagas de lume, e o reto que vai supoñer a crise ecolóxica para o noso territorio e os da nosa contorna, non é só a perda de biodiversidade nin a erosión dun chan que tarda décadas en rexenerarse, senón tamén a posibilidade de imaxinar un futuro habitable para os que aquí moramos. Se o Goberno de Rueda non ten a capacidade, ou a vontade, de empregar as institucións públicas para que nese futuro habitable tamén se escriba a historia do noso país, o que debe facer é dimitir por incompetencia ou, o que é peor, por neglixencia.”
Aquiles, Obelix e Rueda, por Xoán Costa (editorial de Nós Diario)
Artigo de Xoán Costa no Editorial de Nós Diario:
“A historia da humanidade está tecida de mitos que explican, simbolizan ou cuestionan o poder. De Aquiles a Obelix, os relatos insisten en que non existe forza sen fraxilidade. Aquiles foi mergullado no río Estixia para o facer inmortal, mais o calcañar quedou á intemperie. Obelix caiu na marmita do druída e gañou unha forza permanente, mais tamén unha prohibición: non volver beber a poción. Ambos condensan o paradoxo do liderado e mostran que a aparencia de invulnerabilidade depende sempre dun punto fraco.
Alfonso Rueda, presidente da Xunta e herdeiro político de Feixoo, ergue hoxe o seu liderado sobre unha panela xa feita: a continuidade dun poder consolidado. Mais ese mesmo capital pode ser tamén a súa condena se non logra mostrar respostas novas. E todo indica que non pode, ou non as está a oferecer. A vaga de incendios que volve situar Galiza no mapa da emerxencia pon a proba a súa xestión, e a resposta dada semella repetir esquemas de anos pasados.
Rueda encarna un liderado que aparenta invulnerabilidade, mais en momentos críticos como estes revela zonas fráxiles. O lume é hoxe o seu punto fraco. En política, como na mitoloxía e na banda deseñada, non hai heroes invulnerábeis. Todo ten o seu calcañar. E na Galiza, cada verán, o monte arde para nos lembrar que o mito da invulnerabilidade non ten futuro.”
Árbores que falan, por María Reimóndez
Artigo de María Reimóndez en Nós Diario:
“Imaxino que para as árbores, as palabras humanas non significan gran cousa. Porén, as árbores falan cos feitos. Eses que ignoramos a cada paso, simplemente porque as súas experiencias vitais son o contrario ca as de moitos seres humanos.
As árbores non son obxectos, tema que cómpre lembrar cada día: son seres vivos. O feito de que non bruen nin sangren fai que a nosa empatía cara a elas sexa aínda menor ca a que amosamos cara aos animais. Mais o certo é que este planeta no que estamos foi creado por bacterias para a vida vexetal. O resto foi unha concatenación de feitos da que os seres humanos cada vez semellamos ser o seu peor resultado.
Fronte ao afán de construír colectividade das árbores, o noso afán destrutivo capitalista pon en perigo todo o que paga a pena. O desprezo polas árbores vai da man do desprezo por culturas de todo o planeta que buscan deixar a mínima pegada no que as rodea, culturas que, imitando as fragas e bosques, buscan existir sen producir nin consumir como obxectivo final. E, loxicamente, as árbores producen algo tan nimio coma a propia vida mentres nós as vemos como recurso, acugulamos rego tras rego de eucalipto ou piñeiro sen máis consideración.
Nos espazos que crean as árbores e non os seres humanos, entran colectividades e individualidades de seres vivos, disputas pola luz ou pola auga, pero sobre todo a colaboración para crear diversidade. Porque as árbores son quen de sentir por todo o corpo (tamén o lume), comunícanse de formas moi complexas, mediante compostos químicos, por asociacións con fungos.
Agora que a fraga cala e só se sente o crepitar do lume, que dirán as árbores coas súas derradeiras palabras? Que ecosistemas serán quen de crear convertidas en cinsas (porque cando morren doutro xeito, seguen creando vida). As árbores, a diferenza das persoas, son a base da vida e a súa ollada pausada e reflexiva debería facernos cambiar de rumbo en absolutamente todo o que facemos como especie.
Mentres non entendamos isto, as nosas políticas forestais seguirán rexidas por quen observa un obxecto do que tirar partido, por quen non coida porque para que, por quen quere expulsar as persoas que poden protexer as árbores no seu hábitat compartido, por quen quere implantar proxectos de lucro no territorio, por quen só pensa no cazo e non na vida que se esfarela en faíscas. E aí é onde as persoas debemos erguer a voz e a man no seu nome agora e cada día.”
Vacina dos incendios, por Marilar Aleixandre
Artigo de Marilar Aleixandre en Nós Diario:
“As situacións máis angustiosas que vivín son ter un dos meus debaténdose entre a vida e a morte e intentar apagar no medio da noite un incendio que ameazaba a casa. Ás veces, nos pesadelos, represéntase a lingua de lume avanzando polo monte de Toba e uns poucos veciños e veciñas loitando con pas por detelo.
Hoxe o pesadelo é realidade para a xente en Galicia que ve o lume levar por diante árbores, cultivos, paisaxes, casas nas que acougan memorias de xeracións, a súa vida. 60.000 hectáreas, talvez máis ao se publicar o artigo. Alcanzando Pena Trevinca, un símbolo no imaxinario do país, o Teixadal de Casaio. Arrasando parte do bosque de Ridimoas, os piñeiros, de momento sálvanse as caducifolias: un sinal.
Enfermidades e incendios teñen en común, ademais da angustia, que a forma máis eficaz de evitalos é a prevención. As vacinas salvan millóns de vidas. As vacinas contra os incendios son as políticas de prevención.
Estes incendios son distintos debido á crise climática, ao aumento desbocado das temperaturas, á seca. O fume impide, ás veces, actuar a helicópteros e avións. Cómpre apoiar todas as medidas para abandonar as enerxías fósiles.
As ecoloxistas, Adega, propoñen políticas forestais de xestión dos montes que preserve as súas funcións: limpar durante o inverno, repoboar con caducifolias, promover a gandería extensiva, deter a plantación de eucaliptos, non permitir a conversión en forestal de terras agrarias. A prevención require persoal contratado todo o ano, non seis ou nove meses, suficiente –a Xunta convoca agora 117 prazas de bombeiros e aínda hai vacantes–. As condicións laborais: ningunha comunidade autónoma aplica o novo Estatuto de bombeiros forestais de novembro. Pois, lembro, as competencias de prevención e extinción de incendios son das comunidades.
A solución non é aumentar as penas para os incendiarios. Si tomar en serio a crise climática.”
Os nosos montes, por Carme Adán
Artigo de Carme Adán en Nós Diario:
“Terríbel. Esta é a palabra máis repetida nesta vaga de lumes. Desesperación e tristeza ante unha perda humana, gandeira e medioambiental irreparábel. A veciñanza desesperada apaga os lumes como pode. Onte escoitaba a unha amiga narrar como usan xestas porque non teñen material. Fora a propaganda política e os chalecos dos cargos políticos do PP, a situación é desoladora. Era cuestión e tempo, meteorolóxico e cronolóxico, que isto sucedese.
As brigadas e os bombeiros en situación precaria e só contratados por tempadas. Mentres, o gasto en militarizar en Europa imponse como unha prioridade, o desleixo cara o agro e o monte é unha constante na Galiza e no Estado. A Xunta entende o monte como un monocultivo de eucaliptos e piñeiros para o negocio das empresas pasteiras; véxase o seu empeño por lexitimar acabar coa riqueza da Ulloa. O modelo de Altri ou Ence sabemos que non xera riqueza no país, todo o contrario: deteriora formas de vida que respectan a biodiversidade.
Hai que pedir responsabilidades en dous sentidos nesta catástrofe. Un sobre como se afronta a extinción dos incendios e outro sobre a prevención. Porque faltaban efectivos cando as alertas por calor extremo se repiten dende hai un mes? Onde están os efectivos da Xunta? A coordinación cos concellos? Non chega coas roldas de prensa nin co control mediático. Anos reducindo os orzamentos e rezando para que chova ten consecuencias. A realidade deixa ao descuberto que os montes necesitan unha política forestal que os poña en valor todo o ano. Aí comeza a prevención. Non é un pacto pola emerxencia climática, é escoitar aos que viven no rural e levan proxectos de rexeneración das especies autóctonas. Especies que en moitos casos son devasas naturais.
A prevención sempre é lenta e cara. No caso da política forestal, as persoas expertas levan décadas alertando da necesidade de mudar o modelo de explotación do monte. Pensemos que os pastos de gando están sendo reforestado con eucalipto, que non se roza o monte ou se fai só para plantacións de especies de crecemento rápido. O suposto abandono do rural asúmese como un mal necesario en nome do progreso. Vai sendo hora de poñer en cuestión que entendemos por “progreso”. Unha palabra vencellada ás cidades e a industrialización da que hoxe, a pouco que a sometamos a análise, vemos as súas trampas.
A respecto desta cuestión quixera facer unha reflexión. Hai xente nova que se viu expulsada do espazo rural por falta de servizos e pola infravaloración do traballo no campo. Explotacións que tiveron que pechar pola baixada dos prezos ou o consumo alimenticio baseado nas grandes superficies son un exemplo. Vivimos de costas ao monte. As crianzas aínda máis. Podemos repasar os contidos curriculares, ou incluso os transversais e detectaremos un desprezo polo noso rural. É certo que en ocasións poñemos o acento no deterioro do planeta, sen reparar que o ecoloxismo é un compromiso coa natureza e a vida desde nós e o noso contorno.
Servirá tanta dor e tantas perdas para que outra política forestal se poña no centro do debate e dos orzamentos?”
Antonio Reigosa: “Os contos populares e tradicionais integran un corpus universal do que Galiza forma parte”
