Entrevista de Laura Veiga a Xulio López Valcárcel en Nós Diario:
“(…) – Nós Diario: De onde saen as historias que nutren O cantar dos músicos errantes?
– Xulio López Valcárcel: A min sempre me gustou moito a música. Dedícome á literatura por defecto, porque realmente teríame encantado ser compositor ou cantautor. Tendo este interese tamén fixen amizade con Carlos González Novoa, un home que xa anda cerca dos 90 anos e que comezou indo á orquestra co seu pai con tan só oito. De feito, chamábanlle a orquestra do neno e pagábanlles un engadido para ver aquela especie de Mozart pequeniño con tanto talento, disposición e calidade interpretativa. Ao longo dos anos el foime contando moitas das anécdotas que vivira, como ían andando ás actuacións e levaban os instrumentos nun carro, o medo que pasaba pola noite cando atravesaban bosques e a el parecíalle ver pantasmas e ladróns detrás de cada árbore, como tropezaba e se caía porque se cansaba de tanto andar…
A maiores tamén teño outro amigo que foi batería e que agora tamén escribe, Manuel Blanco, nado en Ribas de Sil, que me falou dos guateques dos anos 60 e da precariedade na que vivían. Tamén aproveitei artigos que publicou Xosé Pérez Mondelo en A Nosa Terra e unha serie de obras que figuran ao final do libro.
Con todo isto eu fun construíndo a historia ficcionada de Xosé Oliveira, que no último día da súa vida na aldea, porque é o último habitante, marcha para a cidade e vai lembrando como eran os tempos de antes, a traxectoria que percorreu até chegar aí e o éxodo do rural ao urbano, a crise demográfica e a represión do franquismo. (…)”
Arquivo da categoría: Entrevistas
Francisco Sandoval, Premio de Investigación Ferro Couselo: “O cambio do trazado do Camiño de Santiago á Coruña provocou que Ordes desbancase Poulo”
Entrevista de Laura Veiga a Francisco Sandoval en Nós Diario (foto cedida):
“Francisco Sandoval foi galardoado co XXIV Premio de Investigación Xesús Ferro Couselo polo seu traballo A paisaxe e a organización do espazo do interior coruñés durante os séculos XVI a XIX, onde aborda desde cuestións político-administrativas até as feiras e o urbanismo da comarca de Ordes.
– Nós Diario: Como xurdiu a súa investigación sobre a comarca de Ordes?
– Francisco Sandoval: Eu son da Coruña, aínda que desde os dous anos me criei na vila de Ordes, polo que durante moito tempo fun estudando a comarca de maneira intermitente, até que decidín retomalo hai uns anos. Precisamente, por este motivo, contaba con abundante información inédita que desde hai un tempo tiña en mente pór nun texto como este. Presentarme a un premio de investigación de prestixio como é o Xesús Ferro Couselo dábame a oportunidade de poder publicalo.
O que se analiza son as mudanzas no espazo político administrativo, pasando das xurisdicións señoriais do antigo réxime aos concellos constitucionais, así como o papel dos camiños e das feiras na articulación do territorio. Hai que ter en conta que era unha zona cunha baixa densidade de poboación se a comparamos co conxunto da Galiza e que ademais se caracterizaba por unha dispersión extrema. Aquí non había vilas como poden ser Melide ou Arzúa. A única aldea cun pouco de entidade era Poulo porque se atopaba a medio camiño entre Santiago e A Coruña, o que facía que tivera unha maior concentración de profesionais como albeites ou ferradores, así como unha pousada para camiñantes e unha tenda. De feito, no resto da comarca si había tabernas en cada parroquia, mais non había ningunha outra tenda onde poder adquirir produtos distintos do viño. (…)”
Eva Mejuto, autora do relato ‘Trini’: “A Trini teríalle feito ilusión esta homenaxe”
Entrevista de Ana Loureiro e Eva Mejuto en Nós Diario:
“(…) – Nós Diario (ND): Como xorde a idea de transformar as entrevistas á activista LGBT+ Trinidad Falcés nun relato?
– Eva Mejuto (EM): As conversas que tiven con Trini foron feitas para o libro Memoria Diversa e sempre me quedou a sensación de que a vida de Trini, e a relación que se estabeleceu entre Trini e eu, daba para moito máis. Estiven con ela moitísimo tempo e rematamos tendo unha relación afectiva moi íntima. Os propios encontros nos que tiñamos as entrevistas eran tamén moi particulares.
Quedábanme moitas cousas por dicir e cando me propuxeron facer este conto tiven clarísimo que tiña que falar disto. Dalgunha maneira este relato reflicte a personalidade de Trini xusto no cabodano da súa morte e iso paréceme unha homenaxe que lle tería feito ilusión.
– ND: Como se transmite esta relación que tiña con Trinidad a través do texto?
– EM: Cando escribín Memoria Diversa tiven que coller as entrevistas e darlle unha estrutura lóxica. Neste caso eu procuraba reflectir a frescura, a personalidade, a súa voz… A min Trini non me contou moitas historias até que colleu confianza e se decatou de que tiña interese nela. Dá a sensación de que me puxo a proba. A voz de Trini alterna o relato testemuñal con cuestións máis persoais e eu intentei manter os dous planos, o da vida e o das emocións, así como a súa relación coa xente doutras xeracións. Ela non me quería contar todo porque quería que volvera, o que lle pasa a moitas persoas maiores que o que precisan é compañía.
Os maiores do colectivo LGBT+ sufriron moitísima represión e forxáronse personalidades moi rexas. No caso de Trini, ela rematou nunha residencia e non sabía se o resto dos maiores ían entender a súa vida. Como sociedade temos como conta pendente atender as persoas maiores, especialmente as do colectivo LGBT+. Temos a necesidade e o deber de devolverlle parte da dignidade que se lles roubou. (…)”
Residencias Mariñán de Literatura e Pensamento. Abraham Pérez Fernández. Decembro 2022
Vigo: Ful Monti. Unha entrevista repousada con Eva Moreda
Claudio Pato: “As mans poden, pese ao peso da historia do patriarcado, acariñar”
Entrevista a Claudio Pato en Praza:
“(…) – Praza (P): Corona é un libro da compaña, de acompañar(se) durante os meses do confinamento, di Xiana Arias. De que xeito vos serviu para acompañarvos nese tempo?
– Claudio Pato (CP): Levarei a resposta partindo do que está no libro como pegada, isto é, un conxunto de cousas que establecen relacións, mediadas sobre todo pola luz. Neste sentido é un libro de compaña, no sentido en como as cousas que entramos en relación nos fixemos compaña. Seguindo esta pregunta pero collendo outra vía, permítome contestar co que di unha das editoras do libro: “A min acompañoume, acompañáronme, todas esas cousas tan raras na cabeza de Calís. Todos os días e noites trataba de darlles algún tipo de sentido. Velaí o sentido: Logrou que só estivese dous días psicótico, no confinamento, e que vise a miña primeira serie da historia posmoderna (e das últimas)”. En todo caso eu persoalmente estiven moi ben acompañado pola dinámica que colleu o proceso de escrita de Corona, no que de modo moi importante entraba todo o feedback que viña da rede. E si, como di Xiana, fixémonos compaña na dificultade daqueles días. Un asunto de cabezudas.
– P: Inxunción é un mandato. O termo veuche de Derrida. Que é a inxunción neste poemario, quero dicir, a que mandato responde?
– CP: Iso podo pensalo dende hoxe e dicir que o libro de primeiras responde ou respondeu durante o proceso de escritura á necesidade de pensar a realidade que introduciu nas nosas vidas a chegada do coronavirus. O mandato tiña como dúas capas: unha primeira que foi entender eu a frase que finalmente resultou o título do libro: Corona* e a inxunción das n articulacións (libres). E ao tempo entender o que estaba pasando nas nosas vidas. Supoño que todo isto ten moito que ver coa idea de acontecemento. E si, a palabra vén furiosa en Derrida. E tal vez o mandato foi articular a necesidade e a liberdade. Dúas palabras tamén furiosas.
– P: Como foi o proceso de composición do libro? Empezou con posts de Facebook. Como mudou respecto das publicacións desta rede social?
– CP: Todo este proceso de escritura comezou, en efecto, no Facebook e prolongouse diariamente dende o 16 de marzo até o 9 de abril. Poderiamos dicir que cun mesmo motivo ou repetición, que ao tempo modificábase diariamente. Unha cantilena, case un canto ou unha oración. Pois as 55 articulacións, cantos, haikus, oracións ou ritornelos… comezan de xeito similar (ou case): “luns 16/03/2020 corona* e a inxuncións das n articulacións (libres) articulación nº 1 repolo” e así até a última, a 55. A modo de diario. Ou de pequena “novela” por entregas.
Respecto ao proceso de composición do libro, atopámonos por unha banda co blog de notas que no meu caso é o que é Facebook (a estas alturas penso que todas sabemos de que van as redes sociais). E a relación que eu fun tendo co que alí había. E que a posteriori me valeu para estruturar os catro libros que contén corona*. Se a isto lle engadimos primeiro o interese en levar a formato libro por parte de Alfonso e Adriana (Saurobuks) e o magnífico traballo de edición de Adriana, saen as contas. (…)”
Xabier Maceiras: “Nos 50 había máis salas de bailes na Coruña que en Barcelona ou Madrid”
Entrevista a Xabier Maceiras en Nós Diario:
“(…) – Nós Diario (ND): Como nace a idea de estudar os salóns de baile?
– Xabier Maceiras (XM): En realidade todos os meus traballos (e este xa é o décimo) teñen a mesma finalidade, que non é outra que a recuperación da nosa memoria. Tanto publiquei sobre o mar e naufraxios (en Carballo, Malpica e Arteixo), como do pasado industrial (cun libro-documental sobre o Polígono de Sabón) ou da historia do fútbol en Arteixo e A Laracha. E agora tocou outra temática, neste caso a dos salóns de baile e dos músicos da Laracha. Os meus traballos sempre son de memoria.
A min encántame traballar nas leiras da memoria porque teño moi claro que cando marche a xente que agora ten máis de 80 anos non haberá de onde tirar para recuperar eses relatos de antano. Como di o meu amigo Miguel Sande, a memoria é onde se asentan os alicerces da nosa propia identidade. É o tesouro que cada quen ten gardado de seu e que nos configura como seres, como persoas, coas nosas vivencias.
– ND: Fai un percorrido destes lugares ao longo de máis de catro décadas. Como evolucionaron?
– XM: Aínda hai edificios que se manteñen en pé, iso si, algún deles cuberto pola vexetación. Houbo un momento no que as verbenas facíanse en todos os lugares do mesmo xeito e cando chegaba o inverno había que bailar ao abrigo. Os nosos antepasados bailaban en alpendres aos que nalgúns casos, para darlle un toque de elegancia, chamábanlle salóns. Nos anos 50 si que se acometeu algunha reforma para adecentar eses alpendres e que fosen salóns como tal. Logo, o nacemento da discoteca Pazos a mediados dos 60, converteríase pouco a pouco na morte dos outros salóns de baile. (…)”
Henrique Rabuñal: “Interésame relatar unha paisaxe conflitiva”
Entrevista de Ana Loureiro a Henrique Rabuñal en Nós Diario:
“(…) – Nós Diario (ND): Un dos eixos argumentais é a realidade política. Considera que é unha temática ben representada na literatura?
– Henrique Rabuñal (HR): A literatura galega, para ser un país demograficamente pequeno, é moi diversa. Practicamente todos os xéneros e subxéneros teñen algún tipo de representación. A análise política ten tamén certa presenza. Quizais podería ter máis, mais hai moitos exemplos que corroboran o interese pola política.
– ND: Entón por que elixiu vostede esta temática?
– HR: Porque eu, aínda que son arteixán de nacemento, levo corenta anos vivindo na Coruña e non podo nin quero abstraerme dos acontecementos e persoeiros políticos de importancia na cidade. Ese interese pola política máis próxima é o que me levou a escoller un personaxe moi emblemático da política coruñesa das últimas décadas como un dos protagonistas.
– ND: O texto dá comezo cunha cita de Píndaro que di: “Aprendede a limitar as vosas ambicións; é un funesto delirio suspirar polo que non se pode ter”. Por que?
– HR: O meu relato intenta estabelecer ligazóns con outros textos da historia da literatura galega. En concreto con Rafael Dieste, que citaba tamén a este mesmo autor. Nesta cita hai xa unha mensaxe, advertencia e código ético que se transmite para que o lector teña en conta na lectura e que, dalgunha maneira, guía o texto.
– ND: Unha das premisas da historia é que non é posíbel fiarse dun retrato. A que se debe esta metáfora?
– HR: Ao longo do relato dise que cos retratos hai que ter certa precaución porque en certa medida, como acontece con moitas formas de arte, o retrato pode ser un labirinto, unha ocultación, unha mestura de elementos… A min gústame moito estimular a perspectiva crítica. Non temos que crer o que vemos porque, ás veces, hai que aprender a mirar as cousas de maneira que se observe o que non é tan evidente. Iso pasa tamén cos propios retratos; ocultan cousas, acentúan outras… (…)”
María Canosa, autora do relato ’27 lúas’: “O protagonista do relato é real; é meu avó”
Entrevista de Ana Loureiro a María Canosa en Nös Diario:
“(…) – Nós Diario (ND): Como comentaba, o relato está baseado na vida do seu avó. Que diferenzas atopa entre escribir sobre a realidade ou inventar outras historias?
– María Canosa (MC): Eu o que máis escribín até agora, aínda que estou comezando a centrarme nas biografías, foi ficción. Na ficción son moito máis libre, nas biografías teño que ser máis fiel á realidade. Para min isto era unha débeda que eu tiña co meu avó. Por unha parte, quería ser exacta co que me contara e buscar entre a miña memoria as anécdotas que nos tiña relatado e, ao mesmo tempo, quería poñerme na súa pel, saber o que sentía. Son consciente de que el nolo contaba intentando evitarnos o sufrimento. Eu quería meterme na súa mente para intentar reflectilo no relato.
– ND: É posíbel atopar elementos positivos na narración de historias tan duras?
– MC: O positivo que se pode sacar é a capacidade de superación que mantivo ao longo da súa vida. Mais en ningún momento está xustificado. A el tocoulle vivir iso e coa situación social que había puido elixir ir á fronte, agocharse, cambiar de bando… Creo que sendo moi consecuente coas súas ideas e co respecto á vida mantívose firme. Ás veces a congruencia si ten unha vía de escape, pero creo que é completamente inxusto o prezo que se lle fai pagar. El puido saír a diante, superalo, formar unha familia e ser feliz porque dentro de toda a traxedia a sorte quíxolle dar unha físgoa de esperanza. O positivo que saquei é iso. O xeito no que foi capaz de agarrarse a un milagre. Mais non está xustificado todo ese sufrimento, toda a dor, a morte dos seus irmáns… Iso non hai maneira de reparalo.
– ND: Un punto importante do relato é a paisaxe. Cre que se coñece a relación entre os lugares da Galiza co franquismo?
– MC: Creo que aínda quedan moitas cousas por descubrir. Creo que se está abrindo ese camiño. Mais penso tamén que estamos no límite. A inmensa maioría da xente que sufriu esa época xa non está. Se foron capaces de transmitilo, quizais algúns descendentes aínda teñen algúns datos, mais cada vez é máis difícil. Quedan moitas cousas por descubrir e non sei se xa estaremos fóra de tempo para poder facelo. (…)”
Héctor Pena: “O fútbol é o leitmotiv dunha historia sobre mulleres, identidades sexuais e represión”
Entrevista de Laura Veiga a Héctor Pena en Nós Diario:
“(…) – Nós Diario (ND): Como nace a historia de Ester?
– Héctor Pena (HP): Está inspirada nunha personaxe real, Irene González, a pioneira do fútbol feminino na Galiza. Ela comezou a xogar a comezos do século XX, mais por desgraza tivo unha vida bastante breve a causa dunha tuberculose pola que morreu cando aínda estaba despegando a súa carreira. Eu coñecín a súa historia arredor de 2012 pola man de Eladio Muíños, un señor que investigou moito sobre a historia do Real Club Deportivo da Coruña, cando eu me estaba documentando para un futuro libro sobre o Trofeo Teresa Herrera. Aí foi cando decidín que igual podía facer unha novela histórica proxectando un pouco a esencia da personaxe, porque o certo é que o único que teñen en común Irene e Ester é que son mulleres que xogan ao fútbol na Coruña.
Con todo, pareceume unha base moi sólida para poder construír todo un relato ao seu arredor. E neste sentido, este é un ámbito de investigación que, afortunadamente, evolucionou moito na última década. Agora é unha disciplina estudada e respectada. Precisamente por este motivo cada vez é máis complexo que aparezan figuras como a de Irene que estiveran agochadas. Eu persoalmente non creo que vaia haber algo como o fenómeno que foi ela, cando menos a curto ou medio prazo.
– ND: Ademais, ten o engadido de ser unha historia pensada para un público xuvenil, polo que tamén pode servir de inspiración.
– HP: Claro. De feito, a cuestión do fútbol é a columna vertebral a través da que se tece a obra, mais como elemento fundamental só o é nun dos capítulos. O resto é a construción dunha historia sobre mulleres, identidades sexuais e represión. Tamén hai un elemento que para min era fundamental que era engadir personaxes que non foran malos ou bos absolutos. No mundo actual todo se mira en branco e negro, non hai unha escala de gris, e por iso eu quixen que na miña novela houbese personaxes aparentemente positivas que non son completamente boas así como outras negativas e desprezábeis que non son malas absolutas.
É dicir, que estas persoas que son malas, chegados a certo punto, poden ter unha chispa de luz, que non diría que é unha redención, mais si que é unha forma de expresar un certo optimismo. Sempre tento ver algo de positividade nas persoas e así tentei compor a novela, engadindo optimismo sobre o xénero humano e a forma de ver a vida. (…)”
