María Lado: “Tomei como reto persoal escribir algo moi lírico, poesía seria, con palabras moi da rúa”

Entrevista de Montse Dopico a María Lado en Praza:
“(…) – Praza (P): Por que o título Gramo Stendhal?
– María Lado (ML): Cando levaba xa uns poucos poemas do libro escritos comecei a preocuparme por como se podería titular. Tiña en mente que o libro falaba de cousas fermosas pero fráxiles, momentos de beleza como flashes, que enseguida desaparecían. Sabía que era un libro triste pero chapuzado de pequenos brillos efémeros. Entón pensei en que o título debería levar esa palabra, “beleza”, pero todo o que se me ocorría me parecía espantoso. Pensei en chamalo “un gramo de beleza”, que é un dos versos dun poema, pero como título non me enchía. Entón ocorréuseme Gramo Stendhal, polo síndrome Stendhal.
O autor francés describía que sentira vertixe e se lle acelerara o corazón ao ver unha basílica en Florencia, e de aí lle vén o nome ao síndrome. Esa idea, a de enfermar fisicamente ante a beleza da arte, é algo do que Aldao e eu sempre rimos, porque é moi esaxerado, pero que funcionaba para dicir beleza sen empregar esa palabra. Beleza enfermiza. Quero dicir, que a xente escoita Stendhal e pensa no síndrome antes que no autor francés. Gramo Stendhal soábame ben, pero non estaba segura. A mesma tarde que se me ocorreu, nunha conversa por whatsapp con Lucía Aldao comezamos a facer coñas sobre a cantidade de droga que aparecía nalgúns poemas. Entón díxenlle o título que barallaba e a ela pareceulle que soaba ben. E quedoulle. A verdade é que respondía ao que eu quería contar.
– P: Nada máis comezar, o libro remite ao pasado, a memoria. Cal é a relación de Gramo Stendhal coa memoria?
– ML: Tiña dúas intencións claras mentres escribía o libro. Unha era facer un poemario xeracional, que puidese representar a xente da miña idade. Xente que estamos nese momento no que nos decatamos de que xa medramos, que as nosas vidas mudaron e, tal vez, renunciamos xa a algúns soños ou emprendemos camiños insospeitados. E lidamos con iso.
Outra era falar da importancia da linguaxe e da literatura como elementos creadores de realidades, aproveitando para reflexionar sobre que a autora non é o eu que fala nos poemas, que hai unha ficción de por medio, algo que semella esquecerse sempre que lemos poesía. Ninguén dubida que a narrativa é, ou pode ser, ficción, pero na poesía semella que se queres que se lea como tal o tes que explicitar.
Os recordos e a ficcionalización do pasado teñen esta función no libro, serven para facer esta reflexión. De feito, eu creo que os recordos que temos son aquelas cousas que contamos, son creacións feitas a través da linguaxe, fundamentalmente. Exemplifican á perfección a idea de que a palabra é quen de construír certo tipo de realidade. Son cousas que existen porque as contamos, pero que non tiveron por que pasar desa maneira. Nin sequera tiveron que pasar. Eu non estou nestes poemas contando a miña biografía, senón creando un relato, coma se dixésemos que moldeo un personaxe que pode parecerse a min (mesmo podo regalarlle algo propio para construílo) pero non son eu. O que lle ocorre a ese personaxe é algo que non é a miña vida, algo que eu invento. (…)”

Entrevista a Fina Casalderrey na Radio Galega

Desde o Diario Cultural da Radio Galega:
“Na sección ‘Nos meus 20 anos…’, na que personaxes referentes e consolidados contan que facían e onde estaban na súa década dos 20 anos, Lucía Junquera achéganos á mocidade da escritora Fina Casalderrey. A entrevista pode escoitarse aquí.”

Entrevista a Raúl Gómez Pato, arredor das súas traducións de Heródoto

Entrevista a Raúl Gómez Pato no Diario Cultural da Radio Galega:
“Raul Gómez Pato traduce ao galego, a través da editorial Rinoceronte as Historias I e II de Heródoto, o historiador grego. Estas obras constitúen a primeira organización intencionadamente racional e con ánimo de perdurar no tempo dunha obra histórica, para evitar que as grandes fazañas humanas queden relegadas ao esquecemento. A entrevista pode escoitarse aquí.”

Entrevista a Paula Carballeira na Radio Galega

Desde o Diario Cultural da Radio Galega:
“Na sección ‘Nos meus 20 anos…’, na que personaxes referentes e consolidados contan que facían e onde estaban na súa década dos 20 anos, Lucía Junquera achéganos á mocidade da escritora Paula Carballeira. A entrevista pode escoitarse aquí.”

Afonso Ribas, de Laiovento: “Os que non aceptaban a normativa da RAG eran perseguidos con saña”

Entrevista a Afonso Ribas en Galicia Confidencial:
“O sector editorial de Galicia pechou o ano 2020 nun delicado equilibrio financeiro pola situación pandémica vivida dende marzo. Aínda que non todo son sombras no eido, as principais casas galegas recoñecen que o ano entrante –cando menos ata a chegada da inmunidade de grupo– promete ser tan duro como o que queda atrás, marcado por un descenso histórico na facturación.
Neste contexto, un dos principais prelos do país vén de reivindicar o seu papel no sector e a sociedade aproveitando a efeméride do seu nacemento. Trátase da editora Laiovento, que en realidade naceu no ano 1990 pero, como explica o seu coordinador Afonso Ribas, non publicou ata marzo do 91. Prosas de combate e maldizer, de Xosé Manuel Beiras -cofundador, por outro lado, da editora- iniciaría así un catálogo de case 500 obras sobre as que hoxe os responsables botan a vista atrás con satisfacción.
Laiovento nace nunha circunstancia de cambio no seo da literatura galega e cun obxectivo claro: apoiar a “construción do país” con todos os medios ao seu alcance. “Procuramos non desviarnos nunca dese obxectivo inicial”, explica Ribas. Tres décadas despois, a editora pode presumir de ter sido pioneira na exploración das marxes do sistema literario: dende o comezo naceu enfocada a aqueles xéneros con menor aceptación no sistema –ensaio e teatro–, que o seu editor segue a considerar “centrais” para esa construción nacional.
Ribas, que evita tratar de “negocio” o facer editorial, subliña o carácter à rebours que, dende os primeiros pasos, tomou a editora. Moito antes de que a AGAL fose recoñecida oficialmente como editora, Laiovento xa daba cabida aos autores que renegaban da normativa hoxe imperante. “Naquel momento, todo o que non fora escrito na normativa ILG-RAG non tiña onde ser publicado. Os que non a aceptaban eran marxinados con saña”, explica Ribas.
Baixo esta premisa a contrapelo, a editora fixo do xénero ensaístico a súa punta de lanza. En palabras do seu coordinador, a importancia do ensaio en Laiovento vén definido polo papel do xénero á hora “de facer pensar sobre o país, de reflexionar sobre o que fomos, o que somos e o que queremos ser”. Tamén por isto destacan no seu catálogo histórico ducias de obras de autores estranxeiros, que, moito antes do nacemento de iniciativas como Hugin e Munin, eran traducidas ao galego por Laiovento. “Non nos podemos illar”, explica a este respecto Ribas.
Xunto co ensaio, o xénero dramático conforma outro dos pés sobre os que se asenta o facer de Laiovento. Para o seu coordinador, o papel do teatro na construción nacional non ten lugar a dúbidas. “Como di Xesús Pisón, sen teatro non hai nación, hai rabaño”, subliña. Ribas destaca o cariz “directo” na relación entre público e obra que se dá no teatro. “Polo seu carácter subversivo, ao poder non lle interesa o teatro. Por iso o Centro Dramático Galego estivo moitos anos en mans de Pilatos”.”

“A esperanza indócil de Manuel Rivas”

Entrevista de Lois Alcayde Dans a Manuel Rivas no Salto Galiza:
“(…) – O Salto Galiza (SG): Zona a Defender pode chegar ao íntimo e ten a capacidade de facer dano, de revolver da vergoña da estupefacción ante a realidade. Se en Contra Todo Isto (2018) resoaba a palabra vergoña… aquí falas do “decoro”.
– Manuel Rivas (MR): Son dúas palabras pouco habituais nos discursos, hoxe falar de decoro soa así como vintage, algo anacrónico, do XIX, propio da prosodia demodé. De repente é o milagre que teñen as palabras, palabras antes en desuso, agochadas, acadan un novo significado, volven a ter o brillo especial. Os discursos políticos e mediáticos son case sempre previsibles, están fosilizados, as palabras están sometidas á taxidermia, palabras cazadas, non veñen a acompañarte. O extraordinario de escribir é cando percibes, nun momento determinado, que as palabras veñen dicir, que che consideran un espazo, un bo lugar onde estar incluso físicamente. Un deixa de ser un lugar hostil para a linguaxe. Os discursos do adoutrinamento, que vemos que dominan o panorama, os discursos de Guerra Fría, de arenga, impositivos… son os que van encamiñados sempre ao berro final dun “Viva España!” ou similar. Parece que moitos discursos van enfocados a esa especie de estalo dominante. Este libro non é un libro programado a vontade; de cando en vez coméntanche as editoras, “por que non publicas isto?” Non me gusta o xeito de publicar unha escolma que consiste en recoller artigos previos e volcalos nun libro. Fixen unha selección de mesmo non aqueles que poderían ser máis “clicks” ou provocadores, non… O que hai para min é algo novo, xa que están revisados. Isto naceu non da vontade de ter que facer un libro senón da necesidade. Estou a realizar unha novela, estou a escribir poemas… Os poemas teñen para min esa condición de mistos, de fósforos porque fosforecen as palabras, os poemas axúdanme a aprender e poñer en marcha a narrativa. Son como amorodos salvaxes. Cando de verdade me sinto ben escribindo é cando me decato do andar do vagabundo.
– OSG: O de Charlot.
– MR: Xusto. Un cando camiña ás veces anda pola liña do horizonte e fai asi, —move levemente os brazos dunha beira a outra— fas funanbulismo, estás vendo o visible o invisible entre a vida e a morte, a luz e a escuridade. Mentres non consigo esa posición cústame moito escribir. Custoume escribir na pandemia. Este non é un libro da pandemia, a pesar de que a pandemia esté na atmosfera.
– OSG: Planea a pandemia pero é un libro de xeito camusiano, no sentido de que a palabra é verídica e honesta, o que lle outorga atemporalidade, mais nomeas a un Rafael Hernando, a un Xi Jinping… é dicir, citas que serán identificables de xeito histórico en cen, douscentos anos. Tocas un camiño que, como ti dirías, forma parte desa liña do horizonte que permea todos os tempos e lugares.
– MR: O círculo do que nace isto é dunha inquedanza anterior e posterior a todo isto. A pandemia para min é un círculo que estamos vivindo con máis intensidade, xa que implica supervivencia, sanidade: é unha peste. Pero esa peste é un círculo de pestes maiores que abranguen esa enfermidade. Nunha era que defino como Era Mayday. O mayday é unha alerta de socorro por algo que está en xogo. No mar non se pode facer de xeito banal unha chamada mayday, esa chamada no mar significa que hai en xogo vidas. Hai outro tipo de chamadas que indican un tipo de accidente, pero a mayday é a chamada de verdade. Estamos nunha Era Mayday que é a dunha emerxencia climática, unha guerra contra a natureza que está a provocar a nivel planetario unha desfeita do fogar, do noso fogar que é o planeta. As ZAD (Zone Á Deféndre) naceron en Francia e se foron multiplicando dende a súa lugar de orixe, Limoge, atoparon espazos, crean medios de comunicación, bibliotecas… Pero hoxe en día todo o planeta é unha Zona a Defender. Esta é unha peste que está inmersa na aceleración, tamén a peste se acelera, nunca se viu tan claro o efecto bolboreta. (…)”