Entrevista de César Lorenzo Gil a Emma Pedreira en BiosBardia:
“(…) – BiosBardia (B): Que libro pouco coñecido considera vostede unha obra mestra?
– Emma Pedreira (EP): Antoloxía de Spoon River, de Edgar Lee Masters e Written on the body, de Jeannette Winterson (escollo este en inglés a falla dunha boa tradución que conserve os trazos de xénero que emprega a autora no orixinal). (…)
– B: Que novela lle gustaría protagonizar?
– EP: Gustaríame descubrir Fisteus era un mundo cos mesmos ollos cos que a escribiu –e viviu— Lupe Gómez.
– B: Que novela a reconciliou coa literatura?
– EP: Nunca me enfadei con ela, así que non nos reconciliamos. O que si, podemos entrar ás veces no acomodo e na morneza e daquela hai que darlle paixón e é cando leo o novo de Winterson ou de Sánchez Andrade e recupero as taquicardias.
– B: Que libro, da súa pilla de obras pendentes, é o seu favorito?
– EP: Pois nin idea, iso de estar pendente será que non o lin, así que o máis que podo dicir a isto é que dos que teño aí tenme moi boa pinta Contos completos, de Florbela Espanca.
– B: Que libro lle gustaría ter escrito?
– EP: Dous: A cámara do sangue, de Angela Carter e O incerto señor don Hamlet, de Cunqueiro. (…)”
Arquivos da etiqueta: Álvaro Cunqueiro
“Carvalho Calero, un cometa no ceo”
Desde Nós Diario:
“Unha sinxela ofrenda floral presidida por integrantes da Real Academia Galega (RAG), autoridades nacionais e o alcalde de Compostela foi a forma de homenaxear ao autor Ricardo Carvalho Calero no Día das Letras Galegas, que este ano se celebra de forma atípica debido á pandemia de coronavirus.
O presidente da RAG, Víctor Freixanes, a académica Margarita Ledo, o conselleiro de Cultura, Román Rodríguez, e o presidente do Parlamento, Miguel Anxo Santalices, foron algunhas das personalidades que se achegaron até a porta da casa onde viviu o intelectual na capital do país, na Rúa Carreira do Conde, para realizar esta ofrenda floral, recitar un dos seus poemas e dedicarlle unhas palabras neste domingo.
A situación obrigou a que neste 17 de maio se optase por un acto “sinxelo” que o presidente da RAG quixo lembrar como unha celebración “chea de afecto, admiración e agradecemento”, por encima de todo o demais. O 17 de maio “sempre é un día especial”, unha “data simbólica do noso Rexurdimento, da nosa identidade nacional, do noso idioma en que aprendemos os primeiros nomes das cousas e que nos instala entre as culturas do mundo”, engadiu.
Alí, tamén rememorou “o traballo, lealdade á causa da Galiza, compromiso e exixencia” que reflicte a obra de Carvalho Calero. En calquera caso, Freixanes agarda que o próximo 31 de outubro, a Real Academia poida realizar unha homenaxe en condicións en Ferrol, cidade natal do autor. Desta maneira, celebración coincidirá co 110º aniversario do autor, que “naceu no mesmo ano en que apareceu no ceo o cometa Halley”.
Foi o propio don Ricardo o primeiro en estabelecer unha relación entre o paso de este cometa polo ceo e o seu nacemento, nun dos seus poemas. Por iso mesmo, Margarita Ledo decidiu darlle voz nesta homenaxe a eses versos que o autor dedicou ao seu ‘irmán’ Álvaro Cunqueiro en 1980.
A académica recitou: “O primeiro aeroplano ensaiaba o seu voo, ti ja o dixeches, / namentres nós nacíamos. / E o cometa Halley brillaba no ceu, / e Tolstoy se apagaba cando nós nacémos (…). A princípios de século nacémos, / a fins de século morrémos. / Ti e máis eu fomos, verdadeiramente, / fillos do noso século”.
Neste 2020 fanse 57 anos desde que se comezou a celebrar o Día das Letras Galegas. No 17 de maio de 1963, o Pazo de Fonseca de Santiago acolleu aquela primeira celebración, onde o propio Carvalho Calero dedicou unhas palabras á poeta homenaxeada, Rosalía de Castro.
Nesta ocasión tocoulle ao mestre “Don Ricardo” recibir a admiración dos intelectuais galegos que o lembran como un “poeta intenso e exixente” que construíu “un universo por primeira vez” coa documentación da historia da literatura galega.”
Cuestionario Proust: Xina Vega
Desde
o blogue de Ramón Nicolás, Caderno da crítica, este Cuestionario Proust a Xina Vega:
“1.– Principal trazo do seu carácter?
-Esta é unha das preguntas máis difíciles que existen porque unha non se dá visto a si mesma. O de coñecerse de verdade parece máis un propósito que algo que de verdade se poida atinxir, pero vaia, cando me poño a pensarme imaxino que son unha branda que vai de dura ou unha dura que vai de branda, non cho sei…
2.– Que calidade aprecia máis nas persoas?
-A valentía ou, o que vén ser para min o mesmo, a honestidade.
3.– Que agarda das súas amizades?
-Lealdade e verdade. Con que se permitan ser elas sen demasiados filtros e non busquen conscientemente danar a outros xa son moi feliz ao seu carón.
4.– A súa principal eiva?
-A pregunta 4 está relacionada coa 1, e volvo pensar en que non teño nin idea. Postos a contestar, respondería tamén o mesmo.
5.– A súa ocupación favorita?
-Creo que ler e escribir é un regalo, podería facelo todo o tempo, co descanso, iso si, dunhas cervexas coa xente que quero.
6.– O seu ideal de felicidade?
-Non sentir que teño que defenderme, que as cousas poden facerse doutro xeito, que debería ser doutra maneira. Ás veces todo está ben, todo flúe no presente. Desarmarse e percibir a beleza é felicidade e pode suceder en calquera momento.
7.– Cal sería a súa maior desgraza?
-Son nai, a morte dun dos meus fillos éme inconcibible.
8.– Que lle gustaría ser?
-Sempre quixen ser reporteira de guerra, aínda quero, pero xa non vai ser, claro. Mágoa.
9.– En que país desexaría vivir?
-Creo que en calquera. É moito máis importante para min o “como” que o “onde”.
10.– A súa cor favorita?
-O vermello en toda a súa gama, con especial predilección polo ton do sangue ou do viño.
11.– A flor que máis lle gusta?
-As calas e as camelias, teñen algo carnosamente rotundo que me fascina.
12.– O paxaro que prefire?
-O paporroibo con ese peito rubio e a cabeciña verde oliva.
13.– A súa devoción na prosa?
-Cando era adolescente morría por Kafka, tamén por Ferrín. Máis adiante Cunqueiro e Beckett foron os meus deuses, agora estaría entre Antoine Volodine, Elfried Jelineck e Angélica Lidell.
14.– E na poesía?
-Sempre volvo a Alejandra Pizarnik e a García Lorca e a Luís Pimentel.
15.– Un libro?
–Se o vello Sinbad volvese ás illas.
16.– Un heroe de ficción?
-O vello e derrotado Sinbad.
17.– Unha heroína?
-A Georgina d´Os cinco de Enid Blyton.
18.– A súa música favorita?
-As Variacións Goldberg de Bach, calquera dos albums dos The Smiths, ou un rap de Ayax y Prok.
19.– Na pintura?
-Lucien Freud, Giorgio de Chirico, Marcel Duchamp, Maruja Mallo.
20.– Un heroe ou heroína na vida real?
-Fun alumna de Claudio Guillén e de Ángel Crespo e aínda me conmove recordalos. A xeración do exilio que viviu nun país fantasma e aínda así creou para o país real e que acabou volvendo e recibindo un trato mesquiño dos protagonistas da Transición. Malia levar tantas feridas nas súas vidas eran tan luminosos!!
21.– O seu nome favorito?
-Guiomar.
22.– Que hábito alleo non soporta?
-A violencia, a seguridade nun mesmo, a prepotencia.
23.– O que máis odia?
-Odio a aqueles que senten pracer humillando.
24.– A figura histórica que máis despreza?
-Franco paréceme unha das figuras máis sinistras e mesquiñas que poidan concibirse.
25.– Un feito militar que admire?
-A revolución dos cravos. Aqueles capitáns con flores na escopeta…
26.– Que don natural lle gustaría ter?
-Gustaríame tanto bailar ben!!
27.– De que maneira lle gustaría morrer?
-Con consciencia e sen medo.
28.– Cal é o seu estado de ánimo máis habitual?
-Alegremente ansioso.
29.– Que defectos lle inspiran máis indulxencia?
-Creo que todos os que só prexudican a un mesmo.
30.– Un lema na súa vida?
-“Ten coidado, esfórzate en ser feliz”.”
Mondoñedo: actos de homenaxe a Álvaro Cunqueiro, 2020
Cuestionario Proust: Xavier Lama
Desde
o blogue de Ramón Nicolás, Caderno da crítica, este Cuestionario Proust a Xavier Lama:
“1.- Principal trazo do seu carácter?
– A curiosidade desordenada.
2.- Que calidade aprecia máis nas persoas?
– Supoño que a capacidade de empatía e que sexan, en termos xerais, boas persoas; é dicir, que non resulten tóxicas.
3. -Que agarda das súas amizades?
– Que sexan ou se sintan libres na amizade.
4.- A súa principal eiva?
– Repito o da curiosidade desordenada, pouco sistematizada (ten aspectos positivos e outros claramente negativos); logo a preguiza (malia que son admirador de Paul Lafargue) e varios defectos máis que non é cuestión de desvelar.
5.- A súa ocupación favorita?
– Sempre ver cine, bo cinema, series televisivas e a lectura.
6.- O seu ideal de felicidade?
– Non teño un ideal preconcibido, aínda que intúo que a base está en manter a conciencia tranquila. En todo caso, aproximaríase bastante ao que describe o poema “De vita beata” de Gil de Biedma.
7.- Cal sería a súa maior desgraza?
– Imaxino que perder a memoria (Alzheimer), padecer unha enfermidade grave e incurable, ou perder prematuramente os seres queridos.
8.- Que lle gustaría ser?
– O catálogo é amplo. Quixera ser moitos outros que non son ou non podo ser, porque xa é demasiado tarde para reinventarme a fondo.
9.- En que país desexaría vivir?
– Non teño unha preferencia explícita, nin vou pecar de chauvinista dicindo que o mellor é onde estou vivindo, En todo caso, gustaríame pasar un tempo en Francia, entre París e a Costa Azul, sen desbotar escapadas á Fisterra gala e á costa normanda.
10.- A súa cor favorita?
– Verde.
11.- A flor que máis lle gusta?
– Camelia.
12.- O paxaro que prefire?
– O pavo real, porque me fascinaba de cativo.
13.- A súa devoción na prosa?
– Moit@s: Cervantes, Dostoievski, Flaubert, George Eliot, Emily Brontë, Kafka, Borges, Buzzati, Sartre, Camus, Juan Rulfo, Nabokov, Otero Pedrayo, Cunqueiro (o narrador, pero, sobre todo, o inconmesurable articulista), Irish Murdoch, Alice Munro, Kundera, Julian Barnes, Coetzee, Paul Auster, Angélica Lidell (teatro), Virginie Despentes, etc.
14.- E na poesía?
– Tamén unha longa lista: Shakespeare (como dramaturgo), Shelley, Rimbaud, Eliot, Auden, Manuel Antonio, Rosalía, Whitman, Pessoa, Neruda, Aleixandre, Emily Dickinson, Sylvia Plath, Paul Celan, Sophia de Mello, Nicanor Parra, Alejandra Pizarnik, Olga Orozco, Gamoneda, Gimferrer, Leopoldo María Panero e un longo etcétera.
15.- Un libro?
– Sempre Hamlet. Shakespeare é para min é o escritor por antonomasia, o máis grande.
16.- Un heroe de ficción?
– Alonso Quijano, Werther, Gregor Samsa…
17.- Unha heroína?
– Jane Eyre. Penso na novela, pero tamén na versión cinematográfica que fixo Cary Fukunaga, con Mia Wasikowska no papel de Jane.
18.- A súa música favorita?
– Tentarei resumilo: “Les feuilles mortes” (mellor canción), Rolling Stones (mellor artista/grupo de pop-rock) e Beethoven, Mozart, Bach e Sibelius (música clásica)
19.- Na pintura?
– Picasso, Velázquez, Caravaggio, O Bosco (todos os anos vou ao Prado e a primeira visita, en plan ritual persoal, é sempre para este xenio único), Brueghel o Vello, Rembrandt, Goya, Renoir, Pollock, Delvaux, Remedios Varo, Motherwell e Baselitz, por citar unha pequena parte.
20.- Un heroe ou heroina na vida real?
– Apostaría polos heroes ou heroinas anónim@s que loitan pola vida cotiá en medio das dificultades (coñezo algún caso). Non teño heroes de escaparate, postureo, politicallada ou show business. Admiro moita xente viva (desde Paolo Sorrentino ata Yorgos Lanthimos, desde Julian Barnes ou Marina Abramovic ata Wajdi Mouawad, etc, etc.), pero non chegan á categoría de heroes, nin moito menos.
21.- O seu nome favorito?
– O que pasou a ter Prince: o Artista Anteriormente Coñecido como Prince.
22.- Que hábito alleo non soporta?
– A toxicidade en todos os sentidos.
23.- O que máis odia?
– O odio, a soberbia, a chulería, o clasismo, a maldade, os poderosos psicópatas, etc.
24.- A figura histórica que máis detesta?
– Hitler, Ante Pavelic, Pol Pot, xente así… individuos de rasgos psicopáticos que, cando chegaron ao poder, acabaron sendo xenocidas.
25.- Un feito militar que admira?
– Admirar, admirar son palabras maiores… Respecto aqueles feitos militares que tiveron un efecto liberador fronte á opresión ao longo da historia e non só os moi publicitados (e revisitados no cine) da segunda guerra mundial.
26.- Que don natural lle gustaría ter?
– Ter aptitudes para pintar ben e tocar un instrumento en condicións.
27.- De que maneira lle gustaría morrer?
– Sen sufrimento, mellor sen decatarme e sen dar a lata.
28:- Cal é o seu estado de ánimo máis habitual?
– Curiosidade esperanzada.
29.- Que defecto lle inspira máis indulxencia?
– Todos os defectos que xorden da boa fe, nos que non hai maldade explícita ou perversa toxicidade.
30.- Un lema na súa vida?
– Non teño lema explícito. Pero apúntome a un moi práctico: “Vive e deixa vivir”.”
Mondoñedo: conferencia “Álvaro Cunqueiro e José Lezama Lima”, por César Cunqueiro
Xosé Luís Méndez Ferrín: “Penso que todo escritor que publica en galego é independentista”
Entrevista
a Xosé Luís Méndez Ferrín en Balea Cultural:
“(…) – Balea Cultural (BC): Máis adiante fuches a Compostela. Entre outros, deuche clase Otero Pedrayo. É unha figura que en numerosas ocasións reivindicaches.
– Xosé Luís Méndez Ferrín (XLMF): Na época do Frente Popular, Otero Pedrayo non marchou coa dereita galeguista, quedou con Castelao e con Bóveda. Probablemente é a figura máis grande dende o punto de vista cultural e ideolóxico moi amplo do nacionalismo, tal e como a min me afectou, non sei a outros.
Nos anos 60 veu unha moda por parte do carrillismo, do falso comunismo, do comunismo que soamente tiña del o nome, de considerar a Otero Pedrayo unha figura conservadora. Eu non o vexo conservador. El foi case o primeiro en dicir que o futuro de Galicia era unha república, unha república galega. Primeiro díxoo Manuel Antonio, pero case en privado e sen moito eco. Unha república campesiña, claro, pero o dicía en público. (…)
– BC: Fai tempo definícheste como un profesor que escribe, agora xubilado pensas que segues ensinando?
– XLMF: Agora son un xubilado que escribe pouco (Risas). O estatuto sociolóxico de escritor en Galicia é inexistente. Quen vive de ser escritor ou escritora en Galicia? Ninguén. Estou pensando e Manolo Rivas, que debe de ser o único. Foi o único que logrou romper a barreira e aparecer no mundo como escritor galego.
Se te fixas na difusión que tivo Álvaro Cunqueiro, por exemplo da súa tradución ao inglés, e investigas a edición poderás ver que pon “From Spanish”. O mesmo noutras linguas. Cunqueiro traducíase a si mesmo ao castelán sen indicar que se publicara anteriormente en galego. Rivas non, deixa claro que a súa obra está escrita orixinalmente en galego xa sexa aquí como en Alemaña. Este tema non foi tratado nunca, pero realmente merece a pena ser analizado.
– BC: A literatura galega segue sendo subalterna a pesar de pasar xa tantos anos dende o franquismo?
XLMF: É subalterna. Absolutamente subalterna. A pesar de ser igual ou mellor á literatura de calquera outro país soberano como pode ser Portugal. Manuel Antonio cun libro é superior a Fernando Pessoa cunha colección de heterónimos xuntos. E é unha cuestión de talento, nada máis. Non hai unha Rosalía de Castro dese nivel en Europa durante o século XIX. Non existe.
O que ocorre é que seguimos sendo invisibles incluso dentro da nosa casa. En España hai un premio Cervantes e uns Premios Nacionais que cotizamos para eles e se lle dan aos escritores mellor dotados. Incluso a sudamericanos, o cal me parece bárbaro porque todo o que se lle dea aos escritores é para contribuír a que se liberen e que non lles controlen outros.
En Galicia non existen premios á literatura. O escritor galego está sancionado, por iso algúns malos escritores galegos optimizan a súa condición para incrustarse en institucións autonómicas que si pagan por servir como o Consello da Cultura Galega. É un manxadeiro de intelectuais mediocres que van buscar a manteiga, o cal nos convirte nunha colonia.
O que me parece incrible é que os escritores galegos teñan dignidade, sigan escribindo en galego, produzan, anden coa cabeza e o peito levantada e estean alí. E son moitos, iso si, están marxinados. Case todos premios en lingua galega se lle deron a escritores e escritoras de literatura infantil e xuvenil. Aí se lle recoñece que Galicia ten unha certa preponderancia, nun lugar considerado menor. Que non é para nada menor por outro lado. (…)
– BC: Pensas que na actualidade un artista comprometido galego ten a obriga de pular pola emancipación?
– XLMF: Depende de a que lle chames comprometido. En Galicia hai moita xente que ten conciencia de clase e non é independentista e moitos máis que veñen co independentismo no armario. Eu creo que Castelao era independentista pero nunca o dixo en público. Penso que non pode haber un nacionalista galego que non sexa independentista, iso si, o gardan totalmente. E non soamente en Galicia, o nacionalismo catalán estivo sendo non independentista ata onte. Na miña xuventude e madurez en Cataluña non había máis partido independentista que un que se chamaba Partit Socialista d’Alliberament Nacional.
En canto aos escritores, penso que todo escritor que publica en galego é independentista, se non, non escribiría en galego. O que se pensa é que non hai que facelo visible nin evidente, pero claro, pode pensarse que non é posible o comunismo despois do fracaso das diferentes experiencias, pero ou se aspira a iso ou nos quedamos como estamos, non hai posibilidades intermedias. É o mesmo con Galicia: é independente ou esfarela. Tardará máis ou menos tempo en facelo, pero leva séculos esfarelando. Ou as persoas son donas dos seus recursos e da riqueza dos seus países, ou seguirán sendo escravos. (…)”
Cuestionario Proust: Pilar Pallarés
Desde
o blogue de Ramón Nicolás, Caderno da crítica, este Cuestionario Proust a Pilar Pallarés:
“1.– Principal trazo do seu carácter?
-A teimosía, a forza de vontade, bastante escepticismo.
2.– Que calidade aprecia máis nas persoas?
-A bondade e a empatía. Tamén a intelixencia.
3.– Que agarda das súas amizades?
-A xenerosidade para acompañaren as miñas decisións e accións aínda que no fondo non
as compartan.
4.– A súa principal eiva?
-A teimosía.
5.– A súa ocupación favorita?
-Ler, ter conta dos meus animais e doutros que non teñen don@, escoitar música, parolar c@s amig@s e coñecid@s (ou descoñecid@s).
6.– O seu ideal de felicidade?
-Xamais me parei a pensalo.
7.– Cal sería a súa maior desgraza?
-Pasar pola experiencia dunha guerra.
8.– Que lle gustaría ser?
-Alguén que non tivese que estar a loitar sempre co seu corpo. Só por probar como é a vida así.
9.– En que cidade desexaría vivir?
-Lisboa. Mais sen ser tratada como estranxeira.
10.– A súa cor favorita?
-Ningunha en particular, aínda que non me agradan o rosa ou o gris e si moito as dos tintes indianos.
11.– A flor que máis lle gusta?
-Os narcisos.
12.– O paxaro que prefire?
-As rolas turcas. Na verdade coido que calquer animal é unha obra de arte.
13.– A súa devoción na prosa?
-Depende da época. Son de grandes devocións que se van substituíndo unhas ás outras. Agora mesmo leo moito a Coetzee, Le Clézio, Joyce Carol Oates. Noutras épocas, Thomas Bernhard, Djuna Barnes, Otero Pedrayo, Cunqueiro, Jane Austen, Conrad, Blanco Amor, Ingeborg Bachman, Flaubert, Maupassant, Onetti, Sábato, Jean Rhys, Mujica Laínez, Clarice Lispector, etc., etc., etc.
14.– E na poesía?
-Alfonso Costafreda, Cunqueiro, Emily Dickinson, Rosalía, Manuel Antonio, Gamoneda,
Sylvia Plath, Szymborska, Pimentel, Carvalho Calero, María Victoria Atencia, Leopoldo María Panero, Lois Pereiro, Avilés de Taramancos, San Juan de la Cruz, etc., etc., etc.
15.- Un libro?
–Última fuxida a Harar.
16.– Un heroe de ficción?
-Non teño. Son pouco dada a mitificar.
17.– Unha heroína?
-Tampouco destacaría ningunha.
18.– A súa música favorita?
-Suponse que se refire aos de música clásica? Non é a miña preferida. En todo caso destacaría Satie e os impresionistas.
19.– Na pintura?
-Caspar David Friedrich, Turner, os expresionistas alemáns, Alfonso Costa, Seoane, Van Gogh, os prerrafaelistas e simbolistas, Frida Khalo…
20.– Un heroe ou heroína na vida real?
-Mandela, Che Guevara, Salvador Allende, os emigrantes e exiliados que arriscan a vida en procura de algo mellor (e moi especialmente os africanos).
21.– O seu nome favorito?
-Emma, Saleta, Ana, Alexandre, Duarte, Carlos, Olivia…
22.– Que hábito alleo non soporta?
-O egotismo, a prepotencia, o dogmatismo, a vaidade, a falta de empatía, a mentira, o clasismo.
23.– O que máis odia?
-Os anteriores.
24.– Figuras históricas repulsivas?
-Calquera fascista.
25.– Un feito que admire?
-A abolición da escravitude e a conquista do dereito de voto por parte das mulleres.
26.– Que don natural lle gustaría ter?
-Máis paciencia, máis capacidade para o esquecimento e o perdón.
27.– De que maneira lle gustaría morrer?
-De maneira rápida e indolora, claro. Mais con tempo para deixar arranxada a supervivencia dos meus gatos e sen provocar demasiado sofrimento nin inconvenientes ás persoas que quero.
28.– Cal é o seu estado de ánimo máis habitual?
-Certa conformidade. Disposición para vivir o presente, sen máis.
29.– Que defectos lle inspiran máis indulxencia?
-Os que nacen da inxenuidade e a paixón, sempre que non causen mal a outr@s.
30.– Un lema na súa vida?
-Perseverar.”
Ourense: estrea de Crónicas do paraíso, de Sarabela Teatro, inspirado en As crónicas do sochantre, de Álvaro Cunqueiro
“Cando o noso Hamlet subiu ás táboas”
Artigo
en La Voz de Galicia:
“(…) «Non hai nada que teña maior actualidade ca os mitos. Son sempre noticias de última hora», escribiu o autor mindoniense, que, cómpre lembralo, dedicou ao xornalismo moitas horas da súa vida. Hai agora 60 anos, o 31 de agosto de 1959, Hamlet achegouse á Coruña e no Teatro Colón estreouse a obra á que Cunqueiro dedicara esforzos, ás veces envoltos en dúbidas, nos meses anteriores.
Nunha carta ao amigo Alberto Casal, incluída no volume Saiban cantos estas cartas viren, o escritor anota antes da estrea que viaxará de Mondoñedo á Coruña para ver os derradeiros ensaios, pero en realidade confesa o seu desacougo: «Non é nada esa estrea, e porén tenme inquedo e impaciente, e con temor», di.
Os temores semellaban fundados, non por inexperiencia dun autor que xa tiña unha longa traxectoria na poesía e na narrativa, pero si máis ben por circunstancias habidas nos meses anteriores. Noutra carta do devandito volume, escrita en xullo de 1959, Casal recolle os problemas xurdidos antes da estrea por mor das dificultades para a difusión da obra. O Ministerio de Información e Turismo xogara un papel importante nese asunto, aínda que a obra puido logo representarse. (…)
Chegado por fin o verán de 1959, Cunqueiro contaba, nunha entrevista en La Voz de Galicia asinada por Vicencio, que coa obra tentara dar resposta a «vellas e eternas preguntas» e que confiaba nos actores -a obra foi representada polo grupo Teatro Cultura, da Asociación Cultural Iberoamericana- polo «verdadeiro amor» posto nos ensaios. Tamén engadía que se a obra resultaba un fracaso, a responsabilidade sería súa por ter emprego unha linguaxe «escura e torpe». O xornalista remata a entrevista cun comentario que lectores, espectadores, actores e críticos semellan asumir 60 anos despois: que Cunqueiro amose escuridade ou torpeza na linguaxe, escribe Vincencio, «resulta imposible». (…)”
