Entrevista
de Daniel Salgado a Berta Dávila en Sermos Galiza:
“”Durante moitos meses, espertei cedo cada día para non escribir nada. Despois tío Carlos morreu e pensei que necesitaba buscar o principio de todo isto. Así que que volvín a este cuarto de hotel. Agardaba atopalo igual que o deixara a outra vez”. O primeiro parágrafo de Carrusel (Galaxia, 2019) é xa unha especie de mapa secreto para as súas 121 páxinas. Así, no último libro de Berta Dávila (Compostela, 1987) hai un complexo xogo de tempos narrativos, certo enfrontamento coa finitude, a vontade de escribir contra vento e maré e a imposibilidade case física de facelo, tabús que se veñen abaixo, o outro como liberación e ás veces condena.
“Eu estaba escribindo sobre diferentes cuestións, como cabaliños nun carrusel que soben e baixan”, explica Dávila a Nós Diario, “pero decateime de que todo xiraba arredor dun mesmo asunto concreto. Decidín que precisaba un soporte e busquei un modelo”. Ese núcleo implícito era a doenza mental, o tema do que, nas súas propias palabras, a autora se agochaba. “Agora, cando lembro o tempo breve que pasei no hospital, ao tratar de facer un relato do que non posúe unha narrativa propia, vén á miña cabeza aquela canción terríbel de Johnny Cash, The beast in me“, afirma a voz en primeira persoa que enfía a obra.
A escritora cavilou cada movemento co que se internaba no subxénero da autoficción ou ficción do eu. Non excesivamente practicada na literatura galega -exemplos máis ou menos recentes son A identidade fascinada (Galaxia, 2015), de Antonio Piñeiro, ou Os xornalistas útópicos (Xerais, 2013) e Todo ser humano é un río (Xerais, 2016), de Manuel Veiga-, asédiana a confusión e o pudor, a malinterpretación e a nugalla crítica. “Carrusel está moi meditado”, sinala Dávila, “porque unha sabe a que tipo de preguntas se enfrontará. Mais sucede con este libro algo que me interesa: hai certa vergoña á hora de preguntar sobre a súa cuestión central [a doenza mental] de maneira directa”. En todo caso, ela tomou a decisión de non respondelas. “Mais non me incomodan, sería inxenua se o fixese”, engade.” (…)
O tempo e o mecanismo ao respecto deseñado pola autora é outro dos elementos fundamentais de Carrusel. “Xogo con el desde unha perspectiva emotiva e non sucesiva”, afirma. A narración é como simultánea, ás veces circular pero con altos e baixos tal o propio carrusel, formulada por Dávila a xeito de tea. “Nela fanse dobreces e fragmentos da mesma acadan así intimidade absoluta”, esténdese. O reto era descubrir as maneiras en que unha emoción conecta cunha música que “sentías de adolescente, escoitas nun bar e de súpeto estás tan perdida como aos 15 anos”. (…)”
Arquivos da etiqueta: Daniel Salgado
Aderyn, poesía noise pop
Artigo
de Daniel Salgado en Sermos Galiza:
“Os poemas de Fase de trema (Espiral Maior, 2012) son de vocación escura. Abismáticos. Intimistas e con certa desolación como medio ambiente. Destes materiais partiron a súa autora, Lorena Souto, e o músico David Miranda para crear Aderyn, proxecto noise pop nado na diáspora galesa. Fractura é o seu primeiro disco.
“Foi un xeito de darlle pulo ás nosas inquedanzas artísticas e un xeito de sentirse en conexión, mesmo estando lonxe, co noso contexto cultural”, explica a Sermos nun correo electrónico a propia Souto. A situación concreta e un punto de eclosión: a adaptación que Miranda fixera pola súa conta dun poema do mencionado libro, “que deu pé a un diálogo poético musical que ao longo do tempo se fixo máis fluído”.
Escritora e músico traballaban na Universidade de Bangor, no País de Gales. Ela regresou á Galiza, el continúa alí, onde leva máis de dez anos. “Foi un proceso lento e meditado que deu lugar ao disco”, considera Miranda. O resultado son oito cancións de textura lenemente ruidosa, en que ecoan Cocteau Twins ou os My Bloody Valentine menos salvaxes, dispoñíbeis en bandcamp, e que enlazan con algunhas prácticas anteriores do músico, por caso a banda Nouvelle Cuisine.
“Os poemas foron o punto de partida. Busquei darlles unha interpretación sonora. Máis que en melodías, a miña busca centrouse nas texturas. Lorena tivo unha achega fundamental nese sentido”, di Miranda, quen pon como exemplo do método Levedar. “Vén, entra no cuarto / o mar medra para asolagarnos / e vivimos como cetáceos xigantes”, afirma unha canción máis “acuática” que a media de Fractura.
Ás teimas “electrónicas e orientadas cara ao post-rock” de Souto engadiu o músico unha obsesión: a do disco maldito de Lou Reed Metal Machine Music (1975), ruído branco, masas informes de guitarras distorsionadas. “Conforme avanza a obra, a textura vaise abrandando e as melodías teñen maior protagonismo”, autoanaliza, “se cadra pasan do noise pop ao dream pop. Este desenvolvemento é un reflexo do que está a suceder nas letras”. (…)”
Regina Touceda obtén o XXXII Premio Nacional de poesía Xosemaría Pérez Parallé
“Rompente, poesía e insolencia”
Artigo 
de Daniel Salgado en Sermos Galiza:
“Galiza espreguizábase após 40 anos de ditadura. Nas rúas decidíase entre ruptura e reforma. Nos escritorios dos poetas tamén. O grupo Rompente, cuxo núcleo formaban Antón Reixa, Manuel M. Romón e Alberto Avendaño, axiña tomou partido. E, como de deduce do seu nome, non o fixeron pola reforma. Os nenos terríbeis da poesía galega reúnense esta sexta feira, 4 de outubro, por primeira vez en catro décadas. Será dentro do Festival Kerouac.
“Xuntámonos e foi como retomar unha conversa de hai 40 anos, como unha continuación”, explica a Sermos Galiza Romón (Vigo, 1956). Esa é exactamente o tempo que pasou entre a publicación dos Tres tristes tigres, un libro por cada un dos Rompente que axitaron as augas da literatura galega da época: galletas kokoscha non, do propio Romón; As ladillas do travesti, de Reixa, e Facer pulgarcitos tres, de Avendaño.
Autoeditadas grazas a un crédito solicitado por Antón Reixa, distribuídas a man por rúas, feiras e mercados, con megáfono e carteis en papel do que se usaba no circo, aquelas obras incorporaban ferramentas, repertorios e métodos insólitos na poesía galega da altura. Colaxes e paisaxe urbana, violencia política e humor salvaxe, experimentalismo formal e insurrección sintática. ¡Fóra as vosas sucias mans de Manuel Antonio!, titularon un manifesto de 1979 e escollendo unha estirpe en que tamén estaba Ferrín.
É Reixa (Vigo, 1957) quen sintetiza a actitude xeral da banda nun “punto de insolencia”. “Era un intre moi político, discutíase entre reforma e ruptura, e asumimos a ruptura na parte cultural”, di a este xornal, “se cadra cun pouco de sobreactuación, mais era o que cumpría naquela época”.
“o libro reventou / o vello camiño é o novo / o comercio do poeta é a súa gorxa / o seu corpo a fábrica / os clientes tódolos que sinten frío / cando lle dis a un poeta / ‘a túa voz fala por nós’ / alégrase / pero moito máis se alegra se é / que falades por vós mesmos”, abría o Silabario da turbina (1977), o primeiro dos dous volumes colectivos dun grupo que pasou da “Resistencia Poética” á “Comunicación Poética”.
“Tirámonos á area como gladiadores, porque era imposíbel que os altos estamentos literarios fixesen caso a tres rapaces de entre 18 e 23 anos”, fai memoria Alberto Avendaño (Vigo, 1957), que acaba de retornar á Galiza xubilado logo de 30 anos traballando nos medios en Estados Unidos. “Queriamos tomar non o poder político, aínda que tiñamos ese nesgo -cada un diferente, por certo-, senón o poder poético”, comenta.
As performances de Rompente excederon calquera expectativa. Avendaño pasaba polo aro dun hula hoop e Reixa lía con pantis negros. Julián Hernández, músico despois en Siniestro Total, axudaba. E no apartado gráfico das publicacións eran habituais Menchu Lamas e Antón Patiño. “Pero as performances xa existían, xa existira a Beat Generation, xa existira o Cabaret Voltaire”, sinala Avendaño, “e nós tiñamos unha formación literaria e unha curiosidade moi seria para a época”.
Tan seria que Reixa afirma conservar “basicamente o mesmo posicionamento estético. Non vexo Rompente contraditorio coas posturas que mantiven despois”. Tan seria que os levaba, en palabras de Manuel Romón, a okupar espazos. “Queriamos desacralizalos, levarmos a poesía á rúa, ás festas. Sacarlle as cores aos templos da cultura. Foi un tempo de celebración, e de esperanza. Percibíase a posibilidade de ultrapasar o que había. E xa ves o que veu”, expón.” (…)”
Anxo Quintela: “A información cultural debe atender ás dinámicas profundas do que acontece na sociedade”
Entrevista
de Daniel Salgado a Anxo Quintela en Sermos Galiza:
“(…) – Sermos Galiza (SG): Por que aínda estraña que o Estado conceda un Premio Nacional a quen traballa nunha lingua cooficial distinta do castelán?
– Anxo Quintela (AQ): O raro dese estrañamento é cando se produce na propia Galiza. Para min é algo absolutamente natural traballar en galego. Pertenzo á primeira xeración de persoas que puidemos desenvolver a carreira profesional en galego. Fíxeno en diferentes medios, desde Vídeo Voz até a TVG pasando por Vieiros. Mesmo cando traballei uns meses en Citroën tamén falabamos galego na cadea de montaxe [risos]. Para min é algo normal. Pero resúltame difícil entender que, na lista de Premios Nacionais de Poesía, o único galego fose José Ángel Valente, que escribía ademais en castelán. Foi así até hai pouco, cando o gañou [Manuel] Álvarez Torneiro. E a poesía en galego hai moitos anos que ten un peso específico no conxunto das linguas peninsulares.
– SG: O Estado nega a súa propia pluralidade interna.
– AQ: Está claro. Non hai programas na Televisión Española, a música noutras linguas é dificilísima de escoitar. A efectos culturais todo o mundo vive no seu propio sistema e en Madrid non entra practicamente nada. Mesmo era máis doado antes, con Andrés Do Barro e cousas así. Desde Os Resentidos con Fai un sol de carallo… De todos os xeitos, o que me resulta máis interesante é Galiza. Ramón Villares fala da xénese da Autonomía da Galiza como da xénese dunha anomalía. Esa anomalía, di el, consiste en que se trata dunha autonomía construída por xente que non cría na autonomía, por antiautonomistas. Para min, esa anomalía atravesa toda a cultura galega e non só, tamén a xestión da cousa pública na Galiza ou os medios de comunicación públicos. É unha anomalía que fai que as peculiaridades se interpreten como anomalías e as anomalías como peculiaridades. Nesa confusión estivemos metidos 40 anos. Hai unha especie de falta de ambición, de falta de valentía, de ir máis alá…
– SG: Certo conformismo.
– AQ: Un conformismo co que existe, si, cando as potencialidades deste país son tremendas en moitísimos campos. (…)”
“Que facer coa literatura”
Artigo 
de Daniel Salgado en Sermos Galiza:
“A reentrada ao curso literario adoita ser tempo de promoción editorial, anuncio de bos propósitos, reactivación de ciclo após os meses de verán. Pero tamén pode servir para facer mínimo balanzo e trazar vías cara ao futuro inmediato. A esta última vontade responden as persoas consultadas ao respecto por Sermos Galiza, quen trazan un conciso estado da cuestión no inicio do outono.
“Estamos nun momento creativo de grande calidade creativa”, afirma, sen dubidar, Cesáreo Sánchez Iglesias (O Irixo, 1951), “cualitativa e cuantitativamente. Moi por riba das posibilidades estruturais, sexan estas empresariais ou institucionais”. Poeta e presidente da Asociación de Escritoras-es en Lingua Galega (AELG), detecta os problemas principais nas condicións de produción: o adelgazamento editorial, os baixos índices de lectura, as políticas públicas. Pero, desde unha perspectiva sistémica, esas non impiden que a escrita literaria sexa, ao seu ver, “un territorio gañado para a normalidade”.
A ollada de Sánchez Iglesias, literatura en perfecto estado de forma pero deficiencias de contexto, é dominante no sector, pero non única. A escritora Eva Moreda (A Veiga, 1981), residente en Glasgow onde é profesora de musicoloxía na universidade, disinte. Opina como crítica –publica as súas recensións no portal Biosbardia– e sobre narrativa. “Vexo unha especie de tirar para adiante que desconcerta”, di nun correo electrónico, “cada mes saen novelas, son promocionadas dentro das posibilidades de cada editora, recensionadas en catro medios con grandes loanzas raramente xustificadas desde a análise da técnica literaria, logo para o mes chega outra tanda de novelas e volve comezar o círculo”.
Moreda, autora de A Veiga é como un tempo distinto (2011), percibe ademais repertorios comúns hexemónicos: son libros “doados de ler”, con pegadas de literatura popular e “con mensaxe encadrada en certos temas candentes e coordenadas ideolóxicas en que se supón se sitúa o lector medio”. É a procura do mainstream, sintetiza, “nun panorama de precariedade empresarial”.
Esa certa homoxeinización estética tamén a nota o escritor Mario Regueira (Ferrol, 1979), ademais crítico de libros neste semanario. E enlázaa coa paisaxe editorial, ao seu ver atrapada no “bipartidismo” que marca “liñas moi determinadas” ás veces sorteábeis grazas aos premios literarios que implican publicación da obra. Refírese en concreto ás dúas editoras máis grandes, Xerais e Galaxia, que, esténdese, “teñen cousas moi boas pero tamén dinámicas que acaban por pexar o campo de xogo”. A cuestión normativa é a que lle vén á cabeza en primeiro lugar. (…)”
Compostela: presentación de O atentado de Ulrike Meinhof, de Ronsel Pan
María Xosé Porteiro: “En Cuba os galegos fixemos cousas que aquí non podiamos: saber quen somos”
Entrevista
de Daniel Salgado a María Xosé Porteiro en Sermos Galiza:
““A emigración é unha parte fundamental da nosa historia para comprendermos como chegamos aquí”, explica Porteiro a Sermos Galiza, “desde o século XIX e en boa parte do XX fomos un pobo que se baleirou e axudou a construír outras sociedades, sen rachar o vínculo coa casa”. Como o irlandés, como o italiano, como o xudeu, sinala, antes de se confesar “froito desa situación”.
Filla de pai galego simpatizante revolucionario e nai asturiana, viviu desde o seu interior os acontecementos decisivos do século XX. E relata que a súa ollada é “peculiar, distinta da doutros galegos emigrados en Cuba que se sentiron desposuídos pola Revolución”. Subxace no texto de Sándalo, case 400 páxinas cuxos episodios suceden entre 1823 e 2015 en contextos históricos reais.
“A mirada sobre a emigración galega pode ser sociolóxica ou podemos incorporala ao noso relato histórico normal”, entende, “se facemos socioloxía, estamos facendo chacinaría, despezando a historia. E, ao cabo, a bisbarra máis próxima a Galiza por occidente son as Antillas, como polo sur é Portugal”. En Sándalo, Galiza e Cuba entretécense sen solución de continuidade, adiante e atrás na axitada historia dos dous países.
“O meu coñecemento directo de Cuba -o primeiro que aprendín na miña vida-, e o de Galiza -que adquirín a partir dos 14 anos”, di, “servíronme para aprender que a historia de Galiza escribiuse moitas veces en Cuba. Os galegos estivemos alí facendo cousas que aquí non podiamos facer: por exemplo saber quen somos, dotarnos de bandeira, de himno, explicar por que nos consideramos patria”. (…)”
“Chus Pato: poemas sobre a vida contraria á mercadoría”
Artigo
e entrevista de Daniel Salgado en Sermos Galiza:
“Son voces que cantan á igualdade, refugan a idea de propiedade, pensan a vida como antítese da mercadoría. Atravesan tecidos vexetais, edificios que vibran, ao fondo os faros, deuses, pedras, os animais, incluídos os sapiens. Un libre favor (Galaxia, 2019), décimo primeiro libro de Chus Pato, explora ademais o que a autora denomina “contención do eu autorial” na escrita.
“Concibo o poema como unha atención, unha escoita, como un tacto ou unha intelixencia cara a certos usos da linguaxe que chamarei poéticos”, explica Pato (Ourense, 1955) a Sermos Galiza vía correo electrónico. Que en Un libre favor se enfrontou ademais á necesidade de “dominar a ansiedade” no traballo coa materia poética. O poema como acción sensíbel de intervención, ao cabo.
Dous eixes sosteñen unha obra de elevada densidade. Sintetízaos en dous conceptos que respiran ao longo das páxinas do libro, o natal e a mímese arcaica. O primeiro nace nun verso do poeta alemán usualmente adscrito ao romanticismo Friedrich Hölderlin. “O natal é o máis difícil’, dicía. Eu reflexionei moito sobre iso, porque o natal é a patria, é abrir os ollos, é o contacto coa vida”, afirma, “e a vida nunca nos pertence, nacemos sen querer nacer e morremos sen querer nacer. É impropia, non temos propiedade sobre ela”. (…)”
“Pilar Pallarés, radical intimismo”
Artigo 
de Daniel Salgado en Sermos Galiza:
“Apenas en cinco libros Pilar Pallarés construíu unha das xeografías máis singulares da poesía galega actual. Radical, arrasada, indagadora, intimista e aberta ao outro, obra e autora son obxecto das honras da AELG como Escritora na súa Terra. Eis un extracto da reportaxe, publicada no número 352 do semanario en papel Sermos Galiza.
“Un espasmo de luz incendia o bosque”, remata o primeiro poema de Leopardo son (Espiral Maior, 2011). Espasmos de luz no corazón do bosque da poesía galega contemporánea, eis unha definición posíbel da obra de Pilar Pallarés (Culleredo, 1957), cuxos cinco libros delimitan un singular e celebrado territorio lírico. Intimismo radical, desposesión, arrasamento, o que o profesor Arturo Casas denomina, con eco a Deleuze, devir animal. A súa escrita é unha indagación brutal no eu e no desexo, na destrución e na intensidade, que comeza na década dos 80 e agora homenaxean as súas colegas da Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega.
“Na xeración dos 80 non hai moitas voces femininas”, describe a crítica Teresa Seara para este semanario, “a súa vivencia tan radical do intimismo distínguea. Os homes escriben sobre o erotismo, pero dun xeito completamente diferente”. Ningún como Livro das devoracións (Espiral Maior, 1999), desde logo, peza maior do seu traballo e páxinas de enorme potencia imaxinista: “a beleza dos corpos ten ángulos que doen // corazón: fica imóbil”. A profesora Kathleen March sinalou no seu día a “sorprendente complexidade dos seus referentes” e un campo de batalla “entre Eros e Thanatos, liberdade e opresión, sensualidade e soidade, lingua e silencio”.
Arturo Casas lembra que, na Antoloxía consultada da poesía galega 1976-2000 (Tris Tram) coordinada por el mesmo en 2003, foi “o cuarto libro de poemas máis considerado polas especialistas que participaron, case un centenar”. Por diante, só títulos de Cunqueiro e Ferrín. Sétima soidade antes das devoracións, Pallarés, que descubrira a lingua e a conciencia da mesma grazas a Moncho Valcarce, publicara o iniciático pero aínda á procura Entre lusco e fusco (Do Castro, 1980) e mais Sétima soidade (Sociedade de Cultura Valle‑Inclán, 1984), co que consagrou a súa voz.
“Naquel tempo falouse de neorromanticismo, leuse noutra chave”, relata a Sermos a profesora e crítica María Xesús Nogueira, “pero ese intimismo tan singular xa estaba aí, como estaba esa tensión do discurso, do verso, e ese mundo animal que creou”. E que Nogueira relaciona con coetáneas como Xela Arias. Foi a época en que Pallarés era a única poeta da súa promoción con certo relevo público. E a única muller do grupo De amor e desamor e da escolma Desde a palabra, doce voces. Nova poesía galega (Sotelo Blanco, 1986), preparada por Luciano Rodríguez con evidente vontade canonizadora.”
