Helena Villar Janeiro: “Comecei a escribir nos Ancares, alumeando con carburo polas noites”

Entrevista a Helena Villar Janeiro en La Voz de Galicia:
“(…) – La Voz de Galicia (LVG): Como comezou a súa paixón polo mundo literario?
– Helena Villar Janeiro (HV): Meu pai falaba moito de literatura, era un gran coñecedor. Eu recitaba cousas con el. Quería que fose xornalista e miña nai, secretaria. Por ela aprendín a escribir a máquina, para compracela. Como non tiña máquina, poñía o teclado pintado no cu dunha cadeira.
– LVG: E cando empezou a escribir?
– HV: Na universidade máis que literatura estudei a súa historia. Pasoume en Lugo e tamén en Santiago. Daquela era lectura forzada da que saquei pouco. Cando comecei a ler por libre atrevinme coa poesía. Lía a Juan Ramón Jiménez. Por el comecei a escribir, aló por 1968. Foi en Vilar de Cancelada, nuns tempos nos que non había luz. Alumeábamos con carburo para dar unhas clases de noite aos rapaces que o necesitaban. Comecei a escribir nun caderno o que vivía nos meus días, pero sen maiores pretensións. Falaba tamén da paisaxe, que me influenciou moito. A terra é o que máis me gusta, prefíroa a un museo. Cando me din de conta tiña xuntos uns cantos poemas. Estaban en castelán porque aínda non tiña adquirido o galego como lingua de cultura, era só a lingua de comunicación. (…)
– LVG: Atopouse con moitas pedras no camiño por ser muller?
– HV: Tiven a sorte de nacer desexada muller, meu pai quería cativa polas consecuencias da represión franquista. El era un feminista sen sabelo e falábame de moitas mulleres. Ao seu lado foi fácil estudar porque mo permitiu. Fíxome autónoma e libre. Iso si, non tiña moitas mulleres ao lado ás que seguir nin coas que estar no plano intelectual.
– LVG: Que figuras a marcaron como muller?
– HV: O meu home axudoume moito, a entender que eu tiña que facer cousas. A partir de aí fun rompendo barreiras, non sufrín moitísimo castigo, pero hai episodios que me pasaron moi desagradables que seguro a un home non lle pasarían. Non podo dicir que a vida das mulleres fose doada, pero eu planteille cara.
– LVG: Cal foi a situación machista máis evidente?
– HV: Cando casamos, comezamos unha colaboración xuntos. Estivemos separados un ano e escribiámonos cartas. Delas saíu un libro. Iso escandalizou, e pensaban que el era un señor xeneroso que lle deixaba escribir á muller catro poemas, que el escribía outros 60 e que me deixaba firmar o libro. Chegáronmo a dicir, e a deixarme fóra moitas veces.”

Salón Internacional do Libro Infantil e Xuvenil 2021

Desde o Concello de Pontevedra:
“O Salón Internacional do Libro Infantil e Xuvenil retoma a súa actividade logo de pechar as portas a principios da edición pasada. por mor da pandemia. “Emerxencia Literaria: os libros salvan o planeta” terá lugar do 23 de abril ao 9 de maio entre as instalacións do Pazo da Cultura, Illa do Covo e parroquias da cidade con todas as medidas e protocolos.
Comentábao a concelleira de Cultura, Carme Fouces que quixo empezar a rolda de presentación do programa, que podes descargar aquí, agradecendo o traballo de toda a equipa “tanto polas complicacións xurdidas pola pandemia como as derivadas do porceso de reestruturación do Pazo da Cultura”.
O segundo punto a destacar, “complicado nun evento de tal magnitude e con tantas actividades”, foi a implicación das Escolas Unesco “en lugar do país convidado quixemos convidar a todo o Planeta e Pontevedra, conta coa excelencia para accesder a todo o mundo a través das Escolas Unesco. Recibimos colaboracións de máis de 15 países, en múltiples idiomas, etc. que estarán colgadas na canle de Youtube do Salón”. De seguido Fouces destacou a participación –con traballos en formato video e podcast– dos centros colaboradores de Pontevedra e parroquias e tamén algúns da comarca que “quixeron manter a vinculación pese as circunstancias de non poder asistir presencialmente. Contaremos todas as mañás do Salón con contacontos en streaming para as escolas e ás colaboradoras do Concello de Pontevedra, enviarémoslles contacontos presenciais. O Salón é un proxecto colaborativo con escolas que va moito máis aló do disfrute ou da oferta de lecer para as familias. Non podíamos deixar de facer este esforzo este ano para cubrir esa pata”.
Antes de debullar o programa e os protocolos necesarios para participar das actividades do Salón este ano, a concelleira puxo o foco no cartaz, deseñado pola ilustradora viguesa Aída Alonso “que traballa co collage e fixo esta preciosidade que representa o que significou e significa a pandemia pero ao tempo está cheo de optimismo”.
O Salón manterá como espazo principal o Pazo da Cultura no que permanecerá ambientada, de xeito acorde ás circunstancias, a Sala de Exposicións pero “apostamos este ano por espallarnos tamén a lugares ao aire libre como a Illa do Covo, onde faremos unha gran parte da actividade se a climatoloxía o permite e tamén ás parroquias, evitando a un tempo os desprazamentos de xente e por outro lado facilitando o acceso a quen non vive en Pontevedra mesmo. Levaremos a biblioteca en forma de furgoneta, “Rodalibros” polas parroquias onde terán lugar actividades e contacontos. Tamén por toda a cidade contaremos coa “Orbil Parade” composta polas 8 figuras de Orbil colocadas en puntos clave, en torno aos que se organizarán roteiros”
Carme Fouces salientou a aposta pola presencialidade nas actividades, con todas as medidas hixiénicas, control de accesos, aforos, etc que “estamos seguros a cativada vai cumprir sen problema porque xa demostraron nas escolas que son moi responsables e están afeitos, así que pedimos a colaboración das familias para que estean atentas tanto á forma de acceder as actividades este ano –con reserva previa, de balde na web– e ás indicacións do monitorado e persoal da organización.
“Haberá exposición do Museo do Videoxogo (MUVI) de Kiko da Silva e Helena Vilar que por mor do peche do ano pasado non puideron recibir a homenaxe merecida, Faladoiros en formato presencial e streaming con Miguel Anxo Prado e Pablo Prado, Ledicia Costas e a moza escritora Mariña Maceiras, buscando o diálogo entre xeracións, con Montse Pena, AGPI, Montse Fajardo, etc. Esteas como a de Baobab Teatro “Ás para Álex”, o Seminario Permanente de Jazz, Lucía Aldao e María Lado “A auténtica vida salvaxe”, deseñado en exclusiva para o Salón como o espectáculo de inauguración a cargo de Marcelo Dobode e coro da Xunqueira e o de clausura da man do RockLab, “Imos cambiar o mundo”, baseado no libro de Fina Casalderrey Lingua Guapa ou a estrea para bebés, que contarán este ano con máis actividades, “Feira de sementes” de Babaluma.
Antes de despedirse Fouces salientou a necesidade de colaboración e responsabilidade da cidadanía para asistir: “este ano todo será de balde, incluso a pequena aportación que se facía outros anos para algúns espectáculos, desapareceu. Fixemos este esforzo polas circunstancias, a redución de aforos, etc., pero estas mesmas circunstancias obrigan á inscrición obrigatoria do público asistente para facilitar os rastrexo no caso de que fora preciso. Contaremos no web www.salondolibro.gal no apartado de programación cun sistema de “venda a custo cero” de entradas que se activarán de semana e semana, de mércores a mércores a partir do 21 de abril. Aí é onde pedimos que se finalmente as persoas que reservaron as entradas non poden asistir, chamen ou contacten coa organización para poder liberalas e que non se desperdicien. Xa que contamos con aforos reducidos, alomenos que se cubran porque o contrario sería unha mágoa.””

Helena Villar Janeiro: “Os libros que se relén cando ti xa non es a mesma vólvense novos”

Entrevista de César Lorenzo Gil a Helena Villar Janeiro en BiosBardia:
“(…) – BiosBardia (B): Que novela a reconciliou coa literatura?
– Helena Villar Janeiro (HVJ): Que haxa cousas que non me gusten non minguou o meu aprecio pola arte de contar, de cantar ou de pensar creativamente, que vén sendo a literatura. Ás veces deixar algo é máis unha administración do tempo que un rechazo real, sobre todo no terceiro acto da vida, no que eu ando. Empezo a desexar re-ler tanto como ler, porque os libros que se relén cando ti xa non es a mesma vólvense novos. (…)
– B: Escribirá as súas memorias?
– HVJ: Tiven oficio, profesión e vocación, dedicacións sociais exercidas con paixón en momentos de grandes cambios. Vendo morrer un mundo e nacer outro, é ben difícil subtraerse á tentación de intervir literariamente ese tránsito, porque afortunadamente estiven en escenarios de visión privilexiada. Gardo bastantes cousas a medio elaborar: material biográfico, da historia familiar e da memoria ancaresa da que herdei moito coñecemento e me apena que se perda. Son, por herdanza e formación na cultura popular, narradora oral. María do Cebreiro tenme falado de facer unha gravación de relatos que me escoitou moitas veces e deberían ter ese formato espontáneo. Se viñesen tempos animosos, poida que me decidise a organizar todo o material e ir buscándo formas para a súa diversidade.
– B: Que autor/a considera vostede responsable de que vostede se dedique á literatura?
– HVJ: Nacín como poeta con Juan Ramón Jiménez. Estábame iniciando en varias artes: música (guitarra), debuxo, pintura e modelado…, pero el púxome nas alas das súas palabras e empecei a voar, sen saber daquela que fora un namorado de Rosalía e de Curros. Tras este primeiro libro vin a anomalía de non escribir no meu idioma e nese paso foi estimulante a Escolanía de merlos, de Faustino Rey Romero. Entrei na riqueza dos nosos clásicos e procurei ir coñecendo as distintas xeracións canda outras voces poéticas do meu gusto, desde a sufí Rabia Al-Adawiyya á italiana Antonia Pozzi, pasando polos franceses —marcadamente Eluard e Prévert, que traducía—, e as iberoamericanas Cecília Meireles, Delmira Agustini, Gabriela Mistral, Alfonsina Storni… Tamén dei unha boa volta pola poesía anglófona, menos cercana polo escaso coñecemento do idioma. (…)”

Do 26 ao 28 de xuño, I edición do Festival Virtual do Libro Galego (FLIV)

I edición do Festival Virtual do Libro Galego (FLIV), do 26 ao 28 de xuño

Helena Villar Janeiro le un poema de Nas hedras da clepsidra

Desde a AELG recollemos a lectura dun poema de Nas hedras da clepsidra por parte da súa autora, Helena Villar Janeiro, no marco da iniciativa Lecturas fuxidas da Libraría Pedreira, aquí.

Rechiade e unídevos baixo cancelos comúns como #CorentenaLiteraria, #Euquedonacasa, #LerGalegoSempre, #Acasainfinita, #DescobreACulturaGalega, #CulturaGalegaCuradora, #Aculturasegue e/ou #CulturaNaRede.

XXI Salón Internacional do Libro Infantil e Xuvenil de Pontevedra, 2020