Artigo 
de Pilar García Negro en Sermos Galiza:
“O sábado 25 de marzo foi o 27 cabodano de Carvalho Calero. Para comemoralo resgatamos un artigo publicado no número 139 de Sermos Galiza (no caderno de análise A Fondo) pola escritora e profesora da UDC Pilar García Negro.
Xa vai para catro anos (1 de Xuño de 2011), publicaba un artigo no extinto Xornal de Galicia (desaparecido por orde da superioridade), que dei en titular “Un verso infeliz”. Nel, facía referencia a un volume, algo desfarrumallado, do libro Vieiros, de Ricardo Carvalho Calero, publicado en 1931. Este exemplar -que posuímos grazas á xenerosidade de Margarida Carballo Ramos- é o que o autor dedicou a Rodrigo Sanz. Este político agrarista e rexionalista moderado, que fundara o Ateneo ferrolano onde un mozo Carvalho proferira unha conferencia, leu, polo que demostran as súas anotacións, moi atentamente este volume poético daquel escritor novel de 21 anos. Cualifica, en xeral, positivamente os seus poemas, mais hai un apontamento que chama particularmente a atención. É o que reza: “Buena. Otro verso infeliz por corto”. Este verso defectuoso di así: “n-un rexurdir grorioso da Galiza”. Todo o poema está escrito en versos de catorce sílabas e finaliza con este, de once. Tal e como o lemos, este final non se debe á impericia do autor, mesmamente moi sabedor da preceptiva e da retórica poética, senón á vontade de marcar un presente aberto a expectativas melloradas, un futuro de rehabilitación para a nación, desexada na mención previa da praza da Quintana, onde tiñan lugar os mítins das arengas, por exemplo, como preludio e celebración do Día da Patria Galega.
Un verso infeliz. Tal foi o decreto que se cerneu sobre Carvalho cando decidiu ser un verso libre e, na derradeira década da súa vida, reatar a súa biografía con aqueles anos da mocidade republicana e nacionalista, abruptamente interruptos pola guerra civil española e a barbarie nela desatada e alongada durante toda a duración do rexime ditatorial. Sempre se reclamou dun único partido, o Partido Galeguista de antes da guerra, e sempre se manifestou leal ao seu ideario e á súa práctica. Nunca admitiu ser considerado un heterodoxo ou un disidente, xustamente por se considerar fiel a aquela ortodoxia. (…)”
Arquivos da etiqueta: Ricardo Carvalho Calero
“As cousas mudam, as palavras ficam. Carvalho Calero”, artigo de Xoán Costa
Artigo 
de Xoán Costa en Sermos Galiza:
“Carvalho Calero morreu o domingo 25 de marzo de 1990, mais na imprensa escrita a nova e as necrolóxicas correspondentes non apareceron até a terza feira día 27. (…)
Pasaron vinte e cinco anos. A súa casa natal en Ferrol derrúbase; sobre a súa obra e o seu pensamento, especialmente o lingüístico mais non só, paira o silencio, cando non o desprezo e o sempre reclamado “Día das Letras” non chega.
A figura de Carvalho segue a ser deostada polo mesmo oficialismo que o obsequiou con sentidas “laudatio funebris” nos periódicos desa semana. Mesmo hai quen considera que nada hai que lle recoñecer e que coa estatua erixida en Compostela xa sobexa.
E cal é a razón de tanta aversión, que mesmo se contradi co escrito hai 25 anos na imprensa por quen na altura, se erixían como representantes do galeguismo académico e que conclúen, en xeral, considerando Carvalho como un intelectual honesto, un investigador serio e unha persoa comprometida co seu país. Ou é que só se trataba das elexías póstumas interpretadas por carpideiras de pago? (…)
Entramos nos quiosques da Galiza de aquel 27 de marzo. Procuramos as principais cabeceiras. E lemos. (…)”
Rosalía, toda unha patria
Artigo
de Xoán Costa en Sermos Galiza:
“Durante o ano 2013, e no contexto do 150 aniversario da publicación de Cantares Gallegos, Sermos Galiza deu a luz, como parte do proxecto Análise e divulgación de Cantares Gallegos, promovido pola Sociedade Cultural Medulio e patrocinado pola Deputación da Coruña, un total de 23 páxinas, unha cada semana, recollendo diferentes aspectos da presenza pública de Rosalía e algunhas das iniciativas levadas a cabo durante aquel ano. Tamén, e como complemento daquelas páxinas, publicamos un caderno A Fondo titulado Rosalía de Castro, a liberación das tebras.
Agora, en febreiro de 2017, no 180 aniversario do nacemento de Rosalía, ofrecemos novamente aquela publicación, indexada e en formato pdf para descargar libremente desde as páxinas de Sermos ou para ler directamente desde a tenda da AS-PG. É a pequena contribución de Sermos Galiza para seguirmos avanzando no coñecemento de Rosalía.
A meniña morena
O primeiro dos textos, da autoría de Francisco Rodríguez, transcribe, e contextualiza, un poema de Rosalía publicado en La Soberanía Nacional. A partir de aquí veñen outros mais relacionados coa efeméride dos 150 anos de Cantares. Tal é o caso da crítica que Carlos Serantes fai ao disco producido pola AS-PG en que Tempo Catro musica 11 poemas de Cantares Gallegos, sen esquecer, como fai Carlos Arias, que Amancio Prada representou un “paso incrible para un recoñecemento masivo da nosa capacidade expresiva”
Pilar García Negro analiza a presenza da “meniña morena” e como Cantares representa a vitalidade do pobo e as súas capacidades organizativas.
Un libro, unha patria.
É esta a tese de X. L. Axeitos que, nun artigo titulado Un libro unha patria, afirma, en referencia a Cantares, que “un libro é a nosa esencia fundacional como nación”. Chegan logo outros artigos, como de Kathleen March, para quen “Rosalía soubo escreber como ninguén a Terra”, en referencia ao poema Campanas de Bastavales; ou o recuperado texto de Carvalho Calero, publicado en 1973, que fala da necesidade de desmitificar Rosalía sen por iso deixar de ser símbolo colectivo.
Segue un texto que retoma as palabras de Carvalho para mostrar a necesidade de pormos gravacións das obras de Rosalía, como teñen outras literaturas, a disposición do público. Quer dicir, ademais de podermos ler Rosalía, temos que poder escoitala, como, por exemplo, sucede con El Quijote. Neste sentido, valóranse, noutro artigo, os traballos que a AS-PG ten feito para achegar Rosalía a todos os públicos, quer a través da música, do cinema ou do ensaio, nunha liña moi próxima á expresada por Mercedes Queixas e a necesidade de aproveitar, escolarmente falando, Rosalía.
Novamente Francisco Rodríguez nos aproxima á Rosalía que realiza a defensa máis afervoada do pobo galego fronte a quen pretendía “reducilo a un fato de bárbaros selvaxes”
A descuberta individual
A nosa curiosidade humana pode romper moitas barreiras. Iso é o que exprime Marta Dacosta ao lembrar como foi a súa curiosidade infantil a que a aproximou a un pacote no fondo dun armario. Alí algúns títulos, entre eles Cantares. E a partir de aquí todo normal, unha nena castelán falante le Cantares sen se decatar que está escrito en galego.
Chegan agora unha serie de artigos de caracter máis formal. Celia Armas céntrase no contexto literario e político en que aparece Cantares Gallegos; a problemática da restauración do galego escrito no século XIX é o tema do traballo de Xosé Ramón Freixeiro Mato.
A escrita oportunista
Neste amplo traballo non podía ficar fóra o oportunismo, a utilización de Rosalía como mercadoría. Isto é o que analisa Xurxo Borrazás ao comentar os prólogos que Alberto Núñez Feijóo, Pilar Rojo e Ramón Villares fan á edición facsimilar de Cantares.
Veñen a seguir outras colaboracións de carácter máis lingüístico. Para Goretti Sanmartín a maneira que Rosalía ten de defender a patria é, desde a primeira obra, a través da lingua mentres César Morán reclama a necesidade de ler Rosalía nas aulas, cuestión que, sen a negar, valora de maneira algo diferente Marga do Val: “Cantares agarda para ser lida por puro gozo,sen pensar en aspectos pedagóxicos e didácticos. Suso de Toro e Francisco X. Barreiro afondan no papel de Rosalía e de Cantares no nacemento do sistema literario galego.
Finalmente son Laura Tato, ao falar da produción crítica sobre Rosalia no 150 aniversario de Cantares, e Aurora López e Andrés Pociña, que fechan a serie de textos, ao referir como o 150 aniversario non pasou en silencio mais aínda así hai moitas luces e sombras, salientando especialmente o contributo de Carvalho Calero para dar luz sobre tanta sombra.
O PDF complétase cun estudo de 8 páxinas, un A Fondo na terminoloxía de Sermos, titulado Rosalía de Castro, a liberación das tebras.
Coincidindo coa efeméride do nacemento de Rosalía, Sermos Galiza tamén ofrece 10 por cento de desconto para as compras dos seus libros en papel durante os días 22, 23, 24 e 25 de febreiro
Podes descarregar o pdf desde este artigo, tamén o tes disponíbel na nosa loxa.
Ars dedicandi: Ramón Piñeiro na RAG
Desde
o blogue de Armando Requeixo, Criticalia:
“Van alá vinte e seis anos do pasamento de Ramón Piñeiro, un dos personaxes máis influentes da cultura galega do pasado século.
O pensador de Láncara ingresou na Real Academia Galega o 25 de novembro de 1967 co discurso A lingoaxe i as língoas, que Galaxia imprentou para ese día coa resposta ao mesmo de Domingo García-Sabell. Este último e mais Ricardo Carballo Calero e Xulio Rodríguez Yordi foron os que elevaron a proposta en xullo de 1963 co informe favorable de Antón Fraguas, Francisco Fernández del Riego e Ramón Otero Pedrayo, proposta que foi aprobada por unanimidade o 29 de decembro daquel ano.
O ars dedicandi que reproduzo ―xentileza do amigo Xesús Torres Regueiro, quen o recuperou― é, en realidade, unha dedicatoria colectiva do discurso de ingreso piñeiriano asinada por este mesmo e por bastantes outros académicos e as súas mulleres xustamente na xornada da recepción en Tabernas.
A destinataria da dedicatoria é Luísa Crestar (Betanzos, 1908―A Coruña, 1988), autora do poemario Nas orelas do Mendo (1982), no que incluíu un bo mangado de composicións dedicadas a amigos, entre elas unha “A Ramón Piñeiro, que fai tempo dixo que teño no esprito a ledicia das Mariñas betanceiras”.
Poden lerse no ars dedicandi as sinaturas de Domingo García-Sabell, Sebastián Martínez Risco, Ricardo Carballo Calero, Francisco Vales Villamarín, Fermín Bouza-Brey, Xesús Ferro Couselo, Enrique Chao Espina, Antonio Meijide Pardo, Isidro Parga Pondal, Leandro Carré Alvarellos, Juan Naya Pérez, Ramón Otero Pedrayo, Francisco Fernández del Riego, Elena Tormo López, María Josefa Bustamante e Isabel López. (…)”
Mario Regueira: “Nos primeiros momentos da guerra consúmase a destrución de todo o escenario editorial precedente na Galiza”
Entrevista
a Mario Regueira en Sermos Galiza:
“(…) En xaneiro de 2015 defendeu a súa tese de doutoramento, A narrativa na reconstrución do campo literario de posguerra. Repertorios e imaxinario nacional no proxecto de Galaxia. Nesta entrevista, fálanos do contido da súa tese.
(…) – Sermos Galiza (SG): Que foi o que o levou a elixir a narrativa galega entre 1936 e 1966 á hora de abordar a súa tese?
– Mario Regueira (MR): O meu interese inicial era o panorama da narrativa de posguerra. En parte, porque sempre considerei que os seus repertorios e o conflito político ao que ían ligados eran bastante específicos e non tiñan un correlato evidente noutros contextos peninsulares. Porén, ao comezar a tese tiven que facer dúas matizacións. A primeira, situar en 1936 a gran modificación no campo literario galego. Como é sabido, na Galiza non houbo fronte, e xa nos primeiros momentos da guerra se consuma a destrución de todo o escenario editorial precedente.
A literatura que se publica durante o conflito ten unha serie de características que a fan relevante para o que vai acontecer despois. Se cadra o máis destacábel é que existe unha mínima permisividade por parte das autoridades franquistas cara a estas obras, sempre que non se movan dun contido lírico ou folclórico. Comeza, deste xeito, a caracterización da cultura galega nuns termos rexionalizadores e que apelan a elementos supostamente inherentes ao pobo galego, unha caracterización que non deixa de ter fortes connotacións coloniais. A segunda matización que realicei foi fixar dúas etapas na posguerra, cunha fronteira fluída e que pode localizarse entre os anos 1963 e 1966, coincidindo cun relaxamento das políticas represivas da ditadura e cun momento no que o proxecto de Galaxia comeza a consolidar o seu poder simbólico. (…)
– SG: Na tese defende que a configuración das fronteiras do campo literario galego neste período segue vixente a día de hoxe. Por que?
– MR: Dentro da propia Galaxia, que nos seus primeiros anos publica varias obras en castelán, existen vacilacións respecto do que se considera literatura galega. Piñeiro e Fernández del Riego valoran en distintas fontes as posibilidades de fixar un criterio territorial (que incluiría autores como Valle-Inclán ou Pardo Bazán), repertorial, baixo o que se consideraría literatura galega aquela que se axustase ao programa étnico do que falamos antes, ou filolóxico. As novas voces, pola súa parte, sempre farán unha defensa fechada do criterio filolóxico, en parte porque é o que mellor pode combater a asimilación rexionalizadora que propugna unha parte da crítica literaria franquista.
A propia Galaxia acaba aceptando o criterio filolóxico nun proceso longo, que comeza cun par de antoloxías de poesía que aparecen en 1955 e que queda indiscutibelmente fixado en Historia da Literatura Galega Contemporánea de Ricardo Carvalho Calero, en 1963. Ese criterio, que marca as fronteiras do campo literario galego en función da lingua, segue sendo maioritariamente aceptado nos nosos días. É certo que a súa validez é impugnada ciclicamente e, aínda que non existe unha razón científica para defendelo (como se ten dito algunhas veces), creo que é relevante analizar o seu proceso de conformación e destacar as súas raíces como unha ferramenta de anti-colonial que ten un papel relevante na resistencia da cultura galega a ser asimilada polo centralismo.”
Cuestionario Proust: Ricardo Carvalho Calero
Desde o blogue de Ramón Nicolás, Caderno da crítica, este Cuestionario Proust a Ricardo Carvalho Calero, que reproduce a entrevista contida en Oficio de escribir (Edicións do Castro, 1990), co permiso do seu autor, Luís Rei Núñez:
“– Principal trazo do seu carácter?
– Non sei. Para min é un misterio que me interesa menos que o que representan outras persoas.
– ¿A cualidade que prefire nun home?
– A humanidade varonil.
– ¿A cualidade que prefire nunha muller?
– A humanidade, matizada de feminidade.
– ¿O que máis aprecia nos seus amigos?
– O que máis aprecio no home mesmo, no home en xeral.
– ¿O seu principal defecto?
– A espontaneidade, que me impediría ser un bo político.
– ¿A súa ocupación favorita?
– Dubido entre dicerlle que a observación da realidade humana na vida mesma ou a expresión desa realidade na obra artística.
– ¿O soño de ventura?
– Non teño ningún, porque sei que, como home, son esencialmente desventurado.
– ¿Cal sería a súa maior desgracia?
– Verme privado dalgúns seres humanos que no curso da miña vida me teñen axudado a vivir.
– ¿Que quixera ser?
– Considero inútil soñar con se-lo que non se é. Anque me encantaría ser creador musical, ou pintor, de non ser escritor.
– ¿En que país desexaría vivir?
– Hoxe, cando son cuase octoxenario, non teño que pensar en qué país me gustaría vivir, e para morrer é bo calquera país.
– ¿A color que prefire?
– Escollo o arco da vella.
– ¿A flor que prefire?
– Depende da tradición cultural. Na nosa, a rosa.
– ¿O paxaro que prefire?
– “O paxaro axul”, que é un símbolo da imaxinación.
– ¿Os seus autores favoritos en prosa?
– Os novelistas rusos. Non tanto Dostoievski -que é enfermizo, anque xenial, e escribiu folletóns sublimados- como Tolstoi, cunha visión da vida que me parece máis san. Tamén admiro a Stendhal, a Balzac, a Dickens…
– ¿Os seus poetas preferidos?
– O que sinto máis preto de min é Rosalía, que me enche plenamente.
– ¿Os seus heroes de ficción?
– Don Xoán, que representa a dificilísima relación do home coa muller. E Don Quixote, que representa a dificilísima relación do home co ideal.
– ¿As súas heroínas favoritas de ficción?
– As grandes namoradas: Isolda. E sinto simpatía por Fortunata, a muller oprimida que ha de abrirse camiño como pode.
– ¿Os seus compositores preferidos?
– Citemos un Vivaldi, un Brahms e un Beethoven… e o finlandés Sibelius.
– ¿Os seus pintores predilectos?
– Certos primitivos flamencos e italianos, polo que hai neles de residuo dese hieratismo bizantino da concepción da vida. E admiro a Miguel Anxo, Tiziano, Rubens e Rembrandt.
– ¿Os seus heroes da vida real?
– Os que desempeñaron unha función de servir ós demais. Nese sentido, e paradoxalmente -porque eu miro a vida política con grandes reservas- o político, que sacrifica a súa vida privada pola comunidade. Gandhi, por exemplo. E outras figuras de rango relixioso ou militar, como o papa Xoán XXIII, ou o Mariscal Mannerheim, que tivo que resistir en Finlandia a invasión soviética.
– ¿As súas heroínas históricas?
– As mulleres que desempeñaron un gran papel histórico. Golda Meir, Indira Gandhi, mesmo Margaret Thatcher.
– ¿Os seus nomes favoritos?
– Eu non son esteticista, e sempre me pareceu de pouca consistencia ligarse a un nome.
– ¿Que detesta máis que nada?
– A retórica.
– ¿Que caracteres históricos desprecia máis?
– Eu non desprecio nada humano, e así como diría Terencio que “son home home e non xulgo alleo a min nada humano”, para as debilidades e as vilezas procuro te-la comprensión de quen sabe que pode incorrer nelas.
– ¿Que feito militar admirou máis?
– Admiro moitísimo a resistencia de Inglaterra a Hitler.
– ¿Que reforma admira máis?
– A reforma realizada polo cristianismo, se cadra máis nas conciencias que na realidade, ao soste-la igualdade sustancial dos homes. E todas aquelas que tenden a uni-la democracia co liberalismo.
– ¿Que dons naturais quixer ter?
– O das artes, en xeral.
– ¿Cómo lle gustaría morrer?
– Espere vostede a que resucite, e ó mellor coa miña experiencia de resucitado poida responder algo xuicioso.
– ¿Estado presente do seu espírito?
– Hoxe levo unha vida máis feliz que cando era aprendiz de home, porque os vellos son máis felices cós mozos, porque aprenden a ser infelices.
– ¿Feitos que lle inspiran máis indulxencia?
– Diría que os relacionados co amor entre o home e a muller, se non considerase que a miña indulxencia nese aspecto é tan grande que non considero que mereza indulxencia ningunha conducta que ligue a un home cunha muller, porque neso non hai nunca a culpabilidade que está implícita en toda indulxencia.
– ¿O seu lema?
– “Vivir coa maior autenticidade”, podería ser.”
A Academia refírese á elección de Manuel María, homenaxeado do Día das Letras de 2016, como “gloriosa” e “eficaz”
Desde
Sermos Galiza:
“(…) Non foi até as 13:48 h. cando o presidente da RAG comezou a rolda de prensa co esperado anuncio. Fíxoo despois de desculpar a tardanza no inicio da comparecencia. “A personalidade literaria á que se lle dedicará o Día das Letras Galegas de 2016, coincidindo co centenario das Irmandades da Fala, será Manuel María”, comezaba Alonso Montero, flanqueado polos membros numerarios que presentaron a proposta da candidatura, Margarida Ledo e Darío Xohán Cabana á esquerda, e Fina Casalderrey, Víctor Freixanes e Xosé Luís Regueira á dereita. Dos membros numerarios defensores de Manuel María só Manuel Rivas faltaba na posterior rolda de prensa.
O presidente da Academia salientou que “calquera das tres persoas heteroxéneas –o propio Manuel María, Xela Arias e Carvalho Calero– serían dignas da condecoración”. “Dito isto, co máximo respecto, Manuel María é un dos poetas máis cantados da literatura galega, non tan cantado coma Rosalía, pero si coma Curros ou coma Celso Emilio”, sinalou. Neste sentido, puxo de manifesto a “eficacia” de Manuel María na sociedade galega, “e non só na escola”, e prognosticou que a súa elección “vai ser un triunfo para a Academia e para a normalización”. Este éxito prognosticado polo presidente da RAG contrasta coa polémica suscitada pola elección de Filgueira Valverde como homenaxeado no Día das Letras Galegas do ano en curso. Informou, para rematar, de que viña de comunicarlle a Saleta Goi, viúva de Manuel María, o resultado da votación.
Ás preguntas dos medios sobre o resultado das votacións, Monteagudo, entre o público que asistía á comparecencia -xunto con Luz Pozo, Bernardino Graña, Torres Queiruga e Ferro Ruibal- explicou que o nome do homenaxeado se dirimiu en segunda volta entre o propio Manuel María e Carvalho Calero, pois Xela Arias non pasou da primeira volta das votacións. Porén, malia llo preguntar xornalistas, os membros da Academia rexeitaron informar sobre o número de votos e tan só sinalaron que o homenaxeado gañara as votacións “cunha maioría moi ampla”.
A continuación, Margarita Ledo tomou a palabra para subliñar as distintas facetas de Manuel María “en todas as esferas”, nomeadamente como articulista de prensa en A Nosa Terra e en El Correo Gallego. Tamén fixo alusión ao festival Lúas de Outono que cada ano lembra o escritor e enxalzou o labor da Fundación Manuel María na catalogación e difusión da súa obra. “Manuel María, sempre moi querido, falaba da amizade como unha fror rara e marabillosa”, concluía Margarita Ledo. Fina Casalderrey, pola súa banda, expresou que a literatura infantil e xuvenil moito lle debe a Manuel María e destacou o “poder normalizador” da súa obra.
Víctor Freixanes, ao igual que Alonso Montero, fixo fincapé na eficacia “didáctica, pedagóxica e social” da elección de Manuel María como homenaxeado de 2016, “desde a música de María Manuela, pasando pola de Suso Vaamonde ou a de Fuxan os Ventos”. Pola súa banda, Darío Xohán Cabana quen ocupou a cadeira de Manuel María na Academia, cualificou o elixido como “poeta de vangarda”, sen esquecer o seu labor como autor de teatro que coñecía a dinámica da comunicación teatral. “É un xigante”, engadiu Darío Xohán Cabana, quen salientou a inmensa calidade da obra de Manuel María e a súa “superabundancia”. “A súa obra en conxunto é excelsa e abundante”, reiterou, para logo definilo como un “xornalista literario cunha obra inmensa”. Ao igual que Xosé Luís Regueira, sinalou que “vai ser un ano glorioso, pois Manuel María vai entrar en sitios onde a outros élles difícil entrar”. (…)”
Manuel María, un Día das Letras da xente e mais da fala
Reportaxe de David Lombao en Praza:
“(…) Tras a polémica escolla do pasado ano as figuras que compuñan a terna desta volta, Xela Arias, Ricardo Carvalho Calero e Manuel María, auguraban un panorama carente de grandes controversias. Finalmente, unha votación en segunda volta ditaminou que a figura sinalada fose a de Manuel María, unha lembranza do tan prolífico como comprometido autor chairego que augura un vindeiro Día das Letras centrado, en boa medida, na defensa da lingua propia, e no que, no entanto, o número de homes homenaxeados ascende xa a 52, mentres que no caso das mulleres o contador segue conxelado en 3.
“Recuperar a Manuel María é recuperar valores democráticos, o amor á terra e a defensa da lingua”, afirmaba hai tres anos a cantante Uxía Senlle na presentación de Andando a Terra, o traballo no que percorre parte do amplo traballo do poeta da Terra Chá, comarca lucense que “se non a inventou, polo menos definiuna e remarcouna para sempre”, en verbas de Alfonso Blanco Torrado, crego de Pardiñas. Os versos chairegos do Manuel nado en Outeiro de Rei no 1929 salfiren toda a súa obra e tamén o seu discurso de ingreso na Academia que agora o homenaxea: A Terra Chá: poesía e paisaxe.
A construción poética da Terra Chá e dos seus lugares ata o máis miúdo, como o regato do Cepelo, é un dos compoñentes máis senlleiros da enorme obra de Manuel María, autor que dende moi novo comezou a entrar en contacto con persoeiros como Carvalho Calero, Luís Pimentel, Ánxel Fole ou o seu amigo Uxío Novoneyra. Os anos de instituto achegárono aos faladoiros intelectuais de Lugo, como o do Méndez Núñez, e no tempo da ‘mili’ en Compostela no do Café Español, polo que tamén transitaban escritores, intelectuais e activistas políticos da clandestinidade de diversas procedencias e xeracións, dende o xornalista Borobó a Ramón Piñeiro, de Fermín Bouza Brey a Celso Emilio Ferreiro ou Xosé Manuel Beiras.
Todos eses contactos e influencias serviron para fortalecer un compromiso político que xa exercía a finais dos anos 50, cando comezou a exercer como procurador dos tribunais e cando xa era fundador da Editorial Xistral, a mesma que lle daría nome á libraría que mantivo aberta en Monforte xunto á súa dona, Saleta Goy. O movemento da Nova Canción Galega, a UPG, o BN-PG e, máis tarde, o BNG, foron os espazos nos que desenvolveu labor político mentres, simultaneamente, ofrecía apoio a multitude de iniciativas culturais de base. A política está, obviamente, tamén moi presente nas súas letras, tanto na lírica como no ensaio ou nas súas colaboracións con diferentes medios de comunicación.
Ata o seu falecemento na Coruña, en setembro de 2004, Manuel María recibiu multitude de homenaxes no país e tamén fóra del. Dende 2007 a figura e a obra do autor presérvase e espállase dende a fundación que leva o seu nome, que dende 2013 desenvolve a súa actividade dende a Casa Museo Manuel María, en Outeiro de Rei.”
O xiro da Academia: Manuel María, Xela Arias e Carvalho Calero, candidaturas ás Letras 2016
Desde
Sermos Galiza:
“Sexa quen for das tres candidaturas a que finalmente o vindeiro día 4 acade o maior número de votos de académicos e académicas, o que están asegurados son os parabéns para unha institución que aguantou como puido un ano ensombrecido polo pasado vencellado ao franquismo de Xosé Filgueira Valverde. Calquera dos tres nomes que a propia Academia Galega, nun acontecemento tamén inusual, anuncia como candidaturas presentadas cos avais necesarios ten detrás un amplo apoio social que respaldará a elección que se produza na rúa Tabernas.
O profesor, investigador e escritor Ricardo Carvalho Calero é, sen dúbida, o capítulo pendente da Academia. Durante moitos anos, os requirimentos para que se saldase a débeda co profesor sucedéronse e mesmo na pasada edición, Carvalho conseguiu, cando menos, ser valorado no debate final. A defensa de Carvalho Calero do reintegracionismo é o atranco que impide a moitos dos académicos e académicas apoiar unha candidatura que, dalgunha maneira, iría contra a filosofía das normas da propia institución. No último ano, sentíronse xa voces que reclamaban, pola contra, deixar de petar na férrea porta de Tabernas e conmemorar ao profesor máis alá da Academia, convencidas de que aínda non é o momento de que Carvalho Calero a atravese.
Canto a Manuel María, o poeta foi xa un dos nomes que se barallaron con forza na anterior edición, cando xa se cumprira unha década da súa morte. O que fora tamén académico tería ao seu favor, alén da súa propia obra, ser un referente da nosa cultura no pasado século, un dos escritores que máis foi cantado e que pode dar máis xogo nos centros de ensino en todos os seus niveis. Por outra parte, non hai que esquecer a condición de Manuel María de activista da lingua e a cultura, condición que se fai especialmente acaída no noso tempo, en especial, nas novas xeracións nas que se está a perder o uso do galego. Finalmente, a figura de Manuel María conta desde hai dous anos coa Casa Museo en Outeiro de Rei, sede da Fundación que leva o seu nome, un centro na Terra Chá que se convertería, de se dar na circunstancia, en lugar de referencia para as conmemoracións durante todo o ano. A propia personalidade do escritor, comprometido, afábel e especialmente sociábel, engade unha virtude máis a súa candidatura, a de ter en activo moitos amigos e amigas, en especial do mundo das letras, que se comprometerían intensamente no seu ano.
Finalmente, da poeta Xela Arias, proposta tamén o pasado ano, tense dito que, cando saíra elexida, podería provocar un ano dinámico como o que resultou cando a Academia apostou por dedicarllo a Lois Pereiro. Xela Arias tería agora tan só 53 anos e converteríase na autora máis nova, en todo caso a de menos tempo entre o seu nacemento e o seu Día das Letras, de se dar o caso. Finada en 2003, a autora converteuse en poeta de culto nas novas xeracións o que, canda a súa condición de tradutora, podería darlle enerxía a unha celebración que amosou no último ano a súa face máis lánguida. Non hai que esquecer que desde o feminismo e, concretamente, desde o feminismo literario, repetíronse ás críticas das poucas veces que a Academia mira para as mulleres para a súa grande data e, sen ir máis lonxe, neste último A Fondo de Sermos Galiza dedicado a Mª Vitoria Moreno, a escritora Susana Sánchez Arins reivindicaba a figura de Xela Arias para o Día das Letras galegas. (…)”
25 anos do falecemento de Ricardo Carvalho Calero
Desde o Diario Cultural da Radio Galega:
“Nos 25 anos do falecemento de Ricardo Carvalho Calero. A entrevista completa pode escoitarse aquí.”
