Xurxo Souto: “Considero o binormativismo umha proposta luminosa e inteligente”

Entrevista a Xurxo Souto no Portal Galego da Língua:
“(…) – Portal Galego da Língua (PGL): Qual foi a melhor iniciativa nestes quarenta anos para melhorar o status do galego?
– Xurxo Souto (XS): A incorporaçom do galego ao ensino, e a criaçom de meios de comunicaçom públicos -rádio e televisom- que tenhem o galego como língua veicular.
– PGL: Se pudesses recuar no tempo, que mudarias para que a situação na atualidade fosse melhor?
– XS: Em primeiro lugar, recuperar todo o trabalho que se tinha desenvido a prol da língua antes da Guerra Civil, e que se ignorou dum jeito absolutamente interessado. Falamos dum grande esforço intelectual –com epicentro, por dizê-lo rápido, na Geraçom Nós- que procurou a criaçom dum registo culto para a língua, e que tinha como referente necessário outro registo culto do nosso idioma, ou seja o português.
Em lugar disso (isto é, a tradiçom e o trabalho que representava, como figura central, Ricardo Carvalho Calero) optou-se por recorrer diretamente à fala. Oficializou-se a norma do castelhano como norma do galego, ignorando, insisto, toda a história da língua.
Este foi o grande erro: a supeditaçom do galego ao castelhano. A partir de aqui mudaria as sucessivas políticas linguísticas que foi desenvolvendo o Partido Popular. Esta formaçom nunha acreditou, ou nom lhe interessou, que o galego chegasse a se consolidar como umha língua culta. Sempre defendeu (refiro-me aos factos, nom ao discurso) umha posiçom de dependência a respeito do castelhano. E também derrubárom muitas conquistas alcançadas anteriormente, e atrevêrom-se a situar o galego no ensino –via mandato legal – diretamente como umha língua de segunda. Falo da proibiçom expressa de utilizar o galego em determinadas matérias, como as matemáticas. Tal política nefasta para a língua continua.
Os meios públicos, a Rádio e a Televisom que deveriam ser o referente dum registo culto do galego oral, renunciam definitivamente a esse mandato. Cada vez em mais programas da sua grelha escutamos um galego popular inçado de castelhanismos. Esse é o seu modelo de língua. A leitura profunda é evidente: Nom precisamos dum galego culto, para esse tipo de contextos já temos o referente dumha língua culta: o castelhano.
– PGL: Que haveria que mudar a partir de agora para tentar minimizar e reverter a perda de falantes?
– XS: Acho que já respondim na pergunta anterior. Políticas linguísticas decididas que ponham em valor a língua, e que esta abranja todo o tipo de registos. Cada vez a gente nova fala menos galego, sabemo-lo. Mas ao mesmo tempo é o segmento da populaçom que mais valoriza a língua. O problema nom está pois na mocidade, está na preguiça das pessoas adultas que aceitam com indolência estas políticas galeguicidas.
– PGL: Achas que seria possível que a nossa língua tivesse duas normas oficiais, uma similar à atual e outra ligada com as suas variedades internacionais?
– XS: Considero-a umha proposta especialmente luminosa e inteligente. Por desgraça a possibilidade dum achegamento entre a posiçom isolacionista e a reintegracionista é mui pequena. Sobretudo porque o debate intelectual está mediatizado polo poder político que atualmente nos governa, e que apoia dum jeito decidido a primeira das posiçons. Portanto o que procede, já que devemos conhecer essa norma por “imperativo legal”, é que podamos chegar a dominar também a norma do galego internacional, isto é, a norma portuguesa.”

Festival de Poesía Guitirica 2021

Carme Fernández Pérez-Sanjulián: “Esta colaboración quere ser, sobre todo, un convite á lectura de Arredor de si

Entrevista de Xoán Costa a Carme Fernández Pérez-Sanjulián en Nós Diario:
“(…) – Nós Diario (ND): Arredor de si foi interpretada tradicionalmente como a crónica da formación e experiencia intelectual do grupo Nós. Aínda é así?
– Carme Fernández Pérez-Sanjulián (CFPS): Así é pois é ben sabido que unha parte dos seus contemporáneos se viron reflectidos nesta novela (lembremos apenas “Nós, os inadaptados” de Vicente Risco ou artigos desta época de Carvalho Calero, por exemplo, na revista Nós), ao se recoñeceren na demorada descrición do proceso de desvelamento daquela realidade cultural, social e política que, estando diante deles, lles era absolutamente descoñecida.
– ND: Que outras leituras pode ofrecer?
– CFPS: Para alén de certos elementos ideolóxicos e de referencias estritamente epocais, da man do protagonista da obra asistimos a un proceso de reflexión e análise que nos obriga a reflectir sobre que é o que define unha identidade nacional. Creo que isto é o que fai que esta obra conserve a súa vixencia e siga a provocar o interese do público lector.
– ND: No seu traballo vostede di que “á hora de lermos Arredor de si salta á vista o diálogo que esta obra establece coa produción dos autores da denominada xeración do 98″ Como é ese diálogo?
– CFPS: Hai unha parte do discurso da xeración do 98 que xira arredor da elaboración teórica da idea de España como nación e das claves desa identidade española que estes autores imaxinan, entre outros referentes, a partir da evocación de Castela e a súa paisaxe. Este discurso funciona para Otero Pedrayo como un referente de oposición pois unha parte importante da súa propia construción teórica ten moito de reacción, refutación e superación daqueloutro, tal como foi sinalado pola crítica que se ocupou da novela xa na época en que foi publicada (por exemplo, en 1934, por un novísimo Carvalho Calero nas páxinas de Nós).
– ND: Crear conciencia nacional a través da obra literaria, utilizando mesmo elementos reais como símbolos, parece ser un dos obxectivos de Otero. Que elementos deste tipo están presentes en Arredor de si e como os utiliza Otero?
– CFPS: Ao igual que acontece no resto da súa narrativa, en Arredor de si Otero Pedrayo adopta a ficción literaria como un medio para a formulación do seu pensamento político, isto é, como unha ferramenta que permite asentar unha ideoloxía e difundila entre un público máis amplo que o que asiste a actos políticos ou le textos deste tipo. Neste sentido, para alén da orixinalísima construción simbólica que Otero fai a partir do mapa de Fontán, ao longo da novela vemos como se desenvolven outros temas carregados de valor identitario como, por exemplo, a utilización da familia como metonimia da nación ou da relación home-muller (Adrián Solovio-Marquesa de Portocelos) como imaxe da dialéctica eu-outro / propio-alleo; a configuración de Santiago de Compostela como centro simbólico da Galiza etc.
– ND: Finalmente, quen era o público destinatario da obra de Otero?
– CFPS: Na altura de 1930, o público destinatario da obra de Otero Pedrayo era unha elite ilustrada, xa non tan limitada como a do século XIX que lía as producións de Rosalía, Curros ou Pondal, mais aínda reducida por moito que, xustamente, este fose un dos aspectos máis insistentemente traballados polo grupo galeguista.
– ND: Existe hoxe ese público?
– CFPS: Por máis que a situación actual non sexa, nin de lonxe, a ideal, o público lector da obra de Otero ampliouse moito. Supoño que podemos pensar que nesta situación inflúe o ensino, a difusión do libro en galego e, por suposto, toda a actividade de dinamización e normalización da lingua e da cultura galegas desenvolvida desde todos os ámbitos sociais. Con todo, é importante subliñar que, aínda que estamos a falar dun dos escritores valorados como centrais da nosa literatura, a obra de Ramón Otero Pedrayo non é suficientemente lida polo cal esta colaboración miña quere ser, sobre todo, un convite á lectura de Arredor de si.”

“Xeliña fala galego”: as raíces do compromiso de Xela Arias

Artigo de Manuel Xestoso en Nós Diario:
“Grazas aos contactos cos núcleos galeguistas dos seus pais, Valentín Arias e Amparo Castaño, Xela Arias medrou inmersa nun ambiente no que o galego era unha lingua de cultura e de oposición á ditadura. Amais de ser a lingua materna, o galego constituíase nun humus no que medraban manifestacións literarias, artísticas e políticas e, talvez por iso, a poeta foi especialmente precoz no cultivo da literatura e no insubornábel compromiso lingüístico.
Unha das cousas que está desvelando o Día das Letras Galegas deste ano é o gran peso da infancia e a mocidade de Xela Arias no desenvolvemento posterior da súa obra e a significación que o contacto co galeguismo e o nacionalismo tivo na súa personalidade.
En 1968, o pai, Valentín Arias, escribía un texto para o libro das festas de San Xoán de Sarria titulado “Xeliña fala galego” no que deixa orgullosa constancia das vantaxes de educar en galego.
Xa aos once anos, a pequena Xela gañaba o VI Concurso de Contos Infantís, promovido pola Asociación Cultural O Facho, co conto “A fraga dos paxaros faladores e a fraga leopardicia”, publicado polo Boletín da Asociación Cultural de Vigo en 1973.
Mais xa antes, aos nove, Arias escribira Non te amola!, unha novela -agora duplamente rescatada, por Galaxia e por unha edición facsimilar do Consello da Cultura Galega- que, vista cos ollos actuais, constitúe unha conmovedora crónica do nacemento dunha sensibilidade e dunha particular mirada que tería unha enorme importancia no posterior desenvolvemento da autora.
O mestre e editor Manuel Bragado, que vén de reunir nunha ‘chiografía’ todos os chíos que foi publicando na súa conta de Twitter sobre a vida e obra de Xela Arias, destaca algunhas experiencias como as excursións organizadas pola Asociación Cultural de Vigo ou, na adolescencia, o traslado dos libros da biblioteca persoal de Otero Pedrayo desde Ourense até o local da Fundación Penzol en Vigo.
“Na nosa xeración era moi raro que alguén fose educado como o foi ela”, explica Bragado. “Xela educouse cun pai e unha nai galegófonos e, ao tempo, na casa dun mestre. Pasa da Granxa de Barreiros, en Sarria, ao colexio Fingoi de Lugo, que son dous centros moi singulares, moi abertos ao galego e cunha actitude pedagóxica moi moderna, o cal era moi raro naquela altura”.
“Xa en Vigo, Xela Arias está moi influenciada polo contacto coa Asociación Cultural de Vigo”, continúa Bragado, “que presidiron Camilo Nogueira ou Afonso Álvarez Cáccamo e na que ocupaba un lugar moi destacado Méndez Ferrín. Esas figuras xa son declaradamente nacionalistas. De feito, Ferrín escribe un artigo saudando a publicación de Denuncia do equilibrio no que fala das actividades da asociación como dun labor de construción da nación”.
Mais si houbo unha figura do galeguismo histórico que seguiu sendo fundamental para Xela Arias: Francisco Fernández del Riego. “Xela é a única muller que participa na homenaxe a Del Riego en 2002”, recorda Bragado, “e nela le un poema que lle dedica e no que lembra que, desde nena, don Paco foi sempre a figura venerábel que admiraba. Mais o certo é que Del Riego era unha figura algo á parte dentro do galeguismo. Era un home moi de esquerdas”.
A Granxa de Barreiros -onde Xela Arias pasou a súa primeira infancia- é un proxecto pedagóxico creado en 1948 por Antonio Fernández López -fundador tamén do Colexio Fingoi de Lugo, intimamente vencellado ao anterior homenaxeado no Día das letras, Ricardo Carvalho Calero– que pretendía integrar a cultura galega e os ciclos da natureza no ensino. O seu primeiro director foi Avelino Pousa Antelo. “

A Coruña: presentación de de Rectificar a historia. Escritos sobre Ricardo Carvalho Calero, de Pilar García Negro

Para poder asistir a esta presentación cómpre inscribirse enviando un correo electrónico a acab@mundo-r.com

Compostela: proxección de Ricardo Carvalho Calero. Tempo de esperanza, e coloquio con Francisco Rodríguez, o 11 de maio

Por mor da situación sanitaria do momento, as prazas son limitadas polo que se prega que se envíe a solicitude de inscrición ao correo electrónico comunicacion@ogalo.gal antes das 12.00 horas do domingo 9 de maio de 2021, sendo imprescindíbel que cada persoa que se anote indique nese apuntamento: nome, dous apelidos, número do DNI e teléfono, por mor das normas Covid.