Arquivo da categoría: Crítica literaria
“Un libro como unha viaxe: Caderno do Nilo“, artigo de Teresa Seara
Desde Xerais:
“Reproducimos o texto coa intervención de Teresa Seara sobre o poemario Caderno do Nilo, de Cesáreo Sánchez Iglesias, lido o 16 de xaneiro na libraría «A lus do candil» de Arteixo:
Desde o momento exacto en que abrimos os ollos á vida, crávasenos profundamente o aguillón da curiosidade, un forte desexo por desentrañarmos os segredos e marabillas do entorno. Arelamos así descubrir outros espazos quizais porque levamos inscrito, na espiral máis recóndita do ADN, o rumor do distante -parafraseando o título dunha obra previa de Cesáreo. De aí que o misterio que reside en lugares remotos nos atraia cun engado irresistible e que experimentemos o feito de descubrilos como unha grande e gozosa aventura.
Así lle sucede a Cesáreo con Exipto pois, tal e como confesa no texto que antecede aos poemas de Caderno do Nilo, o río convócao ao seu carón por terceira vez por efecto dunha forza misteriosa que o adentra nas augas que flúen, asemade, polo seu propio interior. Deste xeito os novos signos que o eu descubre nas ribeiras falan tamén da súa propia intrahistoria xa que, como nos ensinou Fernando Pessoa, “As viaxes son os viaxeiros. O que vemos non é o que vemos, senón o que somos”. Polo tanto, no proceso da viaxe, o eu reencóntrase coa auténtica dimensión de si mesmo, coa súa orixe primeira que percibe, sobre todo, cos ollos do corazón. E así advírtenos:
leo os signos que queren ser da luz
a súa delgada transparencia.
Unha luz que “vén no pregamento dos séculos” e transita pola historia desprazándose do pasado ao presente, sinalando a crónica das viaxes como parte fundamental da memoria da humanidade que só progresa coa busca do intuído, por máis irracional que este poida parecer a priori. Desde aquela primeira migración dos homínidos -hai máis de 100.000 anos- desde África até Eurasia, a historia foise enchendo cos nomes dos que elixiron indagar nos segredos incógnitos ao ancho e longo da Terra. Marco Polo, Cristóbal Colón, Helen Stanhope, Núñez de Balboa, Cabeza de Vaca, Freya Stark, Livingston, Amundsen e tantos outros abriron rutas que nós percorremos, ou percorreremos, nalgún momento da nosa vida pois un nunca emprende só a súa viaxe senón que pousa os pés sobre as pegadas dos que o precederon. Por iso, en Caderno do Nilo, sentimos a calor de Flaubert, George de la Tour, Pierre Loti ou Nagib Mahfuz emanando aínda con forza nas areas do río xa que todos eles, como o noso poeta, difundiron os seus misterios para así preservalos dunha perda irremediable.
É certo que hoxe en día a viaxe ten cambiado moito nas súas formas e obxectivos. Viáxase por pracer, por mero turismo, para escapar do cotián… pero estes son periplos baldíos que impiden achegarse ao outro co respecto e mesmo coa devoción que Cesáreo profesa, e demostra, neste libro. Armado con papel e lapis, o poeta captura marabillas, curiosidades e estremecementos; adéntranos nos templos míticos (Elefantina, Tebas, Karnac, Luxor, Assuán, Gizeh…) ou aliméntanos nos bazares e cafés con aromas de especias, té e doces. Porque, en definitiva, Cesáreo segue a consigna do primeiro historiador, Heródoto de Halicarnaso –tamén el viaxeiro reincidente polo Nilo-, cando confesaba que escribía para que “os logros humanos non se perdan no tempo”.
Así indaga o noso poeta nos mananciais ocultos, nesa corrente subterránea, moito máis copiosa ca el mesmo, que se di que contén o Nilo. As augas freáticas, orixinais, son as que sucamos en cada verso cando o eu anuncia:
Navego o río
que se fai escrita e luz sen corpo e corpo sen tempo.
Vou cara ás fontes.
Xa que logo procura o primixenio pero antes debe “desaprender o que está aquí”, na casa de Liáns, o punto cero deste seu “Camiñar o aínda invisíbel”.
A ritmo lento desfilan polos textos de Cesáreo as ribeiras, a fauna e a flora fluviais, os pescadores e as mesquitas pois, como el di,
xentes de aquí e acolá deletrean os nomes do río
son o río que non acaba de pasar.
Mais o Nilo evidencia curiosas dualidades: é externo pero tamén subterráneo, contén o presente e preserva o pasado, une terra e ceo como quen pasa do plano real ao mítico nun segundo, pon en contacto ás persoas e aos deuses pois as súas augas son ruta derradeira das almas migrando cara ao reino de Osiris tras da morte. Con paciencia e entrega, o eu, sobrecollido de beleza, desenmaraña estes significados, captura a luz dos materiais pétreos, o silencio reverente dos templos, as mensaxes inscritas nos xeroglíficos, o misterio das construcións ciclópeas e convérteos logo en versos que manan, como o propio río, polas veas deste libro-cauce. Descubre entón que “Todo é signo e símbolo contra o esquecemento” pero tamén debe enfrontarse á profunda dúbida de
Como ler a luz
no frío e branco silencio da noite coas súas sombras?
Mais a viaxe posúe tamén unha dimensión existencial, ontolóxica, que ameaza con afogar ao ser baixo o seu desmesurado peso. E así:
Son un pequeno ser no interior do celeste
que transita o alto ceo
no escuro, na alta luz sen sombra no rumor do ar
na claridade que non sabe do voo.
Todo retorna do seu nacer.
Escoito os soños das estrelas. Sobrevoo a quietude.
Veño a ser inacabada calandra, pequena ave
sen destino.
De non existiren imprevistos, toda viaxe remata co regreso á casa. A de Cesáreo por Exipto tamén. Pero cabe preguntarse se volvemos igual a como marchamos. Di Paul Morand que “Unha viaxe é unha nova vida, cun nacemento, un crecemento e unha morte, que nos é ofrecida no interior da outra”. E así o viu tamén o noso poeta quen nos outorga, neste Caderno do Nilo, a oportunidade de transcendérmonos desde a nosa fráxil existencia en algo máis duradeiro. De certo, tampouco nós somos xa os mesmos despois de ler esta obra pois, en palabras de José Vasconcelos, “un libro, como unha viaxe, comézase con inquedanza e remátase con melancolía”.”
Compostela: II Xornadas de Lingua e Literatura Galegas no Ensino, os 6 e 7 de marzo
A noite do império minuto, por Eli Ríos
Artigo de Eli Ríos na Plataforma de Crítica Literaria A Sega:
“En A noite das mulheres cantoras, de Lídia Jorge, a protagonista Solange de Matos conta en primeira persoa o proxecto de criar un grupo musical nos anos oitenta en Portugal. Apocalipse, que así se chama a banda de mulleres cantoras, pretende deixar de lado a canción lusitana tradicional e achegarse á “música para ver” con ritmos pop e letras sinxelas. Recorda, 21 anos despois, Solange, ese momento no que soñaban cos seus quince minutos de gloria. E as lembranzas van e veñen: axugan o pasado co presente e o futuro. Bambeando entre 1998 e 2009, Lídia Jorge quebra a linearidade do tempo narrativo, maxistralmente, xerando unha espiral que, nas continuas idas e voltas ao pensamento, nese instante en que se enuncia como no xa enunciado, revira unha e outra vez. A autora móstranos que, para comprender o paso do tempo, precisamos ter a mente esperta porque, no século XXI, entramos no “império minuto”. Ese no que os “os momentos de tal modo concentrados que, ainda que ocupassem mais de meia hora, na percepção da assistência, cada prestação deveria não durar mais que um segundo”(p. 15). E nesta articulación perfecta dos tempos, que só é capaz de conseguir Lídia Jorge, a construción das personaxes enxerga unha solidez que unicamente no final, con todas as pezas do quebracabezas no lugar exacto, nos permite comprender que a esta narrativa non lle sobre nin lle falta unha coma. (…)”
Radiocrítica do 02-02-2015, por Armando Requeixo
Desde o blogue de Armando Requeixo, Criticalia:
“Velaquí unha nova Radiocrítica emitida o luns día 2 de febreiro en Ames Radio (107.2 FM, accesible on line aquí). Nesta ocasión falei con Nazaret López de Máscaras rotas para Sebastian Nell, de Alberto Ramos (00.20), Dominio público, de Ramón Neto (8:45), O río da memoria. Cartafol do río dos Gafos (1745-1970), de Calros Solla (15:18) e de Porque Cuqui non quere ir á lavadora, de María Lado (22:40).”
Pódese escoitar directamente aquí.
Tabela dos Libros de febreiro de 2015, por Armando Requeixo
Desde o blogue Criticalia, de Armando Requeixo:
“Como cada comezo de mes, na Tabela dos Libros danse a coñecer os volumes que Manuel Rodríguez Alonso, Inmaculada Otero Varela, Francisco Martínez Bouzas, Montse Pena Presas e Armando Requeixo estimamos como os máis recomendables entre os publicados nas últimas semanas.”
Verónica Martínez Delgado: “Visión de xénero na crítica literaria galega feita na Galiza”
Artigo de Verónica Martínez Delgado en Palavra Comum:
“(…) O tema que me corresponde apenas presentar é Literatura galega: identidade, alteridade e exilio. Visión de xénero na crítica literaria galega.
Para poder desenvolver esta pequena e humilde disertación, púxenme en contacto cos máis coñecidos e recoñecidos críticos e críticas literarias deste país, para tirar unha visión máis profesional e plural sobre o tema. Coas súas respostas a un pequeno inquérito e as miñas propias conclusións, espero poder dar un pouco de luz sobre este tema.
Comezo reflexionando sobre isto: que é a crítica literaria?
Consiste nun exercicio de análise e valoración razoada dunha obra literaria, nun medio de comunicación actual. Cabe distinguila da historia da literatura, que realiza unha crítica e valoración moi a posteriori e, frecuentemente, de forma máis documentada e ecléctica.
Existen dous grandes xéneros de crítica literaria: a que propón como proxecto o rigor metodolóxico e científico e aqueloutra que establece a propia subxectividade ou o seu carácter polémico ou informativo.
Na enquisa realizada, parto da base de que existe un sistema literario galego, cunha compoñente importante na crítica literaria.
Segundo esta premisa recollo a opinión, daqueles que tiveron a ben responder á miña demanda, sobre que opinión lles merece a crítica galega, entendida como tal, a feita en galego sobre libros escritos nesta lingua.
Concordan, na súa maioría, en que a crítica profesional e científica como tal, non se exerce de maneira efectiva no noso país, na “súa función selectiva e dialéctica”, en palabras de Ana Salgado, para que sexa un terreo que propicie verdadeiramente a discusión, quizais, e nin sempre, fóra do ámbito estritamente académico. Inciden en que non se leva a cabo unha crítica negativa en case ningún caso, só pequenas apoloxías dos libros criticados e/ou haxiografías dos propios e propias escritores e escritoras. Diferencian, moi acertadamente, entre crítica académica e a situada nas marxes.
En canto á visibilidade dentro do entorno dos mass media e publicacións especializadas, en canto a calidade, repercusión na sociedade, etc, comentan que resulta difícil medir o impacto real da crítica galega, xa que está moi dirixida a un público concreto, mais a invisibilización e invisibilidade da literatura leva asociada a invisibilización e invisibilidade, aínda maiores, do discurso crítico arredor dela. Existen poucos espazos para a crítica e estes son maioritariamente hexemónicos e patriacais. Así, finalmente, os lectores podemos rematar por confundir a calidade coa cantidade de laudatios que reciba un escritor e como apuntaba Mario Regueira, se cadra, só nos está a manifestar cal é a súa rede social.
Tamén existe unha literatura de xénero feita por mulleres que manifestan abertamente un compromiso feminista reflectido nas súas obras. Pregunto ás críticas e aos críticos: Como consideran o comportamento da crítica fronte a este tipo de obras e autoras? Como está a ser o tratamento destas obras? Existe un diferente tratamento destas obras segundo a crítica sexa realizada por mulleres ou homes?
As respostas apuntan cara a que “o patriarcado non pesa máis nin menos que no resto dos planos sociais, a cultura, non é algo que realmente nos faga libres da discriminación coa que as mulleres e os nosos discursos vivimos todos os días”, como afirma nese senso Ana Salgado.
Eli Ríos apunta: “se a obra mantén intactos os canons patriarcais e non resalta demasiado o “feminismo” os críticos deciden publicitala para demostrar que as mulleres temos cabida tamén na literatura galega, non acontecería o mesmo se fose abertamente feminista”.
Para rematar insisto en se existe unha distinta visibilización da crítica feita por mulleres e aqueloutra feita por homes, ou un tratamento diferente feito polos lectores. E se consideran que se trasladan os preconceptos da sociedade ás distintas interpretacións das obras realizadas por homes e mulleres.
Concordamos en que existe, desde o momento en que a meirande parte da pouca prensa que crea espazos para a literatura, os elixidos para facer crítica son homes. Os medios, ademais, están dirixidos por homes, e reflicten a mentalidade machista dominante na sociedade, cando non a promoven. Por tanto, existe unha tendencia a interpretar de forma distinta o valor do traballo feito por un home e o feito por unha muller.
Ramón Nicolás súmase ao destacar que a aparición da plataforma de crítica literaria A Sega é a manifestación máis clara, pertinente e iluminadora desa diferenza e afirma: “penso que cumpriría unha maior presenza de críticas neste país que abordasen o que se publica con criterio e honestidade, e o criterio, cando menos, sempre debería ser plural, aberto, argumentado e sen estridencias. O exemplo da páxina A Sega paréceme moi interesante, por exemplo”. (…)
Taboleiro do libro galego XXX (xaneiro 2015), por Ramón Nicolás
Desde o blogue de Ramón Nicolás, Caderno da crítica:
“Velaquí o “Taboleiro do libro galego” que incorpora aqueles libros galegos máis vendidos ao longo do mes de xaneiro de 2015. Grazas, nesta ocasión, a un total de doce librarías galegas colaboradoras como son Trama, Paz, Casa do Libro de Vigo, Suévia, Miranda, Biblos, Andel, Cartabón, Libros para soñar, Couceiro, Aira das Letras e Lila de Lilith.
NARRATIVA
1º-. A esmorga, de Eduardo Blanco Amor, Galaxia.
2º-. Somnámbulos, de Suso de Toro, Xerais.
3º-. Contos do mar de Irlanda, de Xurxo Souto, Xerais.
4º-. Dende o conflito, de María Reimóndez, Xerais.
5º-. Ofrenda á tormenta, de Dolores Redondo, Xerais.
6º-. A boneca de Blanco Amor, de María Xosé Queizán, Galaxia.
7º-. Flash-Back 13, de Ramón Caride, Urco Editora.
POESÍA
1º-. Unicornio de cenorias que cabalgas os sábados, do Colectivo Ronseltz, Edicións Positivas.
2º-. Atravesar o fantasma, de Carlos Callón, Xerais.
3º-. Tempo de exilio, de Joseba Sarrioinaindia, Faktoría K de Libros (tradución de Isaac Xubín).
4º-. Os inocentes, de María do Cebreiro, Galaxia.
5º-. Ovella descarreirada, de Marilar Aleixandre, Xerais.
ENSAIO-TEATRO
1º-. Galiza, um povo sentimental?, de Helena Miguélez-Carballeira, Através Editora.
2º-. Livros que nom lê ninguém, de Isaac Lourido, Através Editora.
3º-. A cidade dos nenos, de Francesco Tonucci, Kalandraka (tradución de Mónica Baleirón, Sonia Santos e Rut Vázquez).
4º-. De Beiras a Podemos, de Anxo Lugilde, Meubook/Praza.
XUVENIL
1º-. Ámote, Leo A. Terminal de… chegadas?, de Rosa Aneiros, Xerais.
2º-. Tes ata as 10, de Francisco Castro, Galaxia.
3º-. O veleno da risa, de Santiago Jaureguízar, Xerais.
4º-. Os Megatoxos e o dragón de xade, de Anxo Fariña, Xerais.
INFANTIL
1º-. Escarlatina, a cociñeira defunta, de Ledicia Costas e ilustracións de Víctor Ribas, Xerais.
2º-. Porque Cuqui non quere ir á lavadora, de María Lado, con ilustracións de Yanina Torres, Apiario.
3º-. O soño de Esther, de Miguel Ángel Alonso Diz e ilustracións de Luz Beloso, Nova Galicia Edicións.
4º-. O homiño vestido de gris e outros contos, de Fernando Alonso, Kalandraka.
LIBROS CD-DVD
1º-. Non hai berce coma o colo, de Paulo Nogueira e Magoia Bodega (ilustracións de Mariona Cabassa), Kalandraka.
2º-. Brinca vai!, de Paco Nogueiras e ilustracións de David Pintor, Kalandraka.
3º-. Xiqui Xoque, fiú fiú!, de Uxía, Editorial Galaxia.
4º-. Pan de millo, de Migallas e ilustracións de Dani Padrón, Kalandraka.
5º-. Na lingua que eu falo, de Najla Shami, sobre poemas de Rosalía de Castro, Galaxia.
6º-. Gatuxo, de Magín Blanco, Fol Música.
7º-. Cocido sinfónico, de Os tres TENedORES, Galaxia.
BANDA DESEÑADA
1º-. O bichero IV, de Luís Davila, Edición do autor.
2º-. Marcopola e a illa remeira 3. Dragoneta!, de Jacobo Fernández Serrano, Xerais.
3º-. Cidade de cristal, de Paul Auster, El Patito Editorial (adaptación ao cómic: Paul Karasik; debuxos: David Mazzucchelli; tradución: Xavier Queipo).
Radiocrítica do 05-01-2015, por Armando Requeixo
Desde o blogue de Armando Requeixo, Criticalia:
“Velaquí unha nova Radiocrítica emitida o luns día 5 de xaneiro en Ames Radio (107.2 FM, accesible on line aquí). Nesta ocasión falei con Nazaret López de A Diagonal dos tolos, de Santiago Lopo (1.07), A Divina Comedia, en tradución de Darío Xohán Cabana (8:00), Á procura da poesía. Vida e obra de Luz Pozo Garza (12.20), de Aurora López e Andrés Pociña e de Erik, o construtor de soños, de Kike Gómez e Dani Padrón.”
Pódese escoitar directamente aquí.
Radiocrítica do 22-12-2014, por Armando Requeixo
Desde o blogue de Armando Requeixo, Criticalia:
“Velaquí unha nova Radiocrítica emitida o luns día 22 de decembro en Ames Radio (107.2 FM, accesible on line aquí). Nesta ocasión falei con Nazaret López das obras de Álvaro Cunqueiro El año del cometa, Vida y fugas de Fanto Fantini e Flores del año mil y pico de ave (00:50); de Atravesar o fantasma, de Carlos Callón (6:40), da Historia da Literatura Galega II, de Xosé Ramón Pena (11:00) e de Ícaro, de Federico Delicado (16:25).“
Pódese escoitar directamente aquí.