Ramón Nicolás: “Precisamos defender e preservar a lingua galega, que é a ferramenta do traballo creativo de moitas persoas”

Entrevista Ramón Nicolása Ramón Nicolás en Lecturafilia:
“(…) – Lecturafilia (L): Dirixes a páxina web Caderno da crítica, ¿como xorde este proxecto de promoción da literatura galega na rede e cal é a súa función?
– Ramón Nicolás (RN): O meu obxectivo foi aproveitar as potencialidades da rede para difundir, neste medio, o traballo crítico ou divulgativo que levaba a cabo xa desde tempo atrás noutras plataformas analóxicas. A súa intención sempre foi, pois, divulgativa co propósito de abrir unha nova ventá, pois naquela altura xa existía algunha como a do crítico Xosé Manuel Eyré, para visibilizar o traballo de voces contemporáneas da literatura galega. Aos poucos foron aparecendo outras “seccións” como as centradas nos manuscritos, algunha entrevista ou a dos chamados “Cuestionarios Proust” que cumpren idéntica función. O “Caderno” dalgún xeito, supón unha parte relevante da miña propia identidade dixital polo que tamén acolle, por veces, outro tipo de comentarios, crónicas ou información sobre cuestións que me atinxen máis persoalmente. (…)
– L: Mesturas [O espello do mundo] o mundo actual coa documentación histórica. É sempre o pasado unha boa fonte para explicar o presente?
– RN: A novela presenta varios planos temporais pero xorde dunha igrexa románica, o único resto dun cenobio feminino do século XII rodeado, na actualidade, dun xeriátrico construído cunha inspiración arquitectónica moderna. Aí xa hai, de seu, un contraste brutal, unha metáfora con moitas lecturas que quixen encher de contidos. E o primeiro deles era o intento de deseñar a vida cotiá, naquel preciso lugar e naquel tempo, e que se proxectase na actualidade. Loxicamente, botar a ollada atrás non é o único recurso posible para explicar ou reexplicar o presente pero para o que eu quería comunicar resultaba necesario e, de feito, a recuperación da memoria é un dos eixes polos que camiñei conscientemente nestas páxinas. (…)
– L: Tras 25 anos exercendo a crítica literaria é inevitable que vises moitos dos cambios que experimentou a literatura, pero quizais o máis salientable son as formas de opinión, ¿como ves o panorama das críticas en blogs ou nos tradicionais suplementos culturais?
– RN: Nos formatos tradicionais ou analóxicos non advirto demasiadas mudanzas. Xa daquela existían escasas plataformas para visibilizar a nosa literatura e estas seguen sendo escasas, co engadido de que o espazo destinado aos formatos de crítica ou opinión literaria foi, gradualmente, diminuíndo, cando menos falo da miña propia experiencia. En canto aos medios dixitais non existe tal limitación e posúe a vantaxe do “feed back” co internauta, cada vez menos intenso por outra parte, mais a lectura nestes medios esixe, tamén, contención e limitación pois as lecturas que se practican neste formato son case sempre rápidas, máis próximas á verticalidade que á horizontalidade lectora. (…)”

Do “natural” e o “ideolóxico”, artigo de Lara Rozados sobre a obra de María Xosé Queizán

DesdeMaría Xosé Queizán a Plataforma de Crítica Literaria A Sega:
“Neste ensaio (Anti natura, Xerais, 2008), María Xosé Queizán dálles unha volta ás ideas asumidas como lexítimas nas que se asenta o patriarcado. Esta “viaxe polo saber” rebate aOs grandes sabiOs da Historia, e evidencia as contradicións entre teoría e praxe en moitas ocasións: eis o desprezo polo “traballo improdutivo”, ou traballo doméstico, común a Marx e Adam Smith. Tivo que ser a Hannah Arendt d’A condición humana quen sinale que é este traballo, “improdutivo” e repetitivo dxs criadxs, o que garante a liberdade dos amos (p. 18). Máis adiante aludirá Queizán á importancia do “contrato sexual” para mellor entendermos a “naturalización” e asimilación desta división social do traballo (p. 81), e (debate urxente e necesario) á condescendencia da esquerda co tema da prostitución: “para a esquerda, o capitalismo non é atroz cando o artigo de consumo é unha puta, cando o traballo alienado é cun corpo, corpo de muller. A miseria é inaceptable en abstracto, cando se canta puño en alto, “en pé os escravos da terra” porque eses escravos non son os corpos que compran pene en alto” (p. 99) .
Volvendo a Marx e demais… Queizán recupera o traballo de Arendt para pór en evidencia este silenciamento da primeira estrutura de opresión da sociedade, do mesmo xeito que recupera á Mary Wollstonecraft da Vindicación dos dereitos das mulleres para botar luz sobre esoutra contradición da Ilustración: os fundadores da democracia moderna, que proclamaban igualdade entre os homes (entre os homes, non entre as persoas), mais aos que non lles tremeu a man para decapitar a Olympe de Gouges, non dubidaron en manter a dicotomía entre cultura e natureza, entre a razón pura ou práctica, reservada para os homes e o espazo do privado, e a suposta “animalidade” das mulleres (p. 27). E, desde logo, desmonta con moito acerto Queizán a figura patriarcal (fálica, atreveríame a dicir) por antonomasia: Sigmund Freud, artífice dunha disciplina que contribuíu a implantar as ideas máis reaccionarias sobre a familia, mesmo revestíndoas de liberación e de ciencia (cando, como moi ben sinala a autora, nin fixo traballo de campo, senón que elaborou as súas teorías a partir da súa experiencia clínica, p. 59). (…)”

Tabela dos Libros de outubro de 2016, por Armando Requeixo

Desde o blogue Criticalia, de Armando Requeixo:
“Co comezo do novo mes, a Tabela dos Libros ofrece a lista de títulos que Francisco Martínez Bouzas, Inma Otero Varela, Mario Regueira, Montse Pena Presas e eu estimamos como os máis recomendables entre os publicados nas últimas semanas.”

2016_outubro_tabela

Taboleiro do libro galego XLVI (agosto e setembro de 2016), por Ramón Nicolás

Desde o blogue de Ramón Nicolás, Caderno da crítica:
“Neste primeiro día de outubro o Caderno da crítica incorpora a referencia das novidades editoriais publicadas en lingua galega máis demandadas nalgunhas librarías galegas ao longo dos meses de agosto e setembro deste ano que andamos. Nesta ocasión, a información subministrárona un total de once librarías, entre as que damos a benvida á compostelá Chan da Pólvora. Alén desta última, grazas a Andel e Cartabón de Vigo; Moito Conto da Coruña; Cronopios de Santiago de Compostela e Pontevedra; Lila de Lilith e Pedreira, de Santiago de Compostela; Paz de Pontevedra, Trama, de Lugo; Aira das Letras, de Allariz e Miranda, de Bueu. Retornamos en decembro.

NARRATIVA
1º-. Inma López Silva, Aqueles días en que eramos malas, Galaxia; Miguel Anxo Fernández, Un dente sen cadáver, Galaxia; e Ramón Nicolás, O espello do mundo, Xerais.
2º-. Xosé Monteagudo, Todo canto fomos, Galaxia.
3º-. Manuel Gago, O anxo negro, Xerais.
4º-. Luís Rei Núñez, O encargo do señor Castelao, Xerais.
5º-. Xabier Quiroga, Izan, o da saca, Xerais.
6º-. Miguel Anxo Murado, Libro de horas, Galaxia.
7º-. María Reimóndez, A dúbida, Xerais.
8º-. María Solar, As horas roubadas, Xerais.
9º-. Diego Giráldez, Galería de saldos, Xerais.
10º-. Susana Sánchez Arins, seique, Através.

POESÍA
1º-. Antón Blanco, A oseira, Chan da Pólvora.
2º-. María do Cebreiro, O Deserto, Apiario.
3º-. Gonzalo Hermo, Celebración, Apiario.
4º-. VV.AA., 6 poemas 6. Homenaxe a Federico García Lorca, Biblos.
5º-. Marcos Abalde, Exhumación, Xerais.
6º-. Xohana Torres, Elexías a Lola, Engaiolarte.

ENSAIO-TEATRO
1º-. Isidro Dubert (ed.), Historia das historias de Galicia, Xerais.
2º-. Suso de Toro, O país da brétema, Xerais.
3º-. Montse Fajardo, Un cesto de mazás, Autoedición.
4º-. Afonso Eiré, O Piloto, Hércules de Edicións.
5º-. Uxío-Breogán Diéguez Cequiel (coord.), As Irmandades da Fala (1916-1931), Laiovento.

XUVENIL
1º-. Ledicia Costas, Jules Verne e a vida secreta das mulleres planta, Xerais.
2º-. Fran Alonso (ilustrador Dani Padrón), Contos nerviosos, Embora.
3º-. Agustín Fernández Paz, A neve interminable, Xerais.
4º-. Antoine de Saint-Exupéry, O principiño, Urco (tradución de Rodrigo Vizcaíno).
5º-. Francisco Castro, Tes ata as 10, Galaxia.

INFANTIL
1º-. Ledicia Costas – Víctor Rivas, Esmeraldina, a pequena defunta, Xerais.
2º-. Ledicia Costas – Víctor Rivas, Escarlatina, a cociñeira defunta, Xerais.
3º-. Justin Richardson e Peter Parnell, Con Tango son tres, Kalandraka.
4º-. Antonio Sandoval e Emilio Urberuaga, A árbore da escola, Kalandraka.
5º-. Fran Alonso, Poemas birollos para ler cos ollos, Xerais.

LIBROS CD-DVD
1º-. Uxía e Magín Blanco, Canta o cuco, Galaxia.
2º-. Paco Nogueiras e David Pintor, Brinca vai!, Kalandraka.
3º-. Sérgio Tannus e Luís Barbolla (ilustracións), Alegría!, Galaxia.
4º-. Paulo Nogueira e Magoia Bodega (ilustracións de Mariona Cabassa), Non hai berce coma o colo, Kalandraka.

BANDA DESEÑADA
1º-. Miguelanxo Prado, Presas fáciles, El Patito Editorial.
2º-. Luís Davila, O bichero VI, Edición do autor.
3º-. René Goscinny, Albert Uderzo, Jean-Yves Ferri e Didier Conrad, (trad. de  Xavier Senín e Isabel Soto), O papiro do César, Xerais.

VARIOS
1º-. Benigno Campos, Peixes e mariscos, Galaxia.
2º-. VV.AA., Luzes de Galiza, nº 33-34.”

Há silêncios que são diferentes, por Susana Sánchez Arins

ArtigoSusana Sánchez Arins AELG de Susana Sánchez Arins na Plataforma de Crítica Literaria A Sega sobre A cor do hibisco, de Chimamanda Ngozi Adichie:
” A tensão. Passar páginas devagar, roçando lenemente os cantos das folhas, deslizando-as amodinho para não alterar o ar requieto das estâncias. Aguardando o monstro: sabedora de que vai aparecer e desejando que não, que quiçás a autora foi esperta e o monstro é só um pesadelo. Juro que sentim tesar os músculos dos meus braços ao começar cada novo capítulo, arrastando os olhos por entre as manchinhas pretas do papel para adevinhar o nome dele, as suas palavras, as suas pancadas. E adia(nta)r-me o espanto.
A bolha na gorja. A goela de Kambili bota toda a narrativa com os fonemas engasgados, incapazes de borbulhar. Muda. Mas não sossegada. Ela quer falar e não pode. Uma espinha impede-a de proferir os sons, acumula-lhos na garganta e a mim acabam por me doerem as amendoadas amígdalas. Leio e dana-me a saliva quando a envio. Kambili admira todas as pessoas que a envoltam e podem falar. Essas que agromam palavras como abrochos novos de primavera, assim coma quem. Como é que se faz? Há tanta violência nessa privação da fala… Ela “aprendeu a arte de chorar baixinho”, a arte de calar.
O dizer não dizendo. A arte da autora. Aprendida de Kambili. Essa capacidade para contar-nos todo por omissão. Para dar a calada como explicação. Para manter o segredo á vista no meio do barulho. Mamã coxeia. Para que contar a causa. Já imos sabendo. E pouco e pouco, assim que confiamos, dizer. Dizer com todas as letras. Dar nome à brutalidade. E nós desejando não ouvir. (…)”

Manuel María narrador, por Armando Requeixo

ArtigoArmando Requeixo 2015 de Armando Requeixo en Criticalia:
“(…) Deixando á parte as prosas infantoxuvenís e algún relato solto que publicou nos anos noventa, o groso da súa obra narrativa concéntrase nun período de vinte anos, que vai dende os comezos dos cincuenta ata os anos inmediatamente anteriores á chegada da Democracia. Neste tempo apareceron catro historias no volume colectivo Presencia de Curros y Dª Emilia (1951) ás que sumou outras tres para compor Contos en cuarto crecente (1952). Logo viñeron outros dous relatos longos dados á luz en Grial en 1965 e 1966 e, finalmente, o libro O xornaleiro e sete testemuñas máis (1971).
Na Posguerra a narrativa galega triangulou en tres vértices: a prosa realista, a fantástica e o cambio de ritmo que achegou a chamada Nova Narrativa Galega. A escrita de Manuel María responde, en maior ou menor medida, dependendo dos casos, a algunha destas tendencias. Mesmo por veces hibridou nalgún libro varias ou todas elas. Por tanto, o de Outeiro de Rei foi un narrador do seu tempo, sensible ás modulacións literarias que naquela altura se conformaron.
En síntese, poden distinguirse tres etapas no Manuel María narrador: unha primeira que iría dende os inicios en 1951 ata andados os anos sesenta; unha segunda que coincide cos comezos dos setenta e unha derradeira etapa con historias aparecidas nos noventa. (…)
En conclusión, pode afirmarse que a obra narrativa do autor é unha faceta de relevo no conxunto da súa escrita, pois ofrece unha variedade de fórmulas ben estesa na que predominan temas como o amor, o universo da infancia, a comuñón do ser humano cunha paisaxe e unha terra vitais e, ante todo, o compromiso social, adapte este os subtemas concretos do mundo da emigración, da crítica ao caciquismo ou de calquera outro abuso de poder. Canto á técnica, as preferencias pasan polo acusado lirismo, o gusto pola prosopopea e a fábula e mais o emprego do recurso epistolar. E por remate, salienta tamén o autobiografismo que percorre e informa moitas das súas historias, cheas de elementos reais ficcionados ou, por veces, reproducidos máis testemuñalmente, elementos todos que confirman o interese do Manuel María narrador.”

Tabela dos Libros de setembro de 2016, por Armando Requeixo

Desde o blogue Criticalia, de Armando Requeixo:
“Un curso máis ―e xa vai alá un lustro― regresa a Tabela dos Libros cos títulos que Francisco Martínez Bouzas, Inma Otero Varela, Mario Regueira, Montse Pena Presas e eu estimamos como os máis recomendables entre os publicados nas últimas semanas. ¡Bo remate de verán e felices lecturas!”

2016_setembro_tabela

Libros fantasma, por Armando Requeixo

DesdeArmando Requeixo 2015 Criticalia, de Armando Requeixo:
“A Historia da Literatura Universal está inzada de libros que non foron, volumes que se escribiron, pero que nunca viron luz por diversas causas, principalmente extravío ou destrución. Son os libros fantasma, xoias de autores que hoxe reverenciamos e dos que nos gustaría conservar todas e cada unha das palabras que escribiron, vencendo así o fatum que nos roubou esa parte da súa xenialidade. (…)
Tamén a literatura galega perdeu valiosa parte da súa escrita polos camiños da sombra. Poderían aducirse moitos exemplos, mais abondará con lembrar que a propia Rosalía mandou á súa filla que queimase os versos que escribira nos últimos anos e que non dera aínda a coñecer. Quen sabe se entre aqueles papeis non habería un outro Follas novas xa por sempre desaparecido.
Non por propia vontade senón por cruenta imposición acabaron por perderse varios dos libros que estaban a piques de se imprentar no prelo da mítica Nós en xullo do 36. Casal compuxera xa os orixinais, pero o asalto fascista ao local da Rúa do Vilar 15 e a destrución dos materiais que nel había fixo que nunca chegasen a ver luz obras como o libro de relatos Auga lizgaira de Ánxel Fole; o Diario dun médico de garda de Luís Pimentel; o primeiro volume dos Ensaios de Ramón Otero Pedrayo ou Os ruíns, un feixe de contos da autoría de Xosé María Álvarez Blázquez.”

Sempre alerta, sentinela!, por Susana Sánchez Arins

ArtigoSusana Sánchez Arins AELG de Susana Sánchez Arins na Plataforma de Crítica Literaria A Sega:
“Gostamos das narrativas carcerárias. Tenham o formato que tenham. Cinema, serial televisivo, banda desenhada, romance. É, entre os cronotopos batjineiros, um dos mais atrativos e românticos: todo um mundo reduzido a uns metros quadrados. A mais grande miséria e a mais imensa generosidade. A utopia da fuga possível. A luita e a dignidade. Sim. Gostamos de narrativas carcerárias.
E a ela se acolhe María Xosé Queizán na sua coleção de contos Sentinela, Alerta! para contar-nos a ditadura. As ditaduras. Que melhor maneira de representar a represão, a tortura, a arbitrariedade, a desumanização, que referi-la desde as relhas da prisão, desde as grades que degradam as pessoas até fazê-las sentir-se imundas. (…)
Três contos, o que dá título ao volume o os dous centrais na organização do volume, marcam esta leitura feminista: Sentinela, Alerta!, Lei de fuga e Folga de fame. Contos carcerários, seique. Mas não só de penais.
Os dous primeiros acolhem-se à mesma estrutura: contar duas histórias em paralelo.
Em Sentinela, alerta! essa voz, grito dado a cada hora polos guardas da prisão, marca o passo do tempo e a conexão com o mundo das protagonistas: o preso levado ao poço, espaço fechado de tortura, e a mulher do direitor do cárcere, que chegou tarde de fazer a compra.
Em Lei de fuga são-nos contados dous planos paralelos: o do grupo de presos que prepara a evasão do cárcere e a da mulher que decide pedir o divórcio. (…)
O meu conto de preferência é o titulado Folga de fame. Central na estrutura do livro, junto com o de Lei de fuga. Eu creio que intencionadamente. Se em Lei de fuga é escenificado o fracaso da luita contra a opresão, Folga de fame mostra o caminho da liberdade. Um caminho que questiona todas as estratégias e estratagemas da luitas revolucionárias clássicas. (…)”

Texto de María Canosa sobre O espello do mundo, de Ramón Nicolás

DesdeMaría Canosa Xerais:
“Publicamos o texto da escritora María Canosa lido na presentación na Coruña da novela O espello do mundo, de Ramón Nicolás:

“(…) A novela comeza con toda unha declaración de intencións, cunha ollada, pero non unha ollada fixa, unha ollada que muda, cambia, medra. A ollada dun protagonista observador, dun escritor observador. Moi observador. Por iso sabe a medida xusta da descrición, sen excesos. Tan só sitúa, dispón, axuda a que o lector tome posición en cada momento do libro.
Unha novela, ademais, perfectamente estruturada. Quizais por iso comeza describindo a estrutura dunha igrexa, porque no esqueleto está a base do corpo, e do mundo. A estrutura da vida, dos tempos. É moi sinxelo seguir os cambios de espazo e época grazas ao ben formulado e seccionado que está o texto. É doado pasar da actualidade ao século XII, sen caer nin perdernos no salto temporal. Tamén por iso se fala coa mesma familiaridade dos chíos do twitter coma dos pergameos antigos. Porque a novela está narrada dun xeito natural, sen grandilocuencias nin pompas, por moito que o tema dese para iso. Intúo, e non creo que me equivoque, que isto é produto de seguir os ditados do carácter tranquilo e sinxelo de Ramón Nicolás. Hai quen di que os libros son coma fillos e este é un reflexo fiel de seu pai.
Mais o éxito non é só estruturala ben, hai que engadir que se intúe o tempo de pensar, meditar, interiorizar… Dá a impresión de que o autor coñece á perfección todo o que se conta, e así debe ser. Por iso resulta tan ben dosificada. O contido vaise amosando aos poucos, para non cargar ao lector. Dáse a información paulatinamente, evitando a saturación. A trama faise máis complexa, pero resulta doado seguila. (…)”