Desde
o Agadic:
“Ás oito da tarde, cando morren as nais, de AveLina Pérez, é a obra gañadora do XXIV Premio Álvaro Cunqueiro para textos teatrais, o máis lonxevo do seu ámbito en Galicia e un dos referentes da escrita dramática en galego. Así o decidiu o xurado dos galardóns literarios que convoca a Consellería de Cultura e Turismo, a través da Axencia Galega das Industrias Culturais (Agadic), e que tamén recoñeceu Somos os monstros, de Paula Carballeira, co X Manuel María de literatura dramática infantil. Canto ao XIII Barriga Verde de textos para monicreques, foi declarado deserto tanto na modalidade de público adulto como na de infantil.
Estes recoñecementos da Xunta, que serán entregados o domingo 2 de decembro en Pontevedra no marco da feira Culturgal, comparten o obxectivo de estimular a creación literaria para teatro en Galicia, ao tempo que impulsan a súa posta en valor e proxección social. Neste sentido, ademais dunha dotación de 6.000 euros para cada premio e categoría, as bases contemplan a posibilidade de que as obras sexan publicadas dentro das coleccións literarias que a Agadic mantén xunto con varias editoriais galegas.
Nesta ocasión, o xurado estivo presidido por Laura Tato e del tamén formaron parte, como vogais, Ana Carreira, Cristina Domínguez, Laura Míguez, Cándido Pazó e Roi Vidal Ponte. O seu ditame foi emitido tras valorar os 75 textos presentados á convocatoria de 2018, dos que 39 optaban ao Álvaro Cunqueiro, 13 ao Manuel María e 23 ao Barriga Verde (14 na modalidade infantil e 9 na de adultos).
Obra lúdica e crítica
A súa decisión de lle conceder o Cunqueiro a AveLina Pérez foi adoptada por maioría, salientando na acta o carácter lúdico e crítico de Ás oito da tarde, cando morren as nais, que “explota as posibilidades do xogo escénico cunha concepción aberta do espazo e cunha mirada irónica sobre a relación entre o teatro e a súa recepción”. Segundo a propia autora, o texto “achega un canto coral sustentado no absoluto baleiro”, de xeito que o teatro cede o seu escenario ao “espectáculo da estupidez”.
Este funcionamento coral e musical dos personaxes foi destacado igualmente polo xurado, que subliña tamén a soltura rítmica, a fluidez dos diálogos e a coherencia dramatúrxica do texto, “que consegue trasladar o foco da escena cara ás butacas cunha temática autocrítica e metateatral, e un estilo de gran forza expresiva cheo de humor e de crítica sociolóxica”.
Con Ás oito da tarde, cando morren as nais, AveLina Pérez súmase á destacada listaxe de autores galardoados desde 1988 co Álvaro Cunqueiro, ao tempo que incorpora este á súa listaxe de recoñecementos como autora teatral. Entre eles, por exemplo, o Abrente de textos teatrais 2018 por O día no que bicar a terra e varios premios de dramaturxia breve e radio teatro. (…)
Terceiro Manuel María para Paula Carballeira
Pola súa banda, a obra Somos os monstros válelle a Paula Carballeira o seu terceiro Premio Manuel María de literatura dramática infantil, que xa obtivera na súa primeira convocatoria en 2006 con Boas noites e en 2011 con O refugallo.
Nesta décima edición, o xurado foi unánime na decisión de elixir o seu texto como gañador, incidindo na súa “boa carpintaría dramática, que posibilita un xogo escénico moi dinámico no que se pode aproveitar moi ben o espazo e o tempo teatral, moi na liña dos xogos infantís”. Así, os seus personaxes, situacións e diálogos semellan de debuxo sinxelo, mais logran transmitir un trasfondo potente e un universo simbólico suxestivo e interesante para o espectador infantil e adolescente. A autora aborda aquí o mundo dos monstros que, na súas palabras, “ás veces, moitas veces, non son moi diferentes de nós cando nos miramos no espello”. (…)”
Arquivos da etiqueta: Laura Tato
Manuel Lourenzo: “O teatro leva moito tempo inventado e aínda ninguén puido con el”
Entrevista 
de María Obelleiro a Manuel Lourenzo en Sermos Galiza:
“(…) – Sermos Galiza (SG): Que é para vostede o teatro? Comezamos forte.
– Manuel Lourenzo (ML): (Ri) É unha forma de estar na vida, como pode ser outra. É unha forma moi activa de estar presente, de porte nun lugar, diante do público e mostrar comportamentos e expresarte a través dunha máscara que tes diante, aínda que non se vexa, e con ela falar das cousas que queres e tes necesidade de falar, e non de bobaxes.
– SG: Como foron os seus inicios no grupo de teatro do Facho, ligado á agrupación cultural homónima?
– ML: Eu viña reuníndome cun amigo meu, Pancho Pillado, falando horas, e horas e horas de teatro. Falando de que había que facer un teatro en galego, para Galiza, e de que a nosa xeración tiña que ser a que arrancase. Aquilo non podía ser, duraba demasiado, e había que espertar, non chegaba con ler libros e facerse culto, había que comunicarse cos demais en voz alta, é dicir, co teatro, e inventar unhas formas de expresión que permitisen que chegase esa mensaxe que queríamos dar sen que nos metesen no cárcere.
– SG: A estudosa Laura Tato marca a creación do grupo de teatro do Facho como o inicio do Teatro Independente Galego, comparte esa opinión?
– ML: Enteiramente. É a época en que a min me chamaron os amigos para que levase o grupo do Facho –eu non era socio– e usabamos un local na Cidade Vella da Coruña para ensaiar. Así comezou todo. Despois fixemos traducións, lecturas dramatizadas de Cousas, de Castelao… até que chegou o momento en que nos reunimos tres amigos en Fisterra, Alfredo Ferreiro, Xan Cejudo e eu, e dixen que había que facer un teatro que puidese saltar a barreira da censura e á vez que nos permitise contar o que queriamos contar.
– SG: Porén, o recital de Rosalía que organizaban prohibíronllo. Que aconteceu?
– ML: Estaba feito cunha forma de teatro da que gosto moito, o teatro central. Había exclusivamente como atrezzo unha luz nun cubo translúcido e iluminaba quen estabamos ao redor, uns oito ou dez. Esa luz era para traspasar as cousas que Rosalía dixera e que non tiñan nada de morriñento, era unha posta ao día sobre a situación das galegas e galegos ante a vida e a sociedade. Fíxose a estrea e aquilo prohibírono radicalmente. Conseguín saber por que. O papel non mo deron pero houbo un señor, en Información e Turismo, que mo deixou ler. Dicían que atentaba contra “la unidad de la común nación española” e que presentaba “una Galicia de emigración y cementerio que en absoluto se correspondía con la floreciente región actual”. Nese momento, decateime de onde estaba metido. Eu tiña a sensación de que o franquismo ía durar sempre e de que o tirano era eterno. Non podía explicarme a min mesmo como podía chegar a ser unha democracia. O que eu coñecera, en Alemaña, era unha sociedade que eu tampouco desexaba, en que o individuo estaba ninguneado, unha sociedade dos cartos, cartos, cartos, produción, produción, produción. Non quería iso aínda que se chamase democracia porque non deixaba respirar. Eu quería unha vida en que se respirase. A sombra dese señor aínda me dura hoxe, aínda teño que loitar contra ela e ser consciente de que loito contra ela, porque en calquera momento vén un sombrón deses e tápanos. (…)”
Rosalía, toda unha patria
Artigo
de Xoán Costa en Sermos Galiza:
“Durante o ano 2013, e no contexto do 150 aniversario da publicación de Cantares Gallegos, Sermos Galiza deu a luz, como parte do proxecto Análise e divulgación de Cantares Gallegos, promovido pola Sociedade Cultural Medulio e patrocinado pola Deputación da Coruña, un total de 23 páxinas, unha cada semana, recollendo diferentes aspectos da presenza pública de Rosalía e algunhas das iniciativas levadas a cabo durante aquel ano. Tamén, e como complemento daquelas páxinas, publicamos un caderno A Fondo titulado Rosalía de Castro, a liberación das tebras.
Agora, en febreiro de 2017, no 180 aniversario do nacemento de Rosalía, ofrecemos novamente aquela publicación, indexada e en formato pdf para descargar libremente desde as páxinas de Sermos ou para ler directamente desde a tenda da AS-PG. É a pequena contribución de Sermos Galiza para seguirmos avanzando no coñecemento de Rosalía.
A meniña morena
O primeiro dos textos, da autoría de Francisco Rodríguez, transcribe, e contextualiza, un poema de Rosalía publicado en La Soberanía Nacional. A partir de aquí veñen outros mais relacionados coa efeméride dos 150 anos de Cantares. Tal é o caso da crítica que Carlos Serantes fai ao disco producido pola AS-PG en que Tempo Catro musica 11 poemas de Cantares Gallegos, sen esquecer, como fai Carlos Arias, que Amancio Prada representou un “paso incrible para un recoñecemento masivo da nosa capacidade expresiva”
Pilar García Negro analiza a presenza da “meniña morena” e como Cantares representa a vitalidade do pobo e as súas capacidades organizativas.
Un libro, unha patria.
É esta a tese de X. L. Axeitos que, nun artigo titulado Un libro unha patria, afirma, en referencia a Cantares, que “un libro é a nosa esencia fundacional como nación”. Chegan logo outros artigos, como de Kathleen March, para quen “Rosalía soubo escreber como ninguén a Terra”, en referencia ao poema Campanas de Bastavales; ou o recuperado texto de Carvalho Calero, publicado en 1973, que fala da necesidade de desmitificar Rosalía sen por iso deixar de ser símbolo colectivo.
Segue un texto que retoma as palabras de Carvalho para mostrar a necesidade de pormos gravacións das obras de Rosalía, como teñen outras literaturas, a disposición do público. Quer dicir, ademais de podermos ler Rosalía, temos que poder escoitala, como, por exemplo, sucede con El Quijote. Neste sentido, valóranse, noutro artigo, os traballos que a AS-PG ten feito para achegar Rosalía a todos os públicos, quer a través da música, do cinema ou do ensaio, nunha liña moi próxima á expresada por Mercedes Queixas e a necesidade de aproveitar, escolarmente falando, Rosalía.
Novamente Francisco Rodríguez nos aproxima á Rosalía que realiza a defensa máis afervoada do pobo galego fronte a quen pretendía “reducilo a un fato de bárbaros selvaxes”
A descuberta individual
A nosa curiosidade humana pode romper moitas barreiras. Iso é o que exprime Marta Dacosta ao lembrar como foi a súa curiosidade infantil a que a aproximou a un pacote no fondo dun armario. Alí algúns títulos, entre eles Cantares. E a partir de aquí todo normal, unha nena castelán falante le Cantares sen se decatar que está escrito en galego.
Chegan agora unha serie de artigos de caracter máis formal. Celia Armas céntrase no contexto literario e político en que aparece Cantares Gallegos; a problemática da restauración do galego escrito no século XIX é o tema do traballo de Xosé Ramón Freixeiro Mato.
A escrita oportunista
Neste amplo traballo non podía ficar fóra o oportunismo, a utilización de Rosalía como mercadoría. Isto é o que analisa Xurxo Borrazás ao comentar os prólogos que Alberto Núñez Feijóo, Pilar Rojo e Ramón Villares fan á edición facsimilar de Cantares.
Veñen a seguir outras colaboracións de carácter máis lingüístico. Para Goretti Sanmartín a maneira que Rosalía ten de defender a patria é, desde a primeira obra, a través da lingua mentres César Morán reclama a necesidade de ler Rosalía nas aulas, cuestión que, sen a negar, valora de maneira algo diferente Marga do Val: “Cantares agarda para ser lida por puro gozo,sen pensar en aspectos pedagóxicos e didácticos. Suso de Toro e Francisco X. Barreiro afondan no papel de Rosalía e de Cantares no nacemento do sistema literario galego.
Finalmente son Laura Tato, ao falar da produción crítica sobre Rosalia no 150 aniversario de Cantares, e Aurora López e Andrés Pociña, que fechan a serie de textos, ao referir como o 150 aniversario non pasou en silencio mais aínda así hai moitas luces e sombras, salientando especialmente o contributo de Carvalho Calero para dar luz sobre tanta sombra.
O PDF complétase cun estudo de 8 páxinas, un A Fondo na terminoloxía de Sermos, titulado Rosalía de Castro, a liberación das tebras.
Coincidindo coa efeméride do nacemento de Rosalía, Sermos Galiza tamén ofrece 10 por cento de desconto para as compras dos seus libros en papel durante os días 22, 23, 24 e 25 de febreiro
Podes descarregar o pdf desde este artigo, tamén o tes disponíbel na nosa loxa.
Santiago: Xornadas As Irmandades da Fala en Compostela, 2016, do 21 ao 25 de novembro
Compostela: Simposio Repensando Galiza: As Irmandades da Fala (1916-1931), do 17 ao 19 de novembro
A Real Academia Galega edita a primeira serie de antoloxías dedicada ás Irmandades da Fala
Desde 
a Real Academia Galega (a foto é da RAG):
“A Real Academia Galega presentou o xoves 29 de setembro dous dos primeiros títulos da súa nova colección, Antoloxías da Academia, que arrinca cunha serie que lles rende homenaxe ás Irmandades da Fala no centenario da súa fundación. Alén dunha pequena escolma de textos editada en polo agora presidente da institución en 1977 (ano no que se lle dedicou o Día das Letras Galegas a Antón Villar Ponte), estas son as primeiras antoloxías que saen do prelo dedicadas especificamente ás Irmandades e que cobren os distintos xéneros que cultivaron, salientou o propio Xesús Alonso Montero.
O teatro e a oratoria e prosa de non ficción, xéneros en cuxo fomento este movemento puxo especial interese para prestixiar a lingua galega, centran os números que abren o proxecto. A colección concibiuse como un xeito de achegar de xeito atractivo ao público lector contemporáneo escritos fundamentais para entendermos o papel esencial que xogaron as Irmandades na modernización da nosa cultura. Cada escolma vai acompañada dun limiar que facilita a comprensión dos textos e dos seus contextos un século despois.
O responsable da edición de Irmandades da Fala: oratoria e prosa non ficcional. Antoloxía e secretario da Academia, Henrique Monteagudo, e a profesora da Universidade da Coruña Laura Tato Fontaíña, editora do título O teatro nas Irmandades da Fala, compareceron en rolda de prensa acompañados polo presidente da RAG. A serie completarase cunha antoloxía poética, a cargo de Xosé Ramón Pena, e outra de narrativa editada por Ramón Nicolás. (…)”
Xornadas As Irmandades da Fala en Compostela, 2016
Pontevedra: Mesa de debate Un novo teatro galego, no Centenario das Irmandades da Fala
Ourense: Laura Tato e Carme Fernández Pérez-Sanjulián participan no ciclo de conferencias Abril oteriano
Aurora Marco: “As mulleres ocuparon a posición subordinada que tiñan na familia cando se incorporaron á escena profesionalmente”
Desde
Magazine Cultural Galego, por Montse Dopico:
“Cando as mulleres se incorporaron á escena profesionalmente, ocuparon a mesma posición subordinada que tiñan no ámbito familiar e social, aínda que a propia natureza do oficio, posibelmente creou espazos de liberdade na súa vida privada e posibilidades de certo recoñecemento profesional, vedado ás mulleres doutras profesións. Este é un dos datos que a profesora e escritora Aurora Marco achegou na súa intervención nas xornadas Mulleres en Acción da Mostra Internacional de Teatro Cómico e Festivo de Cangas.
Marco, que recibiu o IV Premio Mulleres en Acción pola súa traxectoria investigadora, repasou a historia da progresiva incorporación das mulleres ás artes escénicas en Galicia antes do golpe do 36. A partir de 1587, explicou, a lei comezou a permitir o que ata entón prohibira: a presenza de mulleres nas táboas, malia que limitada ás actrices casadas con actores da mesma compañía. A regulamentación posterior moveuse na mesma liña: podían actuar as mulleres casadas ou menores se formaban parte das compañías dos seus homes, pais ou titores. As solteiras maiores de idade ou viúvas podían traballar soas.
Entre os séculos XVII e XVII, -continou Marco-, tres actrices nadas en Galicia actuaron polos teatros máis importantes do Estado. Eran Manuela Vázquez, actriz, cantante e directora/empresaria dunha compañía fundada por seu pai, Antonio Escamilla. Outras mulleres chegaron ao teatro tras teren exercido como criadas de actrices ou actores, como fixera Catalina Sánchez, que traballara para Ángeles Barba. Tamén Sebastiana Pereira se dedicou ao teatro, salientando na traxedia e no drama. De moitas outras actrices de entre os séculos XVI e XVIII, -sinalou Marco-, non nos quedou memoria. (…)
A intervención de Marco foi confluente ademais coa investigación da tamén profesora Laura Tato, que estudou casos como o de Noelia Rosfat ou Obdulia Rodríguez. A primeiros dos 20 produciuse un enguedellado conflito interno na Irmandade da Fala da Coruña pola actuación de Pilar Suárez en Donosiña de Xaime Quintanilla, que tocaba un tema tabú, o adulterio feminino. Na ditadura de Primo de Rivera, Herminia Fariña foi utilizada, segundo Tato, polo poder, é probable que para neutralizar a posible recuperación dun teatro menos folclórico. A carreira artística destas mulleres era fugaz. O cal indica presións familiares para que abandonasen.”
