Artigo de Manuel Xestoso en Nós Diario:
“Deixouno dito Peter Handke: “Se un país perde os seus narradores, perde a súa infancia”. Se cadra, hoxe son o contacontos ou a narradora oral; mais antes foron as avoas, as actrices e actores, os trobadores e as soldadeiras, os xamáns… Que alguén se levante, tome a palabra e comece a contar un relato ten un significado que vai moito máis aló do entretemento ao que adoitamos asociar a palabra “conto”: ese contar está creando comunidade, transmitindo valores e saberes, estimulando un imaxinario colectivo que forma parte da nosa identidade.
O sábado 20 de marzo, os narradores e as narradoras da Galiza xúntanse para conmemorar o Día Internacional da Narración Oral, para celebrar un xénero cada vez máis popular e tamén para reclamar o posto que o seu oficio merece dentro da sociedade. Os festivais Atlántica de Compostela, Sete Falares de Pontevedra e Falando a Boca Chea da Coruña, ademais dos integrantes do Colectivo Noga (Narración Oral Galega), desenvolven máis de vinte espectáculos por múltiplas vilas e cidades do país.
“A celebración do Día da Narración Oral conmemórase desde o ano 1991”, explica Xacobe Rodríguez -membro da compañía Pavís Pavós e un dos organizadores do festival Sete Falares-, “por iniciativa dos contadores suecos, a partir dun proxecto moi semellante ao que estamos a desenvolver nós agora: organizáronse para celebrar sesións de contos por todo o país. Aquilo foi medrando e agora está estendido por todo o mundo. Entre os festivais que organizamos isto e o Colectivo Noga, decatámonos de que somos un país de grandes contadores de historias, de que temos unha tradición moi fértil e de que, ademais, temos unha identidade moi marcada na forma de contar e, xa que logo, tiñamos que darlle algo de relevo a esta data”.
O acto, sen deixar de ser festivo, ten tamén a súa dose de reivindicación nun ano en que, como lembran desde a organización, os profesionais da narración oral perderon máis do 60% do seu volume de traballo. “A pandemia e as medidas de restrición derivadas da alerta sanitaria están provocando unha situación moi grave no mundo da cultura”, relata Rodríguez, “e dentro do sector da cultura, os contadores de historias somos un pouco o irmán pequeno, e xa se sabe que os pequenos son os que acaban sufrindo máis”.
“O ano foi malo para todo o mundo pero para o noso sector foi brutal, houbo xente á que lles suspenderon practicamente o 100% das funcións contratadas. Tratamos de subsistir, mais as axudas sempre acaban indo para os máis grandes. Sen negar o dereito que teñen estes a ter apoios, cremos que hai un desequilibrio moi evidente, como se pode ver no Plan para a Cultura que acaba de presentar a Consellaría. Por iso queremos facer visíbel esta situación que estamos a vivir”, engade.
Para a ocasión, a escritora Fina Casalderrey escribiu un manifesto no que tamén se lembra que a Galiza ten unha forma de contar propia, un código narrativo que responde ás peculiaridades da súa identidade. Xacobe Rodríguez explícao cunha imaxe moi ilustrativa: “Todo o mundo ten moi clara a imaxe dunha tribo africana, perdida no medio da sabana, arredor dunha fogueira e cunha persoa contándolle historias ao resto do grupo. E para nós, a imaxe dun grupo de xente arredor dunha lareira cunha vella ou un vello contando os seus contos de lobos é igual de precisa”.
As veces, é o universal o que se manifesta, prosegue: “É curioso que, en moitas ocasións, descobres que un conto –que levas contando durante anos e que cres que pertence exclusivamente á tradición galega- existe practicamente igual, coas variantes lóxicas, en Romanía, en Noruega ou na Patagonia. Historias que veñen contándose desde hai séculos, existen nas partes do mundo máis afastadas”. Mais outras veces, é o particular o que destaca: “A visión da morte que se intúe nos nosos contos, por exemplo, chama poderosamente a atención no resto do Estado; é impensábel para eles contar historias que se enfronten así ao reino dos defuntos. Hai unha cosmovisión propia que forma parte da nosa forma de ser”. O universal manifestándose no particular, como proclamaban desde a revista Nós.
Superamos esa etapa na que se pensaba que a narración oral era un xénero infantil, e agora os adultos préstanlle tanta atención como a cativada. “Nese sentido, creo que os festivais fixemos un labor importante dándolles relevo –e, até certo punto, priorizando- as funcións para persoas adultas. E atreveríame a dicir que a estas gústalles tanto ou máis que ás crianzas escoitar un conto: cando vas ver un espectáculo no que se conta unha historia que ti xa escoitaches, tes a mesma reacción infantil de ‘atende, que esta está moi ben’; volves a ese comportamento de querer que che conten sempre a mesma historia unha e outra vez. O que sucede é que nós non o recoñecemos”.
Ese espazo para, dalgunha maneira, recrear a infancia é preciso para asentarnos no que somos e albiscar o que podemos chegar a ser. Xacobe Rodríguez resume: “Os contos axúdannos a revivir o pasado, a crear o imaxinario colectivo e, a fin de contas, a crear o futuro”.
Lorena Pinheiro, Raquel Queizás, Dani Blanco, Charo Pita, Pablo Díaz, Vero Rilo, Celso F. Sanmartín, Chus Álvarez, Anxo Moure, Ramiro Neira, Cris de Caldas, Marta Ortiz, Quico Cadaval, Sole Felloza, Pavís Pavós, Baobab, Migallas e Polo Correo do Vento son algunhas das compañías e artistas que participan nesta xornada de celebración e reivindicación da narración oral galega.
Ducias de historias percorreron os barrios, bibliotecas, teatros e auditorios de Santiago de Compostela, As Neves, O Porriño, Mondariz, Fene, Brión, Ribeira, Ourense, A Coruña e Pontevedra.
Ademais, o manifesto asinado por Fina Casalderrey circulou por centros de ensino, bibliotecas e concellos para lembrar a importancia de “contar un conto”.”
Arquivos da etiqueta: Quico Cadaval
Crónica videográfica da XIII Xornada de Literatura de Tradición Oral. O humor na literatura de tradición oral (II)
A XIII Xornada de Literatura de Tradición Oral. O humor na literatura de tradición oral é unha iniciativa da AELG co apoio da Deputación Provincial de Lugo e a colaboración da Asociación Sócio-Pedagóxica Galega. Tivo lugar o 24 de outubro no Salón de Actos da Deputación de Lugo. Con esta xornada dedicada a ‘O humor na literatura de tradición oral’ preténdese amosar como funciona ese recurso intrínseco, estrutural dentro dos xéneros de literatura tradicional popular, como inflúe na memoria ou como pode axudar a resolver situacións de conflito.
Aquí pode verse a crónica videográfica completa, da que publicamos hoxe estes vídeos:
– Conferencia Humor salgado, por Suso Lista:
– Conferencia A ágora da taberna, por Quico Cadaval:
– Mesa redonda O segredo do humor, con Antonio Reigosa, Suso Lista e Quico Cadaval:
Os Premios da Gala do Libro Galego 2020 terán formato virtual
“O 10 de novembro ás 12 horas tivo lugar, na sala circular do Auditorio de Galicia de Santiago de Compostela, a presentación pública da Gala do Libro Galego 2020 que este ano celebra a súa quinta edición e que terá un formato virtual. Será conducida por Quico Cadaval e difundirase o vindeiro sábado 21 de novembro, ás 12:00 desde a canle de Youtube da Gala.
Na presentación pública en rolda de prensa participaron por parte das entidades da organización, Henrique Alvarellos, vicepresidente da AGE, quen agradeceu ás entidades colaboradoras o seu apoio e afirmou que “o importante é soster a Gala nun momento de emerxencia coma este, pois a lectura e o libro reveláronse durante o confinamento coma un salvavidas e isto debe sensibilizarnos na consideración do libro como ben de primeira necesidade”; Xosé Antón Pedreira Mirás, vicepresidente da Federación de Librarías de Galicia, destacou a unidade das tres entidades do sector do libro organizadoras da Gala (AGE, AELG e FLG), e Cesáreo Sánchez, presidente da AELG, puxo en valor a visibilidade que ofrece a Gala ás obras literarias de autoría galega.
Por parte das entidades colaboradoras, Mercedes Rosón, concelleira de Acción Cultural do Concello de Santiago, foi a encargada de abrir e pechar o acto: “Celebramos os libros na nosa lingua e a lectura como sanación nestes difíciles momentos”, afirmou. Valentín García Gómez, secretario xeral de Política Lingüística da Xunta de Galicia, destacou o papel das administracións no seu apoio ao sector do libro: “Debemos arroupar o proceso creativo, o sistema cultural e literario galego”. Por motivos de axenda escusaron a súa ausencia as demais entidades colaboradoras na celebración do evento, o deputado de Cultura da Deputación da Coruña, Xurxo Couto, e a entidade CEDRO.
A Gala do Libro Galego tiña prevista a súa celebración o 9 de maio de 2020 e a organización do evento decidiu manter as deliberacións do xurado e dar a coñecer os libros gañadores ese mesmo día e adiar a Gala para o 21 de novembro, ás 12:00, en formato virtual desde a canle de Youtube da Gala.
Os Premios da Gala do Libro Galego están organizados pola Asociación Galega de Editoras (AGE), a Asociación de Escritores e Escritoras en Lingua Galega (AELG), e a Federación de Librarías de Galicia (FLG), contan coa axuda de CEDRO (Centro Español de Derechos Reprográficos), Xunta de Galicia, Concello de Santiago e é unha actividade subvencionada pola Deputación da Coruña.
O xurado desta quinta edición estivo formado pola xornalista e poeta Ana Romaní, a profesora Anxos Rial, o escritor Antón Riveiro Coello, a poeta Estíbaliz Espinosa, o editor e profesor Manuel Bragado, a tradutora María Alonso Seisdedos e crítico literario e escritor Ramón Nicolás. O xurado celebrou unha reunión telemática para debater sobre as propostas finalistas nas quince categorías (pódense consultar aquí) e que corresponden con obra publicada durante o ano 2019.
Os membros do xurado sinalaron a altísima calidade das obras o que dificultou a elección final. Isto certifica o bo momento da creación literaria e do mundo do libro galego neste intre particularmente difícil que atravesa a nosa sociedade.”
XIII Xornada de Literatura de Tradición Oral. O humor na literatura de tradición oral
A XIII Xornada de Literatura de Tradición Oral. O humor na literatura de tradición oral é unha iniciativa da AELG co apoio da Deputación Provincial de Lugo e a colaboración da Asociación Sócio-Pedagóxica Galega.
A XIII Xornada de Literatura de Tradición Oral terá lugar o 24 de outubro no Salón de Actos da Deputación de Lugo (Rúa San Marcos, 8).
Está solicitada a homologación ante a Consellería de Cultura, Educación e Universidade por 8 horas. As persoas interesadas deberán facer a matrícula, gratuíta, na páxina web da AS-PG (o formulario da matrícula estará activo só entre o 25 de setembro e o 22 de outubro), nesta ligazón.
A matrícula seguirá rigorosa orde de inscrición na web da AS-PG, tendo preferencia os-as socios-as e afiliados-as á AS-PG e á AELG.
Aquelas persoas que non estean interesadas no certificado homologado e unicamente queiran un certificado de asistencia emitido pola AELG, deberán facer a inscrición no correo electrónico oficina@aelg.org.
No desenvolvemento desta actividade aplicaranse os protocolos sanitarios vixentes en cada momento.
O humor constitúe un estado de ánimo exclusivo dos humanos. Sen ese recurso para transformar a realidade e para sorprender, a comunicación e transmisión de coñecementos e cultura entre nós quedaría moi limitada. O humor é liberador, axuda a relativizar situacións excesivamente serias e incluso as tráxicas, ademais de producir goce e efectos beneficiosos para a saúde.
O humor como método de comunicación e como recurso de socialización. O humor como estímulo e como virtude pero tamén como arma de dobre fío, segundo o uso que se lle queira dar; como factor afectivo ou, pola contra, como elemento crítico, denigrante, impositivo ou, incluso, destrutivo.
Con esta xornada dedicada a ‘O humor na literatura de tradición oral’ preténdese amosar como funciona ese recurso intrínseco, estrutural dentro dos xéneros de literatura tradicional popular, como inflúe na memoria ou como pode axudar a resolver situacións de conflito.
Programa
10:15 Recepción, entrega de material e inauguración
10:30-11:30 Conferencia “Humor salgado”
Suso Lista
Nacido en 1962 en Corme. Escritor, actor e guionista. Con 16 anos embarca na Mariña Mercante. Aos 25 comeza a traballar como percebeiro. Dende 2009 exerce como actor e guionista da serie “Para Mariñeiros Nós”. No 2013 gaña o premio da Audiencia do VII Premio de Teatro Radiofónico do Diario Cultural da Radio Galega coa obra O demo nunca dorme. No 2014 publica Salseiros, no 2015 Xeixos e no 2017 Charamuscas.
11:30-12:30 Conferencia: “A ágora da taberna”
Quico Cadaval
Francisco Cadaval Ayaso ‘Quico Cadaval’ (Ribeira, 1960) é actor, director e adaptador teatral, pioneiro do movemento contacontos en Galicia. Comezou no Centro Dramático Galego e fundou a compañía “O Moucho Clerc”. Traballou en producións da TVG, en curtas e longametraxes, sendo recoñecido con premios como o María Casares (2002), Premio Max ao mellor autor teatral en galego (2010), Premio Cultura Galega das Artes Escénicas en 2011 e o Premio Xiria ao Labor Teatral (2020). Como autor destacan obras de seu como O Códice Clandestino (1898), O ruisinol de Bretaña (1991) e Espantoso (2002).
12:30-14:00 Mesa redonda: O segredo do humor
Quico Cadaval e Suso Lista
Coordina: Antonio Reigosa
16:00-17:00 Conferencia “Rir do mundo, comezando por nós. Algúns mecanismos do humor nos contos tradicionais.”
Paula Carballeira
Nacida en Maniños (Fene, A Coruña), aínda que despois de licenciarse en Filoloxía na Universidade de Compostela, quedou a vivir nesas terras. Narradora oral profesional desde 1994, actriz e escritora. Tivo a sorte de ser convidada aos principais festivais de narración oral nacionais e internacionais (Portugal, Polonia, Francia, Cabo Verde, Colombia, Perú, Ecuador, México, Costa Rica…). Ademais, mantén actividades regulares en bibliotecas e centros de ensino. Como actriz, é membro da compañía Berrobambán e participou en varias series e programas da Televisión de Galicia. Como directora de teatro, levou adiante producións infantís tanto na súa compañía como no Centro Dramático Galego ou noutras compañías. Como autora, ten máis de trinta títulos publicados, tanto de narrativa, como de poesía ou teatro, moitos deles traducidos a varias linguas: portugués, inglés, italiano, coreano, catalán, éuscaro…, algúns deles premiados e a maioría pensados tamén para a infancia e a xuventude.
17:00-18:00 Conferencia: “Humor e lingua”
Xosé Lois González “O Carrabouxo”
Humorista, conferenciante, monologuista e tertuliano nacido en Ourense, o 3-4-49. Estudou Telecomunicacións e foi funcionario. Foi presidente da Asociación Cultural Auriense. Colabora con La Región de Ourense e fíxoo tamén en Atlántico Diario de Vigo e tamén na revista Sermos Galiza, na Revista Galega do Ensino e en Tempos novos . Colabora no xornal Nós Diario. Creou o personaxe O Carrabouxo, que ten un monumento en Ourense, que tamén é pseudónimo do autor. Publicou 10 libros de humor gráfico individuais e numerosos colectivos. Recibiu a Medalla Castelao en 2008. No 2013 recibiu o premio Bo e Xeneroso da Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega. Recibiu tamén os premios Galicia de Comunicación (2 veces) e o Xosé Aurelio Carracedo. Ten tamén a Curuxa de Honra do Museo de Humor de Fene. O seu personaxe, O Carrabouxo, foi animado por Lhosca Arias no 2000 nunha serie titulada O Carrabouxo de 26 capítulos dun minuto de duración, que se emiten en Televisión.
18:00-19:30 Mesa redonda: Anatomía da retranca
Paula Carballeira e Xosé Lois González Vázquez “O Carrabouxo”
Coordina: Lois Pérez
19:30-20:30 Sesión práctica: “Contaba morrer”
Lois Pérez
Nado en Lugo, mestre do ensino público, actualmente traballa como representante sindical do STEG (Sindicato de traballadoras e traballadores do Ensino de Galiza). En 2008 gañou o Premio Diario Cultural de Teatro Radiofónico coa peza Saltimbanqui, dirixida e adaptada por Quico Cadaval e interpretada ademais del por Xosé Olveira “Pico” e Xan Cejudo. Mención especial no Pedrón de Ouro polo relato “A corrente salvaxe” en 2009; segundo premio no Certame de Ames de 2010; e relato gañador no premio de Noia, no 2011.
Emerxente Editora publicou o seu poemario LP en 2013. Participou no Festival de Mondoñedo de Poesía en 2015 e no “Ponme un Poema” de Allariz en 2016.
Como narrador oral, humorista e comediante ten actuado e actúa en institutos, feiras do libro, universidades, escolas de idiomas, teatros, museos, pubs, bares ou cárceres.
No eido do ensino coordinou varias iniciativas normalizadoras, todas elas premiadas pola administración educativa ou por entidades privadas vinculadas ao ensino. No curso 2009-2010 coordinou o proxecto Premio de Innovación Educativa en Normalización Lingüística “Mergullados nos mares da palabra”, no CEIP de Sofán (Carballo, A Coruña), e o proxecto “A imaxinación no peto”, Premio Antonio Fraguas. No curso 2010-2011 coordinou o proxecto de normalización lingüística “As palabras que soñan co vento” no CEIP de Bemantes (Miño, A Coruña), cualificado como pioneiro e seleccionado pola administración educativa para ser exposto en Lugo, Santiago, Coruña e Ferrol nas Xornadas de Normalización dese mesmo ano. No curso 2011-2012 coordinou o proxecto de normalización lingüística “Irradio Lingua” no CEIP de Barrantes (Tomiño, Pontevedra), sendo valorado coa mellor puntuación canda o da ESAD de Vigo.
Foi relator dos Cursos de galego para Funcionarios en prácticas desenvoltos nos CEFORES da Coruña, Santiago, Lugo e Ferrol en 2010 e 2011.
Membro do Xurado Premios Xerais 2017.
Gañador do Premio aRi[t]mar Galiza e Portugal 2018, ao mellor poema publicado en galego en 2017 por “Blues do Rei Bergman=B.B. King”.
En 2017 publica en Xerais o libro de poemas Long Play.
Cronista do rock and roll no suplemento literario e cultural Táboa Redonda do Progreso de Lugo e Diario de Pontevedra e na revista Ruta 66.
Outeiro de Rei: VII edición do Convivio da Cultura Galega 2020
Mostra Internacional de Teatro de Ribadavia 2020
Morreu o escritor brasileiro Rubem Fonseca
Desde Nós Diario:
“Rubem Fonseca faleceu esta cuarta feira en Rio de Janeiro aos 94 anos de idade, tal e como a súa familia confirmou ao diario portugués Público. En 2003, obtivo o Prémio Camões, o mais prestixioso en lingua portuguesa. Era un dos máis importantes e singulares escritores brasileiros contemporáneos.
Naceu em Juiz de Fora, Minas Gerais, en 1925. Era fillo de portugueses transmontanos, emigrados para o Brasil. Residiu desde a infancia no Rio de Janeiro. Era licenciado en Dereito e traballo como comisario na policía.
As obras de Rubem Fonseca xeralmente retratan, em estilo seco e directo, a luxuria e a violencia urbana, nun mundo onde se misturan marxinais, asasinos, prostitutas, miserábeis. A história a través da ficción é tamén unha marca de Rubem Fonseca, como nas novelas Agosto (o seu libro mais famoso) en que retratou as conspiracións que acabaron no suicídio de Getúlio Vargas (avogado, militar e político brasileiro, líder da Revolução de 1930) e en O Selvagem da Ópera, en que retrata a vida de Carlos Gomes (o máis importante compositor de ópera brasileiro).
En 2019 Quico Cadaval dirixiu unha adaptación ao teatro do brasileiro Rubem Fonseca, Carpe Diem. “A anécdota é cinematográfica: unha muller e un home coñécense nunha previsíbel festa de fin de ano e comezan unha relación ilícita: os dous son casados. Con outras persoas. Un caso de adulterio entre persoas de clase alta”, resumía daquela a compañía a súa aposta. Era a adaptación dun relato de Fonseca, “o maior escritor vivo da lingua portuguesa”: “A atrevida tentativa de converter en teatro un dos máis excitantes contos do maior autor vivo na nosa lingua”, dixo Cadaval.”
Corullón e Carucedo: II Premio Morales para a promoción da lingua galega no Bierzo e en Sanabria/Seabra
Carballo: Xornadas Escena Norte Idea
Electra, Premio do Público na Mostra de Teatro de Cangas
Desde Sermos Galiza:
“Electra é a gañadora do Premio do Público da XXXVI edición da Mostra Internacional de Teatro Cómico e Festivo de Cangas. Dirixida por Jose Carlos García e Cláudia Nóvoa, narra a historia da filla preferida do rei Agamenón, que consumará a vinganza polo asasinato do seu pai coa axuda do seu irmán Orestes, matando a súa propia nai e o seu tío Existo, que usurpou a coroa. Todo este baño de sangue familiar decorre co estilo cómico de Chapitô.
Con 36 creacións orixinais ás súas costas desde o ano 1996, a compañía portuguesa elabora un enxeñoso espectáculo de actualización, coherencia estilística e traballo físico. Para conseguir este resultado, só precisan catro intérpretes e unha escenografía a base de culleres para traer até a actualidade o mito de Sófocles en clave humorística, mais sen perder a súa natureza tráxica.
Chapitô comunícase principalmente a través do xesto e da imaxe, rompendo as barreiras lingüísticas e poñendo de relevo a súa vocación universal.
Quico Cadaval e Generación Why
A segunda obra máis votada polo público foi Vacas, guerras, porcos e cregos, da compañía galega Producións Teatrais Excéntricas. Co dramaturgo e actor Quico Cadaval sobre o escenario, o monólogo foi puntuado polos espectadores cun 4,74 sobre 5. Cadaval, que este ano tamén fixo o pregón da 36 Mostra, actuou no Singlot Festival (dirixido por André Buenafuente) de Sant Feliu de Guíxols (Girona), en virtude da irmandade entre os dous festivais de humor.
Generación Why, de Teatro en Vilo, foi a terceira obra máis votada polo público, cunha puntuación de 4,67 sobre 5. Nesta obra, tres actrices procedentes de España, Reino Unido e Italia, enfróntanse sobre o escenario a unha pregunta: Que queres para o teu futuro?”