Crónica fotográfica da Gala dos Premios Follas Novas do Libro Galego 2022

Publicado o 12 Maio 2022 por asociacionescritoras-es

Estas son algunhas das fotografías da Gala dos Premios Follas Novas do Libro Galego 2022, que tivo lugar o 7 de maio en Santiago de Compostela. A crónica fotográfica completa pode verse aquí.

Gañadoras/es da sétima edición dos Premios Follas Novas do Libro Galego

Publicado o 9 Maio 2022 por asociacionescritoras-es

As gañadoras dos premios Follas Novas 2022 déronse a coñecer na gala celebrada o 7 de maio no Teatro Principal de Compostela, unha celebración que, despois de dous anos, recuperou o seu carácter presencial, mais continuou sendo emitida dixitalmente desde Youtube. Os premios están organizados pola Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega, a Asociación Galega de Editoras e a Federación de Librarías de Galicia. Contan co apoio da Deputación da Coruña, Concello de Santiago, CEDRO (Centro Español de Dereitos Reprográficos) e Xunta de Galicia.
Os corenta e cinco finalistas desta edición dos premios Follas Novas foron o resultado dun proceso que se ampliou neste ano a catro fases, e que supón unha valoración completa de toda a produción editorial galega. O proceso consistiu nunha primeira escolla con propostas das tres entidades organizadoras, que supuxo a selección de máis dun centenar de títulos entre os públicados ao longo de 2021. Dese conxunto de obras, o xurado desta edición fixo unha primeira escolma da que resultaron un total de noventa obras candidatas aos premios. Na terceira fase de selección, o xurado seleccionou tres obras finalistas por cada categoría. O proceso tivo o seu cumio na Gala, co anuncio das obras, iniciativas e profesionais gañadoras. a súa emisión dixital, como se fixo nas edicións anteriores.
A gala dos premios foi presentada por AldaoLado coa súa mestura de poesía, humor e música. Tamén formou parte da festa literaria o trío pontevedrés Peña, gañadores da última edición do premio Narf que organiza a Deputación da Coruña.
Cesáreo Sánchez Iglesias, presidente da AELG, falando no nome das tres asociacións organizadoras, realizou o discurso institucional aludindo á situación actual do mundo e á necesidade de lembrar que o “sistema literario galego ten unha fráxil saúde” e precisa que se poña en marcha de vez o plan lector e que as administracións “teñan empatía co sector e as súas necesidades”, unha petición que tamén lle fixo a cada persoa lectora do país.
O xurado deste ano estivo formado por Inma López Silva, Miriam Ferradáns, Pilar Sampedro, Esther Gómez, Ramón Nicolás, Charo Portela e Susana Sanches Arins.

Premios honoríficos
Cada unha das tres asociacións organizadoras dos premios entregou na Gala dos Follas Novas os seus premios de honra anuais. Os premios desta edición foron para Xesús Alonso Montero, Mercedes Corbillón e Ana Luísa Amaral.
Xesús Alonso Montero (Vigo, 1928), é o Premio Honorífico da Edición da Asociación Galega de Editoras como filólogo, crítico literario, escritor, poeta, sociolingüísta e profesor emérito da Universidade de Santiago de Compostela. A AGE considera que Xesús Alonso Montero é unha figura fundamental na resistencia do libro galego durante a “longa noite de pedra” do franquismo e un incansable impulsor do seu novo rexurdimento trala chegada das liberdades.
Mercedes Corbillón, responsable da Librería Cronopios, é a distinguida co premio que anualmente escolle a Federación de Librarías de Galicia. Segundo Ramón Domínguez, a escolla de Mercedes Corbillón como premiada debeuse a que “representa todo o que debe ser unha librería na actualidade tanto por actividades como pola interrelacións que consegue entre quen escribe e quen le”.
A AELG designa todos os anos un/ha escritor/a galego/a universal. Este ano, a designación correspondeu a Ana Luísa Amaral (Lisboa, 1956), poeta e profesora na Universidade do Porto, con áreas de estudo son as poéticas comparadas, feminismo e estudos queer. Segundo a poeta Marta Dacosta, “Amaral é a poeta que contraría a tradición, a que reinterpreta e volve falar dos mitos, das personaxes, das figuras prototípicas. Contraría e ironiza”.

Listaxe de gañadoras

Ensaio e Investigación
– Um país a la gallega. Galiza no No-Do franquista, de Beatriz Busto Miramontes (Através Editora).

Divulgación
– H2… Oh!!! Pingas científicas, de María Canosa (Editorial Galaxia)

Narrativa
– O cervo e a sombra, de Diego Ameixeiras (Edicións Xerais de Galicia)

Infantil
– Neko, de Eva Mejuto (ilustrado por Bea Gregores) (Oqueleo)

Xuvenil
– santoamaro, de Antonio Manuel Fraga (Edicións Xerais de Galicia)

Libro ilustrado
– A Coruña, por David Pintor (Kalandraka Editora)

Banda Deseñada
– Aldara. A lenda do cervo branco, de Inés Vázquez (Demo Editorial)

Iniciativa Bibliográfica
– Colección Chave Mestra, VV. AA. (aCentral Folque)

Obra traducida
– Canto eu e a montaña baila, de Irene Solá. Tradución de María Alonso Seisdedos (Kalandraka Editora)

Poesía
– O que fica fóra, de Manuel Rivas (Apiario)

Teatro
– As desterradas, de Carme Varela (Edicións Xerais de Galicia / Xunta de Galicia)

Libro mellor editado
– O que fica fóra, de Manuel Rivas (Apiario)

Premios a traxectorias

Iniciativa fomento da lectura
– Poetas Di(n)versos, por Yolanda Castaño

Proxecto literario en rede
– O Arquivo das Trasnas (Instagram), VV. AA.

Xornalismo Cultural
– Belén Regueira

Gala dos Premios Follas Novas do Libro Galego 2022

Publicado o 6 Maio 2022 por asociacionescritoras-es

A Gala dos Premios Follas Novas do Libro Galego 2022 está organizada pola Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega, a Asociación Galega de Editoras e a Federación de Librarías de Galicia.

As gañadoras dos premios Follas Novas 2022 daranse a coñecer na gala a celebrar o vindeiro 7 de maio no Teatro Principal de Compostela, unha celebración que, despois de dous anos, recupera o seu carácter presencial, pero continuará sendo emitida dixitalmente. Os premios están organizados pola Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega, a Asociación Galega de Editoras e a Federación de Librarías de Galicia. Contan co apoio da Deputación da Coruña, Concello de Santiago, CEDRO (Centro Español de Dereitos Reprográficos) e Xunta de Galicia.

Os corenta e cinco finalistas desta edición dos premios Follas Novas son o resultado dun proceso que se ampliou neste ano a catro fases, e que supón unha valoración completa de toda a produción editorial galega. O proceso consistiu nunha primeira escolla con propostas das tres entidades organizadoras, que supuxo a selección de máis dun centenar de títulos entre os públicados ao longo de 2021. Dese conxunto de obras, o xurado desta edición fixo unha primeira escolma da que resultaron un total de noventa obras candidatas aos premios. A terceira fase de selección é a actual, na que o xurado seleccionou as obras finalistas por cada categoría. O proceso terá o seu cumio o vindeiro sábado, 7 de maio, co anuncio das obras, iniciativas e profesionais gañadoras. Nese día celebrarase no Teatro Principal de Santiago de Compostela a gala de entrega de premios que, despois de dous anos, recuperará o seu carácter presencial, aínda que manterá a súa emisión dixital desde Youtube, como se fixo nas edicións anteriores.

A gala dos premios estará presentada por AldaoLado coa súa mestura de poesía, humor e música. Tamén formarán parte da festa literaria o trío pontevedrés Peña, gañadores da última edición do premio Narf que organiza a Deputación da Coruña.

Xesús Alonso Montero (Vigo, 1928), é o Premio Honorífico da Edición da Asociación Galega de Editoras como filólogo, crítico literario, escritor, poeta, sociolingüista e profesor emérito da Universidade de Santiago de Compostela. A AGE considera que Xesús Alonso Montero é unha figura fundamental na resistencia do libro galego durante a “longa noite de pedra” do franquismo e un incansable impulsor do seu novo rexurdimento trala chegada das liberdades.

Mercedes Corbillón, responsable da Librería Cronopios é a distinguida co premio que anualmente escolle a Federación de Librarías de Galicia. Segundo Ramón Domínguez, a escolla de Mercedes Corbillón como premiada débese a que “representa todo o que debe ser unha librería na actualidade tanto por actividades como pola interrelacións que consegue entre quen escribe e quen le”.

A AELG designa todos os anos un/ha escritor/a galego/a universal. Este ano, a designación correspondeu a Ana Luísa Amaral (Lisboa, 1956), poeta e profesora na Universidade do Porto, con áreas de estudo son as poéticas comparadas, feminismo e estudos queer. Segundo a poeta Marta Dacosta “Amaral é a poeta que contraria a tradición, a que reinterpreta e volve falar dos mitos, das personaxes, das figuras prototípicas. Contraría e ironiza”.

FINALISTAS DOS PREMIOS FOLLAS NOVAS 2021

PREMIOS A OBRAS EDITADAS EN 2021

Ensaio e investigación
– Castelao. Construtor da nación. Tomo III. 1940-1950, de Miguel Anxo Seixas Seoane (Editorial Galaxia)
– Galiza e feminismo en Emilia Pardo Bazán, de María Pilar García Negro (Alvarellos Editora)
– Um país a la gallega. Galiza no No-Do franquista, de Beatriz Busto Miramontes (Através Editora)

Divulgación
– H2… Oh!!! Pingas científicas, de María Canosa (Editorial Galaxia)
– Pandemias. As epidemias que asolaron a humanidade, de Juan J. Gestal Otero (Edicións Bolanda)
– Vermellos e laicos. A represión fascista do maxisterio coruñés, de Narciso de Gabriel (Editorial Galaxia)

Narrativa
– As malas mulleres, de Marilar Aleixandre (Editorial Galaxia)
– Golpes de luz, de Ledicia Costas (Edicións Xerais de Galicia)
– O cervo e a sombra, de Diego Ameixeiras (Edicións Xerais de Galicia)

Infantil
– A mestra corremundos, de Arancha Nogueira (ilustrado por Ana Varela) (Cuarto de inverno)
– Douche a miña palabra, de Fran Alonso (ilustrado por Bea Gregores) (Edicións Xerais de Galicia)
– Neko, de Eva Mejuto (ilustrado por Bea Gregores) (Oqueleo)

Libro ilustrado
– A Coruña, por David Pintor (Kalandraka Editora)
– Guía definitiva dos anfibios e réptiles da Galiza, por Pancho Lapeña e Ignacio Munilla Soriano (Sorianourensana de Libros)
– Nación Mar, por Xosé Iglesias (Editorial Bululú)

Banda deseñada, gráfico e humor
– Aldara. A lenda do cervo branco, de Inés Vázquez (Demo Editorial)
– Nós seis, de Julia Lago (Deputación da Coruña)
– Que tempos!, de Xaquín Marín (Edicións Embora)

Iniciativa bibliográfica
– Colección Chave Mestra, VV. AA. (aCentral Folque)
– Colección Cidades, de David Pintor (Kalandraka Editora)
– Colección Memoria Histórica (Editorial Galaxia)

Obra traducida
– Canto eu e a montaña baila, de Irene Solá. Tradución de María Alonso Seisdedos (Kalandraka Editora)
– O infinito nun xunco, de Irene Vallejo. Tradución de María López Suárez (Edicións Xerais de Galicia)
– O quinto en cuestión, de Robertson Davies. Tradución de Alejandro Tobar (Kalandraka Editora)

Poesía
– Notas sobre a extinción, de Marta Dacosta Alonso (Editorial Galaxia)
– O que fica fóra, de Manuel Rivas (Apiario)
– Simún, de Nuria Vilán (Chan da Pólvora Editora)

Libro mellor editado
– A Coruña, de David Pintor (Kalandraka Editora)
– Intempériome (libro, CD, caderno, caixa), de Xela Arias (Edicións Xerais de Galicia)
– O que fica fóra, de Manuel Rivas (Apiario)

PREMIOS A TRAXECTORIAS

Iniciativa cultural ou fomento da lectura
– Biblioteca Pública Municipal de Antas de Ulla
– Poetas Di(n)versos, por Yolanda Castaño
– Premio Internacional Compostela para Álbums Ilustrados

Proxecto literario na rede
– A que cheira, papá?
– O Arquivo das Trasnas (Instagram), VV. AA.
– Surfeando libros (Instagram), de Irene Pérezc

Xornalismo cultural
– Belén Regueira
– Pilar García Rego
– Susana Pedreira

A Gala dos Premios Follas Novas premiará o mellor da literatura galega de 2021

Publicado o 5 Maio 2022 por asociacionescritoras-es

A Gala dos Premios Follas Novas do Libro Galego recuperará o seu carácter presencial despois de dous anos de pandemia e volverá a reunir no Teatro Principal de Santiago a unha grande parte do sector literario, editorial e libreiro de Galicia. A gala foi presentada no ambigú do teatro polos representantes das entidades patrocinadoras, Concello de Santiago, Deputación da Coruña, Xunta de Galicia e CEDRO. A gala será emitida por You Tube en directo e comezará as 19:00h do vindeiro sábado, 7 de maio de 2022.
Os premios Follas Novas pecharán o vindeiro sábado unha nova edición recuperando o carácter presencial anterior á pandemia e ampliando por primeira vez o proceso de selección para seren máis representativos da amplitude, variedade e riqueza da literatura e da produción editorial e libreira do país.
Como sinalou o presidente da Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega, Cesáreo Sánchez Iglesias, “os premios consolídanse cada ano e nesta edición ampliamos o proceso de escolla dos premios engadindo unha fase máis no proceso de debate e selección.” Sánchez Iglesias tamén citou durante a súa intervención os tres premiados honoríficos de cada unha das asociacións organizadoras que serán recoñecidos durante a celebración da gala.
Para o presidente da Federación de Librarías de Galicia, Ramón Domínguez, “a fortaleza dos premios Follas Novas é ser un proxecto común de todas asociacións vencelladas ao libro de Galicia”, e apunto que máis alá do evento puntual que supón a gala “significa que estamos comprometidos co libro galego, coa súa difusión e coa súa visibilidade”.
Henrique Alvarellos, presidente da Asociación Galega de Editoras “O libro galego é todo un resistente. E estes Premios Celebran esa resistencia. Temos un sistema literario que pode presumir de ter en activo máis de 20 Premios Nacionais, e en todos os xéneros. Esta é a nosa forza.” Para Alvarellos é necesario “darlle visibilidade e promoción a este talento e os premios queren contribuír a demostrar a forza creativa do país”
Anxo Lorenzo, secratario xeral de Cultura, un dos argumentos salientables dos premios é que sexan a suma “de tres premios de cada unha das tres organizacións convocantes”. Lorenzo afondou sinalando que este é “un bo camiño e hai que seguir insistindo nesta idea de sumar e reunir forzas”. Tamén indicou que a gala é unha oportunidade para demostrar “a calidade, a diversidade e o talento da cultura galega”.
A primeira tenente alcalde de Santiago e concelleira de Acción Cultural, Mercedes Rosón, “Explicou que o proxecto común que supoñen os premios Follas Novas debería repetirse noutros ámbitos culturais”. Sinalou que para o Concello de Santiago acoller aos Follas Novas “é unha aposta por un sector imprescindible para sociedade e tamén un apoio para que supere a crise derivada da pandemia”. Rosón lembrou que esta era a primeira gala postpandemia na que se recupera de maneira completa a presencialidade.
A gala dos premios estará presentada por AldaoLado coa súa mestura de poesía, humor e música. Tamén formarán parte da festa literaria o trío pontevedrés Peña, gañadores da última edición do premio Narf que organiza a Deputación da Coruña.

Premios honoríficos
Cada unha das tres asociacións organizadoras dos premios entrega na Gala dos Follas Novas os seus premios de honra anuais. Os premios desta edición son para Xesús Alonso Montero, Mercedes Corbillón e Ana Luísa Amaral.
Xesús Alonso Montero (Vigo, 1928), é o Premio Honorífico da Edición da Asociación Galega de Editoras como filólogo, crítico literario, escritor, poeta, sociolingüista e profesor emérito da Universidade de Santiago de Compostela. A AGE considera que Xesús Alonso Montero é unha figura fundamental na resistencia do libro galego durante a “longa noite de pedra” do franquismo e un incansable impulsor do seu novo rexurdimento trala chegada das liberdades.
Mercedes Corbillón, responsable da Librería Cronopios é a distinguida co premio que anualmente escolle a Federación de Librarías de Galicia. Segundo Ramón Domínguez, a escolla de Mercedes Corbillón como premiada débese a que “representa todo o que debe ser unha librería na actualidade tanto por actividades como pola interrelacións que consegue entre quen escribe e quen le”.
A AELG designa todos os anos un escritor/a galego/a universal. Este ano, a designación correspondeu a Ana Luísa Amaral (Lisboa, 1956), poeta e profesora na Universidade do Porto, con áreas de estudo son as poéticas comparadas, feminismo e estudos queer. Segundo a poeta Marta Dacosta “Amaral é a poeta que contraria a tradición, a que reinterpreta e volve falar dos mitos, das personaxes, das figuras prototípicas. Contraría e ironiza”.

Os premios Follas Novas do Libro Galego anuncian os seus 45 finalistas

Publicado o 25 Abril 2022 por asociacionescritoras-es

Os premios Follas Novas do Libro Galego, que valoran a produción literaria e editorial en Galicia durante o ano 2021, escolleron os finalistas para esta edición, que suman corenta e cinco títulos, iniciativas, proxectos e profesionais. As gañadoras dos premios Follas Novas 2022 daranse a coñecer na gala a celebrar o vindeiro 7 de maio no Teatro Principal de Compostela, unha celebración que, despois de dous anos, recupera o seu carácter presencial, pero continuará a ser emitida dixitalmente. Os premios están organizados pola Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega, a Asociación Galega de Editoras e a Federación de Librarías de Galicia. Contan co apoio da Deputación da Coruña, Concello de Santiago, CEDRO (Centro Español de Dereitos Reprográficos) e Xunta de Galicia.
Os corenta e cinco finalistas desta edición dos premios Follas Novas son o resultado dun proceso que se ampliou neste ano a catro fases, e que supón unha valoración completa de toda a produción editorial galega. O proceso consistiu nunha primeira escolla con propostas das tres entidades organizadoras, que supuxo a selección dun centenar e medio de títulos entre os públicados ao longo de 2021. Dese conxunto de obras, o xurado desta edición fixo unha primeira escolma da que resultaron un total de noventa obras candidatas aos premios. A terceira fase de selección é a actual, na que o xurado seleccionou as obras finalistas por cada categoría. O proceso terá o seu cumio o vindeiro sábado, 7 de maio, co anuncio das obras, iniciativas e profesionais gañadoras. Nese día celebrarase no Teatro Principal de Santiago de Compostela a gala de entrega de premios que, despois de dous anos, recuperará o seu carácter presencial, aínda que manterá a súa emisión dixital, como se fixo nas edicións anteriores.

FINALISTAS DOS PREMIOS FOLLAS NOVAS 2021

PREMIOS A OBRAS EDITADAS EN 2021

Libro ilustrado
– A Coruña, por David Pintor (Kalandraka Editora)
– Guía definitiva dos anfibios e réptiles da Galiza, por Pancho Lapeña e Ignacio Munilla Soriano (Ourensana)
– Nación Mar, por Xosé Iglesias (Editorial Bululú)

Poesía
– Notas sobre a extinción, de Marta Dacosta Alonso (Editorial Galaxia)
– O que fica fóra, de Manuel Rivas (Apiario)
– Simún, de Nuria Vilán (Chan da Pólvora Editora)

PREMIOS A TRAXECTORIAS

Proxecto literario na rede
– A que cheira, papá?
– O Arquivo das Trasnas (Instagram), VV. AA.
– Surfeando libros (Instagram), de Irene Pérez

Xornalismo cultural
– Belén Regueira
– Pilar García Rego
– Susana Pedreira

Os Premios Follas Novas do Libro Galego completan a súa primeira fase de selección

Publicado o 8 Abril 2022 por asociacionescritoras-es

Os premios Follas Novas do Libro Galego veñen de completar a primeira fase de selección da edición deste 2022, a resultas da cal son candidatos aos premios seis títulos por categoría. Nesta edición dos premios Follas Novas ampliouse o proceso de elección dos premios cunha nova fase antes da designación de finalistas. Os premios Follas Novas están organizados pola Asociación de Escritoras e Escritoras en Lingua Galega, a Asociación Galega de Editoras e a Federación de Librarías de Galicia.
En total, máis de setenta títulos son candidatos aos premios Follas Novas nas doce categorías trala primeira fase de selección realizada polo xurado destes galardóns. O propio xurado escollerá na seguinte fase escollerá tres finalistas e, na última, os títulos gañadores en cada unha das categorías. Os resultados destes premios daranse a coñecer na Gala que terá lugar no Teatro Principal de Santiago o vindeiro 7 de maio.
Coas novidades introducidas para esta edición, as tres organizacións convocantes dos galardóns fixeron unha proposta inicial que superou o centenar e medio de títulos, ampliando o número de obras participantes sobre edicións anteriores. Sobre esa proposta, o xurado fixo a selección para escoller os seis títulos candidatos en cada categoría, ademais das categorías de Iniciativa de fomento da lectura, Proxecto literario na rede e Xornalismo cultural.
Os Premios Follas Novas do Libro Galego contan co apoio de CEDRO, da Xunta de Galicia, do Concello de Santiago de Compostela e da Deputación Provincial da Coruña.

CANDIDATAS A FINALISTAS

PREMIOS A OBRAS EDITADAS EN 2021

Ensaio e investigación
– A xustiza pola man. Violencia e conflitividade na Galicia contemporánea, de Francisco J. Leira e Miguel Cabo (coord.) (Edicións Xerais de Galicia)
– Castelao. Construtor da nación. Tomo III. 1940-1950, de Miguel Anxo Seixas Seoane (Editorial Galaxia)
– Galiza e feminismo en Emilia Pardo Bazán, de María Pilar García Negro (Alvarellos Editora)
– História da Dança Contemporânea na Galiza, de Afonso Becerra de Becerreá (Através Editora)
– O idioma galego baixo o franquismo. Da resistencia á normalización, de Henrique Monteagudo (Editorial Galaxia).
– Um país a la gallega. Galiza no No-Do franquista, de Beatriz Busto Miramontes (Através Editora)

Divulgación
– Desmontando o corpo, construíndo a ciencia. As xemelgas Fernández de la Vega, de Andrea Barreira (Baía Edicións)
– H2… Oh!!! Pingas científicas, de María Canosa (Editorial Galaxia)
– O escudo do reino da Galiza. Unha (re)visión (inter)nacional, de Héitor Picallo (Sermos Galiza)
– Pandemias. As epidemias que asolaron a humanidade, de Juan J. Gestal Otero (Edicións Bolanda)
– Reboiras. O camiño da rebeldía, de Xurxo Martínez Crespo e Xosé Manuel Pereiro (Aira Editorial)
– Vermellos e laicos. A represión fascista do maxisterio coruñés, de Narciso de Gabriel (Editorial Galaxia)

Narrativa
– A vida secreta de Úrsula Bas, de Arantza Portabales (Editorial Galaxia)
– As malas mulleres, de Marilar Aleixandre (Editorial Galaxia)
– Coidadora, de María Marco (Edicións Xerais de Galicia)
– Deixádenos remar, de Ana Cabaleiro (Edicións Xerais de Galicia)
– Golpes de luz, de Ledicia Costas (Edicións Xerais de Galicia)
– O cervo e a sombra, de Diego Ameixeiras (Edicións Xerais de Galicia)

Infantil
– A caca Cuca, de Irene Alonso Gasalla (Editorial Galaxia)
– A mestra corremundos, de Arancha Nogueira (ilustrado por Ana Varela) (Cuarto de inverno)
– Don Carlos e o misterio dos lucecús, de Patricia Torrado Queiruga (ilustrado por Xan López Domínguez) (Baía Edicións)
– Douche a miña palabra, de Fran Alonso (ilustrado por Bea Gregores) (Edicións Xerais de Galicia)
– Neko, de Eva Mejuto (ilustrado por Bea Gregores) (Oqueleo)
– O Día dos Vivos. Os Minimortos, de Ledicia Costas (ilustrado por Mar Villar) (Edicións Xerais de Galicia)

Xuvenil
– A nena lectora, de Manuel Rivas (ilustrado por Susana Suniaga) (Edicións Xerais de Galicia)
– Contos de obxectos, de Xabier P. DoCampo (ilustrado por DNL) (Edicións Xerais de Galicia)
– Maxia de pedra, de Xabier Domínguez Pérez e Alba de Evan (ilustrado por Eli García) (Edicións Xerais de Galicia)
– O segredo de Al’eume, de Pilar Ortega (Cuarto de inverno)
– santoamaro, de Antonio Manuel Fraga (Edicións Xerais de Galicia)
– Todos fomos, de Marcos Calveiro (Edicións Xerais de Galicia)

Libro ilustrado
– A Coruña, ilustrado e escrito por David Pintor (Kalandraka Editora)
– A miña árbore secreta, ilustrado e escrito por David Pintor (La Guarida Ediciones)
– Animalfabeto, ilustrado por Nuria Díaz, escrito por Eva Mejuto (Triqueta Verde Editora)
– Guía definitiva dos anfibios e réptiles da Galiza, ilustrado e escrito por Pancho Lapeña e Ignacio Munilla Soriano (Ourensana)
– Nación Mar, ilustrado e escrito por Xosé Iglesias (Editorial Bululú)
– XelArias, palabra á intemperie, de Emma Pedreira e Laura Romero (Baía Edicións)

Banda deseñada, gráfico e humor
– A Silveira, de Kiko da Silva (Retranca Editora)
– Aldara. A lenda do cervo branco, de Inés Vázquez (Demo Editorial)
– Nós seis, de Julia Lago (Deputación da Coruña)
– O destino de Kameko, de Abel Alves e Jorge Campos (Aira Editorial)
– O pexego mecánico, de Víctor Tizón (Demo Editorial)
– Que tempos!, de Xaquín Marín (Edicións Embora)

Iniciativa bibliográfica
– Castelao. Construtor da nación (3 volumes), de Miguel Anxo Seixas Seoane (Editorial Galaxia)
– Colección Chave Mestra, VV. AA. (aCentral Folque)
– Colección Cidades, de David Pintor (Kalandraka Editora)
– Colección Memoria Histórica (Editorial Galaxia)
– Colección Os Minimortos, Ledicia Costas (Edicións Xerais de Galicia)
– Sección As libreiras, VV. AA. (Revista Luzes)

Obra traducida
– A poesía como arte insurxente, de Lawrence Ferlinghetti. Tradución de Daniel Salgado (Rodolfo e Priscila)
– Canto eu e a montaña baila, de Irene Solá. Tradución de María Alonso Seisdedos (Kalandraka Editora)
– Ión. Ciclope, de Eurípides. Tradución de Iria Pedreira Sanjurjo (Rinoceronte Editora)
– O deus das pequenas cousas, de Arundhati Roy. Tradución de Antía Veres Xesto (Kalandraka Editora)
– O infinito nun xunco, de Irene Vallejo. Tradución de María López Suárez (Edicións Xerais de Galicia)
– O quinto en cuestión, de Robertson Davies. Tradución de Alejandro Tobar (Kalandraka Editora)

Poesía
– Arder, de Marga Tojo (Edicións Positivas)
– As puntas da louza. Cancioneiro popular de labor, de Lorena Conde (Aira Editorial)
– Lixeiro, de Ismael Ramos (Edicións Xerais de Galicia)
– Notas sobre a extinción, de Marta Dacosta Alonso (Editorial Galaxia)
– O que fica fóra, de Manuel Rivas (Apiario)
– Simún, de Nuria Vilán (Chan da Pólvora Editora)

Teatro
– As desterradas, de Carme Varela (Edicións Xerais de Galicia / Xunta de Galicia)
– DFW nas profundidades da tristeza infinita / As cancións que lles cantaban aos cativos, de Raúl Dans (Edicións Laiovento)
– Ese silencio, de Avelina Pérez (Edicións Positivas)
– Fillos do sol, de Cándido Pazó (Editorial Galaxia)
– Identidade, de Nee Barros Fernández (Editorial Galaxia)
– República Sideral, de Esther F. Carrodeguas (Baía Edicións)

Libro mellor editado
– A Coruña, de David Pintor (Kalandraka Editora)
– A mestra corremundos, de Arancha Nogueira (Ana Varela, ilustracións) (Cuarto de inverno)
– Duración da penumbra (edición especial Espiral Maior), de Miguel Anxo Fernán-Vello (Edicións Espiral Maior)
– Intempériome (libro, CD, caderno, caixa), de Xela Arias (Edicións Xerais de Galicia)
– O que fica fóra, de Manuel Rivas (Apiario)
– Pequeno álbum de Nova York en inverno, de Berta Dávila e Carlos Meixide (Rodolfo e Priscila)

PREMIOS A TRAXECTORIAS

Iniciativa cultural ou fomento da lectura
– Biblioteca Pública Municipal de Antas de Ulla
– Casa-Museo Manuel María
– Letras Galegas Xela Arias
– Poemagosto. Festival Internacional Poesía de Allariz
– Poetas Di(n)versos, por Yolanda Castaño
– Premio Internacional Compostela para Álbums Ilustrados

Proxecto literario na rede
– A que cheira, papá?
– Balea.gal
– Dicionario castelán-galego, de Rinoceronte Editora
– O Arquivo das Trasnas (Instagram), VV. AA.
– Surfeando libros (Instagram), de Irene Pérez
– Versos e aloumiños, Antonio García Teijeiro

Xornalismo cultural
– Belén Regueira
– Pilar García Rego
– Selina Otero
– Sermos Galiza (suplemento cultural)
– Susana Pedreira
– Xesús Fraga

“Da creación á libraría II”, con María Reimóndez

Publicado o 28 Marzo 2022 por asociacionescritoras-es

https://www.youtube.com/watch?v=JBNr8KQCX_A

Día de Rosalía de Castro 2022

Publicado o 21 Marzo 2022 por asociacionescritoras-es

A Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega (AELG) conmemorou un ano máis o Día de Rosalía de Castro.

Para o 23 de febreiro, data do aniversario do nacemento da autora, esta entidade propón desde 2010 á cidadanía que agasalle cun libro en galego e cunha flor ás amizades e persoas queridas, alén doutras accións que contan con grande aceptación e impulso por parte da sociedade, e moi especialmente polo sector educativo, como se pode comprobar no arquivo audiovisual e de imaxes da nosa web.

Para a edición de 2022 Beatriz Maceda Abeleira foi a escritora escollida para a redacción do Manifesto da AELG, que foi lido no acto central do Día de Rosalía de Castro, o sábado 19 de febreiro no Panteón de Galegos Ilustres, en Santiago de Compostela. O texto foi tamén lido en todos os actos promovidos pola AELG, así como nos organizados por outras entidades que se sumaron ás propostas que a entidade remitiu a concellos, asociacións e centros de ensino.

O lema escollido para este 2022 foi: #SementadePensamentos

O cartel pode ser descargado en formato pdf aquí, e en jpg aquí. O formato para imprenta tamén se pode descargar nesta ligazón.

Manifesto da Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega no Día de Rosalía de Castro 2022

PENSAR [TE] LIBRE

Eu son libre. Nada pode conter a marcha dos meus pensamentos, e eles son a lei que rexe o meu destino.

Rosalía de Castro.

Alimentamos a realidade do noso País a través da nosa lingua e das palabras que envolven a nosa diversidade social e cultural. Pensármonos na lingua de nosoutras é manter, transmitir e dignificar quen somos. E esta é a forza que atopamos en Rosalía de Castro: recoñecérmonos como pobo forte, unido na nosa lingua.

Non hai nada máis poderoso que as voces legadas polas nosas devanceiras, para arrodear os sentires, as emocións, a rebeldía, a liberdade dese pensamento sobre o que ninguén pode mandar.

Velaquí o maior acto revolucionario que nos agasallou Rosalía de Castro! Os seus versos transfórmanse nunha historia que rebela, provoca, emociona e que nos acolle para “eu tamén navegar” (1), para facermos parte dunha nosa Historia propia e libre.

Así vou eu/formando parte/Non me abandono e formo parte (2), do pobo que describe Rosalía de Castro, da xente que defende a cultura sen cancelas e enche as rúas de voces violetas para combater da man das compañeiras os mouchos que nos asexan e a aqueles que ladran contra as que camiñan.

Abracemos, entón, a desorde das ideas (3) e a marcha dos pensamentos para seguir o navegar de Rosalía de Castro na voz das persoas humildes, para escoitar o silencio das oprimidas e censurar as inxustizas coa forza da nosa lingua. Non precisamos mans alleas que escriban a nosa historia así que, Dálle que dálle ó argadelo/noite e día/e pensa e pensa naquelo/porfía que te porfía, porque xa agroma forte a semente plantada. Vivamos a galope (4) nunha rede de afectos e celebremos que nin a lingua nin o pensamento se exilian. Tezamos xuntas, fortes e libres os puntos que calcetaron as mestras da República, as cigarreiras, as misteiras, as costureiras e todas as que, coma ti, loitaron contra as inxustizas e polos dereitos.

Cosamos cos fíos da lingua na que entendemos, debatemos, amamos e enliñemos as nosas ideas e os nosos pensamentos.

Tal com’as nubes

Qu’impele o vento

Y agora asombran, y agora alegran

Os espaços inmensos d’o ceo,

Así as ideas

Loucas qu’eu teño

As imaxes de multiples formas

D’estranas feituras, de cores incertos,

Agora asombran,

O fondo sin fondo d’o meu pensamento.

(1) Xohana Torres.

(2) Luísa Villalta.

(3) Xela Arias.

(4) María Xosé Queizán.

Beatriz Maceda Abeleira

Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega (AELG)

#rdc_2022 #SementadePensamentos

O Manifesto pode descargarse en formato .pdf aquí.

Actos promovidos pola AELG

Actos organizados por outras entidades

Actividades nos centros de ensino

Propostas da Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega para a celebración do Día de Rosalía de Castro nos centros de ensino

#_rdc_2022 #SementadePensamentos. O Día de Rosalía de Castro nas redes sociais

Proposta da AELG para levar unha moción aos plenos dos Concellos para declararen o 23 de febreiro como Día de Rosalía de Castro

Actos promovidos pola AELG

No desenvolvemento das actividades aplicáronse os protocolos sanitarios vixentes en cada momento.

Acto central. Panteón de Galegos Ilustres (San Domingos de Bonaval), Santiago de Compostela

O acto central do Día de Rosalía de Castro tivo lugar o sábado 19 de febreiro, ás 12:00 horas, no Panteón de Galegos Ilustres (San Domingos de Bonaval), en Santiago de Compostela.

Este foi o programa:

– Saúda do Presidente da AELG, Cesáreo Sánchez Iglesias.

– Lectura do Manifesto da AELG, pola súa autora, Beatriz Maceda Abeleira.

– Lectura de poemas rosalianos:
Lucía Carreira (A. C. Solfa)
Pilar Astray (Asociación Traxe Galego)
Daniel Asorey
Jakson Renner Rodrigues Soares
Montse Vilar Figueirido
Sagrario Abelleira
Nuria Vil
Laura Veleiro
Nacho Pena Maceda
Nee Barros Fernández
Luz Fandiño

– Ofrenda floral.

– Interpretación do Himno Galego polas persoas asistentes.

A Coruña

En colaboración coa A. C. Alexandre Bóveda e a Área de Normalización Lingüística da Deputación da Coruña, o 23 de febreiro, ás 17:00 horas, diante do Teatro Rosalía, tivo lugar a lectura do manifesto da AELG, pola súa autora, Beatriz Maceda Abeleira, e unha posterior lectura pública da obra de Rosalía, con actuación musical a cargo de Os Peregrinos e Lia Palmina.

Lugo

Coa colaboración da Área de Cultura, Turismo e Promoción da Lingua do Concello de Lugo e a Vicepresidencia da Deputación de Lugo, o 23 de febreiro ás 12:00 horas no Parque de Rosalía de Castro. O acto contou cunha ofrenda floral, a lectura do Manifesto da AELG escrito por Beatriz Maceda e a lectura pública de poemas de Rosalía.

Vigo

En colaboración coa Asociación Cultural O Castro, o 23 de febreiro, ás 17:00 horas, comezou o Día de Rosalía de Castro en Vigo, na Imprenta de Juan Compañel (Rúa Real nº 12), onde se colocou a ofrenda floral. Posteriormente, no mesmo enderezo (Rúa Real, nº 12), no local da Asociación Cultural A Revolta, leuse o manifesto da AELG escrito nesta edición por Beatriz Maceda Abeleira, e de poemas de Rosalía de Castro.

Actos organizados por outras entidades

Fundación Rosalía de Castro

Propúxose celebrar así o Día de Rosalía:

Le a súa obra
Fai un Caldo de Gloria na túa casa ou nun local. Explicámosche como.
Únete á Alborada para Rosalía e toca este tema en calquera lugar do mundo.

E estes son os actos nos que participaron o 23 de febreiro:

10.00. Alborada cos Carapaus diante da Estatua de Rosalía en Padrón
11.00. Acto, Alborada cos Carapaus e ofrenda na Praza de Vigo de Santiago, preto do lugar onde naceu a autora.
12.00. Acto institucional no Hostal dos Reis Católicos. Con lectura de poemas rosalianos e a actuación musical de Xisco Feijoo.
13.30. Plantación dunha filla da Figueira de Rosalía en Luou (Teo)
17.00. Plantación dunha filla da Figueira de Rosalía en Dodro (Concello)
19.00. Celebración do Día de Rosalía na Deputación de Pontevedra

Arteixo

Rosalía de Castro, na voz de Ana Hermida, estivo co alumnado do IES Manuel Murguía para facer un repaso pola súa biografía e pola súa obra, cunha representación teatral, dramatización da obra Rosaliana e participación do alumnado. Tamén se deu lectura ao Manifesto da AELG. A actividade está organizada pola Concellería de Cultura a través da Rede de Bibliotecas do Concello de Arteixo. Foron os días 24 e 25 de febreiro, cunha Rosalía loitadora, feminista, comprometida e dona dunha obra de inmensa valía, na Biblioteca Central de Arteixo “Henrique Rabuñal” ás 11:30 h.

Despois dunha semana de actividades dirixidas ao público escolar, o Concello de Arteixo celebrou o Día de Rosalía cun acto central aberto á cidadanía, organizado pola Concellería de Cultura do Concello de Arteixo a través da Rede Municipal de Bibliotecas. Ana Hermida deu lectura ao Manifesto da AELG, que este ano foi redactado por Beatriz Maceda Abeleira. A continuación tivo lugar o concurso de poesía homenaxe a Rosalía de Castro, onde participou o alumnado dos centros de primaria do concello arteixán. Unha vez recitados os seus poemas e mentres deliberou o xurado, Ana Hermida fixo unha homenaxe a Filomena Dato con “Ningún lazo a suxeita, unha dramatización dos textos da autora ourensá, no seu 96 cabodano. Tivo lugar o sábado 26, na Sala de Exposicións do Centro Cívico Cultural de Arteixo, ás 11:30 h.
Nese mesmo lugar e hora, celebrouse tamén a oitava edición do concurso de poesía en homenaxe a Rosalía de Castro, organizado pola Concellería de Cultura do Concello de Arteixo a través da Rede Municipal de Bibliotecas. Houbo doce nenas e nenos de entre 8 e 12 anos que recitaron a súa propia obra.

Boiro

O Carballiño

Carnota

Cerceda

O sábado 26, ás 18:00 horas, no Auditorio do Concello de Cerceda, Ana Hermida fixo unha dramatización da obra da Nai das nosas letras con “Tecín soia a miña tea”, poemas, teatro, e algunha canción para honrar a nai da nosa terra no seu aniversario, unha muller interpretando a outra muller, a Rosalía feminista, divertida, defensora da súa terra.

Sargadelos (Cervo)

Foz

A Concellería de Patrimonio e Normalización Lingüística do Concello de Foz adheriu á proposta dunha lectura pública da obra de Rosalía.

Lugo

A Vicepresidencia da Deputación de Lugo promoveu as seguintes actividades polo Día de Rosalía:

O 23 de febreiro inaugurouse na Praza de San Marcos a exposición A Casa de Galicia. 50 anos da Casa de Rosalía, mostra promovida pola Fundación Rosalía de Castro e comisariada por Pepe Barro, que recolle a historia dun logro colectivo como foi a musealización da Casa da Matanza, en Padrón, en pleno franquismo, grazas á implicación de milleiros de persoas e entidades de todo o país e da emigración. Trátase dunha exposición exterior artellada arredor dunha estrutura de aluminio encrucillada, que suxire un espazo doméstico e que recolle, a través de imaxes de gran formato e breves textos, a historia da Casa de Rosalía en seis capítulos. A mostra permanece en San Marcos durante tres semanas e, a finais de marzo, inicia unha itinerancia que a levará a outras sete localidades.

Unha lámina e un caravel, agasallo dos museos da Rede polo Día de Rosalía
Ese mesmo día, os catro museos da Rede Museística Provincial –o Museo de Lugo, o Museo do Mar de San Cibrao, o Pazo de Tor e o Fortaleza de San Paio de Narla- agasallaron as visitas cun caravel e unha reprodución dun gravado de Antonio Mourín, cun deseño inspirado no poema “Quixente tanto, neniña” de Cantares Galegos.

Dúas montaxes sobre Rosalía, en xira polas comarcas
A programación da área de Cultura arredor de Rosalía tamén incluíu representacións das obras teatrais Libre coma os paxaros, de Teatro do Atlántico, e A viaxe de Rosalía, de Larraitz Urruzola, que teñen como nexo estaren inspiradas na obra e na figura da autora.
A montaxe de Teatro do Atlántico, protagonizada pola actriz María Barcala, bota man de textos de Rosalía de Castro, proxeccións e música de Vadim Yukhnevich, para debullar o pensamento da autora que declara non someterse ás regras da arte no exercicio da súa actividade creativa e adopta unha posición de compromiso coa lingua do seu país e de denuncia da traxedia da emigración ou das condicións de vida das mulleres.
A viaxe de Rosalía é un espectáculo de monicreques unipersoal sobre Rosalía de Castro, representado pola narradora e titiriteira Larraitz Urruzola que, con maletas cargadas de monicreques, teas, zapatos e libros, achega ao público á biografía da autora e a parte da súa obra.

Murais homenaxe a Rosalía de Castro
O muralismo tivo un ano máis o seu lugar nesta programación cultural. Rubén Paz, Ana Santiso e Pablo Lage, coñecido como Van Kraft, realizaron murais homenaxe á autora en distintos espazos públicos, atendendo ás peticións de concellos, asociacións e centros escolares. En total, realizáronse nove intervencións artísticas.

Actividades nos museos
Con motivo da celebración do día de Rosalía de Castro, a Rede Museística Provincial de Lugo ofreceu unha programación de actividades didácticas que tiveron como eixo central os conceptos de “terra” e “migración”, fundamentais na obra da poetisa. Os catro museos da Rede acolleron obradoiros entre o 19 e o 26 de febreiro.
Ademais, o mércores 23 de febreiro as comunidades dos catro museos uníronse virtualmente nunha lectura conxunta da obra de Rosalía de Castro, a partir das 12.00 horas.
A Rede Museística tamén puxo a disposición de centros educativos e familias unha unidade didáctica sobre Rosalía de Castro, que pode descargarse na web comunidadermpl.es

Colaboración coa AELG
A Vicepresidencia da Deputación sumouse aos actos organizados pola Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega (AELG) o día 23 de febreiro no Parque de Rosalía de Lugo (12.00 horas): unha ofrenda floral, a lectura do manifesto “Semetando pensamentos” e unha lectura pública de poemas e textos de Rosalía de Castro.
Ourense

Outes

Poio

Pontevedra

A Deputación de Pontevedra sumouse a esta celebración cunha dobre xornada propia, os días 23 e 24 de febreiro, nas sedes da Deputación en Pontevedra e Vigo, e cunha nova edición do concurso creativo A Nosa Rosalía, coas seguintes instrucións:

“Este 2022 celebraremos de novo o Día de Rosalía, homenaxeando a Rosalía de Castro como a nosa autora galega do Rexurdimento literario, que seguimos a ter moi presente e tanto nos gusta lembrar e reinterpretar.

Co obxectivo de achegarlle a súa figura ao público máis novo, a Deputación de Pontevedra pon en marcha unha nova edición do concurso A Nosa Rosalía, que este ano adopta o formato musical, no que cada aula ou grupo do colexio poderá presentar un vídeo breve coa súa proposta de poema de Rosalía musicado. Este poderá vir acompañado dunha coreografía, dun baile, dun movemento ou de calquera tipo de aderezo. As nosas cativas e cativos son ben creativos e de seguro que as mestras e mestres, imprescindibles nesta ocasión, os axudarán a sacar esa vea artística!
Esta convocatoria está dirixida a todo o alumnado dos centros de educación primaria da provincia de Pontevedra, que poderá participar de maneira colectiva (por aulas ou grupos e sen límite por centro educativo). Deberán elaborar un poema de Rosalía de Castro musicado, que terá que presentarse en formato de vídeo (pódese realizar co teléfono móbil en formato horizontal ou cunha videocámara) e ter unha duración aproximada de dous minutos. Para a parte musical non hai indicacións, pode empregarse unha base, acompañamento instrumental ou percusión co corpo.

O vídeo ou vídeos de cada centro educativo poderán enviarse ata o 17 de febreiro (este incluído) ao enderezo anosarosalia@depo.gal directamente ou a través de WeTransfer (se o peso do arquivo o require). Especificarase no título do vídeo a aula ou o grupo e no correo, a categoría correspondente, e indicaranse o nome e os datos da persoa de contacto do centro.

Categorías do concurso:

Campaniñas: 1.º, 2.º e 3.º de primaria (de 6 a 9 anos)
Airiños: 4.º, 5.º e 6.º de primaria (de 9 a 12 anos)

O centro e a artista establecerán a data da actuación, a cal deberá comunicárselle ao Servizo de Cultura da Deputación.

Os grupos premiados anunciaranse no transcurso dos actos que a Deputación de Pontevedra celebrará con motivo do Día de Rosalía o 23 no Pazo Provincial en Pontevedra e o 24 na Sede da Deputación en Vigo, e aos que se convidará a participar, de xeito presencial, a unha ou un representante de cada centro premiado e tamén, a través de streaming, aos propios grupos de nenas e nenos galardoados. Así mesmo, proxectaranse todos os vídeos gañadores e lerase o manifesto do Día de Rosalía.

Os actos poderanse seguir a través de streaming na páxina web da Deputación.

Os vídeos participantes poderán difundirse a través das canles da Deputación de Pontevedra.

Animámosvos a cantar e a bailar coa nosa Rosalía!”

Ribadeo

Sada

Santiago de Compostela

A Agrupación Cultural O Galo organizou o Roteiro Rosalía en Compostela, guiado por Francisco Rodríguez Sánchez, o sábado 19 de febreiro, ás 11:00 horas, desde a Estatua de Rosalía de Castro da Ferradura. O roteiro tivo lugar polas rúas de Santiago con paradas nos espazos e nas casas nas que Rosalia viviu, escribiu algunha das súas obras ou cita ou a inspiraron. Entrouse na igrexa de San Martiño Pinario (fechada desde moito antes do COVID19, e continuará) para ver a imaxe de Santa Escolástica, esculpida por Xosé Ferreiro, á que lle adicou un poema. E tamén no patio do C. M. San Agostiño, onde Rosalía representou pezas de teatro. Logo de ir ao Panteón de Galegos Ilustres, onde está enterrada, houbo, ás 13:30 h. aproximadamente, un concerto a cargo do trío Molime que interpretou pezas con letras de Rosalía de Castro e ritmos ledos.

23 de febreiro

Un libro e unha rosa

Praza do Toural. De 10.30 a 13.30 h.

Alborada e ofrenda floral a Rosalía de Castro

Praza de Vigo. 11:00 h.

Acto institucional do Día de Rosalía

Capela do Hostal dos Reis Católicos. 12.00 h.

Vilalba

Actividades nos centros de ensino

Estes son os centros que nos comunicaron a súa participación:

CEIP Belesar (A Estibada, Baiona). Plantáronse pensamentos no cole, nun recuncho adicado a Rosalía. Ao longo de todo o centro están “sementados” pensamentos realizados polo alumnado, tanto de Infantil como de Primaria con versos de poemas de Rosalía. Co alumnado de sexto de primaria gravouse un poema cantado de Rosalía de Castro.
CEIP Ramón de Valenzuela (Bandeira). Poden verse as actividades realizadas nesta ligazón do blog do centro, así como nestoutra.

CEIP Cespón (Boiro). Fíxose unha plantación de pensamentos no seu xardín e decoraron o rostro de Rosalía con pétalos de pensamentos cheos de versos. Do mesmo xeito, nos cursos altos de primaria elaborouse unha regueifa e un rap. Poden verse as actividades realizadas aquí e tamén nesta ligazón.
CEIP A Torre-Cela (Bueu). Esta é a ligazón ao blogue do centro cun resumo destas actividades que foron desde a plantación de pensamentos por parte de todo o cole, ata poemas creados a partir dun primeiro verso escollido do poemario de Rosalía. Ademais de aproveitar a semana do entroido cun mandado para este 23 de febreiro .”POLO DÍA DE ROSALÍA … PENSAMENTOS E OUTRAS FLORES TODO O DÍA”, sen esquecer as novas tecnoloxías, utilizando a radio e o chroma cos pequechos de 4 anos que sorprenderon co seu recitado e a súa interpretación.
CEIP Plurilingüe Montemogos (Bueu). Como todos os anos, as titorías ilustraron estrofas dun poema de Rosalía (este ano Adiós ríos, adiós fontes), que logo puxeron en diferentes ubicacións da localidade. Tamén iniciaron o horto escolar sementando pensamentos.

CEIP Plurilingüe Mosteiro de Caaveiro (A Capela).
CEIP Plurilingüe A Cristina (Carballo). Ao longo destas semanas todo o alumnado do noso centro estivo traballando sobre a autora seguindo as propostas da Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega. Como a flor favorita de Rosalía de Castro eran os pensamentos, as propostas consistiron en:
– O alumnado de educación infantil, 1º e 2º ciclo de primaria pintaron e recortaron os pétalos dos pensamentos e pegáronnos ao redor do rostro de Rosalía de Castro. En cada pétalo escribiron unha palabra dalgún dos seus poemas ou algunha que lles gustase especialmente.
– O alumnado de 3º, 4º, 5º e 6º de educación primaria tamén pintaron e recortaron os pétalos dos pensamentos e pegáronnos ao redor do rostro de Rosalía de Castro pero en cada pétalo escribiron un verso de Rosalía de Castro. Ademais o alumnado de 3º e 4º de educación primaria recitaron poemas da autora, o alumnado de 5º e 6ºA de educación primaria elaboraron uns HAIKUS e o alumnado de 6ºB escribiron e interpretaron un rap.
Máis información na web do centro.
CEIP Veleiro Docampo (Castro Ribeiras de Lea). Poden verse os vídeos do Día de Rosalía neste centro na súa conta de Instagram.
CEIP Curros Enríquez (A Coruña).

CEIP Juan Fernández Latorre (A Coruña). As actividades poden verse nesta ligazón.
- CEIP Sal Lence (A Coruña).
- CEIP Víctor López Seoane (A Coruña).
CEIP Sofía Casanova (Culleredo). Poden verse as actividades feitas neste centro no seu blog.
CEIP do Foxo (A Estrada).

CEIP Manuel Masdías (Ferrol). Poden verse as actividades realizadas nesta ligazón.
CEIP de Teixeiro (Curtis) e CEIP Plurilingüe Lagostelle (Guitiriz).

CEIP Plurilingüe Os Casais (Maniños, Fene).

CPI Ponte Carreira (Frades). Poden consultarse as actividades realizadas neste centro no seu blog.
CEIP Plurilingüe Lagostelle (Guitiriz).
CEIP Rosalía de Castro (Lugo). Todo o alumnado de infantil e primaria participou nas actividades propostas. Igualmente, o alumnado de 6º de primaria participou tamén na lectura de poemas de Rosalía que se fixo o 23 de febreiro en Lugo.

CEIP Plurilingüe Manuel Mallo Mallo (Nadela, Lugo). Realizouse un mural no que participaron as 143 familias do centro. Tamén se recitou “Adios ríos, adiós fontes ” en todas as linguas que se falan na escola, como preludio a unha lectura continuada por parte do alumnado e profesorado do centro.
Colexio La Inmaculada (Marín). O 23 de febreiro comeuse o Caldo de Gloria. As actividades foron un photocall de Rosalía para o que se decorou parte dun corredor do colexio como se fose Padrón. O alumnado preparou poemas, rap, haikus … cos versos de Rosalía.
CEIP Víctor Sáenz (Mazaricos). As actividades levadas a cabo poden consultarse no blog do centro, aquí.
CEIP de San Ramón (Moeche).
CEIP Plurilingüe Virxe do Mar (Narón).

CEIP da Cruz (Camos, Nigrán). Nos días previos ao Día de Rosalía elaborouse un mural na entrada do colexio coa imaxe de Rosalía de Castro e pétalos cos seus versos. O día 23, o alumnado plantou pensamentos no patio da escola para celebrar o seu nacemento.

CPI Plurilingüe Arquitecto Palacios (Panxón, Nigrán). Fixéronse murais coa imaxe da escritora homenaxeada rodeada de cinco pétalos de pensamento escritos con versos dela, e rosas de papel con algúns dos seus versos. Todos os cursos plantaron dous pensamentos por aula no horto ecolóxico. Ademais recitáronse nas aulas algúns dos seus poemas.

Colexio Plurilingüe Jaime Balmes (Noia). Poden verse as actividades desenvoltas na web do centro.
CEIP A Ponte (Ourense). Unha Rosalía de Castro moi especial visitou o centro para achegar aos cativos/as a relevancia desta figura na nosa historia e a nosa cultura. Botoulles unha cantada, leu uns versos de Rosalía e tamén “sementou pensamentos”, regalando unha planta a cada aula. Con esta iniciativa, desde a ANPA complementaron as actividades do colexio para festexar este día tan especial para todos/as.

Colexio San Pío (Ourense). Previamente dedicáronse as sesións de lingua galega a traballar a figura da escritora mediante a visualización de vídeos, entre eles o que fixeran en 2021 en colaboración cos “youtubers” TikTak Draw e a Fundación Rosalía de Castro. En 3º e 4º de Primaria crearon un mural no corredor, onde os nenos e nenas fixeron pétalos de pensamentos nos que escribiron palabras para logo pegalas na parede dunha liña que uniu ambas aulas, estando no punto medio a ilustración de Rosalía feita por Mónica Jiménez. Esa mesma imaxe foi a empregada en 5º e 6º de Primaria, que participou do mesmo xeito pero pegando eses recortes sobre o póster que acompañou a plantación de pensamentos no patio. Estas plantas dispuxéronse de xeito que saisen dunha ola de barro que representa un pequeno percorrido. Para isto último, contaron coa participación do equipo de Voz Natura. Por último, tamén aproveitaron uns palets de madeira para escribir versos e fragmentos da obra de Rosalía nas sesións de educación plástica e ambientar os espazos exteriores do centro.
CEIP Vistahermosa (Ourense). Estas foron as actividades desenvoltas no centro, que poden consultarse na súa páxina web.
CPI Pontecesures. A proposta consistiu na actividade Fai viral a Rosalía, que pode ser vista no blog do centro, aquí.
CEIP Brea Segade (Taragoña, Rianxo). O centro participou nesta actividade con murais elaborados por todas as aulas coa imaxe de Rosalía, pensamentos e versos escollidos polo alumnado, partindo dunha escolma elaborada polo equipo de biblioteca, así como haikus elaborados polo alumnado de 5º de Primaria e recollidos nun podcast gravado na Radio BBS. O mércores 23 houbo un caldo de gloria preparado polo profesorado e repartido a todas as aulas ao remate do recreo, plantación de pensamentos na horta do colexio e emisión no patio do podcast cos haikus elaborados pola aula de 5º. Poden verse as actividades realizadas no blog do centro e no de Primaria.
CEIP Sada y sus contornos (Sada). Poden verse as actividades desenvoltas na web do centro.
CRA A Lagoa (Salvaterra de Miño). A actividade foi plantar pensamentos nun zapato de muller, pintado de cor morada, unindo o Día de RosalIa co Día da muller. A actividade lévase a cabo o 8 de marzo, aínda que comezaron a traballar a figura de Rosalía o 23 de febreiro, difundíndose no seu blogue e no Instagram. Poden verse as actividades realizadas no blog do centro, aquí.
CEP Carlos Casares (Salvaterra de Miño). Entre todos os cursos decoraron un pensamento colocado no corredor. Cada curso decorou e escribiu versos no seu pétalo (5 pétalos e o talo que decorou primeiro). Ademais, durante a semana do 21-25 de febreiro cada curso plantou pensamentos na súa parcela do horto.

CEIP Arquitecto Casas Novoa (Santiago de Compostela). O alumnado realizou, en cada curso, unha flor (un pensamento), escribindo nos pétalos os versos dun poema da autora. Pode verse a actividade completa no blog do centro, aquí.

CEIP Lamas de Abade (Santiago de Compostela). Por unha banda o alumnado de 4º de Primaria recitou en lingua de signos o poema que se cita no Manifesto Tal como as nubes. Por outra, elaborouse un mural cos pétalos aportados polo alumnado e cada aula plantou un pensamento nos maceteiros da entrada do colexio.

CEIP Monte dos Postes (Santiago de Compostela). Participou nas propostas da AELG, realizando, ademais, o 23 de febreiro un acto simbólico coa presenza dunha Rosalía, onde entre outras cousas se leron e cantaron algúns dos seus poemas. Durante ese día todos/as os nenos e nenas do colexio levaron unha macetiña con flores de pensamento para plantar no patio formando a palabra Rosalía.

Colexio La Merced (Sarria).
- En Educación Infantil: 3 anos pintaron a cara de Rosalía e fixeron un precioso mural.En 4 anos tamén pintaron a cara de Rosalía, recortaron e pegaron o seu nome, recitaron poemas e tamén fixeron un bonito mural. Os nenos e nenas de 5 anos para conmemorar o Día de Rosalía traballaron co poema ” Adiós ríos, adiós fontes”, colorearon un retrato co que decoraron o seu mural e coñeceron algunhas cousa da súa vida.
  En 1º e 2º de EP conmemoraron o Día de Rosalía cos xa tradicionais “Poemas con chocolate” incluíndo a búsqueda dos poemas agochados no xardín para posteriormente escribilos na pista. E como non, degustamos uns exquisitos chocolates personalizados na honra da escritora.
  En 3º e 4º de EP traballaron sobre poemas de Rosalía. Anotaron as palabras que máis lles chamaron a atención e puxéronas sobre os pétalos dun pensamento, a flor preferida de Rosalía. Ademais, en 4º, como xa vén sendo tradición, fixeron matemáticas con Rosalía.
  En 5º, 6º de EP e na ESO os alumnos fixeron cadanseu pensamento e en cada pétalo escribiron un verso de Rosalía. Con estes pensamentos decoraron os corredores do colexio. Tamén fixeron os seus Haikus que, posteriormente, recitaron. O alumnado de 4º de ESO foi ademais o encargado de elaborar o cartaz anunciando o #rdc_2022 #SementadePensamentos.
  Todo o alumnado do Centro xantou o día 23 un “caldo de gloria” ou outro manxar sobre un mantel individual de Rosalía co poema “Miña casiña, meu lar” co que nos agasallou a Casa museo de Rosalía de Castro.
  Enlace do vídeo publicado no Facebook do colexio.
CEIP Ramón de Valenzuela (Bandeira, Silleda).
Colexio Plurilingüe María Inmaculada (Silleda).

CEIP Plurilingüe Os Tilos (Teo). As actividades levadas a cabo poden consultarse na web do centro, aquí.
CEIP Saco e Arce (Toén). Coa colaboración do alumnado pintouse un mural nunha parede do patio. Fixeron os pensamentos e o día 23 o alumnado foi colocándoos ao redor do retrato de Rosalía. Na aula de 5EP escribiron haikus e na aula de 6EP escribiron un rap usando versos dos poemas da autora. No comedor preparouse o caldo de gloria e regalouse a cada un dos comensais un mantel individual co poema e unha explicación sobre o caldo.
CEIP Barrantes (Tomiño). O alumnado de Infantil escribiu unha palabra que asocien con Rosalía nun pétalo dun pensamento. En 1º e 2º Primaria, cada nena e neno realizou o seu pensamento escribindo unha palabra por pétalo que forme un verso. De 3º a 6º de Primaria traballaron un poema de Rosalía, que despois adaptaron para crear unha estrofa, escribindo un verso en cada pétalo. Por último, pediuse a colaboración das familias. Completaron de xeito libre os dous versos centrais da estrofa de Cantares gallegos: Adiós, ríos; adiós, fontes; / adiós, … / adiós, …/ non sei cando nos veremos. Coas achegas das familias e as flores dos pensamentos elaboradas polo alumnado compúxose un mural na entrada do centro. Así mesmo, elaborouse un vídeo con fotos das actividades realizadas polas nenas e nenos e audios nos que leron os seus versos.

CEIP de Rebordáns (Tui). Todo o alumnado coloreou pensamentos e escribiu palabras dos poemas de Rosalía neles para posteriormente pegalos sobre a figura de Rosalía. E tamén plantaron pensamentos usando material de reciclaxe. Dedicouse un espazo no programa da radio do centro o día 18 febreiro a falar sobre Rosalía de Castro.

Colexio Andersen (Vigo). Os cursos de 3º e 4º de ESO levaron adiante estas actividades: recortaron os pétalos do pensamento, escribiron neles algúns versos de Rosalía e colocáronse arredor da súa cara; elaboráronse haikus ou regueifas a partir dos versos propostos; realizouse unha exposición cos resultados; e leuse o manifesto e resaltáronse aquelas palabras ou frases que chamasen a atención ao alumnado.

Colexio Bouza Brey (Vigo). O día 23 de febreiro celebraron o día de Rosalía. Por iso, os alumnos/as de Educación Infantil e as súas profes fixeron diversas actividades para coñecer un pouco máis a súa vida. En primeiro lugar, comezaron facendo un retrato da ilustre Rosalía. As mestras achegáronlles unha silueta da súa cara, e partir de aí completaron o seu rostro. Para iso, empregaron diversos materiais como: pegamento, tesoiras, pinturas, papel de seda ou charol. De seguido, fixeron dous murais. Un deles co lema “Sementando pensamentos”, onde o alumnado tivo que colorear diversas flores de pensamentos, que posteriormente pegaron enmarcando o lema. No outro mural resaltaron a data desta conmemoración, acompañada de diversos títulos de poemas da nosa escritora. Como a flor favorita de Rosalía de Castro eran os pensamentos, fixeron 4 flores con 5 pétalos para colocar arredor do seu rostro: unha flor adicouse a súa biografía, outra resaltou os títulos dos poemas máis destacados, na seguinte atopáronse os versos dun poema, e, para rematar, unha flor reflectiu o poema que aprendeu o alumnado.

CEIP Eduardo Pondal (Vigo).

CEIP Fonte Escura (Vigo). Este é o mural colaborativo elaborado por toda a comunidade educativa do centro.

CEIP O Sello (Vigo). Poden verse as actividades feitas na web do centro.

CEIP Plurilingüe Pintor Laxeiro (Vigo). Cos poemas de Rosalía elaboráronse representacións plásticas que se recompilaron para confeccionar un mural colaborativo que se atopa colocado á entrada do centro para darlle visibilidade a esta data. Ademais, un grupo de alumnos e alumnas de segundo e terceiro ciclo de Primaria entoaron a cantiga Alborada, que foi gravada e subida á rede para que podamos gozar dela. Pola súa banda, o alumnado de Infantil lembra e celebra o nacemento de Rosalía e de Laxeiro un 23 de febreiro, imaxinando un colorido xardín de poesía que plasmaron nun mural. O mércores 23 ás 12:00 h, todas e todos plantaron uns pensamentos no horto escolar en honor a Rosalía e leron o manifesto da AELG, escrito por Beatriz Maceda Abeleira. Pode verse máis información no seu blog.

CEIP de Celeiro (Viveiro). Poden verse as actividades realizadas no blog do centro, aquí.

IES do Milladoiro (Ames). Estas son as actividades desenvoltas neste centro polo Día de Rosalía, a través da súa páxina web.

IES Francisco Aguiar (Betanzos). Programouse un recital poético-musical a cargo do alumnado de 2º de ESO e a realización dun programa de radio dedicado á escritora desde Sonaguiar, titulado “Sementando pensamentos”. Así mesmo, a biblioteca do centro ambientouse para o evento e nela toda a comunidade escolar colaborou colocando pétalos e “pensamentos” arredor dunha imaxe da autora.

IES Lamas de Castelo (Carnota). Fíxose un recital poético o 23 de febreiro, despois do recreo. As actividades realizadas poden verse na súa web.

IES Elviña (A Coruña).

IES Monte das Moas (A Coruña). No centro tivo lugar polo Día de Rosalía un recital no salón de actos, un vídeo no que alumnado recita en francés poemas da autora e outro vídeo do alumnado de Oratoria para a campaña organizada pola AELG. Poden verse as actividades do centro no seu blog.

IES Terra de Turonio (Gondomar). O Departamento de Lingua galega e literatura sumouse ás propostas realizadas pola AELG e traballou coas propostas enviadas nos dous ciclos da ESO. No primeiro ciclo creáronse pétalos de pensamentos que logo se colocaron na aula e nos corredores do centro. No segundo creáronse pequenos poemas a partir dos versos de Rosalía para compartir nas redes sociais, por exemplo aquí.

IES Díaz Castro (Guitiriz). Pode verse a actividade deste centro no seu blogue.

IES Ánxel Fole (Lugo). Un grupo de alumnado de 4.º ESO confeccionou flores de papel onde escribiu versos de Rosalía. As flores estiveron expostas na biblioteca do instituto, canda unha selección de obras da autora homenaxeada, e despois, o propio Día de Rosalía, agasalláronse entre a poboación do barrio da Piringalla (pequeno comercio, transeúntes, etc.), onde se atopa o IES.

IES Leiras Pulpeiro (Lugo). Poden verse as actividades feitas no centro no blog do EDL: http://e-un-falar.blogspot.com/ e tamén nesta ligazón, así como na conta de Instagram @leirantes.

IES Plurilingüe Fontexería (Muros). O alumnado de 1º, 2º e 3º da ESO sementou pensamentos (palabras, versos, desexos..) escritos en etiquetas de xardinería. Esta actividade fíxose na semana previa nas aulas, e a partir do luns 21, o alumnado, por grupos, “sementou” esas etiquetas no xardín do Centro, conformando as iniciais RdC e mais o cancelo, que se “marcaron” no céspede. O mércores, xa coas iniciais colocadas, parte do alumnado leu o Manifesto da AELG e mais algún verso de Rosalía, mentras foron colocando tamén flores arredor. Aquí pode verse a galería de imaxes na web do centro, e nesta ligazón o vídeo da actividade, tamén na web do centro.

IES Val Miñor (Nigrán). O alumnado elaborou haikus a partir dos versos de Rosalía que engalanaron o IES. Ademais recitáronse nos recreos do día 23 na biblioteca. Elaborouse tamén un vídeo cun poema colectivo que parte do verso EU SON LIBRE CANDO…

IES Otero Pedrayo (Ourense).

IES de Ponte Caldelas.

IES Leliadoura (Ribeira). As actividades levadas a cabo poden verse na web do centro, aquí.

IES de Soutomaior. Baixo a organización da Equipa de Normalización Lingüística e a colaboración de Departamentos Didácticos e empresas e entidades da contorna, o alumnado do centro participou no “Caldo de gloria” e na plantación do Souto de Rosalía no Monte de Ouro, de cuxos primeiros castiñeiros penduran os “pensamentos” elaborados polos rapaces e rapazas. Publicouse unha crónica da xornada na súa páxina web e no perfil do centro no FB.

IES Faro das Lúas (Vilanova de Arousa). Aquí pode verse unha mostra do traballo do alumnado.

CIFP (Santiago de Compostela). O día 23 ás 18:00 h. na Biblioteca do centro, tivo lugar un recital poético musical por parte do alumnado do Ciclo superior Modular de Educación Infantil. Ás 19:00 h., lectura do manifesto da AELG por profesorado e alumnado do Club de lectura. O día 24, alumnado dos ciclos de Dirección de cociña e Dirección de servizos elaboraron e serviron un caldo de gloria na entrada principal do centro. O alumnado participante (todos os ciclos) leu poemas de Rosalía, pola mañá a partir das 12:30 e pola tarde a partir das 18:30. Non faltaron os pensamentos que plantaron ao remate das actividades.

Propostas da Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega para a celebración do Día de Rosalía de Castro nos centros de ensino

PROPOSTA PARA OS CENTROS DE ENSINO

O lema é: #SementadePensamentos

Para todas as escolas:

Como a flor favorita de Rosalía de Castro eran os pensamentos, plantade esta fermosa flor nos patios das vosas escolas, ou no caso de ter horto, no horto.

Educación Infantil e o Primeiro ciclo de Educación Primaria

Os pensamentos teñen cinco pétalos, pintade e recortade pétalos para colocar arredor do rostro de Rosalía de Castro. En cada pétalo podedes escribir unha palabra dalgún dos seus poemas, ou algunha que vos guste especialmente.

Segundo, terceiro ciclo de Educación Primaria, Educación Secundaria e Bacharelato

Os pensamentos teñen cinco pétalos, pintade e recortade pétalos para colocar arredor do rostro de Rosalía de Castro. En cada pétalo podedes escribir un verso de Rosalía de Castro.

– Partindo destes versos de Rosalía de Castro, escribide un haiku, unha regueifa ou un rap. Despois gravádeos e colgádeos nas redes sociais e na páxina web do centro, co lema: #SementadePensamentos. É importante que o que compoñades teña relación co feito de pensar e reflexionar, xa que é preciso, neste momento que estamos a vivir, que dediquemos tempo a pensar, reflexionar, non só nós, tamén a provocar ese pensamento nas persoas que nos rodean.

1- D’aqueles que cantan as pombas y as frores

Todos din que teñen alma de muller

2- E ben, ¿para que escribo?

3- O fondo sin fondo d’o meu pensamento

4- ¿Que pasa ó redor de min?

5- Nada pode conter a marcha dos meus pensamentos

– Como a flor favorita de Rosalía de Castro, os pensamentos que cada unha de nós temos, tamén están cheos de cores. Animámoste a que leas con atención o manifesto e asocies palabras con cores e as mudes a violeta, verde, azul… ou ben cambies a súa tipografía para resaltar aquelas ideas que sexan máis importantes para ti, ou penses que son as principais do texto.

A documentación gráfica xerada por estas actividades será compartida nas correspondentes redes ou medios de difusión do centro educativo, arredor do 23 de febreiro, ou ese mesmo día, coa etiqueta #SementadePensamentos e #rdc_22. A AELG comprométese a colaborar na difusión da mesma a través da súa web e redes sociais, para o que agradecemos que se envíe noticia das actividades ao correo oficina@aelg.org. A este mesmo correo podedes comunicarnos a vosa intención de participar nesta iniciativa ou noutras coas que o voso centro celebre o Día de Rosalía 2022, para a irmos facendo constar na nosa web: https://www.aelg.gal/actividades/dia-de-rosalia-de-castro/2022/2/19/dia-de-rosalia-de-castro-2022

Desde a AELG, convidamos á comunidade educativa a que se implique de forma activa nesta festa que celebra o nome e a obra da poeta maior de Galicia, chave mestra da nosa literatura e da nosa conciencia como pobo.

#_rdc_2022 #SementadePensamentos. O Día de Rosalía de Castro nas redes sociais

Twitter

Facebook

Proposta da AELG para levar unha moción aos plenos dos Concellos para declararen o 23 de febreiro como Día de Rosalía de Castro

A AELG vén impulsando desde 2011 esta iniciativa. Xa aprobaron a moción os seguintes concellos:

A Coruña, A Estrada, A Guarda, A Pobra do Brollón, A Rúa de Valdeorras, Allariz, Ames, Arteixo, Baiona, Bergondo, Betanzos, Bueu, Burela, Cambados, Cambre, Carballo, Carnota, Cedeira, Cee, Cerceda, Chantada, Entrimo, Fisterra, Foz, Lalín, Lobeira, Melide, Miño, Muros, Narón, O Rosal, Ourense, Padrón, Poio, Ponteareas, Pontedeume, Pontevedra, Porto do Son, Ramirás, Redondela, Rianxo, Ribeira, Riotorto, Rodeiro, Rois, Sada, San Sadurniño, Santa Comba, Santiago de Compostela, Silleda, Teo, Tomiño, Tui, Valdoviño, Vigo, Vilasantar e Xermade. Sumáronse tamén as Deputacións da Coruña, Lugo e Pontevedra.

A AELG continuou a facer chegar aos plenos unha moción neste sentido solicitándolles que recollan esta celebración nas súas programacións culturais.

Crónica fotográfica do acto central do Día de Rosalía de Castro 2022 en Compostela

Publicado o 21 Febreiro 2022 por asociacionescritoras-es

Estas son algunhas das fotografías do acto central do Día de Rosalía de Castro 2022 en Compostela, que tivo lugar o 19 de febreiro no Panteón de Galegos Ilustres, en San Domingos de Bonaval, organizado pola AELG, co apoio de CEDRO. A crónica fotográfica completa pode verse aquí.