Arquivos da etiqueta: Rosalía de Castro

Discurso de Cesáreo Sánchez, presidente da AELG, no acto central do Día de Rosalía de Castro 2025

Publicado o por

Este foi o discurso de Cesáreo Sánchez Iglesias, presidente da AELG, no acto central do Día de Rosalía de Castro, que tivo lugar o sábado 22 de febreiro en Compostela. Pode descargarse aquí.

“Amigas e amigos representantes das institucións políticas sociais, académicas e culturais.

Permitídenos, en primeiro lugar, agradecer a vosa presenza hoxe aquí.
Saudamos tamén a creación da Fundación Panteón de Galegas e Galegos Ilustres e o seu Padroado. É de suma importancia que este lugar teña o status necesario para seren honrados, coa dignidade que lles corresponde, aqueles e aquela que tiveron Galiza e o pobo galego como razón de ser e viver, nomeadamente Rosalía de Castro, que hoxe aquí nos reúne.
Este lugar vai chanzo a chanzo acadando a súa laicidade no seu uso público. Pensamos que hai arquitecturas que constitúen os símbolos nacionais dun pobo, dunha cultura, e deben ser os galegos e as galegas quen exerzan a súa soberanía sobre eles.
Mañá, 23 de febreiro, é o día de Rosalía. Vimos convocados por ela, acollidos á súa sombra protectora, neste ano que a data ten unha dimensión fulcral, por tratarse dun día que proxectará os días futuros.
Nos momentos máis difíciles para a nosa lingua, ante a perigosa caída no seu uso, ante a diminución en séculos do número de galegofalantes, ela, Rosalía, ten alimentado e seguirá alimentando non só a nosa identidade, tamén a esperanza liberadora, como fillos e fillas desta terra na que reclinamos os soños.
Somos os seres humanos que desde este lugar, desde esta terra, construímos os destinos da humanidade.
Curros escribiu a Rosalía un dos poemas de máis alta pulsión lírica na literatura universal. Nel púxolle a estrela que leva na fronte. A estrela que Castelao leva nas maos como o remol dunha fogueira que ilumina os designios desta terra para que poidamos nacer, viver, amar en galego. Neste idioma que eu lles estou a falar e que se sostén sobre o eco de todos e cada un dos corenta avós dos que nos falou Luís Seoane, avós que, desde o primeiro deles, tiñan estabelecido parentesco cos deuses.
A nosa fala sustenta, precisamente, as Letras Galegas do 2025. Publicamos un Manifesto desde a Sección de Literatura de Tradición Oral da AELG (o 8 de novembro de 2024) no que damos noticia de que honraremos a nosa oralidade: “recoñecer a poesía da tradición oral das mulleres como elemento fundamental na transmisión da cultura e lingua galegas”. Honrala supón unha validación longamente agardada por un amplo tecido cultural de base do país.
Neste ano que dedicamos á memoria das que nos precederon no verso musicado, a Real Academia Galega personificou de xeito audaz a tradición oral feminina en tres figuras:
– A muller, na persoa de Eva Castiñeira, de Muxía,
– A complicidade do par de mulleres en Rosa e Adolfina Casás de Cerceda,
– E a pequena comunidade das veciñas da bergantiñá aldea de Mens, representada por Prudencia e Asunción Garrido, e Manuela Lema.
A oralidade das pandeireteiras demostrou ser eficaz na transmisión da cultura e da lingua, tamén na conformación da identidade e sentido de pertenza.
Sentimos orgullo de sermos herdeiros e herdeiras da coralidade, das que foron parte da cadea de transmisión oral, porque todas elas contribuíron ao legado deste enorme patrimonio inmaterial que son as cantigas tradicionais e populares.
Implicitamente estas mulleres legáronnos a través do verso rápido e da lingua viva o seu xeito de construír comunidade a través da palabra.
Utilizamos igualmente a palabra para sinalar “aos que non nos aman”, que dicía Bernardino Graña; el foi o noso primeiro presidente fundador. As súas cinzas moran xa nos areais de Cangas (“Se morro, xa sabedes, deixádesme en Rodeira, no areeiro de Cangas, xunto ao mar”), e ese mandato foi cumprido hai poucas semanas.
Precisamos poder deter o ataque espurio ao corpo mortal da nosa terra.
Á eucaliptización depredadora e á contaminación empobrecedora da celulosa xa existente súmase esa bomba de destrución denominada ALTRI, que será causante de deforestación das especies autóctonas que desertizarán aínda máis a nosa terra, se non a paramos.
Os bosques, soutos e fragas acolleron as pregarias dos antigos, como oracións. Hoxe son continuas as agresións a necrópoles megalíticas, xacementos prehistóricos e monumentos funerarios dos antigos moradores desta terra. Nos cumes dos montes e serras colocan parques eólicos con aeroxeradores que matan as aves protexidas e feren a paisaxe.
50 explotacións mineiras ameazan a vida dos ríos e poñen en perigo a riqueza das nosas rías, podendo deixar sen postos de traballo a moitas mulleres e homes que se dedican ao marisqueo.
Téñense posto en marcha ao longo dos anos as máis diversas e sutís formas de agresión contra a nosa lingua, desde o acoso ao maltrato. Mais hai unha forma de agresión que se exerce contra quen a falamos e a amamos: quérennos ver doridos, mancados, vendo que somos unha xeración á que lle está a ser roubado o idioma que herdamos dos nosos avós.
Sen querer amortecer o significado da violencia vicaria, a violencia máis cruel exercida en contra das mulleres, atopamos un paralelismo na xorda e invisíbel violencia vicaria contra o noso idioma que ten por obxectivo ferir, humillar, alimentar o autoodio entre os falantes e promover a dependencia do que nos é alleo. Téntase que sexamos humanamente derrotados. Téntase humillar a aqueles e aquelas que facemos do galego a nosa bandeira de identidade, queren que sexamos desposuídos dela.
Estamos a ver que non se trata só de canta porcentaxe de galego fica no ensino, nin de como sexa falada a nosa lingua: trátase de que non se fale, de que se extinga. Nin no parlamento español, nin no europeo, nin na Radiotelevisión galega. Búscase que o galego non exista.
Vemos o caso dos dous representantes no parlamento europeo que votan contra o uso do galego para que non se fale nesa mesma Europa que o pobo galego, que a lingua galega, en palabras de Goethe, axudou a construír. Son palabras insculpidas aquí perto nas rúas de Compostela:
“A Europa que se construíu viaxando cara Compostela”.
Que corazón de ferro hai que ter para negar a todo un pobo a parte fulcral da súa identidade, o merecido prestixio de ser un dos idiomas cuxas capas máis profundas sedimentaron ao longo de milenios.
Presenciarmos o xenocidio palestino está a ser insoportabelmente doloroso. Ao mesmo tempo fainos crer na fortaleza do ser humano. Desa forza dános testemuña o pobo palestino de Gaza.
Mentres os centos de miles de gazatís regresaban ao norte de Gaza nunha imaxe de dimensións bíblicas, cantaron e choraron lágrimas de esperanza. Recitaron poesía cun orgullo desafiante: non van permitir ser expulsos da súa terra.
Conmovidos, somos conscientes de estarmos a presenciar un momento histórico para os pobos sometidos do mundo.
Nenos orfos levando ás costas outros nenos orfos. Entre eles, unha nena de 11 ou 12 anos canta con orgullo:

“Miña terra,
Meu querido país, a fermosa Gaza,
A terra é nosa.
A historia é nosa.
As raíces son nosas.
A paz sexa connosco.
Con todo o que temos soportado,
Si, somos o pobo de Gaza.
Deus é grande,
Miña terra natal,
Gaza,
a terra do meu corazón.”

Así Rosalía, a poeta que leva na fronte unha estrela e no bico un cantar, aos que maltratan unha cultura, un idioma, diríalles:

“Tedes o corazón de ferro!””

Cesáreo Sánchez Iglesias
Presidente da Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega
Bonaval, 22 de febreiro de 2025

Crónica fotográfica do acto do Día de Rosalía de Castro 2025 na Coruña

Publicado o por

Estas son algunhas das fotografías do acto na Coruña do Día de Rosalía de Castro 2025, que tivo lugar o domingo 23 de febreiro, en colaboración coa A. C. Alexandre Bóveda. A crónica fotográfica completa pode verse aquí.

Crónica fotográfica do acto do Día de Rosalía de Castro 2025 en Lugo

Publicado o por

Estas son algunhas das fotografías do acto en Lugo do Día de Rosalía de Castro 2025, que tivo lugar o 21 de febreiro, ás 11:30 horas, no Parque de Rosalía de Castro, organizado pola AELG, coa colaboración da Área de Cultura, Turismo e Promoción da Lingua do Concello de Lugo. O acto consistiu na lectura do Manifesto da AELG, elaborado neste 2025 por Marga do Val, a lectura pública da obra de Rosalía de Castro por alumnado do CEIP Veleiro Docampo de Castro Ribeiras de Lea e escritoras/es da cidade de Lugo, e unha ofrenda floral en homenaxe á autora. A crónica fotográfica completa pode verse aquí.

Crónica fotográfica do acto central do Día de Rosalía de Castro 2025 en Compostela

Publicado o por

Estas son algunhas das fotografías do acto central do Día de Rosalía de Castro 2025 en Compostela, que tivo lugar o 22 de febreiro no Panteón de Galegos Ilustres, en San Domingos de Bonaval, organizado pola AELG, co apoio de CEDRO. A crónica fotográfica completa pode verse aquí.

Saúde e Terra!: Marga do Val tece os fíos que unen a voz de Rosalía coa do pobo galego

Publicado o por

Desde Nós Diario:
“Saúde e terra. Marga do Val -autora neste 2025 do manifesto que a Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega encarga cada ano co gallo do Día de Rosalía– escolle a fórmula que empregaban as Irmandades da Fala como lema da súa mensaxe. Unha mensaxe que fala de Rosalía pero que tamén fala do presente, da literatura de onte e de hoxe, do feminismo e das revoltas que defenderon e defenden causas xustas como a de Palestina. A Terra, no centro. “A min paréceme importante traer a Rosalía ao noso tempo, e non resulta difícil, porque a súa obra conecta perfectamente co presente”, explica Do Val en conversa con Nós Diario.
Marga do Val ten unha extensísima experiencia no ensino e a súa vocación didáctica aflora cando explica a súa estratexia ao redactar o manifesto: “Ás veces, co estudantado, fas milagres cando conectas unha realidade actual cun texto moi afastado, entendendo, por exemplo, que a mocidade de hoxe considera moi antigo un texto de Castelao. Pero traéndoo ao presente, de súpeto, todo acaba adquirindo un sentido para eles; veno doutra maneira máis próxima. E a miña intención é que a rapazada coñeza a realidade galega e que a conecte co mundo”.
Esa mirada cara ao futuro de Do Val logra que a obra rosaliana faga parte dun presente que toca temas aparentemente tan distantes como Altri e Palestina. Trátase dunha visión que encaixa coa dirección que tomou a celebración do Día de Rosalía, unha efeméride que pretendía festexar a literatura e o libro galego, pero que a cidadanía levou a outro lugar máis amplo onde conviven a conmemoración e o impulso transformador, o orgullo de pertencer a unha cultura e as reivindicacións sociais e políticas. Comezando pola cuestión da lingua.
“Aquí trato o tema da lingua porque creo que –ademais do que sucede coa dramática perda de falantes– estamos vivindo un proceso tremendo: hai moitas autoras e autores que están pasándose, aínda que sexa en forma de tentativa, ao castelán. Isto non sucedía desde a década de 1980. E o máis preocupante xa non é iso, senón a evidente sensación dunha dependencia da cultura española moito maior agora que naquela época. Estanse contando cousas partindo de premisas de Madrid, como se Madrid fose unha meta. Iso está sucedendo na literatura, no teatro ou no debate público”, di.
Do Val sabe do que fala: malia que ela foi a autora, xa en 2002, da peza teatral Aurora Rodríguez e a súa moneca de carne, o caso de Hildegart Rodríguez só pasou a ser un tema de estudo e discusión despois de que Almudena Grandes escribise o seu libro sobre o caso, La madre de Frankenstein. “Eu vexo unha involución: descoñécese o que se fai e o que se fixo aquí para debater a partir dunhas coordenadas que nos veñen dadas desde fóra”, precisa.
O manifesto Saúde e Terra enfróntase a esta orde de cousas cunha vontade polémica, tomando como referencia –aínda que, máis unha vez, traéndoo ao presente– o Máis Alá! de Manuel Antonio e Álvaro Cebreiro. “É que eu creo que ese manifesto é dunha actualidade tremenda: eu non vin nunca unha situación como a que pasa agora a lingua galega. E a política lingüística ten unha responsabilidade enorme nesta circunstancia. É certo que están desaparecendo moitas linguas porque, a nivel internacional, nos diriximos cara a unha orde neofeudal na que se trata de eliminar as identidades que non se aliñan cos intereses económicos dos que mandan. Pero tamén é verdade que na Galiza estamos vivindo unha situación colonial, por moito que non me guste demasiado esa palabra”, afirma.
Marga do Val tamén actualiza aquela ambición das Irmandades da Fala de converter a Galiza en célula de universalidade, e atopa o elo que nos une co mundo na cuestión palestina: “Este é un tema onde estamos aprendendo de maneira práctica ese tema da banalidade do mal. Estamos asistindo en directo a un xenocidio, e agora non podemos calar, sería unha inmensa derrota para a humanidade. E, efectivamente, ambos temas están unidos: coa desaparición dunha lingua desaparece unha cultura, unha visión do mundo, unha forma de vivir e unha voz particular no coro universal. E coa desaparición dun pobo que perde a súa terra vemos a traxedia que iso supón para a humanidade. Todos debemos vernos no espello de Palestina, non porque poida sucedernos tamén a nós; temos que defender Palestina porque está ocorrendo e porque non podemos ser cómplices”.
A defensa da terra, a defensa da lingua: Do Val une todos os sinais de identidade do humano nun manifesto que tamén é un mapa. Por exemplo, o mapa de Domingo Fontán. “Por suposto, eu son dunha xeración que se criou sen referentes espaciais, sen coñecer a terra, o país. E por iso estou empeñada en que a mocidade coñeza o que os rodea, que levante a vista do móbil para saber como son os ríos da súa cidade, a xeografía onde nace a súa cultura. Porque o que non se coñece non se pode amar”, conclúe a autora.
O mapa que debuxa Marga do Val é, di ela, o do país dos mil ríos. Aínda que agora mesmo, matiza, todos os ríos son o Ulla: “Durante moito tempo se sostivo que a faixa azul da bandeira galega representaba o Miño. Eu creo que agora mesmo a bandeira da Galiza é o Ulla. Creo que non somos de todo conscientes da enorme traxedia que se nos vén enriba se o proxecto de Altri vai adiante. Se iso sucede, vai acabar con todo, co medio natural, coa economía, coa convivencia… contamínase a Terra, con maiúsculas. Pero, ademais, quedaremos derrotados como pobo, e iso non podemos permitilo”.
A autora do manifesto segue enfiando pensamentos para lembrar que o que fai Rosalía cando escribe Cantares gallegos é darlle voz ao pobo. “E o pobo hoxe maniféstase a favor da terra e a favor da lingua. Os problemas dos que ela fala nese libro seguen estando aí. E a súa defensa –en clave feminista e popular– é a que toca reivindicar agora. Hai que volver darlle voz ao pobo que está dicindo ‘isto non o queremos’. É interesante que o Día das Letras se lles dedique ás cantareiras xusto despois do ano de Luísa Villalta. Porque ela era a música desde outra perspectiva. Mais cando Luísa di que baixa a rúa e se confunde co pobo, estalle pasando a testemuña ás cantareiras, coas que dialoga Rosalía en Cantares“.”

A AELG súmase á manifestación nacional “Lingua Vital Xa. Paremos a emerxencia lingüística” á que nos convoca Queremos Galego este domingo 23 ás 12 na Alameda de Compostela

Publicado o por

Desde a Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega (AELG), entidade profesional que aglutina e representa as escritoras e os escritores galegos, manifestamos a nosa perplexidade ante o veto á nosa entidade a formar parte das comisións para a “revisión” do Plan Xeral de Normalización da Lingua Galega. Este veto é unha falta de respecto ao traballo dos e das escritoras galegas no labor de construtores, divulgadores e dignificadores do idioma e da súa capacidade para crear falantes, pois a lectura é unha das ferramentas normalizadoras que ten demostrada historicamente a súa eficacia, para alén das actividades de fomento da lectura que son en esencia actividades normalizadoras.
A exclusión da AELG das conversas e dos grupos de traballo postos en marcha o pasado día 12 na Cidade da Cultura, evidencia que desde o partido que ostenta o goberno da Xunta non hai vontade de contar cunha participación ampla e plural de colectivos representativos do conxunto da sociedade galega, unha medida imprescindíbel para o éxito de calquera proposta normalizadora.
Falta de vontade que tamén demostra o inicio das conversas marcando posicións inflexíbeis, velaí a negativa a derrogar o Decreto 79/2010, amplamente cuestionado desde os seus inicios, advertido polo Comité de Expertos de Europa e causa incuestionábel do descenso no número de falantes, do incremento dos prexuízos contra a lingua e mesmo do incumprimento da propia Lei de Normalización Lingüística, toda vez que se constata a incapacidade dunha parte da mocidade para se expresar con algunha fluidez na nosa lingua. A mesma falta de vontade que se demostra nos pasos lexislativos dados desde entón reducindo a presenza e a esixencia de coñecemento da nosa lingua na CRTVG ou na Administración.
A AELG reclama un proceso transparente, coa participación de todas as entidades sociais, cun guión claro en que se asuman compromisos para o incremento e a diversificación dos recursos, a aplicación das medidas debidamente planificadas e a súa avaliación.
Con esta reivindicación estaremos este domingo en Compostela sumándonos á manifestación á que nos convoca Queremos Galego, porque, como dixo o irmán Daniel, somos galegas e galegos polo idioma, esa lingua en que o pobo lle pediu a Rosalía que cantase. Que maior homenaxe, que mellor agasallo para a nosa poeta no seu aniversario que volver sermos pobo que atravesa as rúas da súa cidade para berrar aos que tan altos están que non oen, as palabras que escribiu Manuel María: que “recibimos a lingua en usufruto e temos a obriga de conservala e mellorala” se queremos seguir chamándonos galegas e galegos.
O futuro, tamén o de quen nos goberna, só será se é na nosa lingua.

Manifesto da Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega no Día de Rosalía de Castro 2025

Publicado o por

SAÚDE E TERRA!

Saúde e forza, animais terrestres!

Saúde e forza, para reclamarmos o dereito de vivirmos en galego, para sermos Galiza, esa palabra que nos sinala.

Cantarte hei Galiza, na lingua galega, que así mo pediron, que así mo mandaron.

Saúde, para a lingua pola que somos e seremos na terra que camiñamos, cuberta de palabras en todas as estacións do ano, de herbas e flores, de ventos que zoan cantigas e ríos e regatos pequenos, fervedoiros de arte a remexer pelouros… Palabras que nadan mares e bican cons, furnas e puntas sinaladas… Palabras, rapaciñas do lugar, palabras, toleirona mocidade.

Saúde para a lingua!

A lingua de Nós que quere facer bárbara e que con razóns e coñecementos espurios despreza, quen deserta da lama, da area, da laxe, da curota, por un banco de plástico dourado na opereta madrileña, que confunde coa antesala das portas do Parnaso. Tristes e vellos entes literarios, de vós, nada aprenderán en Terras de deserto, e nada tendes que ofrecer, tan lonxe da forza sedutora, da innovación na palabra travestida en cabaleiro das botas azuis, trasno lúcido e único… Tristes entes, que querendo repenicar e bailar na festa ao mesmo tempo, regresan en texto traducido, agora pola IA e, sen vergoña, entran nos concursos literarios para representaren a nosa cultura.

Entes de lingua bífida, da Galicia boi de palla, que imploran coa súa vasalaxe a mercé na casa do amo, na sedución dun poder que non terán, aínda que poidan mover cada unha das dúas partes do seu músculo seccionado.

Esa casa do amo, que Rosalía de Castro nunca ocupou.

Pobre Galiza, non debes chamarte nunca española!

Saúde, para pronunciarmos Gaza.

Pola memoria de todas as Cándidas de Sobredo, sementes de vida, mártires asasinadas en Palestina.

Pola memoria de todos os meniños de manteiga, bonitos coma caraveis, asasinados en Palestina.

Pola memoria de todas as raparigas gabaxeiras e lindas, Estreliñas, asasinadas en Palestina.

Pola memoria de todas as Siñas Sinforosas, que levan as contas das mortes do lugar, asasinadas en Palestina.

Pola memoria de toda a mocidade, de todas as alboradas, asasinadas en Palestina.

Saúde, para non sermos cómplices deste xenocidio, despois de Armenia, despois de Auschwitz, despois de Rwanda…

Saúde para Nós, na Terra de Galiza, para reclamarmos o dereito de vivir en harmonía co lugar que desexamos traballar, suco vai, suco vén; onde queremos que vivan todos os outros animais e sexan libres todas as marxes coloridas.

Saúde, desde o Ortegal ao Miño, desde o Pico de Trevinca ao Aloia, desde o Careón ao Tegra.

Saúde, pola banda de Laíño, pola banda de Lestrove, por cada lugar que mediu Fontán e situou con precisión no mapa, rostro do país.

Saúde, para defendermos a paisaxe e a vida, contra os pirómanos do monte, coa voz de Pura Vázquez, contra o brazo armado do neoliberalismo máis letal, polas bestas e as vacas, polos soutos, as fragas e as carballeiras, porque aquí os muíños do vento son xigantes que nos mudan o sentido.

Saúde, para impedirmos o espolio, ese franquismo no interior da mina de Touro, toxicidade que mata, para berrarmos alto e claro: Non, Mina de Touro, Non!

Saúde, para impedirmos a destrución da terra que queremos e labramos, do país dos mil ríos, para contra todo, nun abrazo popular, de mans dadas polo Ulla, berrarmos até a Ría de Arousa, alto e claro: Altri, Non!

Porque vencerse é cousa de se tratar.

Saúde, para defendermos quen nos cura e nos atende, para reclamarmos un ensino de calidade, neste mundo onde mingou a verdade.

Saúde para Nós, e para ti, que vés de fóra, que chegas de duras travesías, agora connosco. Quero que veñas da man de Castelao, aínda que non te chames Panchito… Quero que me contamines, para ennobelar as túas palabras coas miñas e aprendermos os nomes dos paxaros, os das árbores e atoparmos a flor do xilmendro, e que cando eu che diga: come, neniña come, Ti me digas: iso é Teranga, alimento das palabras entre linguas.

Saúde, para en alegre veciñanza dicirmos: Ola, ríos, Ola, fontes, Ola, regatos pequenos, vista dos meus ollos en que sempre nos veremos…

Porque aquí, a festa facémola Nós: Arriba, toleirona mocidade! Que atruxaremos cantaremos o ala… lá!

Saúde e Terra!

Marga do Val
Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega (AELG)
#_rdc2025 #SaudeeTerra!