Arquivos da etiqueta: Manuel Bragado
Antía Yáñez gaña o III Premio Agustín Fernández Paz de Narrativa Infantil e Xuvenil pola Igualdade
“Cando se publica o universo”
Desde
Cultura Galega:
“Cúmprense vinte anos da edición por parte de Xerais dun libro de gran formato que supuxo un antes e un despois na visión que temos do imaxinario máxico de Galicia: o Diccionario dos seres míticos galegos, escrito por Xoán R. Cuba, Antonio Reigosa e Xosé Miranda. Vinte anos despois, os protagonistas desta historia reflexionan ao redor dos motivos de escribilo e, sobre todo, do seu impacto na cultura contemporánea do país.
“Foi a publicación dun universo, sobre todo dun universo compartido”, afirma Manuel Bragado, antigo editor de Xerais e responsable da editorial no momento da publicación do Diccionario de seres míticos galegos en 1999. “Serviu para chamar a atención sobre o verdadeiro valor e importancia da cultura popular”, complementa Antonio Reigosa, un dos tres autores, canda Xoán R. Cuba e Xosé Miranda, dunha estensa publicación construída como diccionario pero que, en realidade, é un “ensaio enciclopédico” que recompilaba de xeito exhaustivo aparecidos, trasnos, mouros, sereas, cabalos máxicos, nigromantes, urcos e toda a longa xenea de seres que habitan nos soños antigos do país.
Por incrible que pareza, ata finais da década dos 90 non existía ningunha compilación para o gran público dos mitos tradicionais e antigos do país. En 1998 a Editorial Galaxia publicara unha singular guía de viaxes, a exhaustiva Guía da Galiza Máxica de Vítor Vaqueiro, preludiando esta nova vaga de publicacións centradas no imaxinario tradicional. Ao ollar cara atrás, se cadra, habería que remontarse a proxectos como As lendas tradizonaes galegas (Porto, 1969), de Leandro Carré Alvarellos, para atoparmos cun proxecto similar.
Aínda que a tradición de recollida de lendas era habitual desde o século XIX, a maior parte das publicacións referíanse máis ben a mitos concretos, publicados en revistas antigas e, en gran medida, baixo o ronsel dos grandes etnógrafos da xeración Nós e outros intelectuais da Galicia do século XX. Un detalle chamativo que o explica todo: foi o ilustrador galegocubano Lázaro Enríquez, responsable do importante aparello gráfico do libro, quen tivo o desafío único: “era a primeira vez na historia da nosa cultura que se lle daba rostro a algúns dos seres”. Relatos mantidos durante xeracións e séculos que, a finais do século XX, pasaban por primeira vez dos textos eruditos e dos contos orais a un novo mundo.
A edición de Xerais nese ámbito retrotráese á edición traducida dunha fermosa colección titulada “World Mythologies Series”, de longa vida nos países angloparlantes (13 volumes entre finais dos 70 e principios dos 90) e dos que Xerais publicou en galego algúns moi coñecidos como Druídas, deuses e heroes da mitoloxía celta. “O noso soño era poder contar tamén cunha mitoloxía galega”, sinala Manuel Bragado, “e tamén tiñamos claro que queriamos facer un diccionario, porque outra das tradicións de Xerais era que os diccionarios foran máis alá da lexicografía, que tivese unha intención totalizadora”. Bragado inscribe a produción deste libro nun tempo moi especial da edición do país: “era unha época de entusiasmo. Todos queriamos cubrir espazos para gañar lectores para o galego”.
O libro tivo un éxito notable, ata o punto de que malia ser un “gran formato”, leva cinco edicións en galego desde 1999 e unha en castelán. E abriu liñas de publicación e coleccións na editorial. “A colección Cabalo Buligán comprende vinte volumes de contos da tradición oral para nenos”, e tamén publicamos tres volumes dos “Contos colorados. Narracións eróticas da tradición oral galega”. E, aínda que polas súas características, non se consideraba un libro para a difusión escolar, “resultou un superventas nas escolas”, afirma Manuel Bragado. “Eles publicaron un unvierso, e o fixeron dun xeito moi compartido, colectivo e aberto”, conclúe.
Os tres autores estaban vinculados ao grupo Chaira, centrado na recuperación da tradición oral galega, especialmente na provincia de Lugo. “Os tres autores eramos amigos e coincidiamos en moitos intereses literarios e culturais”, explica Antonio Reigosa. Xoán Cuba, Xosé Miranda e el mesmo decatáronse do inxente caudal de información oral que recollían que a penas era publicado. “Sobre todo no ámbito universitario non se producía practicamente nada sobre a mitoloxía popular”, destaca Reigosa.
Para levar a cabo a tarefa do Diccionario, os autores botaron man en primeiro lugar das vellas fontes, sobre todo do “grupo ourensán” da Xeración Nós. Traballo de hemeroteca, publicacións moi especializadas, pouco accesibles. A maiores, eles engadiron o numeroso traballo de campo que tiñan realizado ao longo da provincia de Lugo, e que era “inédito”. “Por exemplo, o loberno, unha personaxe típica dunha zona da Terra Chá, e moitos matices, sobre todo nos relacionados coa mitoloxía ao redor da morte”. Os autores ían coordinándose na redacción de entradas, na unificación do estilo pero tamén na interpretación dos símbolos que agochan os relatos da literatura popular.
O Diccionario dos seres míticos galegos influiu de maneira notable na cultura galega contemporánea. “Serviu para chamar a atención en certos ámbitos sobre o verdadeiro valor e importancia desta parte da cultura popular e para desmitificar a mitoloxía e facela accesible á xente normal”, explica Reigosa, “foron saíndo monografías, influiu nos traballos universitarios e tamén apareceu literatura infantil e xuvenil que se apoiou no Diccionario para crear personaxes. Non sei se influiu tanto na literatura para adultos”. Segundo Reigosa, o libro permitiu: “axudou a non vivir do externo, a non quedarnos só cos elfos ou cos gnomos, senón que permitiu saber que había uns seres idénticos ou semellantes cun nome noso pero cos mesmos cometidos simbólicos”.
Estes vinte anos foron decisivos para a tradición oral galega. “Hoxe non poderiamos contrastar o Diccionario en campo, sería imposible recoller este material, porque a xeración que nolo achegou xa desapareceu. Na década dos 90 aínda puidemos recoller a unhas xentes que non estaban “contaminadas” polo cine, a televisión ou a literatura”. Sen embargo, desde entón seguen a documentarse seres novos que enriquecen ese acervo. “Nos cocos, nos asustanenos, temos hoxe unha gran variedade de novos seres, que como son moi locais non se coñecían antes. E logo apareceron máis personaxes moi localizados en puntos xeográficos concretos, como a garbanceira”.
E, a maiores, Reigosa creou e xestiona o web Galicia Encantada, que conta con “materiais que non entraron no diccionario porque tampouco os coñeciamos” e que se constitúe hoxe por hoxe a principal referencia dixital para acceder ao imaxinario de seres e lendas do país. Ao xestionar a web, decatouse de que había unha nova vía de traballo de campo, que era a dixital: “a estratexia de animar á xente que te mande cousas funcionou moi ben. Volveu a valernos para recoller moito máis material”. O máis sorprendente ten que ver coas viravoltas da historia: “as grandes sorpresas viñeron incorporando material que chegou desde o mundo da emigración. Mantivéronse alí na terceira xeración, na que lembraban as historias contadas polo avó. E pode darse a paradoxa de que a aldea dese relato xa estea abandonada e coas casas caídas pero a historia orixinal dese lugar aínda estea viva en América”.
De todos os xeitos, o autor destaca como especialmente relevante que o libro sexa empregado polos pais como canle de transmisión da tradición oral galega aos seus fillos. Que sexa usado como ferramenta para dignificar a cultura popular. E tamén que abrira as portas para levar a cabo máis traballos por diferentes investigadores. Aínda que boa parte desa tradición oral esvaera co paso dos anos, o facho do universo mítico do país aínda segue prendido.”
Feira do Libro da Coruña 2019: actividades literarias destacadas do 7 de agosto
O
7 de agosto continúa a Feira do Libro da Coruña (nos Xardíns de Méndez Núñez, s/n.), organizada pola Federación de Librarías de Galicia, con horarios de 11:00 a 14:00 h. e de 18:00 a 22:00 h., cos seguintes actos literarios destacados dentro do seu programa para este día:
– 18:00 h. Presentación de Os días felices de Benvido Seixas, de Eduard Velasco, publicado por Xerais. Participan María Lado, Fran Alonso e o autor. Ao remate sinatura de exemplares.
– 18:00 h. Animaliños (5 a 11 anos). Narración oral de contos do mundo con Ramiro Neira.
– 19:00 h. Presentación de Remexido de patacas, de Eli Ríos e As fauces feroces de Emma Pedreira, publicados por Baía Edicións.
– 19:00 h. Obradoiro, contacontos e presentación de A manchas ou a raias?, de Estefanía Padullés, publicado por Hércules de Edicións.
– 19:00 h. Carlos Meixide asina na caseta da Libraría Berbiriana.
– 19:30 h. Nuria Díaz asina Pioneiras na caseta de Moito Conto.
– 19:30 h. Lucía Cobo asina na caseta da Libraría Lume.
– 19:45 h. Presentación de Rosalía feminista, de Helena González Fernández, publicado por Xerais. Participan Ana Romaní, Fran Alonso e a autora. Ao remate sinatura de exemplares.
– 20:30 h. “Retratos e poemas da emigración”. Participan Manuel Rivas, Manuel Álvarez, Manuel Bragado e modera Xosé Manuel Pereiro. Sinatura de Sementeira porträts e de todos os libros de Manuel Rivas.
– 20:30 h. Esther López Castro asina María na busca da liña do horizonte na caseta da Libraría Arenas.
Pontevedra: Festa dos Libros 2019
Vídeo do acto Xabier P. DoCampo na voz da amizade (A Coruña, 29 de maio)
Vídeo da presentación en Vigo de As bolboretas do Mekong, de Cesáreo Sánchez Iglesias
Crónica videográfica da Gala do Libro Galego (VII)
A
Gala do Libro Galego 2019, actividade conxunta da Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega, a Asociación Galega de Editoras e a Federación de Librarías de Galicia, tivo lugar o sábado 11 de maio de 2019, en Santiago de Compostela.
Aquí pode verse a crónica videográfica completa, da que publicamos hoxe estes vídeos:
– Premio Honorífico á Editora: María Xosé Queizán (recollen Marga do Val e Manuel Bragado).
– Premio Honorífico á Libraría: Antonio Fernández Maira.
Antonio Piñeiro gaña o VII Premio Internacional de Novela Curta Cidade Centenaria de Ribeira coa obra Celada
“Antonio Piñeiro
foi o gañador do VII Premio Internacional de Novela Curta Cidade Centenaria de Ribeira coa obra Celada.
O xurado estivo composto por Antonio Tizón, galardoado na pasada edición, Xoán Xosé Fernández Callón, Alicia Padín Otero e Manuel Bragado Rodríguez. Optaron pola obra de Piñeiro entre as once presentadas este ano, destacando a contribución histórica dun texto que se mergulla nas revoltas estudiantís de Santiago nos anos setenta. Indicando que “estamos ante unha moi valiosa contribución literaria, unha novela política e poética, narrada por un personaxe colectivo, unha voz anónima que fala tanto da vida cotiá coma dos recunchos de Compostela”. “É unha colección de batallas que, dada as súa transcendencia, deben quedar para a Historia”. “Unha obra que convén reler”.
A nova deuse a coñecer ao público no acto que tivo lugar o 30 de maio no Salón de actos do Concello de Ribeira. A novela será publicada por Xerais ao longo do vindeiro ano.”
A Coruña: Homenaxe a Xabier P. DoCampo
A
Homenaxe a Xabier P. DoCampo terá lugar o 29 de maio de 2019, unha actividade da Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega (AELG), co patrocinio de Centro Español de Derechos Reprográficos (CEDRO), e a Asociación Cultural Alexandre Bóveda (ACAB).
Escritor e mestre, namorado do cinema, guionista e director de programas de radio, contador oral, activista da renovación pedagóxica e da causa da dignidade da lingua galega.
A Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega, co patrocinio do Centro Español de Derechos Reprográficos (CEDRO), descubrirá unha placa de homenaxe no portal da que foi última morada do autor, (Praza González Dopeso, 1), na cidade da Coruña, o mércores 29 de maio, ás 18:00 h.
A Homenaxe: Na voz da amizade celébrase o 29 de maio no Teatro Rosalía de Castro da Coruña, a partir das 20:30 horas.
Presentada por Yolanda Castaño, haberá lecturas da súa obra, proxección de pezas audiovisuais, a música na voz de Miro Casabella, e a participación de:
– Mesa sobre ensino. Alfonso García Sanmartín, Xavier Senín e Fina Casalderrey.
– Mesa sobre activismo. Suso de Toro, Xosé Manuel Pereiro e Manuel Bragado.
– Mesa sobre literatura. Paco Martín, María Xesús Fernández, María Canosa e Xosé Cobas.
– Relato. Paula Carballeira.
Nestas actividades, a entrada é libre e gratuíta até completa aforo para todo o público interesado.
Preséntamosvos aquí o artigo escrito por Mª Jesús Fernández, amiga de Xabier, que publicamos no tríptico onde se recollen as actividades desta homenaxe. Titúlase Xabier P. DoCampo, o escritor. Tradición e modernidade.
Do escritor Xabier P. DoCampo dicimos que foi un pioneiro, un dos pais da Moderna Literatura Infantil e Xuvenil de Galicia. Efectivamente, a el, xunto con outros escritores e escritoras da súa xeración, correspondeulle crear unha nova literatura máis acorde cos tempos e cun concepto de infancia que xa non era considerada unha etapa imperfecta de transición, senón un importante momento da vida, con características propias e necesidades específicas.
A esta tarefa dedicouse X. P. DoCampo durante toda a súa vida como escritor, modernizando a tradición e achegando novas temáticas, novos xéneros, novas técnicas narrativas, potenciando a ilustración como parte substancial do relato…
Moitos dos escritores e escritoras que na actualidade forman parte dunha brillante xeración de creadores, así como moitos outros adultos novos, confesan a súa débeda con Xabier, e lembran o feliz momento no que caeu nas súas mans o primeiro libro publicado por este autor: O misterio das badaladas (1986), relato de aventuras onde xa aparecen as características que van ser unha constante nesta e noutras obras posteriores: Os nenos e nenas protagonistas son decididos, valentes, moi autónomos, non dubidan en correr riscos e afrontar dificultades, e, ó mesmo tempo, viven nun ambiente familiar e social moi semellante ao dos potenciais lectores polo que resulta atractivo e moi doado identificarse con eles.
A súa primeira achega á incipiente Literatura Xuvenil, supón tamén unha ampliación do corpus temático da Literatura Galega coa incorporación do xénero negro. Amante do cine e dos grandes clásicos policiacos, en A chave das noces (1988) ofrece unha novela moi representativa do xénero: ambiente urbano e marxinal, violencia, misterio, un protagonista que vai perdendo a inocencia…, e tamén unha boa dose de crítica social. Reeditada hai pouco tempo (2019) a novela segue mantendo a súa actualidade e interese.
Xabier P. DoCampo tamén soubo revitalizar a tradición. O libro Cando petan na porta pola noite , Premio Nacional de Literatura Infantil no ano 1996, é unha boa mostra. Aquí se recollen catro contos de medo, o tema máis representativo do relato oral popular, pero non un medo edulcorado para facilitar a lectura dos xoves lectores, senón un medo real, derivado dos temores atávicos do subconsciente colectivo. Nestes contos, o principal protagonismo é o da voz narradora que recrea maxistralmente as técnicas e recursos do narrador popular que se dirixe a un público expectante, e que emparella a Xabier P. DoCampo con outros grandes mestres recreadores da literatura popular, como Ánxel Fole.
Ao longo da súa traxectoria literaria, Xabier escribiu moitos outros admirables relatos curtos. Soltos ou recollidos en diferentes libros, a maioría caracterízanse polo uso da fantasía e o humor. Un humor que vén dado polo que se conta, moitas veces situacións disparatadas e absurdas, e tamén pola forma de contar, utilizando axilmente unha linguaxe rica e chea de expresividade. Entre os moitos exemplos que se poderían citar está o libro titulado O armario novo de Rubén (1998)
É ben coñecido o interese deste autor pola ilustración dos libros, non como mero adorno do texto senón como parte consubstancial da mensaxe que se transmite. A súa longa relación creativa e de amizade co ilustrador Xosé Cobas quedou plasmada en un número considerable de títulos nos que ambos colaboraron sumando as súas respectivas artes. Unha mostra representativa son os albumes ilustrados dirixidos a prelectores e primeiros lectores como Nube de neve (2000) ou De cores e de amores (2005) nos que non se poden concibir por separado as palabras de Xabier e as imaxes de Xosé Cobas.
Pero é en dous libros, xa na etapa final, onde a colaboración de Cobas e Docampo acada a súa máxima expresión. Trátase de O libro das viaxes imaxinarias (2008) e A illa de todas as illas (2013) O primeiro, como indica o título, é un caderno de viaxe onde se recollen as notas de un viaxeiro que visita lugares sorprendentes e dá conta do que alí ve e das xentes que os habitan. A fermosa e coidadísima edición conta con profusión de imaxes . O segundo é unha homenaxe que o gran lector que foi Xabier P. DoCampo rende aos clásicos relatos de aventuras que de desenvolven nunha illa: Robinson Crusoe, A illa do tesouro, A illa misteriosa, o señor das moscas…. Aquí, os nenos protagonistas viven a súa propia aventura na que tamén aparecen misteriosamente personaxes daqueles relatos da Literatura Universal. Tanto nun libro como no outro, unha parte importante do relato apoiase nas ilustracións que o complementan.
Aínda que Xabier P. Docampo non publicou en vida ningún libro de poesía, era tamén un poeta notable e varios dos seus poemas figuran en opúsculos conmemorativos, felicitacións de Nadal ou agasallos a amigos. Pero hai dous libros que evidencian as claras o seu temperamento poético. Un deles é Bolboretas (2004), onde unha voz adolescente tenta explicar as perturbadoras sensacións que por primeira vez experimenta ante a presenza do amor. Tamén nesta ocasión á beleza do libro colaboran as fermosas ilustracións de Cobas. O outro titúlase Mans (2010) e pode considerarse como un longo poema protagonizado polas mans humanas e que complementa a súa expresividade e poder suxestivo coas fotografías que o ilustran e que son obra de DNL.
O libro máis intimista, e tamén o máis persoal, de toda a produción literaria de Xabier P. DoCampo é sen dúbida Catro cartas (2000), onde a voz que se escoita é a do propio autor que utiliza o xénero epistolar para dirixirse a amada, ao fillo, a nai, a Robert Loius Stevenson e aos propios lectores. Nas cartas conta cales foron os motivos que o impulsaron a converterse en escritor e que relación tivo nesta decisión cada un dos destinatarios.
Para rematar hai que citar a última novela de Xabier dirixida a público lector adulto, A nena do abrigo de astracán ( 2017), Premio da Crítica 2018. Novela coral que ten como protagonista aos habitantes dunha vila galega do interior nos anos inmediatos da posguerra . A voz narradora que escoitamos é a da propia vila que coñece todo o que pasa no pobo, mesmo os pensamentos e sentimentos máis agochados. A novela preséntanos unha sociedade sometida polo abuso de poder onde os poderosos actúan impunemente sustentados no medo e no silencio, un silencio que transforma a todos en cómplices da maldade. Moi destacable é a importante presenza do cinema que, segundo expresión do propio autor, faise aquí “refuxio da inocencia”.
