Entrevista
de Daniel Salgado a Camilo Nogueira en Sermos Galiza:
“(…) – Sermos Galiza (SG): E que o conduciu a un traballo da envergadura de Unha nación no mundo?
– Camilo Nogueira (CN): [Manuel] Bragado [anterior director de Xerais] sabe moi ben como foi este proceso. Houbo un intre en que me lancei a facer unha historia de Galiza, a Idade Media e o tempo contemporáneo. Fixen a primeira parte [A memoria da nación I. O reino de Gallaecia (Xerais, 2001)] e está o libro por aí. Despois metinme co outro e tardou moito tempo. Polo medio escribín catro ou cinco libros máis, que tiñan a ver co que facer. Unha nación no mundo empezou antes e despois foi adiado e posibelmente enriquecido. Pero a idea viña de antes. O fío condutor tíñao moi claro: reverter a negación de Galiza por parte de Castela. A chamada Castela responde en gran medida á negación de Galiza. Sen Galiza non se entende para nada o Estado español. E con Galiza demostras até que punto o Estado español está construído de forma imperfecta. Porque non podes construír un Estado democrático negando realidades evidentes, como o feito de que se falan catro linguas e non unha.
– SG: Detectaba a necesidade de escribir a historia de Galiza desde esa perspectiva?
– CN: Si, si. Pero non contra os galeguistas, que teñen unha certa presenza no libro, moi importante. O que era Galiza e o que eu pensaba modestamente xa está desde o principio. Por exemplo, que pasou coa nobreza galega? Ou coa Igrexa galega. Os Reis Católicos nun momento determinado desprazaron a nobreza galega, que conservou as súas propiedades pero non puido gobernar Galiza. Mais sen o traballo da nobreza galega aquí e no mundo non se entende nada. A Casa de Alba, por exemplo, é a suma dos Monterrei e dos Castro. (…)”
Arquivos da etiqueta: Daniel Salgado
Olga Novo: “Hai persoas que realizan actos de poesía aínda que despois non escriban un só poema”
Entrevista
de Daniel Salgado a Olga Novo en Sermos Galiza:
“A Feliz Idade (Kalandraka, 2019) da poeta Olga Novo (Vilarmao, A Pobra do Brollón, 1975) é a da creación. A da creación humana e a da creación poética. Salmo vitalista e pregaria pola liberdade, composicións que cantan á materia e cantan á memoria, salutación aos outros, funde poesía e amor. “como o útero me medra / ata alcanzar a dimensión exacta / da poesía”, escribe en Premontaña. “Que toda herdanza sexa a do amor e non a propiedade”, afirma na Carta limiar que endereza á filla acabada de nacer. Novo explica a Sermos Galiza o contexto e as forzas que operan no seu quinto libro de poemas. Eis un extracto da entrevista publicada no semanario en papel.
– Sermos Galiza (SG): É difícil preguntar sobre unha poesía tan afirmativa como a súa.
– Olga Novo (ON): Desde logo, é unha poesía afirmativa, porque é a poesía dunha muller autoafirmada. Eu escribo como vivo, dalgunha maneira. Ás veces pregúntanme polos proxectos que teño en marcha e nunca sei que contestar. Porque a poesía, a escrita en xeral, vai nacendo ao mesmo tempo que as experiencias vitais. A poesía xorde na vida. Non teño un proxecto teórico formado, senón que hai creación espontánea. É o sentido dun trallazo, unha concepción un tanto romántica da creación.
– SG: O “fogonazo” que titula a primeira sección do libro.
– ON: Exactamente. Ese fogonazo é en realidade a irrupción da vida, a concepción dun ser e polo tanto un embarazo. E, no fondo, é tamén o fogonazo da propia creación literaria. De feito ao longo de todo o libro dáse esa identificación entre esas dúas creacións. Ao final, non deixan de ser dúas creacións vitais. Ambas as dúas están moi conectadas, son experiencias do propio corpo, da existencia. (…)”
A poesía de Manuel Rivas, Lupe Gómez ou María do Cebreiro, traducida ao inglés
Artigo
de Daniel Salgado en Sermos Galiza:
“A poesía galega avanza na súa difusión internacional. Libros de María do Cebreiro, Manuel Rivas, Lupe Gómez e Yolanda Castaño verán luz en inglés nos vindeiros meses.
Camuflaxe (Chan da Pólvora, 2017) foi a reaparición de Lupe Gómez (Fisteus, Curtis, 1972) logo de seis anos sen publicar. Novo estadio na súa contundente e singular obra poética, obtivo gran recoñecemento das lectoras e da crítica. Non por acaso recibiu o premio da Asociación Galega da Crítica 2018. A canadiana Erín Moure encargouse da tradución inglesa e o volume inaugurará o selo estadounidense Circumference Books, centrado na tradución de poesía.
Shearsman Books, con sede en Bristol, é unha das principais editoriais do xénero en Gran Bretaña. Este ano publicará tres poetas galegas. O deserto (Apiario, 2015), de María do Cebreiro (Compostela, 1976) e no seu día premio da Crítica, e A segunda lingua (Pen Clube, 2014, premio Abanca), de Yolanda Castaño (Compostela, 1977), terán versión do tradutor e poeta irlandés Keith Payne.
A Manuel Rivas (A Coruña, 1957) tamén o traducirá unha irlandesa, a poeta Lorna Shaugnessy que xa se ocupara de facelo con A desaparición da neve (Alfaguara, 2009). Desta volta será A boca da terra (Xerais, 2015).
Non só a poesía viaxará máis alá do campo literario galego. A editorial Small Stations, dirixida por Jonathan Dunne e Tsevetanka Elenkova, anuncia a publicación, ao longo do que queda de 2019, de cinco títulos, segundo informa o portal Galician Literature da Dorección Xeral de Políticas Culturais da Xunta.
Serán de Marina Mayoral (Mondoñedo, 1942) –Tristes armas (Xerais, 1994)-, Marilar Aleixandre (Madrid, 1947) –A Cabeza de Medusa (Galaxia, 2008)-, Elena Gallego (Teruel, 1969) –Dragal IV: A estirpe do dragón (Xerais, 2015)-, Anxo Angueira (Manselle, Dodro, 1955) –Pensa nao (Xerais, 1999) e Paco Martín (Lugo, 1940) –Das cousas de Ramón Lamote (SM, 1985).”
“Perdeuse unha montaña de diñeiro público no libro e parece que non houbo responsábeis”
Desde
Sermos Galiza:
“A historia comeza en 1969, nun local de 23 metros cadrados na rúa San Pedro de Compostela, en pleno Camiño de Santiago. Centrada no material escolar, foi o punto en que Xesús Couceiro (Mesía, 1941) iniciou a súa aventura. Medio século e varias mudanzas -até o emblemático edificio da praza de Cervantes- despois, a Libraría Couceiro é un dos pulmóns do libro galego. No corazón da cidade vella da capital e a cargo dos seus fillos María e Pablo, este e mais Xesús explican o pasado, o presente e o futuro do comercio. Eis un extracto da entrevista publicada no número 340 de Sermos Galiza. (…)
– Sermos Galiza (SG): E como comezou?
– Xesús Couceiro (XC): Eu non tiña diñeiro nin formación para montar unha libraría. Eu vivía na Coruña e viñera para Santiago vivir nunha pensión de estudantes. Alí coñecín moita xente, entre outros un crego irmán da dona da pensión, na praza do Matadoiro. Este crego tiña unha casa na rúa de San Pedro. E un día díxome: “Oíches, ti que andas por aí buscando un local, eu teño un na rúa de San Pedro. Mírao. Se che vale, eu quero 1.500 pesetas ao mes. Pero ti non te preocupes, que eu non necesito os cartos, xa mos pagarás cando os gañes”. Fun ver o local e quedei con el.
– SG: Eis os inicios de Couceiro.
– XC: Así empezou o mundo da libraría, para min totalmente descoñecido. Pero tiña unha vantaxe. Eu era un executivo, e as librarías que había naquel momento estaban adurmiñadas, os libros nas vitrinas, o libreiro agardaba que o cliente lle fose preguntar… O primeiro que fixen foi visitar todos os centros de ensino e conseguín bastante volume de vendas en libros escolares. Un pouco máis tarde, en 1971, cambiou a lei de educación, e os libros base pasaron de 70 pesetas a 800. Foi unha inxección forte para o mundo do libro. Traballei tamén o mundo da papelería. O local era de 23 metros nun barrio de Santiago e non daba para moito, daquela eu facía máis labor fóra que dentro do local. En 1975 mudámonos á rúa República do Salvador e especializámonos en libro galego.
– SG: Como foi ese proceso de especialización?
– XC: Son cousas que se lle ocorren a un e pode atinar ou non. Neste caso atinamos plenamente. Empezábase a publicar máis libro galego. Despois complementámolo cunha sección de libro portugués, porque empezou a carreira de filoloxía galego-portuguesa. Abandonamos a papelería e o libro escolar.”
Callón inscribe a perda no seu segundo libro de poemas
Artigo
de Daniel Salgado en Sermos Galiza:
““Como inscribir o que non está, como inscribir o que falta, como rexistrar a perda”, explica Carlos Callón (Ribeira, 1978) a Sermos Galiza os propósitos da súa obra. Lapidaria, cruzada pola morte e ao tempo con ángulos de humor, heteroxénea e cun tramo final desbordado escrito á morte da nai –As mans titúlase a sección-, Inscricións busca “o gume” onde se atopa o descoñecido. (…)
“Un amigo portugués [o poeta reside en Lisboa, onde é docente de xeografía e historia] dime que como é posíbel que eu, que sempre sorrío, escriba sobre a morte e a destrución”, relata. Nalgúns recitais previos á saída de Inscricións había quen remataba chorando. “Hai dores que se tocan”, entende, “e ás veces a poesía consegue que o entendamos ben”.
Esa experiencia tamén serviu ao autor para reflexionar sobre as mudanzas nas formas de chorar e “as dificultades de facelo en público”. A poesía de Callón, dalgún xeito intimista e, segundo el mesmo define, con parte confesional -“que non é o mesmo que biográfica”- indaga no eu. E sérvese sen complexos de conceptos psicanalíticos, ás veces trasladados ao verso sen apenas mediación. “A primeira vez que lin Jacques Lacan”, conta, “pensei que era un falabarato. Logo ves as prácticas clínicas e, vaia, mudas de opinión. Agora leo páxinas del que me producen a mesma sensación que un bo poema. Parece que falan de min”. Atravesar o fantasma, por caso, é Lacan.
Con preferencia pola composición breve, Callón deixa espazo ás incertezas do xénero. “Hai algo que impón a forma”, di. Non é doado identificar o que. En todo caso, Inscricións é síntese de tempos diferentes e diferentes proxectos de libro. “Preciso estar seguro para publicar poesía”, degraña, “talvez por iso fun un poeta que publicou de xeito relativamente serodio”. (…)”
Compostela: II Festival de poesía para Corpo Principal, Alguén que respira!
Gala do Libro Galego 2019. Obras finalistas
A
Asociación de Escritores e Escritoras en Lingua Galega (AELG), Asociación Galega de Editoras (AGE) e Federación de Librarías de Galicia (FLG) convocan a cuarta edición dos Premios Gala do Libro Galego, a celebrar o sábado 11 de maio de 2019 no Teatro Principal de Santiago de Compostela, onde se darán a coñecer as obras gañadoras. Ademais, entregaranse os premios honoríficos de cada unha das entidades convocantes.
Con estes premios preténdese recoñecer a excelencia do traballo realizado no ámbito editorial ao longo do ano 2018 en Galicia. As modalidades Iniciativa cultural ou de fomento da lectura, Proxecto literario na rede e Xornalismo cultural, recoñecen a traxectoria de varios anos, valorándose, por tanto, a constancia ao longo do tempo nestes ámbitos.
Estas distincións, sen dotación económica, xorden, en primeira instancia, das propostas das bases asociativas das tres entidades convocantes, para posteriormente seren sometidas a un proceso de revisión e posterior fallo por parte dun xurado externo.
Así pois, faise pública a relación de obras finalistas por cada modalidade dos premios.
OBRAS EDITADAS EN 2018
Ensaio e investigación
– As orixes da fotografía en Galicia: estudos composteláns do XIX, de Carlos Castelao (Alvarellos Editora-Consorcio de Santiago).
– Común temos a patria. Biografía dos irmáns Villar Ponte, de Emílio Xosé Ínsua e Xurxo Martínez González (Edicións Xerais de Galicia).
– Contra todo isto. Un manifesto rebelde, de Manuel Rivas (Edicións Xerais de Galicia).
– Feminismos e literatura infantil e xuvenil en Galicia, de Montse Pena Presas (Edicións Laiovento).
– Golpistas e verdugos de 1936. Historia dun pasado incómodo, de Lourenzo Fernández Prieto e Antonio Míguez (editores) (Editorial Galaxia).
– Vivir a galope, de María Xosé Queizán (Edicións Xerais de Galicia).
Divulgación
– Castelao na arte europea, de Siro López (Garañón Editora).
– Galaicos. Un pobo entre dous mundos, de Xurxo Ayán, María Luisa Castro, Antoni Nicolau, Diego Piay e Rafael Rodríguez (Alvarellos Editora-Deputación de Pontevedra).
– Galiza 1968. A consciencia avivada, de Xosé Ramón Ermida Meilán (coord), Pilar Allegue Aguete, Vicente Araguas, Nemésio Barxa, Xaquín Campo Freire, María do Carme García Negro, Henrique Harguindey, Camiño Noia, Manuel Romero, Xesús Sanxoás Formoso (Sermos Galiza).
– Máis que ver. Cen historias do deseño en Galiza, de Pepe Barro (Edicións Xerais de Galicia).
– Maternidade fóra de catálogo, de Marga Tojo (Edicións Xerais de Galicia).
– Memorias dun loitador antifranquista, de David Álvarez Carballido (Alvarellos Editora).
Narrativa
– Besta do seu sangue, de Emma Pedreira (Edicións Xerais de Galicia).
– Bonus Track, de Rosalía Fernández Rial (Editorial Galaxia).
– Fóra de si, de Suso de Toro (Edicións Xerais de Galicia).
– Guías caninos, de Bieito Iglesias (Aira Editorial)
– Natura, de Iolanda Zúñiga (Editorial Galaxia).
Infantil
– Kusuma, de Héctor Cajaraville (Edicións Xerais de Galicia).
– Música no faiado, de Miguel Ángel Alonso Diz (Edicións Xerais de Galicia).
– O ladrón de voces, de María Canosa (Edicións Embora).
– Os contos da avoa Pepa, de Francisco Xosé Fernández Naval (Kalandraka Editora).
– Pioneiras. Galegas que abriron camiño, de Anaír Rodríguez Rodríguez (Edicións Xerais de Galicia).
Xuvenil
– A balada dos unicornios, de Ledicia Costas (Edicións Xerais de Galicia).
– A filla do minotauro, de Marilar Aleixandre (Editorial Galaxia).
– O bestiario científico de Anxos Nogueirosa, de Antonio M. Fraga (Urco Editora).
– Palabra de bruxa, de Andrea Barreira Freije (Editorial Galaxia).
– Street Poems, de Fran Alonso (Edicións Xerais de Galicia).
Libro ilustrado
– Macedonia de versos, por Lidia Nokonoko (Aira Editorial).
– Man de Camelle, por Carmen Hermo (Kalandraka Editora).
– O bestiario científico de Anxos Nogueirosa, por Víctor Rivas (Urco Editora).
– Pioneiras. Galegas que abriron camiño, por Nuria Díaz (Edicións Xerais de Galicia).
Libro de banda deseñada
– Animalia I. Verde, por Xosé Tomás (Edicións Xerais de Galicia).
– O bichero VIII, por Luís Davila (Edición do autor).
– O puño e a letra, por VV. AA.(Edicións Xerais de Galicia).
– Ulf de Jakobsland. Os viquingos en Galicia, por Alberto Varela Ferreiro (Edicións Xerais de Galicia).
Iniciativa bibliográfica
– A gotiña viaxeira, de Toño Núñez (texto) e Miguel Anxo Macía (ilustración), por Edicións Fervenza.
– Biblioteca de Pedagoxía, por Kalandraka Editora.
– Colección Feminismos, por Editorial Galaxia.
– Lorca, Poeta galego (Edición facsimilar dos Seis Poemas Galegos e posta en marcha do “25-0 Día de FGL en Galicia”), por Alvarellos Editora.
– Mulleres bravas da nosa historia, por Urco Editora.
Tradución
– A cámara do sangue e outros relatos, de Angela Carter, por María Reimóndez (Urco Editora).
– A señora Dalloway, de Virginia Woolf, por Celia Recarey Rendo (Irmás Cartoné).
– Momentos estelares da humanidade, de Stefan Zweig, por Laureano Araujo (Kalandraka Editora).
– O tesouro de Lucio. Vida de Lucio Urtubia, de Mikel Santos, “Belatz”, por Manel Cráneo (Demo Editorial).
– Pedagoxía do oprimido, de Paulo Freire, por Ramón Nicolás (Kalandraka Editora).
Poesía
– …as neuronas irmás…, de Estíbaliz Espinosa (Centro PEN Galicia, Afundación, Xunta de Galicia)
– Cara de velocidade, de Marga Tojo (Kalandraka Editora).
– Memoria do corpo, de Xesús Rábade Paredes (Editorial Galaxia).
– Poesía reunida (1982-2004), de Xela Arias (Edicións Xerais de Galicia).
– Tempo fósil, de Pilar Pallarés (Chan da Pólvora).
– Todo isto antes era noite, de Lucía Aldao (Apiario).
Teatro
– A fada pirata, de Carlos Labraña (Edicións Fervenza).
– A formiga fóra do carreiro, de Raquel Castro (Editorial Galaxia).
– Eroski Paraíso, de Chévere (Kalandraka Editora).
– Memorias da árbore e da noite triste. Último acto de don Ramón del Valle-Inclán, de Fátima I. Rey Blanco (Alvarellos Editora).
– Obra teatral, de Manuel María (Casa-Museo Manuel María).
Libro mellor editado
– Galicia mártir, de Castelao (Editorial Galaxia).
– Man de Camelle, de Carmen Hermo (Kalandraka Editora).
– O puño e a letra, de Yolanda Castaño (Edicións Xerais de Galicia).
– Poesía mínima/Minimal Poetry, de Helena Villar Janeiro (Alvarellos Editora).
– Seis Poemas Galegos, de Federico García Lorca (Alvarellos Editora).
PREMIOS ÁS TRAXECTORIAS
Iniciativa cultural ou fomento da lectura
– Asesoría de Bibliotecas Escolares.
– Chan da Pólvora (libraría e editora).
– Libraría BD (Vigo).
– Libraría Cartabón (Vigo).
– Salón do Libro de Pontevedra.
Proxecto literario na rede
– BiosBardia, dirixida por César Lorenzo Gil.
– Brétemas, de Manuel Bragado.
– Galicia Encantada. Enciclopedia de fantasía popular de Galicia, dirixida por Antonio Reigosa.
– ogalego.eu, por Anxo González Guerra e Vitoria Ogando Valcárcel.
Xornalismo cultural
– Táboa redonda (Diario de Pontevedra e El Progreso).
Monterroso: IV Feira do Disco e Libro Galego
– 11:00 h. Obradoiro gastroliterario Cociñando con Bolboretas no bandullo, (para nen@s de 5 a 12 anos con reserva previa). Reservas e info 630 65 04 19 / 699 69 14 47
– 11:00 h. Presentación de Hotel para coleccionistas discretos, de Diego Giráldez, publicado por Galaxia. Acompañan ao autor Manrique Fernández e Francisco Castro.
– 11:30 h. Presentación de A gotiña viaxeira, de Toño Núñez, publicado por Edicións Fervenza.
– 12:00 h. Presentación de Monstros, con ou sen consentimento, de Chuches Amil. Con Fran Amil. Concerto para nen@s.
– 12:50 h. Presentación de Chámame señora, pero trátame coma un señor, de Inma López Silva, publicado por Galaxia.
– 16:10 h. Presentación da Colección Cámara Escura, con Eutropio Rodríguez (aCentral Folque).
– 16:30 h. Contacontos + actividade: A manchas ou a raias, con Estefanía Padullés.
– 16:45 h. Presentación de Cairón nº 3. Boletín do Instituto de Estudos Ulloáns. Con Xesús Alonso Montero, Daniel Salgado e Francisco Pardo.
– 18:20 h. Presentación de O puño e a letra, con Yolanda Castaño, publicado por Xerais.
– 20:00 h. Presentación de Memoria do silencio, de Eva Mejuto, publicado por Xerais.
Inma López Silva: “O feminismo é un movemento atractivo porque demostra que o debate non ten por que ser excluínte”
Entrevista
de Daniel Salgado a Inma López Silva en Sermos Galiza:
“(…) – Sermos Galiza (SG): Que ten de singular o machismo no campo cultural?
– Inma López Silva (ILS): É singular na medida en que se trata dun espazo do que a priori non adoitamos agardar machismo. Porque é un ámbito que consideramos politicamente correcto, en que todos somos sensíbeis e progresistas. Presuponse unha tendencia á comprensión da igualdade. Pero non é así e ten lóxica que non sexa así. Porque o patriarcado é unha estrutura que abrangue todo, e o mundo da cultura é mundo. Iso conta o libro: aínda que non esteamos dispostas a crer a priori que moitos dos comportamentos son machistas, ou que tentemos xustificalos desde outros puntos de vista, son comportamentos machistas exactamente igual en calquera outro ámbito de relación humana.
– SG: Cuestiona, dalgún xeito, ese illamento respecto do social en que a miúdo se entende que vive a cultura.
– ILS: Claro. Aínda non hai moito que estaba nun acto cultural e un alcalde dicíame: “Uf, non sabes o machismo que hai fóra. Na cultura non hai machismo”. Non, mira, na cultura hai exactamente o mesmo machismo que noutros sitios. Para desmontar un pouco esa idea, tirei de anecdotario. Os exemplos falan por si sós. Quen os pode contar? Pois unha escritora en primeira persoa. Levo toda a vida nisto e podo dar fe. E iso que non son desafortunada: tiven un certo éxito e non vivín unha situación de agresividade extrema, casos de acoso e cousas que, evidentemente, tamén hai. (…)
– SG: Chámame señora… amosa confianza na capacidade da literatura e da escritura para modificar a realidade. Esta opinión non é a máis usual.
– ILS: Sempre crin niso, se non, non escribiría. Creo firmemente na capacidade transformadora da literatura. Na posibilidade de construír mundos alternativos. As escritoras temos unha responsabilidade: amosar a través dos mundos alternativos que creamos que hai outra realidade posíbel. Que podemos pensar desde outro punto de vista. Á parte de liberador e catártico, é didáctico. Somos nós as que podemos rachar cos estereotipos e co prestabelecido. Agora está moi de moda pola serie, pero se Margaret Atwood non escribise O conto da criada -por certo, é un texto dos anos 80, que escribiu desde un punto de vista moi diferente do de agora, contra a Administración Reagan e o puritanismo-, se ela non o escribise, probabelmente moita xente non se daría de conta do extremo onde levan determinadas actitudes. E iso só se pode facer imaxinando esa posibilidade. As escritoras podemos facelo e eu considero que debemos facelo. (…)”
“Poemas da Galiza que se perdeu escritos en Nova York”
Artigo
de Daniel Salgado en Sermos Galiza:
““Onde eu vivo viven polacos, italianos, rusos. Ninguén sabe quen son eu, nin que existe Galiza a miña patria”. E, porén, Francisco Álvarez, Koki (A Guarda, 1957), residente en Nova York desde hai décadas, resístese. “Na nosa casa fálase galego, sexa na Galiza, en Nova York ou na China”. E escríbese, porque Koki é poeta e o seu último libro titúlase A memoria das palabras (Edicións Fervenza, 2018).
“Si, as palabras teñen memoria, porque están na lembranza dos nosos corazóns e na dignidade das persoas”, explica a Sermos Galiza vía correo electrónico, “aínda que moitos queiran esquecelas. Tamén están na memoria dos que matan a esperanza”. Para se sobrepor a esa amnesia deu ao prelo 39 poemas que o prologuista, o crítico Armando Requeixo, define como “melancólicos, vibrantes e doridos, o fío de Ariadana que une dous espazos e dous tempos”.
“Descubro o tempo que me falta / para encher as horas perdidas. / Abro o forno e fumo a cinza / que morre na retina. / O tempo é unha hora sonámbula / que non camiña”, escribe baixo a sombra de Manuel Antonio. “O que se perdeu non se recupera máis”, afirma, preguntado pola nostalxia que atravesa o libro, “pero máis que nostalxia, levo unha dor no corazón por ollar unha Galiza surrealista onde se desprezan lingua e memoria”.
E é que a outra liña de forza da Memoria das palabras é a denuncia, a acusación política. “O poeta ten que facer soñar coas palabras, pero tamén repetilas até a saciedade para educar o pobo”, considera, “o poeta, por medio delas, ten que ser a conciencia colectiva dun pobo. Se non é así, para que escribir”. Composicións directas como A riqueza, Coitelos ou Na ponte de Brooklyn son probas da súa hipótese.
“Creo que, como país, Valle-Inclán podía hoxe escribir un bo esperpento da nosa sociedade, civil e política”, describe desde a distancia trasatlántica, “hoxe utilizan Castelao e outros bos e xenerosos aqueles que aínda hoxe loitan contra o seu legado sociopolítico”. O Poema de Fin de Ano pono en verso: “Danme asco as mentiras solidarias, / a ardentía dos falsos Mesías, / e loito por asumir tódolos días / estas existencias de filosofías urticarias”.”
